YÖNLENDİRİLMİŞ ÇALIŞMALAR

Anket Sorularının Kapsamı Ünite 8 Medya ve İletişim Önlisans Programı YÖNLENDİRİLMİŞ ÇALIŞMALAR Öğr.Gör.Esma GÖKMEN 1

Ünite 8 ANKET SORULARININ KAPSAMI Öğr.Gör.Esma GÖKMEN İçindekiler 8.1. ANKET SORULARININ KAPSAMI... 3 8.1.1. Giriş Soruları... 3 8.1.2. Hassas Sorular... 3 8.1.3. İlgili Sorular... 3 8.1.4. Mantıki Sıra... 4 8.1.5. Ayırma Soruları... 4 8.1.6. Kontrol Soruları... 4 8.1.7. Soru Türleri... 5 8.1.8. Likert Ölçeği... 6 8.1.9. Tutum Puanlarının Yorumlanması... 7 8.1.10. Toplumsal Uzaklık Ölçeği... 8 8.2. KAYNAKÇA... 9

Anket Sorularının Kapsamı Ünite 8 8.1. ANKET SORULARININ KAPSAMI 8.1.1. Giriş Soruları Giriş bölümündeki sorular cevaplayıcılar için çok önemlidir. Bu bölümde sorulacak sorular anketin güvenirliğini doğrudan etkilemektedir. Bu bölümde şu noktalara dikkat edilmelidir: Açık uçlu sorular sormayın. İyi bir öğretmen nasıl olmalıdır? Cevaplanması güç sorular sormayın. Geçen yaz kaç kez rapor aldınız? Endişe verici sorular sormayın. Hakkınızda soruşturma açılsa ne düşünürsünüz? Doğrudan kendileri ile ilgili sorular sormayın. Çok iyi bir öğretmen olduğunuzu söyleyebilir misiniz? Giriş soruları; Araştırma konusu ile doğrudan ilgili ve kolay cevaplanabilen somut sorular sorulmalıdır. Yorum gerektirmeyen somut fikirler istenmelidir. ilk soru, cevaplayıcıda merak uyandırarak, soruları cevaplamaya devam etmesini sağlamalıdır. 8.1.2. Hassas Sorular Bu tip sorular ileri aşamalarda kullanılır, çünkü cevaplayıcılar bu sorulara tepki gösterseler bile önceki sorulara verdikleri cevaplar kullanılabilir. Anketin amacının iyi bir şekilde belirtilmesi durumunda bu tür soruların cevaplanma olasılığı artmaktadır. 8.1.3. İlgili Sorular İlgili sorular uygun şekilde tasarlanarak bir araya getirilirse cevaplayıcıların bir konudan diğerine atlamadan konuya odaklanmasını kolaylaşır. Her bir konu ile ilgili sorular uygun başlık ve açıklamalar kullanılarak birbirinden ayrılabilir. Örnek Yaşadığınız bölgede öğretmen ve halk ilişkisini nasıl görüyorsunuz? ( ) iyi ( ) Orta ( ) Kötü ( ) Fikrim yok Son beş yıl içinde size göre halkın öğretmenlere bakış açısı nasıl bir gelişme gösterdi? ( ) iyileşti ( ) Aynı kaldı ( ) Kötüleşti ( ) Fikrim yok Size göre öğretmen halk ilişkisi nasıl geliştirilebilir? 3

Yönlendirilmiş Çalışmalar 8.1.4. Mantıki Sıra Anket içindeki sorular mantıklı bir sıra izlemelidir. Örneğin cevaplayıcıların öğrenim gördüğü okulları belirlemeye yönelik bir ankette sorular geçmişten günümüze doğru sıralanmalıdır. Lütfen eğitim öğretim gördüğünüz okul isimlerini yazınız. İlköğretim Lise Üniversite Yüksek Lisans Doktora 8.1.5. Ayırma Soruları Ayırma soruları belirli soruların kimler tarafından cevaplanacağını belirlemek amacı ile kullanılır. Örnek: Bilgisayar eğitimi aldınız mı? ( )Evet () Hayır (Cevabınız hayır ise lütfen 9. Sorudan devam ediniz.) Ankete katılacak deneklerin seçimi için kullanılabilir. Örnek; Oy kullanmak için seçmen kaydı yaptırdınız mı? ()Evet () Hayır (Bu seçenekte görüşme durdurulur.) 8.1.6. Kontrol Soruları Özellikle araştırma için önemli olan sorularda cevapların yeterince düşünülüp verildiğinden emin olunmak istenir. Bu durumda aynı bilginin farklı ifadelerlerle istendiği kontrol sorularına yer verilir. Bu soruların her birine cevaplayıcı aynı düzeyde şıkkı işaretleyecektir. Bunun dışında yapılacak işaretleme ya tutarsız düşünceyi ya da anketin dikkate alınmadığını gösterir. Örnek; içinde bulunduğunuz ortamı biliyorsunuz. Bu şartlar altında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinde akademisyen olmak ister misiniz? ( ) Kesinlikle Evet ( ) Evet ( ) Kararsızım ( ) Hayır ( ) Kesinlikle Hayır içinde bulunduğunuz şartları göz önüne alarak düşündüğünüzde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinde görev yapmak ister misiniz? ( ) Kesinlikle Evet ( ) Evet ( ) Kararsızım ( ) Hayır ( ) Kesinlikle Hayır 4

