C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007, 11(3) HEMŞİRELERİN İNDİREKT ARTERİAL KAN BASINCINI ÖLÇME YÖNTEMLERİ İLE İLGİLİ GÖZLEMSEL BİR ÇALIŞMA * Ayten ZAYBAK**, Ülkü YAPUCU GÜNEŞ** ÖZ Amaç: Araştırma hemşirelerin indirekt arteriyel kan basıncı ölçme tekniğinin işlem basamaklarına uygunluğunu incelemek amacı ile yapılmıştır. Yöntem: Araştırma 1 Aralık 2006 ile 15 Mayıs 2007 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini bir üniversitesi hastanesi nde çalışan ve kan basıncı ölçümü sırasında gözlenebilen 66 hemşire oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında literatür doğrultusunda oluşturulan kan basıncı ölçümü kontrol listesi kullanılmıştır. Veriler sayı, yüzdelik dağılımlar ve ki- kare analiziyle değerlendirilmiştir. Bulgular: Araştırma kapsamına alınan hemşirelerin; %54.5 inin dahiliye kliniklerinde çalıştığı, % 61.5 inin önlisans mezunu olduğu, % 39.4 ünün 6-10 yıldır çalıştığı belirlenmiştir. Hemşirelerin kan basıncı ölçümünde; en yüksek oranlarda bireyin kolunu destekleyerek kalp seviyesinde yerleştirme, brakial arteri palpe etme, manşonun şişirilme seviyesini belirleme ve manşonun havasını boşaltma işlemlerinde hata yaptıkları saptanmıştır. Yüksekokul mezunu hemşirelerin; kolu kalp seviyesine getirerek destekleme, brakial arteri palpe etme ve manşonun havasını uygun hızda boşaltma, çalışma yılı 6-10 yıl olan hemşirelerin ise kolu kalp seviyesine getirerek desteklenmesini yerine getirme oranlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Anahtar Sözcükler: Kan basıncı, kan basıncı ölçümü, hemşire ABSRACT An Observational Study Of Indirect Arterial Blood Pressure Measurement Methods Of Nurses Purpose: This study was conducted to examine whether the nurses perform the indirect bood pressure measurement according to the steps. Methods: The study was conducted between the dates of Dec 1 2006 and May 15 2007. The sample of the study consisted of 66 nurses observed while they performed blood pressure measurement and working at an university hospital. In collecting the data, checklist for blood pressure measurement formed according to literature was used. The data were analysed using the number-percent distributions, and chi-square test. Results: Of the nurses involved in this study, 54.5% worked in medical clinics, 61.5% with associate s degree, 39.4% had worked for 6-10 years. The most of the nurses made a mistake in supporting the arm at heart level, palpating the brachial artery, inflating the cuff to 20 30 mmhg over a previously measured value, and deflating the air of the cuff. The rate of supporting the arm at heart level, palpating the brachial artery, deflating the cuff gradually was higher in the nurses with bachelor s degree, also the rate of supporting the arm at heart level was higher in the nurses who had worked for 6-10 years (p<0.05). Key Words: Blood pressure, blood pressure measurement, nurse GİRİŞ Yaşamsal bulgular vücudun fizyolojik durumunu yansıtır ve hemostatik dengenin değerlendirmesinde önemli bilgiler sağlar. Yaşamsal bulgulardan birisi olan kan basıncı ölçümü bireyin sağlık durumunun önemli bir göstergesidir ve yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Kan basıncı ölçümü çoğunlukla hemşirelerin sorumluluğu altındadır. Hastalardan elde edilen kan basıncı ölçüm değerleri hastanın farmakolojik veya nonfarmakolojik olarak tedavisini belirlemede önemli bir kriterdir (Drevenhorn ve ark. 2001). Bu nedenle kan basıncı ölçümünün doğru teknikle ölçülmesi ve değerlendirilmesi son derece önemlidir. * IV. Uluslararası XI. Ulusal Hemşirelik Kongresi nde sunulmuştur. ** Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı, İzmir 23
