BİYOMLAR KARASAL BİYOMLAR SELİN HOCA
EKOSİSTEM İLE BİYOM ARASINDA İLİŞKİ Canlıların yeryüzünde dağılışını etkileyen abiyotik ve biyotik faktörlere bağlı olarak bitki ve hayvan topluluklarını barındıran bölgeler bulunur. Bu bölgeler içinde çeşitli ekosistemler bulunur. EKOSİSTEM: Belirli bölgeleri içine alan birbiriyle etkileşim halindeki canlılar ile cansız çevreyi de içine alan bölgelerdir. Dünya da birçok ekosisteme rastlanır. ÖRN: Tuz Gölü, Karadeniz, belirli bir orman.. Birer ekosistemdir.
BİYOSFER: Dünya üzerinde canlıların yaşayabildiği yerlerin tamamıdır. EKOSFER: Dünya üzerinde canlıların birbiriyle etkileşim halinde olduğu canlı ve cansızların oluşturduğu yerdir. En büyük ekosistem ekosferdir. Büyük iklim kuşaklarında ekosistemleri de içine alan büyük alanlar vardır. Bu alanlarda çok fazla bitki ve hayvan topluluğu yaşar. BİYOM: Dünya üzerindeki iklim kuşaklarına bağlı olarak oluşan kendine özgü hayvan ve bitki toplulukları içeren büyük ekosistemlere BİYOM denir. Biyom büyük bir coğrafi bölgeyi ya da bir kıtanın belirli bir parçasını içine alabilir. Biyomlar karasal ve sucul biyomlar olmak üzere ikiye ayrılır.
KARASAL BİYOMLAR
1) ORMAN BİYOMLARI Karasal biyomların çoğunu orman biyomları kaplamaktadır. Orman biyomları içinde çok fazla canlı çeşitliliği barındırmaktadır. İnsanların etkisi ile her geçen gün orman alanları daralmaktadır. Bu durum canlı çeşitliliğini olumsuz etkilemektedir. Orman biyomları genel özellikleriyle bölgeden bilgeye farklılık göstermektedir. Tropikal yağmur ormanları Ilıman bölge yaprak döken ormanlar İğne yapraklı ormanlar (tayga) olmak üzere üç grupta incelenmektedir.
A)Tropikal Yağmur Ormanları Tropikal yağmur ormanları ekvator kuşağında yer alır. Rakımı düşük yerlerde bulunur. Yıllık yağış miktarı yüksektir. Yağış tüm yıl boyunca düzenlidir. Sıcaklık yıl boyunca 18 derecenin altına düşmez. Mevsim farklılıkları görülmez. Genellikle her dem yeşil olan geniş yapraklı ağaç türlerinden oluşmuş ormanlardır. Dünya üzerindeki en yüksek tür çeşitliliğine sahip bölgelerdir. Canlı çeşitliliği (biyoçeşitlilik) en fazladır. Çok uzun boylu ağaçlar bulunur. Ağaçlar kadar uzun boylu olabilen DEV OTSU bitkilerde bulunur. (ağaç eğreltileri, palmiyeler, bambular ) Parazit olmayan sadece ağacı konak olarak kullanan EPİFİT BİTKİLER de bulunur. Bu bölgelerde kuş, sürüngen, kurbağa ve memeli (jaguar, yarasa, puma, timsah, geyik..)hayvan çeşitliliği çok fazladır. Toprak çok verimlidir ve ayrışma çok hızlıdır.
B) Ilıman Bölge Yaprak Döken Ormanları Ilıman bölge yaprak döken ormanlar; Kuzeydoğu Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya da bulunur. Düzenli bir şekilde bol yağış alan ve yaz aylarının uzun ve ılık geçtiği ılıman kuşakta bulunurlar. Bu ormanlarda geniş yapraklı ağaçlar vardır. Yaz ve kış ayları arasındaki sıcaklık farkının fazla olması ağaçların yaprak dökmesine neden olur. Bu ormandaki ağaçların boyları yağmur ormanlarının ağaçlarından daha kısadır. Ve ağaçlar daha seyrektir. Ağaçların alt kısımlarıda ot ve çalı toplulukları yer alır. Ülkemizin Doğu Karadeniz Bölgesindeki Fırtına Vadisinde bu tip ormanlar bulunmaktadır. Meşe, kayın, ceviz, ıhlamur.. bu biyoma ait ağaçlardır. Ayı, sincap, tilki, yaban kedisi gibi hayvanlar çokça görülür.
