4. KAYNAKLAR Kalkınma Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2015-2017), Ekim 2014 Kalkınma Bakanlığı, 10. Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara 2014 İnternet Kaynakları: www.aile.gov.tr www.tuik.gov.tr www.iskur.gov.tr www.girisimcidestekleri.com www.tobb.org.tr www.kosgeb.gov.trhttp://www.kalkinma.gov.tr/lists/yaynlar/attachments/518/onuncu%20 Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf http://statik.iskur.gov.tr/tr/rapor_bulten/... http://www.strateji.gov.tr/default_b0.aspx?id=391 http://kadininstatusu.aile.gov.tr/ulusal-eylem-planlari/toplumsal-cinsiyet-esitligi-ulusaleylem-plani http://www.oecd-ilibrary.org/sites/empl_outlook-2014-sum-tr İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi
BİRİNCİ BÖLÜM 1. MEVCUT DURUM Türkiye de işgücüne katılımın ve kayıtlı istihdam düzeyinin düşük olması nedeniyle, çalışma çağındaki nüfusun önemli bir kısmı sosyal sigorta sistemi dışında kalmaktadır. İşgücü piyasasında yer alan uzun süreli işsizler ile yüksek işsizlik riskiyle karşı karşıya olanlar sosyal korumaya duyulan ihtiyacı artırmaktadır. Türkiye de kırsal alanda istihdam çoğunlukla kişi başı katma değeri düşük olan tarım sektöründedir. Bunun yanı sıra, tarımdan kopan nüfusun çok büyük bir bölümü kentteki işlere göre niteliklerinin yetersiz kalması nedeniyle işgücü piyasası dışına çıkmakta veya düşük ücretlerle geçici ve güvencesiz olarak çalışmaktadırlar. Tarımın istihdam içindeki payı ile gelirden aldığı pay arasındaki dengesizlik ve tarımdan kopan nüfusun kentteki işgücü durumu, gerek kentte gerekse kırda sosyal korumaya olan ihtiyacı artırmaktadır. Temel nedenleri yoksulluk ve yetişkin işsizliği olan çocuk işçiliği tüm önleme çalışmalarına rağmen önemli bir sorun olma özelliğini sürdürmektedir. Yoksulluğu azaltmayı amaçlayan kamu sosyal yardım harcamalarının ülkemizde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ye oranı AB ortalamasının gerisinde olmasına rağmen 2002 yılından beri artış göstermektedir. 1.1. Yoksulluk TÜİK 2013 yılı verilerine göre, eşdeğer hane halkı kullanılabilir medyan gelirin yüzde 50 si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre yoksulluk oranı yüzde 14,9 dur. Yoksul nüfusa dahil çalışabilir durumdaki nüfusun önemli bir bölümü istihdamda olmasına rağmen, bu kesim gerek nitelik düzeylerinin düşük olması gerekse yoğunlukla çalıştıkları tarım sektörü ile kentlerdeki marjinal sektörlerin özellikleri itibarıyla geçici ve güvencesiz işlerde düşük ücretlerle çalışmaktadırlar. Kayıt dışı çalışan kesimin yanı sıra, özellikle asgari ücret ile çalışan ve hanede tek gelir kaynağının bu ücret olduğu çocuklu hanelerde de yoksulluk riski yüksektir. Dolayısıyla sosyal sigorta kapsamında, özellikle asgari ücretle çalışan veya kayıt dışı çalışan yoksul kesimler sosyal korumaya olan ihtiyacı artırmaktadır. Ayrıca, sosyal yardımlar çoğunlukla sosyal sigorta kaydı olmayanlara yapılmakta ve bu durum da hem bireyleri kayıtlı çalışmaktan caydırabilmekte hem de kayıtlı çalışan ancak muhtaç durumdaki kişilerin sosyal yardımlardan daha az yararlanabilmesine neden olmaktadır. Yoksullukla mücadele çalışmaları kapsamında ASPB tarafından hazırlanan Ulusal Yoksullukla Mücadele Stratejisi tamamlanmış ve yayınlanması beklenmektedir. Bu kapsamda, yoksul hanelerin diğer kamu hizmetlerine yönelik ihtiyaçları için Vaka Yönlendirme Sistemi uygulamaya geçirilerek, kurumların yoksul hanelere yönlendirilmesi sağlanacak ve sonuçlar takip edilebilecektir. Her yıl 6 büyükşehirde mahalle bazlı olarak Sosyal (Risk) Uyum Analizi yapılacak, sosyal yardımlarda Merkezi Risk Tespit ve Teftiş Sistemi kurularak Sosyal Yardım Afet Yönetim Planı tamamlanacak ve Temel Sosyal Yardım Kanunu üzerinde çalışmalar yürütülecektir. Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan ve genel koordinatörlüğü ÇSGB tarafından yürütülen, İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı nın dördüncü bileşeni Sosyal Yardım İstihdam Bağlantısının Güçlendirilmesi dir. İŞKUR sorumluluğundaki bu bileşen kapsamında hazırlanan eylem planları Kalkınma Bakanlığı na sunulmuştur. 1.2. Kayıt Dışı İstihdam Sosyal güvenlik sisteminin mali ve sosyal açıdan sürdürülebilir, tüm nüfusa etkin ve eşit biçimde hizmet verecek bir yapıda olması, uzun vadede temel hedeftir. Sosyal güvenlik sisteminin 108
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM sürdürülebilirliğine yönelik olarak Onuncu Plan dönemi sonu olan 2018 yılı için iki hedef belirlenmiştir. Bunlardan birincisi, 2012 yılında yüzde 1,4 olan sosyal güvenlik sistemi gelir-gider farkının GSYİH ye oranının yüzde 1 e düşürülmesi, ikincisi ise 2012 yılında yüzde 1,4 olan bireysel emeklilik fonlarının büyüklüğünün GSYİH ye oranının yüzde 4 e yükseltilmesidir. 2013 yılında yüzde 13,3 olarak gerçekleşen Türkiye de sosyal harcamaların GSYİH ye oranı AB ortalamalarına göre oldukça düşüktür. Bunun yanı sıra yoksulluğun azaltılmasında sosyal transferlerin etkisi beklenen düzeyde değildir. Yoksulluğu azaltmayı amaçlayan sosyal koruma harcamalarının ülkemizde GSYİH ye oranı AB ortalamasının gerisinde olmasına rağmen 2002 yılından bu yana artış göstermektedir. Söz konusu oran 2002 yılında yüzde 11,59 iken, 2012 yılında yüzde 13,3 e yükselmiştir. Kayıt dışı istihdam Türkiye işgücü piyasasının geleceğini belirleyecek temel değişkenlerin başında yer almaktadır. TÜİK Hane Halkı İşgücü Anketi Ağustos ayı sonuçlarına göre 9 milyon 565 bin kayıt dışı çalışan bulunmaktadır. Kayıt dışı çalışanların, 3 milyon 514 bini ücretli veya yevmiyeli, 174 bini işveren 2 milyon 752 bini kendi hesabına çalışan ve 3 milyon 125 bini ücretsiz aile işçisidir. Kayıt dışı istihdamın yıllara göre durumunu incelediğimizde ise azalma eğilimi görülmektedir. Gösterge 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kayıt Dışı İstihdam Oranı (%) 48,2 47,0 45,4 43,5 43,8 43,3 42 39,0 36,7 Tarım 88,2 87,8 88,1 87,8 85,7 85 83,8 83,6 83,3 Tarım Dışı 34,3 34,1 32,3 29,8 30,1 29 27,8 24,5 20,9 Ücretlilerde Kayıt Dışı Oranı 32,0 31,5 29,4 26,4 26,2 25,7 25,1 22,0 19,9 Türkiye işgücü piyasasının en temel yapısal sorunlarından biri kayıt dışı istihdamdır. 