Anket Sorularının Kapsamı Ünite 8 8.1.7. Soru Türleri Demografik Sorular Olgusal Sorular Yargısal Sorular 8.1.7.1. Demografik sorular Cevaplayıcılar hakkında tanımlayıcı sorulardır. Yaş, cinsiyet, ırk, eğitim düzeyi, yerleşim yeri ile ilgilidir. Ankette çok fazla demografik soruya yer verilmemelidir. Çünkü cevaplayıcılar bu bilginin ne konuda kullanılacağı konusunda endişe duyabilirler (Arseven, 2004: 25). Yargısal Sorular Cevaplayıcıların tutum, fikir, algı ya da inançları hakkında cevap istenir. İnsanların bir davranışı, bir olguyu nasıl değerlendireceklerine ilişkin algıları hakkında elde edilecek bilgiler, kişinin o davranışı yapma konuşundaki eğilimleri ile ilgili güçlü tahminlerde bulunmaya yardımcı olur. Genellikle objektif veri elde etmenin zor olduğu durumlarda kullanılır. sorular amacına uygun olmalıdır (Houston, 2004:50). Örnek: Cevaplayandan okul müdürünün yönetim biçiminin ne kadar demokratik olduğu konusunda görüş bildirmesini isteyelim. Yöneticinizin kurum yönetiminde ne sıklıkta demokratik davranış gösterdiğine inanıyorsunuz? ( ) Her zaman ( ) Genellikle ( ) Ara sıra ( ) Nadiren ( ) Hiç bir zaman (Balcı, 2004:60) Bir soruda yalnız bir konu sorulur. 5

Yönlendirilmiş Çalışmalar Örnek: Çalıştığınız kurumun çalışma şartları ve sosyal imkânlarından memnun musunuz? Bu soru ikiye bölünerek sorulabilir. 1. Çalıştığınız kurumun çalışma şartlarını nasıl buluyorsunuz? 2. Çalıştığınız kurumun sosyal imkanlarından memnun musunuz? Soruların kısa ve basit olması gerekmektedir. Sorular uzadıkça soruları anlama ve soruların cevaplanma oranları düşecektir. İyi bir soru cevaplayıcıların yükünü azaltır. Çok uzun sorular ikiye bölünerek sorulabilir. Sorular tutarlı olmalıdır. Sorular tüm cevaplayıcılara aynı şekilde iletilmelidir. İstenen cevabın sınırları cevaplayıcıya açık ve anlaşılır biçimde iletilmelidir. Cevaplayıcıların bilgi düzeyi zorlanmamalıdır. Araştırma konusu hakkında cevaplayıcıların araştırmacı kadar bilgi sahibi oldukları var sayımı ile hareket edilmemelidir. Bilgi düzeyini ve hatırlamayı sağlamanın en kolay çözüm yolu uzun sorular yerine bir birini takip eden kısa sorular sormaktır. Aynı soru içinde birden fazla olumsuz ifade kullanılmamalıdır. Taşımalı eğitimin sona erdirilmemesini desteklemiyor musunuz? şeklinde sorulan bir soruda olumsuz ifadelerden birini kaçıran kişi, düşündüğünün tam tersi cevap verebilir. Varsayımlara dayalı sorular sorulmamalıdır.... özelliklere sahip ürün kullanır mıydınız? şeklinde soru uygun değildir. Bu tür tanım ne kadar ayrıntılı olarak yapılırsa yapılsın kişi zihninde canlandırdığı ölçüde anlar. Yönlendirici ifadeler kullanılmamalıdır. Bazı yönlendirici ifadeler asıl sorunun arka plana itilmesine sebep olarak kişileri görüşleri doğrultusunda karar vermeye iter. Ülkemizde kadın hakları ile ilgili Rus kaynaklı yasaların uygulanmasını ister misiniz? Bu soru dikkati Rusya üzerine çekeceğinden asıl amacı göz ardı edecektir. Karmaşık ve birden fazla anlama gelen sorulardan kaçınılmalıdır. Ankete kolay sorularla başlayın. 8.2. ÖLÇEKLER 8.2.1. Likert Ölçeği Çok çeşidi bulunan ölçekler arasında en yaygın olanı likert ölçeğidir. Bu ölçekte yapılacaklar şöyledir: 6