Zaybak, Güneş Kan basıncının yanlış ölçümü, kan basıncının yetersiz kontrolüne, yanlış tanı konmasına ve uygun olmayan tedavinin yapılmasına neden olabilir. Kan basıncı ölçümünde; uygun kol seçimi, uygun manşon seçimi, kolun ve hastanın pozisyonu, istirahat periyodu, steteskopun pozisyonu, manşonun şişirilme seviyesi, manşonun havasının boşaltılma hızı gibi ölçütler kan basıncı ölçümünde doğru sonuç almayı etkileyen etmenlerdir (Berman ve ark. 2008; Potter ve Perry 2005; Taylor ve ark. 2008). Kan basıncının ölçümü, değerlendirilmesi ve tedavisi hakkında yayınlara rağmen, hala hekimler, hemşireler ve diğer hastane çalışanları arasında kan basıncı ölçümü tekniği konusunda karışıklıklar vardır. Uysal ve Enç (2005) Hemşirelik Yüksek Okulu öğrencilerinin ve hemşirelerin kan basıncı ölçümüne ilişkin bilgilerinin değerlendirilmesi konulu çalışmalarında öğrencilerin bilgi düzeyinin hemşirelere göre daha iyi düzeyde olduğu ve hemşirelerin bilgi düzeylerinin ise yetersiz olduğunu saptamışlardır. Karaöz (1995) yaptığı çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin kan basıncı ölçümü ile ilgili teorik bilgilerinin olmasına rağmen ölçüm sırasında hatalı uygulamalarının olduğunu belirlemiştir. Bu durum uygulama alanlarındaki hemşirelerin de kan basıncı ölçümü sırasında yanlış uygulamalarının olma olasılığını ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle, hemşirelerin indirekt arterial kan basıncını ölçme tekniğinin işlem basamaklarına uygunluğunun incelenmesi amacı ile bu çalışma yapılmıştır. YÖNTEM Araştırma 1 Aralık 2006 ile 15 Mayıs 2007 tarihleri arasında bir üniversite hastanesinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini bir üniversite hastanesinin dahiliye ve cerrahi kliniklerinde hemşireler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise evreni oluşturan ve kan basıncı ölçümü sırasında gözlemlenebilen 66 hemşire oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında literatür doğrultusunda oluşturulan veri toplama formu kullanılmıştır. Veri toplama formu; hemşirelerin tanımlayıcı özelliklerini belirlemeye yönelik 5, indirekt arterial kan basıncı ölçümü işlem basamaklarını kontrol etmeye yönelik 10 olmak üzere toplam 15 sorudan oluşmuştur. İndirekt arterial kan basıncı ölçümü kontrol listesinde: hastanın pozisyonu ve dinlenmesinin sağlanması, ölçüm yapılacak kolun kalp seviyesinde desteklenmesi, üst kol giysilerinin sıvanması, brakial arterin palpe edilmesi, manşonun ve steteskopun yerleştirilmesi, manşonun şişirme seviyesi ve havasının boşaltılma hızı yer almaktadır. Örnekleme alınan hemşireler indirekt kan basıncı ölçümünde kliniklerde mevcut olan (manşon eni 12-14, boyu 22-23 cm) anaroid sfigmomanometreleri kullanmışlardır. Veriler 08.00 ile 16.00 saatleri arasında bir araştırmacı tarafından gözlem yoluyla toplanmıştır. Verilerin toplanmasında bütün gözlemler aynı araştırmacı tarafından yapılmıştır. Veri toplama işlemi sırasında araştırmacı kan basıncı ölçümü yapan hemşireyi gözlemlemiş ve hemşirenin indirekt arterial kan basıncı ölçümünü işlem basamaklarına uygun şekilde uygulayıp uygulamadığını kontrol listesine kaydetmiştir. Kaydetme