2004-2013 döneminde kayıt dışı istihdamın payı yüzde 50 seviyelerinden yüzde 36 seviyelerine gerilemiştir. Bu dönemde kayıt dışı istihdam oranı tarım sektöründe yüzde 90 dan yüzde 83,3 e; tarım dışı sektörlerde ise yüzde 34 ten yüzde 20,9 e düşmüştür. Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi çerçevesinde kurumlar arası koordinasyon ve işbirliğinin güçlenmesi, denetimlerin ve çapraz kontrollerin artması, vergi ve prim teşvikleri ile ekonomik gelişmenin getirdiği kurumsallaşma gibi faktörler kayıt dışılığın azalmasında etkili olmuştur. Ancak, halen Türkiye de kayıt dışı istihdam oranı diğer ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça yüksektir. Kayıt dışılık tarım, inşaat, toptan/perakende ticaret, otel ve lokantacılık ile ulaştırma sektörlerinde yaygındır. Ayrıca gençler, yaşlılar ve eğitim seviyesi düşük olanlar arasında kayıt dışı istihdam oranı yüksektir. Diğer önemli bir husus da işyeri büyüklüğü arttıkça kayıt dışılığın azalmasıdır. Yabancı kaçak işçilik de kayıt dışı istihdam içinde ele alınması gereken ve gittikçe daha da önem kazanan bir sorun alanı olmaya devam etmektedir. Ülkemiz yabancı kaçak işçiler için transit ülke konumundayken son yıllarda hedef ülke konumuna gelmiştir. ÖDÖP içinde yer alan ve genel koordinatörlüğü Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı dördüncü bileşeni Kayıt Dışı Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması sorumluluğu ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Bu kapsamda hazırlanan eylem planları Kalkınma Bakanlığına sunulmuştur. Bileşenin yürütülmesi amacıyla Bakanlık 2014 Merkezi Eylem Planına Çalışma hayatında kayıt dışı istihdamın toplumsal mutabakatla azaltılması amacıyla belirlenecek üç ilde kamu kurum ve kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, sivil toplum kuruluşları, basın yayın kuruluşları ile işverenlerle toplantı yapılması eylemi eklenmiş, Antalya, Samsun ve Tekirdağ illerinde 109
BİRİNCİ BÖLÜM sosyal tarafların da katılımı ile çalışma hayatında kayıt dışı istihdamın toplumsal mutabakatla azaltılması toplantıları gerçekleştirilmiştir. 2015-2017 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Programda, kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle mücadele edilerek kayıtlı çalışan sayısının artırılması ve prim tabanının genişletilmesi hedefi yer almıştır. 16.09.2014 tarihinde Etkin Rehberlik ve Denetim Yoluyla Kayıtlı İstihdamın Teşviki Operasyonu teknik destek bileşeni (KİT-UP II) başlamıştır. Proje, SGK nın rehberliğe dayalı denetim anlayışını merkez ve taşra düzeyinde yaygınlaştırmak, denetim ve rehberlik hizmetlerinde teknolojinin kullanımını artırmak, personel kapasitesini geliştirmek ve hibe bileşeniyle alanda proje üreten paydaşları desteklemek amacını taşımaktadır. Projenin faaliyet dönemi Eylül 2014 - Eylül 2016 olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, farkındalık artırma faaliyetleri, eğitim faaliyetleri, sosyal güvenlik faaliyetleri gibi etkinliklerin yapılması planlanmaktadır. 1.3. Çocuk İşçiliği Ülkemizde çocuk işgücünün boyutlarını ortaya koymak amacıyla 2006 ve 2012 yıllarında Çocuk İşgücü Anketi yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre, ülkemizde 6-17 yaş grubundaki çocukların istihdam oranı yüzde 5,9 dur. 2012 yılı verilerine göre, 6-17 yaş grubundaki ekonomik işlerde faaliyet gösteren çocukların yüzde 41,4 ü hanehalkı gelirine katkıda bulunmak amacıyla çalışmakta olduğunu ifade etmiştir. Dünya genelinde çocuk işçiliği yıllar itibarıyla düşüş göstermesine rağmen, ülkemizde iki anket arasında çocuk istihdam oranında düşüş olmaması çocuk işçiliği konusunda daha ayrıntılı araştırmaların ve politikaların oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Özellikle çalışmak zorunda bırakılan çocukların ailelerinin istihdama erişimini arttırmak önemli bir sosyal politika konusudur. 2014 yılı içerisinde çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik olarak Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi İçin Zamana Bağlı Politika Program Çerçevesi nin etkin olarak uygulanması, öncelikle en kötü biçimleri olmak üzere çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlamak amacıyla Çocuk İşçiliğinin Önlenmesinde Yerel Kaynakların Etkinleştirilmesi Projesi yürütülmüştür. Proje kapsamında beş pilot ilde (Adana, Şanlıurfa, Gaziantep, Kocaeli ve Ordu) ÇSGB Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri bünyesinde çocuk işçiliği izleme birimleri oluşturulmuştur. Bu birimler aracılığıyla etkin bir izleme sistemi kurularak, ildeki diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak suretiyle, çocuk işçiliğini önlemeye yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Proje kapsamında 2204 çalışan ve çalışma riski bulunan çocuğa ulaşılmış, 795 aile ile görüşmeler yapılarak 793 çocuk ve aileye rehberlik hizmetleri verilmiştir. Ayrıca pilot illerde 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü etkinlikleri organize edilmiştir. Çocuk işçiliğinin önlenmesi konusunda yürütülen bir başka çalışma ise, ÇSGB ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ile Ordu da yürütülen Fındık Tarımında Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi dir. Proje kapsamında fındık üretiminin yapıldığı illerde mevsimlik tarım işçiliğinin yoğun olmasından dolayı ailelerle birlikte gelen çocukların tarladan uzak tutulmasına yönelik çalışmalar yürütülmekte, fındık üretilen illerin çocuk işçiliğiyle mücadele kapasitesini ve toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla çalışmalar yapılmakta, hasat sezonlarında valilikler tarafından çocuklara yönelik eğitimi destekleyici etkinlikler düzenlenmektedir. 