Anket Sorularının Kapsamı Ünite 8 1. Araştırmacı tarafından araştırma konusuyla ilgili olduğu düşünülen çok sayıda deyiş belirlenir. 2. Belirlenen deyişler içinden tutum ifadesi olabilecek seçenekler belirlenir ve ölçme ifadesi olarak bu seçenekler sıralanır. Örneğin; 1. Kesinlikle katılıyorum 2. Katılıyorum. 3. Kararsızım. 4. Karşıyım 5. Kesinlikle Karşıyım. Örnek; Bir grup öğrencinin matematik derslerine ilişkin tutumlarını ölçmek üzere bir araç geliştirelim. Bu durumda önce matematiğe ilişkin tutum ifade eden olumlu ve olumsuz bir çok cümle yazılır. Matematikle uğraşmak beni delirtir. Matematikten hiç hoşlanmam. Cevaplayıcıların bu cümleleri; Tamamen onayların Onaylarım Kararsızım Reddederim Tamamen reddederim gibi 5 dereceli bir mutlak ölçekle derecelendirmeleri istenir. Olumlu cümleler a=5, b=4, c=3, d=2, e=1 ve olumsuz cümlelere de a=1,b=2, c=3, d=3, e=5 ağırlıkları ile puanlanır. Bu seçim yapıldıktan sonra eldeki maddeler ayırıcılıklarına göre bir seçime tabi tutulur ve ayırıcılık güçleri t istatistiği bulunur. 8.2.2. Tutum Puanlarının Yorumlanması Bireylerin ölçülen tutum boyutunda bulundukları yerleri gösteren puanlar, tutum puanlarıdır. Cümlelerin planlanması şöyledir; cümleler cevaplayıcıların kararsız ya da nötr oldukları bir noktadan geçerek olumlu uç ile olumsuz uç arasındadır. Bireyin puanı ölçekleme boyutunun ortasında olması durumunda, kişinin durumu ortalarda ya da belirli bir tutum oluşmamış diyebiliriz. Uçlara yakın bir noktada ise, o ucun adına göre olumlu yada olumsuz bir tutuma sahip olduğunu söyleyebiliriz. 7

Yönlendirilmiş Çalışmalar 8.2.3. Toplumsal Uzaklık Ölçeği İlk defa Bogardus tarafından kullanılmış olan bu ölçek, zamanla geliştirilerek bugünkü halini almıştır. Özellikle, belirli toplumsal gruplara ya da gruplardaki bireylere karşı oluşan tutumları ölçmek için kullanılmıştır. Bir ya da daha fazla etnik grubun başka bir etnik grupça ne ölçüde benimsenip kabul edildiğini ölçmek için, adı geçen etnik grup üyelerinin benimsenmelerini ölçüye vuran çeşitli düzeylerde 7 yargı geliştirilerek bireylerin bu yargıları benimseyip benimsememelerine göre tablo oluşturulur. Söz gelimi, etnik grupların kabul edilmeleri şu boyutlarla ölçülebilir: 1. Evlilik yoluyla yakın akrabalığa kabul etmek, 2. Kişisel dost olarak belirli bir kulüp ya da dernek üyeliğine kabul etmek, 3. Komşuluğa kabul etmek, 4. İş arkadaşlığına kabul etmek, 5. Yurttaşlığa kabul etmek, 6. Sadece konuk olarak ülkeye gelmesini kabul etmek, 7. Ülkeden çıkarılmasını kabul etmek. Dodd tarafından geliştirilen bir başka toplumsal uzaklık ölçeğinde, bir nesneye karşı olan tutum beş yargı ile ölçülmeye çalışılmıştır. Bu yargılara örnek olarak aşağıda sıralanan cümleler verilebilir: 1. Evlenmek isteseydim onlardan biri ile evlenebilirim, 2. Onlardan birini yemeğe davet etmek isterdim, 3. Onlar ancak, sokakta rastlanıldığında selam verilebilecek kişilerdir, 4. Onlarla bir arada olmaktan hoşlanmam, 5. Tümünün yok edilmesini isterim. 8

Anket Sorularının Kapsamı Ünite 8 8.3. KAYNAKÇA ARIKAN, Rauf, Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Nobel Yayınları, Ankara, 2013. ŞAHİN Çavuş, Veri Toplama Teknikleri, Remzi Y. Kıncal (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 125-182), Nobel Yayınları, Ankara, 2013. 9

Yönlendirilmiş Çalışmalar 10