işlemi işlem sonunda yapılmıştır. Verilerin toplanmasında bir hemşire bir kez gözlemlenmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzdelik dağılım ve iki yönlü anlamlılık ( ki kare) analizi kullanılmıştır. Araştırmanın yapılabilmesi için Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Etik Kurulu ndan ve araştırmanın yapıldığı kurum ve kliniklerden yazılı izin alınmıştır. İşlem sırasında bir başkası tarafından gözlemlenmekten etkilenebilecekleri ve kontrol edilme düşüncesine neden olabileceği göz önünde bulundurularak hemşirelere indirekt kan basıncı ölçümü sırasında gözlemlendikleri bildirilmemiş ancak işlemden sonra elde edilen bilgilerin kullanılması için sözel izin alınmıştır. BULGULAR Çalışma sonucunda araştırma kapsamına alınan hemşirelerin; %54.5 inin dahiliye klinikleri, %45.5 inin cerrahi kliniklerinde çalıştığı, %53 ünün önlisans, %28.8 inin üniversite, %18.8 inin lise mezunu olduğu, % 39.4 ünün 6-10 yıldır, %24.2 sinin 1-5 yıldır, %21.2 sinin 11-15 yıldır, %15.2 sinin 16 ve daha fazla yıldır çalıştığı ve hemşirelerin çalışma yılı ortalamasının 8.8 ± 4.74 olduğu saptanmıştır (Tablo 1). Araştırma kapsamına alınan hemşirelerin indirekt arterial kan basıncı ölçümü sırasında kan basıncı ölçüm tekniği işlem basamaklarını yerine getirme durumları tablo 2 de verilmiştir. Elde edilen bu veriler incelendiğinde; hemşirelerin kan basıncı ölçme işleminde ilk basamak olan, bireyi rahat bir pozisyona 24
C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007, 11(3) getirme, gerekli ise 5 dakika dinlenmesini sağlamayı %93.9 oranında yerine getirdiği belirlenirken, ikinci basamak olan; hastanın kolunu kalp seviyesinde ve avuç içi yukarı gelecek desteklemeyi yerine getiren hemşirelerin %53 oranında olduğu saptanmıştır. Tablo 1. Hemşirelerin Tanımlayıcı Özellikleri Değişken Gruplar Sayı % Çalıştığı klinikler Mezun okul Çalışma yılı olduğu Dahiliye klinikleri 36 54.5 Cerrahi 30 45.5 klinikleri Lise 12 18.2 Önlisans 35 53.0 Üniversite 19 28.8 1-5 yıl 16 24.2 6-10 yıl 26 39.4 11-15 yıl 14 21.2 16 yıl ve 10 15.2 daha fazla Toplam 66 100.0 Hemşirelerin manşonun ve steteskopun doğru bir şekilde kola yerleştirilmesini içeren basamakları doğru bir şekilde yerine getirme durumları incelendiğinde; %36.4 ünün manşonu yerleştirmeden önce hastanın üst kol giysilerini yukarıya doğru sıvama ve sıkan giysileri çıkarma işlemini yapmadığı, %84.8 inin brakial arteri palpe etmeden steteskopu yerleştirdiği, %83.3 ünün havası boşaltılmış tansiyon aleti manşetinin alt kenarını, brakial arteri palpe ettiği yerin 2-2.5 cm üzerine yerleştirilmesinde, %54.5 inin manşonun orta noktasını brakial arter üzerine yerleştirilmesi işleminde hata yaptığı, %78.8 inin steteskopun alıcısını brakial arter üzerine yerleştirirken manşete ve giysilere değmemesine dikkat etmediği belirlenmiştir (Tablo 2). Manşonun şişirilmesi ve boşaltılması basamakları ile ilgili elde edilen bulgulara bakıldığında; hemşirelerin ölçüm sırasında tamamının (%100) manşonun hastanın daha önceden belirlenen sistolik kan basıncı değerinin 30 mmhg üzerine kadar şişirilmesine dikkat etmediği veya manşonun şişme seviyesini palpasyonla belirlemediği, %90.9 unun manşonun havasını hızlı bir şekilde boşalttığı saptanmıştır (Tablo 2). Araştırmada hemşirelerin çalıştığı klinik, eğitim durumu ve çalışma yıllarının kan basıncı ölçüm basamaklarını doğru biçimde uygulama durumlarına etkisini belirlemek