110 Ordu da ÇSGB-Çalışma Genel Müdürlüğü ile ILO ortaklığında yürütülen Fındık Tarımında Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi kapsamında farkındalığı artırmak ve yapılan çalışmaların tanıtımını sağlamak amacıyla 2013-2014 yıllarında Pikolo: Daha iyi bir geleceğe yürümek ve Pikolo II: Bir yaş daha büyümek isimli iki belgesel film hazırlanmıştır.
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM 1.4. İşsizlik Sigortası İşsizlik sigortası; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğradıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayarak kendilerinin ve aile fertlerinin zor duruma düşmelerini önleyen, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur. İşsizlik sigortası kapsamında; işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği ve ücret garanti fonu ödemeleri gerçekleştirilmektedir. Yapılan bu ödemelerden biri olan işsizlik ödeneğinden, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler, hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak kaydıyla, son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak ve hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmek koşulu ile yararlandırılmaktadır. Ödenek iş akdinin feshinden önce çalışılan süreye göre 6, 8 veya 10 ay boyunca ödenmektedir. Ödenek miktarı sigortalı işsizin son 4 aylık kazancına göre hesaplanmakta olup, 2014 yılının ikinci altı aylık döneminde 450 TL ile 900 TL arasında değişmektedir. İşsizlik sigortası prim kesintileri 01.06.2000 tarihinde başlamış olup, sigortalı işsizlere ilk ödeme Mart 2002 ayında yapılmıştır. İşsizlik sigortası kapsamında yapılan bir başka ödeme türü de kısa çalışmadır. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde kısa çalışma ödeneği ödenmektedir. Azami 3 ay olarak ödenen kısa çalışma ödeneğinin miktarı, sigortalı işsizin son 12 aylık kazancına göre hesaplanmakta olup, 2014 yılının ikinci altı aylık döneminde 675 TL ile 1.688 TL arasında ödeme yapılmaktadır. Pasif istihdam politikalarının bir diğeri Ücret Garanti Fonu ödemesidir. Bu ödeme; konkordato, aciz vesikası iflas veya iflasın ertelenmesi sebebiyle işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde çalışanların üç aylık ödenmeyen ücretlerini garanti altına alan bir uygulamadır. 2003 yılında mevzuatımıza girmiş olmakla birlikte ilk ödemesi 2005 yılında gerçekleştirilmiştir. Ücret garanti ödemesinde, 2014 yılının ikinci altı aylık dönemi için üst sınır 5 bin 314 TL seviyesindedir. İşsizlik Sigortası Ödemeleri Kısa Çalışma Ödemeleri Ücret Garanti Fonu Ödemeleri Ödeme Yapılan Kişi (Hak Eden) Ödeme Miktarı (Milyon TL) Ödeme Yapılan Kişi (Hak Eden) Ödeme Miktarı (Milyon TL) Ödeme Yapılan Kişi (Hak Eden) Ödeme Miktarı (Milyon TL) 2002 82.877 46,81 - - - - 2003 130.272 125,98 - - - - 2004 147.266 199,89 - - - - 2005 186.599 270,07 21 0,01 1.269 3,4 2006 199.604 316,99 217 0,1 1.134 1,6 2007 221.503 351,91 40 0,02 2.223 3,6 2008 331.488 517,05 - - 827 1,1 2009 473.286 1.114,27 190.071 162,5 12.371 22,3 2010 331.202 807,4 27.156 39,19 12.905 22,1 2011 322.150 791,05 5.814 4,24 5.807 9,4 2012 370.934 966,18 2.855 3 3.210 8,7 2013 430.305 1.272,49 970 0,82 5.708 15 2014* 456.287 1.496,71 66 0,07 7.330 19,15 TOPLAM 3.683.773 8.276,82 227.210 209,95 52.784 106,35 *30.11.2014 tarihi itibarıyla 111
BİRİNCİ BÖLÜM 2. EYLEM PLANLARI GÜNCEL DURUMLARI Politika No ve Adı: 1. Sosyal yardımlar hak temelli ve önceden belirlenmiş objektif kriterlere dayalı olarak sunulacaktır. 1.1 Benzer nitelikteki sosyal yardım programları bir araya getirilerek gruplandırılacaktır. 1. Kurum: ASPB İlgili Birim: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Araştırma-Geliştirme ve Tanıtım Daire Başkanlığı 2. Kurum: SGK İlgili Birim: Aktüerya ve Fon Yönetimi Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı c) Süre: 2015 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: ASPB tarafından yapılan çalışmalar; Hali hazırda Temel Aile Yardımı (TEMELAY) adı altında farklı senaryolar üzerinden sosyal yardım programlarının birleştirilmesine yönelik çalışmalar tamamlanmış ve bu senaryolara göre kaynak ihtiyacına ilişkin projeksiyonlar oluşturulmuştur. Sosyal yardımlara ilişkin hak ve sorumlulukların tanımlanması ve farklı mevzuatlar çerçevesinde yürütülen sosyal yardım uygulamalarında uyumun sağlanması için Yoksullukla Mücadele Stratejimize uygun Temel Sosyal Yardım Kanunu hazırlıklarımız devam ettiği ancak bu eylemin Ekonomi Koordinasyon Kurulu (EKK) kararı gereği çıkarılması gerekmektedir. TEMELAY kapsamındaki çalışmalara EKK da olumsuz bakılmıştır. SGK tarafından yapılan çalışmalar; Kayıtlı İstihdamın Teşviki II Projesi ve 2015 yılı Eylem Planı faaliyetlerinin kesinleşmesi beklenmektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu ASPB olarak belirlenmiş; SGK işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılmıştır. 112
