VI. Ulusal Fen ve MatematikEğitimi Kongresiı, 9-11 Eylül 2004 MarmaraÜniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Istanbul Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fizik Laboratuvarına Yönelik Tutumlarının Karşılaştırılması Hasret Nuhoğlu Gazi Universitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Necati Yalçın Gazi Universitesi Gazi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü ÖZET Bu çalışmanın amacı Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Programında öğrenim gören 1. 2. 3. ve 4. sınıf öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutumlarının sınıflarına göre değişip değişmediğini tespit etmektir. Çalışmanın sonucunda bütün sınıflarda tutumlar olumlu çıktı. 2 ve 4. sınıftaki öğretmen adayları arasında ise anlamlı bir fark [F (3-189) =8,339, p<.00] tespit edildi. Tutum puanlarına göre sıralandığında 2. sınıf en düşük, 1. sınıf ve 3. sınıf daha yüksek, 4. sınıf ise en yüksek seviyededir. Yani öğretmen adaylarının ilgileri ilk iki sene boyunca azalmaktadır. Ancak üçüncü yılla birlikte öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına olan ilgileri yeniden canlanmaktadır. İlk iki sene boyunca tutumdaki düşmenin sebeplerini tespit etmek amacıyla öğretmen adaylarıyla görüşmeler yapıldı. Buradan elde edilen bilgiler yorumlanarak fen bilgisi eğitim programlarındaki özellikle ilk iki senedeki fizik laboratuvarlarının kalitesinin yükseltilmesine yönelik öneriler getirildi. Anahtar Kelimeler: Tutum, Fizik Laboratuvarı Tutum Ölçeği. ABSTRACT This study aims to compare the difference in the attitudes towards the physics laboratory of the 1. 2. 3. 4. year teacher candidates studying science education program in the education faculties. The study shows that the attitudes in all grades are positive. But there is a significant difference [F (3-189) =8,339, p<.00] between 2 nd and 4 th year students. The attitude score is the lowest in the 2 nd year teacher candidates. 1 st and 3 rd year teacher candidates have a higher score. 4 th year teacher candidates have the highest score. Thus the interest of the teacher candidates decreases in the first two years. In the 3 rd year the interest towards the science laboratory restores again. The teacher candidates were interviewed in order to determine the causes of the decrease of the interest level in the first two years. These interviews were interpreted to bring suggestions on how to improve the quality of the physics laboratory especially in the first two years. Keywords: Attitude, Physics Laboratory Attitude Scale 1
1. GİRİŞ Problem: Fen Bilgisi Öğretmenliği programında öğrenim gören 1.,2.,3. ve 4. sınıftaki öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına yönelik tutumları yıllara göre farklılık göstermekte midir? Araştırmanın Önemi: Fen bilimlerinin kapsamında olan fizik bize, çevremizde yaşanan bilinmeyen olayları keşfetme gücü verir. Sorulara bulunan her yeni cevap karşımıza yeni sorular çıkartmaktadır. Bilinmeyeni çözme ihtiyacı olmasaydı Galileo iki mercekle yaptığı gök dürbünüyle Jüpiter in dört ayını keşfedemez, ardından gelişmiş teleskop ve dürbünler tasarlanamaz ve dolayısıyla da başka gezegenlerin varlığı ortaya çıkarılamazdı. Peki Galileo nin fizikle ilgili çalışmalarından önce, fiziğe karşı ilgisi veya merakı var mıydı? Onu fizik çalışmalarına yönlendiren güç neydi? Tutum gözlenebilen bir davranış değil, davranışa hazırlayıcı bir eylemdir. Öyleyse bireyler ilk önce, o tutum objesi hakkında bazı bilgiler edinirler. Sonra onu duygusal bir tepki olarak ifade eder. En sonunda da onu davranışa dönüştürür. Fen derslerinden özellikle fizik gibi öğrencilerin önyargı ile yaklaştıkları derslere karşı tutumlarını öğrenebilmek öğrencilerin o derse karşı ilgi ve merakını canlı hale getirmede yardımcı olacaktır. Bu çalışmanın amacı, ilk önce öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutumlarını tespit edebilmek için geçerli ve güvenilir bir tutum ölçeği hazırlamak daha sonra da fen bilgisi öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutumlarını karşılaştırmaktır. 