için yapılan ki-kare analizi sonucunda; araştırma kapsamına alınan hemşirelerin çalıştıkları kliniğin kan basıncı ölçümü yöntemini etkilemediği, hemşirelerin çalıştıkları kliniklere göre kan basıncı ölçüm basamaklarını doğru şekilde yerine getirme durumları arasında istatistiksel olarak fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Hemşirelerin eğitim durumlarına göre kan basıncını doğru ölçme durumları incelendiğinde; Yüksekokul mezunu hemşirelerin; kan basıncı ölçüm basamaklarından; kolu kalp seviyesinde getirerek destekleme (x²= 51.776, p<0.05), brakial arteri palpe etme (x²=14.655, p<0.05) ve manşonun havasını uygun hızda boşaltma (x²=16.326, p<0.05) basamaklarını doğru uygulama oranlarının diğer hemşirelere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Hemşirelerin bireyin rahat bir pozisyona getirilmesi ve gerekliyse dinlenmesinin sağlanması, üst kol giysilerinin yukarı doğru sıvanması, manşonun ve steteskopun alıcısının doğru şekilde yerleştirilmesi ve manşonun daha önceden belirlenen sistolik kan basıncı değerinin 30 mmhg üzerine kadar şişirilmesi basamaklarını doğru uygulama durumları üzerinde eğitimin etkili olmadığı saptanmıştır (p>0.05). Tablo 2. Hemşirelerin İndirekt Arteriel Kan Basıncı Ölçüm Basamaklarına Uygulama Durumları İşlem basamakları Bireyin rahat bir pozisyona getirilmesi (rahat bir sandalyeye oturtulması veya yatakta uzanmasını sağlama), eğer gerekli ise 5 dk dinlenmesini sağlama Bireyin kolunun desteklenerek kalp seviyesinde yerleştirmesi Üst kol giysilerinin yukarı doğru sıvanması, sıkan giysiler varsa çıkarılması Brakial arterin palpe edilmesi Havası boşaltılmış tansiyon aleti manşetinin alt kenarının, brakial arterin palpe edildiği yerin 2-2.5 cm üzerine yerleştirilmesi Manşonun orta noktasının brakial arter üzerine yerleştirilmesi Steteskopun alıcısının manşete ve giysilere değdirilmeden brakial arter üzerine koyulması ve kulaklığın kulağına yerleştirmesi Manşonun daha önceden belirlenen sistolik kan basıncı değerinin 30 mmhg üzerine kadar şişirilmesi Manşonun havasının hızı 2-3 mmhg/sn olacak şekilde boşaltılması Doğru uygulayan Sayı % Yanlış uygulayan Sayı % 62 93.9 4 6.1 35 53 31 47 42 63.6 24 36.4 10 15.2 56 84.8 11 16.7 55 83.3 30 45.5 36 54.5 14 21.2 52 78.8 - - 66 100 6 9.1 60 90.9 Çalışma yıllarının kan basıncını ölçümünde işlem basamaklarını doğru bir şekilde uygulama durumlarına incelendiğinde; çalışma yılı 6-10 yıl arası olan hemşirelerin, diğer hemşirelere göre kolu kalp seviyesinde getirerek desteklemeyi daha yüksek oranda 25
Zaybak, Güneş yerine getirdikleri belirlenirken, (x²= 12.374, p<0.05) diğer işlem basamaklarını doğru uygulama durumları arasında fark olmadığı saptanmıştır (p>0.05). TARTIŞMA Kan basıncının doğru bir şekilde ölçülmesinde etkili olan faktörlerden birisi doğru araç seçimidir ve hastanın vücut yapısına göre manşon seçimi yapılmalıdır. Manşon seçiminde yapılan hatalar doğru olmayan kan basıncı ölçümüne neden olur (Clark ve ark. 2002; Petrie ve ark. 2004). Manşon genişliğinin, kol genişliğinin % 40 ı ve uzunluğunun kolun en az %80 ini çevreleyecek şekilde olması gerekmektedir (Junqueira ve ark. 2002; http://www.guideline.gov...,; NHBPEP 2002, WHO 1983). Gereğinden daha geniş manşon kullanılması sonucun düşük çıkmasına, dar manşon kullanılması da sonucun yüksek bulunmasına neden olmaktadır (Potter ve Perry 2005). Gillespie ve Curzio (1998) yaptıkları çalışmada uygun