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM 1.2 Sosyal Yardım Yararlanıcılarının Belirlenmesine Yönelik Puanlama Formülü Geliştirilmesi Projesi tamamlanıp, tüm sosyal yardım programlarında uygulanacaktır. Kurum: ASPB İlgili Birim: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Araştırma-Geliştirme ve Tanıtım Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı c) Süre: 2015 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Puanlama formülü çalışması sonuçlandırılmış olup Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi ne (BSYBS) entegrasyonu çalışması devam etmektedir. Bahse konu çalışmanın da sonuçlandırılması ile birlikte hanenin muhtaçlık bilgisi ve BSYHBS deki kayıtlı veriler üzerinden Sosyal Yardım Karar Destek Sistemi niteliğindeki bu çalışma 2015 yılında kullanılmaya başlanacaktır. Formüllerin sistem üzerinden kullanımı neticesinde elde edilen geri bildirimler ile formüller ihtiyaca binaen güncellenebilecektir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. Politika No ve Adı: 2. Sosyal koruma hizmeti, hane halkı kompozisyonu da dikkate alınarak kişilerin ihtiyaçlarına göre çalışmayı teşvik edici şekilde tanımlanacak ve sınıflandırılacaktır. 2.1 Sosyal yardım sistemi yardımlardan yararlanan kişilerin en kısa sürede kendi imkânları ile geçinebilecekleri ve sosyal yardım almadan yaşayabilecekleri bir duruma gelmesini sağlayacak şekilde yapılandırılacak, bu kişilerin meslek edinebilmeleri için çalışmalar yapılacaktır. Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İstihdam Hizmetleri Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı 113
BİRİNCİ BÖLÜM c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: ASPB Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü ile İŞKUR Genel Müdürlüğü nün düzenlenen Sosyal Yardımlar ile İstihdam Bağlantısının Etkinleştirilmesi Çalıştayını takip eden süreçte 2014 yılı içerisinde yapılan çalışmalar aşağıda yer almaktadır: Sosyal Yardımlar ile İstihdam Bağlantısının güçlendirilmesine yönelik Onuncu Kalkınma Planı kapsamında, İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı bünyesinde yer alan dördüncü bileşen Sosyal Yardım - İstihdam Bağlantısının Güçlendirilmesine yönelik eylem planı hazırlanmıştır. Eylem planı, ÇSGB ve Kalkınma Bakanlığı na iletilmiştir. Eylem Planına uygun olarak, İŞKUR İl Müdürlükleri ile SYDV arasında yapılan protokol ve yetkilendirmelerle tüm vakıflarda İŞKUR hizmet noktaları kurulmuştur. Vakıflardan hane dosya sayılarına göre görevlendirilen ve istihdamla ilgilenmesi planlanan vakıf görevlilerine İŞKUR tarafından yetki verilmiştir. Söz konusu personellere İŞKUR portalının kullanımı ve iş arayan kaydı yapabilmeleri için eğitimler verilmiştir. Böylelikle sosyal yardım yararlanıcılarından çalışabilir olanların, vakıflardaki görevliler tarafından İŞKUR a gönderilmeden doğrudan iş arayan kayıtları yapılacak ve bu kişiler durumlarına uygun işgücü taleplerine ve kurslara yönlendirileceklerdir. Ayrıca İşgücü Piyasası Araştırma Raporu sonuçlarına göre, illerde karşılanamayan işlere ve mesleklere yönelik kursların açılması planlanmaktadır. Açılacak kurslardan sosyal yardım yararlanıcılarının istifade etmesi ve böylelikle sosyal yardım alanların işgücü piyasası tarafından aranılan niteliklere kavuşturulması sağlanacaktır. Ayrıca SYDV ler tarafından kullanılan Bütünleşik Sistem ile İŞKUR sisteminin ortak amaçları gerçekleştirebilecek biçimde karşılıklı bilgi alış verişine uygun hale getirilmesine yönelik çalışmalar Bilgi İşlem Dairesi Başkanlıkları ve TÜBİTAK tarafından yürütülmektedir. Açıklama bölümünde ifade edildiği gibi sosyal yardım istihdam bağlantısının kanuni düzenlemede yer alması yerine, bu bağlantının güçlendirileceğine yönelik bir açıklama yapılması daha uygun olacaktır. Herhangi bir kanuni düzenleme çalışması henüz bulunmamaktadır. ASPB tarafından sosyal yardımlara ilişkin hak ve sorumlulukların tanımlanması ve farklı mevzuatlar çerçevesinde yürütülen sosyal yardım uygulamalarında uyumun sağlanması için Yoksullukla Mücadele Stratejisi ne uygun Temel Sosyal Yardım Kanunu hazırlıkları devam etmektedir. Kanun taslak çalışması çerçevesinde eylem planına ilişkin düzenlemeler de yer almaktadır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin açıklaması 2010 yılında uygulamaya konulan Sosyal Yardım Sisteminin İstihdam ile Bağlantısının Kurulması ve Etkinleştirilmesi Eylem Planı ile öngörülen sosyal yardım-istihdam bağlantısının güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir. şeklinde güncellenmiş; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 114
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM 2.2 Sosyal yardım ve hizmet alanında Sosyal Destek Danışmanı modeli çerçevesinde aile odaklı bir sistem kurulacaktır. Kurum: ASPB İlgili Birim: Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, İŞKUR c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: ASPB tarafından Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) kapsamında kamunun imkânları ve hizmetleri konusunda desteğe ihtiyacı olan ailelere ulaşılması, durumlarının (ekonomik, sosyal, psiko-sosyal vb.) anlaşılması ve durumlarına göre yönlendirme yapılması yoluyla vatandaşlarımız ile öncelikle Bakanlığımız hizmetleri olmak üzere kamu hizmetlerinin buluşturulması amaçlanmaktadır. Pilot uygulamada görev yapacak personele yönelik eğitim programı tamamlanmış olup, dört ilde gerçekleştirilmesi planlanan pilot uygulamanın hazırlıkları sürdürülmektedir. ASDEP kapsamında paydaş kurumların etkin işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara ilgili Bakanlıklar, yerel yönetimler ve STK lar eklenmiştir. 2.3 Sosyal yardımlar hanede yer alan bireylerin nitelik ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak verilecektir. Kurum: ASPB İlgili Birim: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Araştırma-Geliştirme ve Tanıtım Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: İçişleri Bakanlığı, İŞKUR c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Mevcut durumda yardım programları için hane yaklaşımı esas alınmıştır. Hanehalkı özelliklerine göre yardım programlarında yeni bileşenler geliştirilmektedir. 115