C) İğne Yapraklı Ormanlar (Tayga) İğne yapraklı ormanlar; yüksek enlem ve yüksek rakımda bulunurlar. Hemen hemen her iklim bölgesinin dağlık alanlarında yayılış göstermişlerdir. Kışların çok soğuktur ve kış mevsimi boyunca kar yağışı görülür. Kar kalınlığı fazla olduğundan toprak katmanı donmaz. Kısa süre yaz mevsiminde karlar erir ve bitkiler bu dönemde gelişme gösterirler. Yapraklarını tamamen dökmeyen bu nedenle her de yeşil olan iğne yapraklı ağaçların baskın olduğu biyomdur. Ülkemizde Doğu Karadeniz Bölgesinde bu ormanlar hakimdir. Çam, göknar, ladin gibi kozalaklı ağaçlar bu biyomda hakimdir. Geyik, boz ayı, kirpi, baykuş, böcekler ve kuşlar bu biyomdaki hayvanlardandır.
2) ÇÖL BİYOMLARI Yıllık ortalama yağış miktarı düşük olan ve yağışın yıl içinde düzensiz dağılım gösterdiği bölgelerdir. Çöllerin varlığını belirleyen en önemli faktör yağış düzensizliğidir. Çöl biyomları, sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerdir. Hava sıcaklığı 40 derecenin üzerinde; toprak sıcaklığı ise 60 derecenin üzerindedir. Sıcaklık mevsimsel ve gün içerisinde çok büyük değişiklik içindedir. Sıcaklık geceleri eksi değerlere düşmektedir. Çöl alanları dünya üzerindeki karaların %35ine yakın bir alanı kaplanmaktadır. Küresel ısınma ve insanların ormanları tahrip etmesi nedeni ile her geçen gün çöl alanları artmaktadır.
Çöl biyomunun bitki ve hayvan toplulukları için temel kısıtlayıcı etken su kıtlığıdır. Tür çeşitliliği azdır. Kaktüsler ve kökleri çok derinlere inebilen çalılar çöl biyomlarının tipik bitkileridir. Bu bitkiler su ihtiyacı az olan ve suyu topraktan alabilmek için çok sayıda adaptasyona sahiptir Suyu depolama Kök ozmotik basıncının yüksek olması gibi Bazı böcekler, sürüngenler, kemirgenler ve develer tipik çöl hayvanlarıdır. Çöle adapte olmuş hayvanlarda da su kaybını engellemek için bazı adaptasyonlar gelişmiştir. Develerin hörgüçlerinde yağ depolaması
3) ÇAYIR BİYOMLARI Yazların sıcak, kışların çok soğuk geçtiği karasal iklim bölgelerindeki otlarla kaplı alanlardır. Çöl alanları ile orman alanları arasında kalan bölgelerdir. Yağışın, çölleşmeye izin vermediği; orman oluşumu için de yetersiz kaldığı alanlardır. Dünyanın hem ılıman hem de tropikal bölgesinde görülürler. Toprak humus bakımından zengindir ve toprak tabakası kalındır. Bu nedenle tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Çayır alanlarında mısır, buğday ve arpa gibi tarım ürünleri yüksek verim alınan bitkilerdir. Çayırlarda otçul iri vücutlu hayvanlar ile bunlarla beslenen avcı memeliler bulunur. Ayrıca tarla faresi, yer sincabı ve kır köpekleri gibi canlılarda yaşamaktadır. Ülkemizde, İç Anadolu, Doğu ve Güney Doğu Anadolu da ve Erzurum-Kars platolarında geniş çayırlar yer alır.
4) TUNDRA BİYOMU Dünya üzerindeki karasal alanların %20 sini kaplayan arktik bölge deki geniş alan kaplayan biyomlardır. Çok kuvvetli rüzgarların ve çok düşük sıcaklıkların görüldüğü yerlerdir. Toprak tabakası sürekli donmuş haldedir. Kışın ortalama sıcaklık -30 derece iken, yazın10 derecenin üstüne çıkmaz. Çoğunlukla otsu bitkiler, bodur çalılar, ağaçlar ve likenler vardır. İri gövdeli misk öküzleri, ayı, kurt, tilki, ren geyikleri yaşar.