manşon kullanım oranının %48 olduğunu saptamıştır. Bu oran Armstrong un (2002) çalışmasında %57 olarak bulunmuştur. Çalışmamızda ise hemşirelerin bütün hastaların kan basıncının ölçümünde klinikteki 12-14x22-23 cm manşon boyutuna sahip tansiyon aletlerini kullandıkları ve dolayısıyla manşon boyutuna dikkat etmedikleri gözlenmiştir. Literatüre göre hasta ölçümden önce en az 5 dk istirahat ettirilmelidir. Hasta istirahat ettirilmediği durumlarda hastanın kan basıncı ölçümünde elde edilen değer hatalı bir şekilde yüksek olur. Veiga ve ark. (2003) tarafından yapılan çalışmada sağlık çalışanlarının %66.7 sinin kan basıncını ölçmeden önce hastaları 3-5 dk. dinlendirdikleri, Başak ve ark. (1997) çalışmalarında doktorların %31 inin hastaların dinlenmesine olanak tanıdığını bulmuşlardır. Çalışmamızda, hemşirelerin kan basıncı ölçme işleminde ilk basamak olan, bireyi rahat bir pozisyona getirme ve 5 dk dinlenmesini sağlama işlemini %93.9 oranında yerine getirdiği saptanmıştır. Bu sonuç diğer çalışma sonuçlarıyla karşılaştırıldığında istenen bir sonuç olarak sevindiricidir. Kan basıncı ölçümü sırasında hastanın kolu kalp seviyesinde olacak biçimde, avuç içi yukarı bakacak şekilde düz ve yumuşak bir yere dayayarak desteklenir (İnanç ve ark. 1999). Bu öneri dikkate alınmadığında kolun kalp seviyesinin altında olduğu dirsek içi çukurunun kalp seviyesinden 10 cm lik aşağıda veya yukarıda olması kan basıncında 8 10 mmhg lık değişikliğe neden olmaktadır (Ulusoy ve Görgülü 1996). Ayrıca ölçüm yapılacak kol desteklenmediğinde izometrik kas hareketleri oluşabilir ve bu da kan basıncında artışa sebep olur (Potter ve Perry 2005). Çalışmamızda hastanın kolunu kalp seviyesinde ve avuç içi yukarı gelecek şekilde düz yumuşak bir yere dayayarak destekleme işlemini yerine getiren hemşirelerin oranının %53 olduğu belirlenmiştir. Karaöz (1995) ün çalışmasında da öğrenci hemşirelerin ölçüm sırasında kolu destekleme oranını bu çalışma sonucuna benzer (%51.4) bulunmuştur. Ölçüm yapılacak olan koldaki giysilerin işlem yapılacak olan bölgeyi açıkta bırakacak şekilde yukarıya doğru sıvanması, sıkan giysiler varsa çıkarılması gerekir (Potter ve Perry 2005). Ölçüm yapılacak alanın açıkta bırakılmadığında steteskopla seslerin duyulmasında sorun yaşanırken, sıkan giysilerin çıkarılmaması venöz birikime neden olarak yanlış değer elde edilmesine neden olabilir. Ayrıca kan basıncı ölçümünde tansiyon aletinin kola yerleştirildiği yer önemlidir. Manşet brakial arterin palpe edildiği yerin 2.5 cm üzerinden veya dirseğin 3 cm üzerinde olacak şekilde yerleştirilmelidir (Berman ve ark. 2008; Türk Kardiyoloji Derneği 2000). Çalışmamızda hemşirelerin %63.6 sinin manşonun manşetin sarılacağı bölgenin açıkta bırakılması işlemini doğru bir şekilde yerine getirirken, %83.3 ünün manşetin yerleştirilme bölgesinde hata yaptığı belirlenmiştir. Kan basıncı ölçümü sırasında steteskopun doğru yere yerleştirilmesi ve manşete veya hastanın giysilerine temasının önlenmesi gerekmektedir. Bu sağlanamadığında seslerin net duyulamamasına bağlı olarak sistolik değerin gerçek değerinden daha düşük, diastolik değerin ise yüksek okunmasına neden olabilir (Potter ve Perry 2005; Taylor ve ark. 2008). Çalışmamızda manşonun orta noktasını brakial arter üzerine yerleştirilmesi işlemini %54.5 inin hatalı uyguladığı, %84.8 inin brakial arteri palpe etmeden steteskopu yerleştirdiği ve %78.8 inin steteskopun alıcısını brakial arter üzerine yerleştirirken manşete ve giysilere değmemesine dikkat etmediği belirlenmiştir. Karaöz (1995) çalışmasında brakial arteri palpe etmeden yerleştiren hemşire öğrencilerin oranı %61.2 olarak bulunmuştur. Çalışma sonuçlarına bakılığında steteskopun yerleştirilmesi ile ilgili hata oranlarının oldukça yüksek olduğu söylenebilir. Manşonun şişme seviyesi palpasyonla belirlenir. Palpasyon yöntemi, oskültasyonda bir boşluk (oskültatuar gap) olan hastalarda yetersiz şişirmeyi, 26