BİRİNCİ BÖLÜM e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 2.4 Mevcut durumda çalışabilir yoksul vatandaşlara verilen nakdi yardımlar işsizlik yardımı adı altında ve çalışmayı teşvik edecek şekilde şartlı olarak verilecektir. 1.Kurum: ASPB İlgili Birim: İstihdam Daire Başkanlığı 2.Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 1- Kişinin iş görüşmesine gitmesi ve işe kabul edilmesi durumunda gereken yol masrafı, sağlık raporu, fotoğraf vb. giderler için, bir yıl içinde; azami üç kere olmak üzere 40 TL ile 100 TL arası İşe Yönlendirme Yardımı verilir. 2- İşe yönlendirilen kişilerin, işe yerleşmesi durumunda, aynı yıl içinde bir defaya mahsus olmak üzere, aylık brüt asgari ücretin 1/3 ü kadar tutar, İşe Başlama Yardımı olarak verilir. 3- İşine düzenli olarak devam eden kişiler; kömür, eğitim ve gıda yardımlarında öncelikli olarak değerlendirilir. 4- Şartlı Eğitim ve Sağlık Yardımlarından faydalananların, işe yerleşmeleri halinde, 12 ay boyunca Şartlı Eğitim ve Sağlık Yardımları kesilmeyecektir. 5- Müeyyide: Sosyal yardım yararlanıcısının, istihdama ve istihdam kazandırıcı faaliyetlere haklı bir neden olmadan katılım sağlamaması durumunda, düzenli merkezi yardımlar ve aynî yardımlar dışında, Mütevelli Heyetince herhangi bir nakdî yardım yapılamaz. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu ASPB olarak belirlenmiş; SGK işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılmış, Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 116
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM Politika No ve Adı: 3. İşsizlik sigortası daha fazla sosyal koruma sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecektir. 3.1 İşsizlik sigortasının kapsamı, ödeme miktarı ve süresi ile hak kazanma koşulları, çalışmayı teşvik edici şekilde iyileştirilecektir. Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İşsizlik Sigortası Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ASPB, ÇSGB, Sosyal Taraflar c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 1) İşsizlik sigortası koşullarının iyileştirilmesine yönelik çalışmaların yapılabilmesi için SGK dan veri talep edilmiştir. Veriler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. 2) Mevcut şartlar altında işsizlik ödeneğine hak kazanabilecek şekilde hizmet akdi sona eren, ancak SGK ya başvuruda bulunmayanların tespiti ve bilgilendirilmeleri hakkında çalışma yapmak için Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığıyla irtibata geçilmiştir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 3.2 İşsizlik ödeneğinin süresi, ulusal düzeydeki yıllık işsizlik oranlarına duyarlı hale getirilecek şekilde yeniden belirlenecektir. Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İşsizlik Sigortası Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ASPB, ÇSGB, Sosyal Taraflar c) Süre: 2015 117 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: İşsizlik sigortası koşullarının iyileştirilmesine yönelik çalışmaların yapılabilmesi için SGK dan veri talep edilmiştir. Veriler
BİRİNCİ BÖLÜM üzerinde çalışmalar devam etmektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 3.3 İşsizlik sigortası hak kazanma koşulları ödeme miktarı ve süresi, uzun süreli işsizler ile yüksek işsizlik riskiyle karşı karşıya olan özel politika gerektiren gruplar dikkate alınarak belirlenecektir. Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İşsizlik Sigortası Dairesi Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Hazine Müsteşarlığı, ÇSGB, Sosyal Taraflar c) Süre: 2015 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: İşsizlik sigortası koşullarının iyileştirilmesine yönelik çalışmaların yapılabilmesi için SGK dan veri talep edilmiştir. Veriler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesi kapsamında sorumlu kurum/kuruluş çalışmalarına devam ettiğinden herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Politika No ve Adı: 4. Kayıt dışı çalışan yoksullara ve yoksulluk riski altında olan kişilere yönelik faaliyetler artırılacaktır. 4.1 Kayıt dışılığın önemli bir parçasını oluşturan ve geniş kapsamlı istihdam yaratan küçük işletmelerin kayıtlı sektöre geçişini özendirici program ve uygulamalar düzenlenecektir. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, İŞKUR, SGK 118 c) Süre: 2016