2. YÖNTEM Araştırmanın Çalışma Grubu Bu araştırmanın çalışma grubunu Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi 2003-2004 öğretim yılında İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği Programında öğrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sınıftaki öğretmen adayları oluşturmaktadır. Ölçeğin Geliştirilmesi İle İlgili Çalışmalar Araştırma kapsamında öğretmen adayından veri toplamak için kullanılan ölçme aracı: Fen bilgisi öğretmen adaylarının Fizik Laboratuvarı dersine ilişkin 2
tutum ve ilgilerini ölçen ve araştırmacı tarafından geliştirilen; Cronbach- Alfa iç tutarlık katsayısı 0, 8930 olan güvenilir ve geçerliliği ispatlanmış, 19 u olumlu 17 si olumsuz olmak üzere toplam 36 sorudan oluşan likert tipi bir ölçektir. Tutum ölçeği hakkında geniş çaplı bir araştırma yapılarak mevcut olan tutum ölçekleri incelenmiştir (Berberoğlu, 1990; Freedman, Sears, Carlsmith, 1993; Binbaşıoğlu, 1995; Gürdal, Şahin, Macaroğlu 1996; Duatepe, Çilesiz 1999; Tavşancıl 2001; Altıparmak, 2001; Ekici 2002; Büyüköztürk 2002; Sezgin ve arkadaşları 2002). Bu tutum ölçeği hazırlanırken bazı aşamalar izlenmiştir. Bu aşamalar genel olarak şöyledir: Tutum Maddelerini Oluşturma Aşaması, Uzman Görüşüne Başvurma Aşaması, Ön Deneme Aşaması, Güvenirlik Hesaplama Aşaması. Araştırmada Kullanılan İstatistiki Teknikler Betimsel istatistik, toplanan verilerin aritmetik ortalaması, frekansları ve yüzdelerini bulmak için kullanıldı. Öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutumları ve öğrenim gördüğü sınıflar arasında anlamlı bir farkın olup olmadığının saptanması için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanıldı. 3. BULGULAR VE YORUMLAR Öğretmen adaylarının sınıflara göre, fizik laboratuvarına yönelik tutumları aşağıdaki Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 : Sınıflara Göre Öğretmen adayılarının Fizik laboratuvarına Yönelik Tutumları SINIFLAR F % X 1. SINIF 50 25.90 3.78 2. SINIF 50 25.90 3.53 3. SINIF 44 22.80 3.71 4. SINIF 49 25.40 4.00 TOPLAM 193 100 3.75 Tablo 1. incelendiğinde öğretmen adaylarının genel anlamda fizik laboratuvarıına yönelik tutumlarının olumlu yönde olduğu görülmektedir. 4.sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutumları, diğer sınıftaki öğretmen adaylarına göre daha üst sırada yer almaktadır ( X =4.00). En düşük ortalama ise 2. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarına aittir ( X = 3.71). Öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına karşı tutum puanlarının sınıflara göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğine ilişkin tek faktörlü ANOVA sonuçları Tablo 2 de verilmiştir. 3
Tablo 2: Fizik Laboratuvarına Karşı Tutum Puanlarının Sınıflara Göre İlişkisiz Ölçümler İçin Tek Faktörlü ANOVA Sonuçları Kareler sd Kareler F p toplamı ortalaması Guplararası 5.567 3 1.856 8.339.000 Grupiçi 42.055 189.223 Toplam 47.622 192 Tablo 2 incelendiğinde, öğretmen adaylarının tutumları arasında anlamlı bir fark olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 3 de ise, bu anlamlı düzeydeki farklılığın 2. ve 4. sınıfta öğrenim gören öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına yönelik tutumlarında (F (3-189) =8.339; p<.00) olduğu tespit edilmiştir. Bulgular, yıllara göre öğretmen adaylarının fizik laboratuvarına yönelik tutumlarında olumlu düzeyde bir