C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007, 11(3) düşük kan basıncı olan hastalarda da aşırı şişirmeyi önlemek için gereklidir (Potter ve Perry 2005). Hemşirelerin ölçüm sırasında tamamının (%100) manşonun hastanın daha önceden belirlenen sistolik kan basıncı değerinin 30 mmhg üzerine kadar şişirilmesine dikkat etmediği belirlenmiştir. Armstrong (2002) yaptığı çalışmasında hemşirelerin kan basıncı ölçümü sırasında palpasyonla şişme seviyesinin tespiti konusunda bilgi düzeylerin düşük olduğunu saptamıştır. Drevenhorn ve ark. (2001) nın çalışmasında 21 hemşireden sadece 2 sinin kan basıncı ölçümü öncesinde manşonun şişme seviyesini tespit ettiği görülmüştür. Çalışma sonuçlarımız diğer çalışma sonuçlarıyla paralellik göstermektedir. Kan basıncı ölçümü sırasında yapılan hatalardan birisi de manşonun havasının gereğinden hızlı veya yavaş boşaltılmasıdır (İnanç ve ark. 1999). Çalışmamızda hemşirelerin %90.9 unun manşonun havasını hızlı bir şekilde boşalttığı belirlenmiştir. Başak ve ark. (1997) pratisyen hekimlerle yaptıkları çalışmalarında hekimlerin %14 ünün manşonun havasını uygun hızda boşalttığını bulmuşlardır. Çalışma sonuçlarımız Başak ve ark. nın sonuçları ile benzer bulunmuştur. Araştırma kapsamına alınan hemşirelerin çalıştıkları kliniklere göre işlem basamaklarını doğru uygulama durumları incelendiğinde; hemşirelerin çalıştıkları kliniklere göre kan basıncı ölçüm basamaklarını doğru uygulamaları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır ( p>0.05). Şahin ve ark. (2006) nın çalışmasında da hemşirelerin çalıştıkları klinik ile kan basıncı ölçüm tekniğini doğru bilme arasında bir ilişki saptanmamıştır. Çalışma sonuçlarımız Şahin ve arkadaşlarının sonuçları ile benzer bulunmuştur. Hemşirelerin eğitimlerine göre kan basıncı ölçüm basamaklarını doğru uygulamalarına bakıldığında; Yüksekokul mezunu hemşirelerin, kolu kalp seviyesinde getirerek destekleme, brakial arteri palpe etme ve manşonun havasını uygun hızda boşaltma (p<0.05) basamaklarını doğru uygulama oranlarının diğer hemşirelere göre anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır. Uysal ve Enç (2005) in çalışmalarında üniversite mezunu hemşirelerin uygun manşon seçimi konusunda bilgi düzeylerinin lise mezunu hemşirelere göre daha iyi olduğunu bildirilmiştir. Bu sonuçlardan yola çıkarak üniversite eğitiminin kan basıncını doğru bir şekilde ölçümünün önemi ile ilgili farkındalık yaratmada daha başarılı olduğu düşünülebilir. Literatürde hemşirelerin belirli bilgi düzeyine ulaşabilmeleri ve uygulama becerisi kazanabilmeleri için en az 2 yıl deneyimli olmaları gerektiği belirtilmektedir (NHBPEP 2002). Uysal ve Enç (2005) çalışmalarında ise deneyim süresi fazla olan hemşirelerin hata oranlarının daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Çalışmamızda hemşirelerin çalışma yıllarına göre işlem basamaklarını doğru uygulama durumlarına bakıldığında, çalışma