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Onuncu Kalkınma Planı ÖDÖP içinde yer alan ve genel koordinatörlüğü Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı içerisinde Kayıt Dışı Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması bileşeninin yürütülmesi amacıyla ÇSGB tarafından Antalya, Samsun ve Tekirdağ illerinde çalışma hayatında kayıt dışı istihdamın toplumsal mutabakatla azaltılması toplantıları gerçekleştirilmiştir. İşverenlerin, sigortalıların ve kamuoyunun sosyal güvenlik mevzuatı ve hakları konusunda ilgili daire başkanlıkları ile koordineli olarak bilgilendirilmelerini sağlamak, SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığının görevleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle kayıt dışı çalışan kişilere yönelik faaliyetler ile ilgili tedbirlerin sorumlu kurum/kuruluşu SGK olmalıdır. Ayrıca KOSGEB ve ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmelidir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu SGK olarak belirlenmiş; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara KOSGEB ve ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı eklenmiştir. 4.2 Tarım gibi kayıt dışılığın yaygın olduğu sektörler başta olmak üzere tüm sektörlerde kayıt dışı çalışan ve çalıştıranların sorunlarının ve çözüm önerilerinin temsilciler düzeyinde ele alındığı ve ortak paydaların birlikte belirlendiği çalıştaylar gerçekleştirilerek kayıtlı istihdam konusunda farkındalık yaratılacaktır. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, İŞKUR, SGK c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilme Projesi nin İş ve Sosyal Güvenlik bileşeni kapsamında Bakanlığımızca Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilme Projesi Çerçevesinde Tahsis Edilen Ödeneğin Kullanılmasına İlişkin Usul ve Esaslar ile Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği yayımlanmıştır. 2011 yılında 5510 sayılı Kanunda bir değişiklik yapılarak mevsimlik gezici tarım işçilerinin sosyal güvenliğe kavuşmalarını kolaylaştırmak için günlük prime esas kazanç alt sınırının 21 günlük tutarı üzerinden ödeyecekleri primlerinin 30 günlük sağlık ve emeklilik hizmeti olarak değerlendirilmesi sağlanmıştır. 119
BİRİNCİ BÖLÜM Bu bileşen ile: Mevsimlik gezici tarım işçilerinin sosyal güvenlikleri açısından mevcut durumlarının iyileştirilmesi, Tarımda iş aracılığı sözleşmesinin zorunlu hale getirilmesi, İş aracılarının ve toprak sahiplerinin / işleyenlerin; ücret ödeme, genel sağlık sigortasından yararlanma, iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile ilgili usul ve esaslar hakkında bilinçlendirilmelerinin sağlanması hedeflenmiştir. İşverenlerin, sigortalıların ve kamuoyunun sosyal güvenlik mevzuatı ve hakları konusunda ilgili daire başkanlıkları ile koordineli olarak bilgilendirilmelerini sağlamak, SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığının görevleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle kayıt dışı çalışan kişilere yönelik faaliyetler ile ilgili tedbirlerin sorumlu kurum/kuruluşu SGK olmalıdır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu SGK olarak belirlenmiştir. 4.3 Sosyal yardım alan kesime yönelik kayıtlı çalışmaya yönlendirici bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir. Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Maliye Bakanlığı, İŞKUR, SGK c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Onuncu Kalkınma Planı ÖDÖP içinde yer alan ve genel koordinatörlüğü Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı içerisinde Kayıt Dışı Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması bileşeninin yürütülmesi amacıyla ÇSGB tarafından Antalya, Samsun ve Tekirdağ illerinde çalışma hayatında kayıt dışı istihdamın toplumsal mutabakatla azaltılması toplantıları gerçekleştirilmiştir. İşverenlerin, sigortalıların ve kamuoyunun sosyal güvenlik mevzuatı ve hakları konusunda ilgili daire başkanlıkları ile koordineli olarak bilgilendirilmelerini sağlamak, SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığının görevleri arasında yer almaktadır. Bu nedenle kayıt dışı çalışan kişilere yönelik faaliyetler ile ilgili tedbirlerin sorumlu kurum/kuruluşu SGK olmalıdır. Ayrıca ASPB işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmelidir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu ASPB olarak belirlenmiş; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara SGK ve İŞKUR eklenmiştir. 120
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM Politika No ve Adı: 5. Yoksul veya yoksulluk riski altında olan hanelerin, kayıtlı çalışanları olsa dahi, hane halkı özellikleri dikkate alınarak, sosyal yardımlardan faydalanma imkanları artırılacaktır. 5.1 Sosyal yardımlar kayıtlı çalışanları da içerecek şekilde daha kapsayıcı bir yaklaşımla ele alınacak, tüm hane halkı şartları gözetilerek, bireylerin yoksulluk riskini azaltacak şekilde nesnel ölçütler çerçevesinde verilecektir. Kurum: ASPB İlgili Birim: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Araştırma-Geliştirme ve Tanıtım Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: Kalkınma Bakanlığı c) Süre: 2014 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Hali hazırda TEMELAY adı altında farklı senaryolar üzerinden sosyal yardım programlarının birleştirilmesine yönelik çalışmalar tamamlanmış ve bu senaryolara göre kaynak ihtiyacına ilişkin projeksiyonlar oluşturulmuştur. Bu çalışmada hanedeki çalışma durumlarından ziyade hanenin yoksulluk riski temel alınmıştır. Buna göre yoksulluk riski altında kalan çalışabilir ve çalışan haneler de hedef kitleye dahil edilmiştir. Hanedeki bağımlı nüfus dikkate alınarak istihdama katılım şartı tasarlanmıştır. Yoksulluk riskinin belirlenmesinde temel ölçüt puanlama formülü olacaktır. TEMELAY Programı kapsamındaki çalışmalara EKK da olumsuz bakılmıştır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 121
