12. SINIF KONU ANLATIMI 7 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların genlerine doğrudan müdahale ederek canlılara yeni özellikler kazandırmayı amaçlayan ve bu yönde çalışmalar yapan bilim dalıdır. Genetik mühendisliğinin çalışmaları sonucundagenetik maddesinde değişiklik yapılan canlılara GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA (GDO) (TRANSGENİK ORGANİZMA) denir.
BİYOTEKNOLOJİ Organizmaları ya da onların parçalarını değiştirerek yararlı ürünler elde edilmesini amaçlayan bilim dalıdır. Çiftlik hayvanlarının ıslah edilmesi, ekmek, peynir, şarap üretimi için mikroorganizmaların kullanılması en eski biyoteknoloji yöntemlerindendir. MODERN BİYOTEKNOLOJİ yöntemleri kullanılmaktadır. Modern biyoteknoloji genetik mühendisliğini araç olarak kullanır. Örneğin bir canlıya gen transfer edilmesi ile canlının elde edilmesi genetik mühendisliğin alanı iken; bu canlıdan amaca yönelik ürün elde edilmesi biyoteknolojinin alanıdır. Modern biyoteknoloji ile daha ucuz, daha kolay, daha verimli ürünler elde edilmektedir. Alkollü içecekler Aşı süt ürünleri interferon insülin hormonu penisilin ve türevleri büyüme hormonları ekmek, sirke, alkol ve aseton gibi ürünler deterjan.
Günümüzde genetik mühendisliği ve biyoteknolojinin ortak olarak çalışması ile GENOMİK, PROTEOMİK ve BİYOİNFORMATİK gibi.. Çalışma alanları ortaya çıkmıştır. GENOMİK; Bir organizmanın genetik maddesinin tamamına GENOM denir. Genom ve genlerle ilgili bilginin açıklanmasına yönelik yapılan çalışmalara GENOMİK denir. Genomik çalışmalarında canlının tüm genlerinin yapısı ve işlevleri değerlendirilir. Genel olarak genomik ikiye ayrılır. Organizmanın genetik yapısının ortaya çıkarılmasına YAPISAL GENOMİK, bu genlerin fonksiyon ve işlevlerinin açıklanmasına ise FONKSİYONEL GENOMİK denir. Günümüzde birçok organizmanın genomik çalışmaları yapılmıştır. (bakteri, meyve sineği, şempaze, mısır ) İNSAN GENOM PROJESİ; 1990 yılında pek çok ülkenin desteği ile insanların genetik maddesinin nükleotit diziliminin belirlenebilmesi için başlatılmış projedir. İlk sonuçlara göre, genetik maddenin 3 milyardan fazla nükleotit, 20000-25000 civarında gen içerdiği saptanmıştır. (Genomun %97si tüm insanlarda aynıdır.) 2003 yılında proje büyük ölçüde tamamlanmıştır. Bu projenin genetik hastalıkların teşhisinin ve tedavisinin yapılmasını kolaylaştıracağı amaçlanmaktadır. Ayrıca kişiye özel ilaç üretimi de amaçlanmıştır.
Günümüzde genetik mühendisliği ve biyoteknolojinin ortak olarak çalışması ile GENOMİK, PROTEOMİK ve BİYOİNFORMATİK gibi.. Çalışma alanları ortaya çıkmıştır. BİYOİNFORMATİK; Biyolojik yapıların üç boyutlu yapılarını, dizilimlerinin tasarımlarının yapılmasını, analiz edilmesi, depolanmasını ve bu bilgilerin gerektiğinde paylaşılması amacı ile yazılımlardan ve bilişim araçlarından yararlanılmasıdır.
Günümüzde genetik mühendisliği ve biyoteknolojinin ortak olarak çalışması ile GENOMİK, PROTEOMİK ve BİYOİNFORMATİK gibi.. Çalışma alanları ortaya çıkmıştır. PROTEOMİK; Genler tarafından üretilen proteinlerin yapısını ve işlevlerinin incelenmesidir.
GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİNİN UYGULAMALARININ İNSAN SAĞLIĞINA VE EKONOMİYE KATKILARI İNSAN GENOM PROJESİ Hastalıkların tanı ve tedavisinin kolaylaşması Hastalıkların genetik temellerinin belirlenmesi Aşı ve ilaçların üretilmesi Şizofreni, alkolizm, Alzheimer gibi hastalıkların sebeplerinin tam olarak anlaşılabilmesi GDO lu canlılar ile biyoteknolojik gelişmelerin artırılması amaçlanmıştır. GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA (GDO) Bu organizmaların üretimi bazı bilim adamlarınca insanlığın kurtuluşu olarak görülse de bazıları için felaket olarak nitelendirilmektedir. 1992 yılında GDO ile ilgili BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ adı altında bir protokol hazırlanmış ve ülkelerin imzasına sunulmuştur. Bu protokolü Türkiye 2004 yılında imzalamıştır. Bu protokol genel olarak biyolojik çeşitliliğin korunması, halkın bu konuda bilinçlendirilmesi ve gerekli yaal düzenlemelerin yapılmasını kapsamaktadır. Tarımda zararlılarla mücadelede kimyasal mücadeleden çok biyolojik mücadele edilmesinde kullanılır. Çünkü GDO lu canlılar diğer canlılara göre daha dirençli oluyor. Aşı ve ilaç üretiminde kullanılır. GDO yu savunanlar dünyada artan gıda ihtiyacına çözüm olabileceğini düşünüyor. Savunmayanlar ise, GDO lu ürünlerin sağlık ve biyoçeşitlilik alanında zararlı olduğunu düşünüyor. Bazı GDO ürünler insanlarda besin alerjisine neden olmuştur.
GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİNİN UYGULAMALARININ İNSAN SAĞLIĞINA VE EKONOMİYE KATKILARI KLONLAMA Rekombinant DNA teknolojisine paralel olarak bilim adamları tek bir hücreyi kullanarak canlı üretmeyi amaçlamışlardır. iki farklı klonlama vardır. 1) üreme amaçlı klonlama 2) tedavi amaçlı klonlama Üreme amaçlı klonlamada bir canlının genetik olarak ikizi üretilebilir (dolly ) ya da üreme sisteminde sorun olan bir canlı yavru sahibi yapılabilir. Bunlar için YAPAY DÖLLEME çalışmaları kullanılmaktadır. Tedavi amaçlı klonlamada ise KÖK HÜCRELER kullanılmaktadır. Kök hücre; canlı vücudunda bulunan farklılaşma özelliğine sahip hücrelerdir. Bu hücreler alınarak laboratuvar ortamında organ ya da doku üretilebilir. Üretilen bu yapılar tedavi amacı ile kullanılır.