farklılık olduğunu belirtmektedir. Tablo 3: Fizik Laboratuvarına Yönelik Tutumların Sınıflara Göre Dağılımında p Değerleri 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Sınıflar Fizik Laboratuvarı 2 1.073 3.297 4.000* Araştırma sonucunda, 2. ve 4.sınıflardaki öğretmen adaylarının tutumları arasında anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir [F (3-189) =8,339, p<.00]. Bu anlamlı farkın sebepleri 2. ve 4. sınıftaki öğretmen adayları ile birebir görüşme yapılarak tartışılmış ve öneriler getirilerek aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Öğretmen adayları fizik laboratuvarı dersinin temel derslerin kapsamında bir uygulama olarak değil de ayrı bir ders saatinde yapılmasını istemektedirler. Öğretmen adayları laboratuvarda fizikle ilgili deneyleri farklı materyaller kullanarak kendi başlarına keşfederek yapmak istemektedirler. Ayrıca görsel deneylerin onların daha fazla ilgisini çektiğini ifade etmektedirler. Öğretmen adaylarının fizik laboratuvarında niçin iddialı olmadıkları sorulduğunda, öğretmen adaylarının fizik ile ilgili her konuyu bilmedikleri, sadece ilgi duydukları ve yetenekli oldukları konuları öğrenmek istedikleri için o konularda iddialı olduklarını ifade etmişlerdir. Öğretmen adayları fizik ve fizik deneyleriyle ilgili makaleleri okurken sıkıldıklarını bunun sebebi olarak da böyle bir alışkanlığa sahip olmamalarını ve bu tür makaleleri okumaya teşvik edilmediklerini göstermektedirler. 4
Ayrıca yapılan istatistiki analizlerin sonuçları değerlendirildiğinde, fiziğe karşı en fazla olumlu tutumun 4. sınıftaki öğretmen adaylarında olması genç beyinlerin fizik laboratuvarına karşı tutumlarında da etkili olacaktır. 1. sınıfta fizik laboratuvarına karşı olumlu bir tutumla başlayan öğretmen adayı 1. sınıfta fizik laboratuvarı dersini aldıktan sonra fiziğe karşı tutumunda azalma gözlenmiştir. Öğretmen adayları bu azalmanın sebebini fizik laboratuvarı dersinde yapılan deneylerin sıkıcı olmasına bağlamaktadırlar. Deneyler daha zevkli hale gelir ve öğretim elemanı da onu deney yapmaya teşvik ederse tutumlarda olumlu yönde bir artış olacaktır. Buradan elde edilen sonuç ve önerilere göre, özellikle fizik öğretiminin yapıtaşı olan laboratuvar uygulamalarında öğretmen adaylarının ilgi ve merakını uyandırarak, onların laboratuvara karşı olumlu tutumlar geliştirmelerine yardımcı olacak etkili bir fen öğretimi ile kalıcı bir öğrenme sağlanabilir. KAYNAKLAR ALTIPARMAK, Melek., (2001). Biyoloji Öğretiminde İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Laboratuvara Yönelik Tutum ve Başarı Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. BERBEROĞLU, G., (1990). Kimyaya İlişkin Tutumların Ölçülmesi. Eğitim ve Bilim. V.14 No:76. BİNBAŞIOĞLU, Cavit., (1995). Eğitim Psikolojisi. Yargıcı matbaası, Ankara. BÜYÜKÖZTÜRK, Şener. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 32, ss.470-483 DUATEPE, Asuman. ve ÇİLESİZ, Şebnem., (1999). Matematik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16-17: 45-52. EKİCİ, Gülay., (2002). Biyoloji Öğretmenlerinin Laboratuvarı Dersine Yönelik Tutum Ölçeği(BÖLDYTÖ). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 22:62-66 FREEDMAN, Jonathan, SEARS, David., CARLSMITH Merrill., (1993). Sosyal Psikoloji. İmge Yayınevi, Ankara. GÜRDAL, Ayla. ŞAHİN, Fatma. ve MACAROĞLU, Esra., (1996). İlköğretimin İkinci Kademe Öğrencileri İçin Fen Bilgisi Tutum Ölçeği. Öneri, C.1, S.5. SEZGİN, Gamze ve arkadaşları., (2002). Fizik Eğitiminde Projeye Dayalı Laboratuvar Çalışmalarına Yönelik Öğrenci Tutumları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 14: 59-63. TAVŞACIL, Ezel., (2001). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. Nobel yayıncılık, Ankara. 5