BİRİNCİ BÖLÜM Politika No ve Adı: 6. Kamu tarafından uygulanan sosyal korumaya yönelik programların koordineli bir şekilde yürütülmesi sağlanacaktır. 6.1 Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi bitirilecektir. Kurum: ASPB İlgili Birim: Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, Araştırma-Geliştirme ve Tanıtım Daire Başkanlığı b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı, İŞKUR c) Süre: 2016 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Proje 2015 Kasım döneminde tamamlanacaktır. Proje kapsamında kamu kurumları ile entegrasyon sağlanmış olup yerel yönetimler ile veri paylaşımı hususunda pilot uygulama bilgi işlem altyapısının tamamlanmasına müteakip başlatılacaktır. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı eklenmiştir. 6.2 Sosyal yardım - istihdam ilişkisinin güçlendirilmesine yönelik olarak ilgili kurumlar arasındaki mevcut protokoller gözden geçirilerek ihtiyaca göre yeni protokoller düzenlenecektir. 1.Kurum: ASPB İlgili Birim: İstihdam Daire Başkanlığı 2.Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ÇSGB, Kalkınma Bakanlığı, İŞKUR c) Süre: 2016 122 d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: 17.02.2012 tarihinde ÇSGB ve
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM ASPB arasında imzalanan işbirliği protokolü çerçevesinde çalışmalar devam etmektedir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu ASPB olarak belirlenmiş; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara ÇSGB ve Maliye Bakanlığı eklenmiştir. Politika No ve Adı: 7. Çocuk İşçiliğinin Önlenmesinde Zamana Bağlı Politika ve Program Çerçevesi etkin olarak tüm illerde uygulanacaktır. 7.1 Çocuk işçiliği konusunun yılda en az bir kez İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının toplantı gündemine alınması sağlanacaktır. 1.Kurum: İŞKUR İlgili Birim: İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığı 2.Kurum: ÇSGB İlgili Birim: Çalışma Genel Müdürlüğü b) İşbirliği Yapılan Kurum/Kuruluşlar: ASPB, MEB, Valilikler, Belediyeler, İlgili Sosyal Taraflar, İlgili STK lar c) Süre: Sürekli d) Sorumlu Kurum/Kuruluşların Çalışmaları ve Önerileri: Konu ile ilgili İl Müdürlüklerine talimat yazılarak konunun gündeme alınması istenmiştir. Mesleki beceri kursları için iki daireyle daha çalışılması gerekmektedir. Çalışmak zorunda bırakılan çocukların tespitinin nasıl yapılacağı önemlidir. e) Kurul Kararı: Tedbir maddesinin sorumlu kuruluşu İŞKUR olarak belirlenmiş; ÇSGB işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılmıştır. 123
BİRİNCİ BÖLÜM 3. SONUÇ I. İzleme ve Değerlendirme Kurulu toplantısında İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi Temel Politika Ekseni kapsamında; 1.1 Benzer nitelikteki sosyal yardım programları bir araya getirilerek gruplandırılacaktır. tedbirinde sorumlu kuruluşun ASPB olması; SGK nun işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara eklenmesi, 1.2. Sosyal Yardım Yararlanıcılarının Belirlenmesine Yönelik Puanlama Formülü Geliştirilmesi Projesi tamamlanıp, tüm sosyal yardım programlarında uygulanacaktır. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 2.1 Sosyal yardım sistemi yardımlardan yararlanan kişilerin en kısa sürede kendi imkânları ile geçinebilecekleri ve sosyal yardım almadan yaşayabilecekleri bir duruma gelmesini sağlayacak şekilde yapılandırılacak, bu kişilerin meslek edinebilmeleri için çalışmalar yapılacaktır. tedbirinin açıklamasının 2010 yılında uygulamaya konulan Sosyal Yardım Sisteminin İstihdam ile Bağlantısının Kurulması ve Etkinleştirilmesi Eylem Planı ile öngörülen sosyal yardım-istihdam bağlantısının güçlendirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir. şeklinde güncellenmesi; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 2.2 Sosyal yardım ve hizmet alanında Sosyal Destek Danışmanı modeli çerçevesinde aile odaklı bir sistem kurulacaktır. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara ilgili Bakanlıklar, yerel yönetimler ve STK ların eklenmesi, 2.3. Sosyal yardımlar hanede yer alan bireylerin nitelik ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak verilecektir. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 2.4 Mevcut durumda çalışabilir yoksul vatandaşlara verilen nakdi yardımlar işsizlik yardımı adı altında ve çalışmayı teşvik edecek şekilde şartlı olarak verilecektir. tedbirinde sorumlu kuruluşun ASPB olması; İŞKUR un işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılması, Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 2.5 Romanların yaşadıkları bölgelerde istihdama yönelik eğitim ve danışmanlık faaliyetleri için bir alt stratejik plan hazırlanacaktır. tedbirinin yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmesi; sorumlu kuruluşun ASPB Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlar olarak ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü, İŞKUR, Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, sürenin 2016 yılı olarak belirlenmesi; açıklama olarak Ülkemizde yoksullukla karşı karşıya olan Roman vatandaşlarımız için Romanlara Yönelik Sosyal Politika Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının koordinasyonunda hazırlanmaktadır. Hazırlanmakta olan bu belge ile Roman vatandaşlarımızın yoğun olarak yaşadığı ve eğitim ortalamalarının oldukça düşük olduğu, işsizliğin oldukça yüksek boyutlarda olduğu ve hane gelirinin yoksulluk sınırının altında olduğu Roman bölgelerinde yaşayan vatandaşlarının yaşam koşullarının ve statülerinin iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. Romanların toplumsal entegrasyonunun sağlanması için bir stratejik plan hazırlanması Avrupa Komisyonu tarafından da COM (2011) 173 ve COM(2012) 226 numaralı tebliğler ile Türkiye nin tam üyelik süreci için zorunlu kılınmıştır ve bu planın henüz hazırlanmamış olması son yıllarda Avrupa Komisyonu tarafından çıkartılan Türkiye İlerleme Raporlarında da olumsuz bir görüş olarak yer almaktadır. ifadesinin yazılması, 124
İstihdam Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi BİRİNCİ BÖLÜM 3.1 İşsizlik sigortasının kapsamı, ödeme miktarı ve süresi ile hak kazanma koşulları, çalışmayı teşvik edici şekilde iyileştirilecektir. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/ kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 3.2 İşsizlik ödeneğinin süresi, ulusal düzeydeki yıllık işsizlik oranlarına duyarlı hale getirilecek şekilde yeniden belirlenecektir. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 3.3 İşsizlik sigortası hak kazanma koşulları ödeme miktarı ve süresi, uzun süreli işsizler ile yüksek işsizlik riskiyle karşı karşıya olan özel politika gerektiren gruplar dikkate alınarak belirlenecektir. tedbirinin aynen devam etmesi, 4.1 Kayıt dışılığın önemli bir parçasını oluşturan ve geniş kapsamlı istihdam yaratan küçük işletmelerin kayıtlı sektöre geçişini özendirici program ve uygulamalar düzenlenecektir. tedbirinde sorumlu kuruluşun SGK olması; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara KOSGEB ve ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı nın eklenmesi, 4.2 Tarım gibi kayıt dışılığın yaygın olduğu sektörler başta olmak üzere tüm sektörlerde kayıt dışı çalışan ve çalıştıranların sorunlarının ve çözüm önerilerinin temsilciler düzeyinde ele alındığı ve ortak paydaların birlikte belirlendiği çalıştaylar gerçekleştirilerek kayıtlı istihdam konusunda farkındalık yaratılacaktır. tedbirinde sorumlu kuruluşun SGK olması, 4.3 Sosyal yardım alan kesime yönelik kayıtlı çalışmaya yönlendirici bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir. tedbirinde sorumlu kuruluşun ASPB olması; işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara SGK ve İŞKUR un eklenmesi, 5.1. Sosyal yardımlar kayıtlı çalışanları da içerecek şekilde daha kapsayıcı bir yaklaşımla ele alınacak, tüm hane halkı şartları gözetilerek, bireylerin yoksulluk riskini azaltacak şekilde nesnel ölçütler çerçevesinde verilecektir. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 6.1. Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi bitirilecektir. tedbirinde işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 6.2 Sosyal yardım - istihdam ilişkisinin güçlendirilmesine yönelik olarak ilgili kurumlar arasındaki mevcut protokoller gözden geçirilerek ihtiyaca göre yeni protokoller düzenlenecektir. tedbirinde sorumlu kuruluşun ASPB olması; ÇSGB nin işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılması, Maliye Bakanlığı nın eklenmesi, 7.1 Çocuk işçiliği konusunun yılda en az bir kez İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurullarının toplantı gündemine alınması sağlanacaktır. tedbirinde sorumlu kuruluşun İŞKUR olması; ÇSGB nin işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlara aktarılması, 7.2 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü nde farkındalık artırmaya yönelik etkinlikler yapılacaktır. tedbirinin yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmesi; sorumlu kuruluşun ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü, işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlar olarak ASPB, MEB, İçişleri Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kuruluşları, STK lar, sürenin sürekli olarak belirlenmesi; açıklama olarak Çocuk işçiliği konusunda farkındalık yaratmak amacıyla Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü kapsamında kamuoyuna yönelik etkinlikler ve farkındalık çalışmaları yürütülecektir. ifadesinin yazılması, 125
BİRİNCİ BÖLÜM 7.3 Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi için Zaman Bağlı Politika ve Program Çerçeve Belgesi güncelleme çalışmaları başlatılacaktır. tedbirinin yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmesi; sorumlu kuruluşun ÇSGB Çalışma Genel Müdürlüğü, işbirliği yapılacak kurum/kuruluşlar olarak ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, ASPB, Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kuruluşları, ILO, sosyal taraflar, STK lar, üniversiteler, sürenin 2015 yılı olarak belirlenmesi; açıklama olarak Uluslararası Çalışma Örgütü nün 182 sayılı sözleşmesinin gereği olarak 2005 yılında hazırlanan ve 2005-2015 dönemini kapsayan Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi İçin Zamana Bağlı Ulusal Politika ve Program Çerçevesi 2016-2023 ü kapsayacak şekilde güncellenecektir. Güncelleme yapılırken, program kapsamında yapılan çalışmalar ve müdahale yöntemleri gözden geçirilecek, koordinasyon ve işbirliğini esas alan, bütçesi, süresi ve izleme mekanizması olan yerel katılım üzerine inşa edilmiş bir eylem planı olarak hayata geçirilmesi planlanmaktadır. ifadesinin yazılması, 7.4 İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sektörel Operasyonel Programı (İKGSOP) ile AB fonları etkin bir şekilde kullanılacaktır. tedbirinin yeni bir tedbir maddesi olarak eklenmesi; sorumlu kuruluşun ÇSGB Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı; işbirliği yapılan kurum/kuruluşlar olarak ÇSGB, İŞKUR, SGK, Milli Eğitim Bakanlığı, ASPB, sürenin sürekli olarak belirlenmesi; açıklama olarak Ulusal İstihdam Stratejisi nin önceliklerine uyumlu olarak hazırlanan İKGSOP kapsamında Sosyal Politika başlığı altında çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik projeler yürütecek olan kurum ve kuruluşlara fon desteği sağlanacaktır. ifadesinin yazılması, kararlaştırılmıştır. 126