yılı 6-10 yıl arası olan hemşirelerin, diğer hemşirelere göre; kolu kalp seviyesinde getirerek desteklemeyi daha yüksek oranda yerine getirdikleri saptanırken (p<0.05) diğer işlem basamaklarını doğru uygulamada çalışma yılının etkili olmadığı saptanmıştır. Karaöz (1995) hem bilgi hem de uygulamalardaki hataları belirlemek amacıyla yaptığı çalışmasında, öğrencilerin bazı işlem basamakları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmalarına rağmen uygulamada hata yaptıklarını bulmuştur. Genel olarak bu çalışma ve diğer çalışma sonuçları karşılaştırıldığında da indirekt arteriel kan basıncı ölçümü konusunda bilgi düzeyini belirlemeye yönelik yapılan çalışmalarda, işlem basamakları ile ilgili bilgi düzeyleri, ölçüm tekniğinin değerlendirildiği çalışmalardaki işlemi doğru uygulama oranlarına göre daha yüksek bulunduğu görülmektedir. Bu durum, kan basıncı ölçümü ile ilgili teorik bilgiye sahip olunmasına rağmen, tekniğe uygun ölçüm yapmanın öneminin kavranmamış olabileceğini veya sahip olunan teorik bilginin pratiğe aktarmada problemlerin olduğunun bir göstergesi olabilir. Sonuç ve Öneriler Hemşirelerin indirekt arteriyel kan basıncı ölçme tekniğinin işlem basamaklarına uygunluğunu incelemek amacı ile yapılan çalışma sonucunda; Hemşirelerin arterial kan basıncı ölçme basamaklarının birçoğunda yüksek oranlarda hata yaptıkları ve bu durumun ölçüm hatalarına neden olacağı söylenebilir. Kan basıncının ölçümünde hatalı uygulamaların nedeni mevcut teorik bilginin çeşitli nedenlerle uygulamaya aktarılamamasıdır. Bu nedenle; -Hemşirelerin öğrencilik yılları süresince uygulamalar sırasında gözlemlenerek yanlış uygulamalarının düzeltilmesi, böylelikle yanlış davranış geliştirmelerinin önlenmesi, -Mezun hemşirelerin kan basıncı ölçüm uygulamalarının gözden geçirilerek hatalı uygulamaların belirlenmesi ve bu doğrultuda hizmet içi eğitim uygulamalarının yapılması önerilebilir. 27
Zaybak, Güneş KAYNAKLAR Armstrong RS (2002) Nurses knowledge of error in blood pressure measurement technique, International Journal Nursing Practice, 8:118-126. Başak O, Sönmez HM, Acar S (1997) Kan basıncını ne kadar doğru ölçüyoruz? Aile Hekimliği Dergisi, 1(1), 25-8. Berman A, Snyder S, Kozier B ve ark. (2008) Kozier & Erb s Fundamentals of Nursing. Concepts, Process and Practice, 8th ed., St. Louis, s551-58. Clark AJ, Lieh-Lai MW, Sarnaile A ve ark. (2002). Discrepancies between direct and indirect blood pressure measurement using various recommendation for arm cuff selection. Pediatrics, 110:5, 920-23. Drevenhorn E, Hakansson A, Petersson K (2001) Blood pressure measurement an observational study of 21 public health nurse, Journal of Clinical Nursing, 10 (2), 189-194. Gillespie A, Curzio J (1998) Blood Pressure measurement: assessing staff knowledge. Nursing Standard. 12(23):35-7 http://guidelines.gov/summary/summary.aspx?doc_id=6527&n br=004093&string=me (erişim tarihi 19.10.2007) İnanç N, Hatipoğlu S, Yurt V ve ark.(1999) Hemşirelik Esasları. 4. Baskı. Ankara: Damla Matbaacılık Ltd. Şti., s187-191. Junqueria SM, Oliveira V, Arcuri AMA ve ark (2002) Cuff width İnfluence on blood pressure measurement during the pregnant-puerperal cycle. Journal of Advenced Nursing, 38(2):180-189. Karaöz S (1995) Sağlık hizmetleri meslek yüksek okulu hemşirelik bölümü öğrencilerinin kan basıncı ölçümü sırasında yaptıkları tekniğe uygun olmayan uygulamalar. 4. Ulusal hemşirelik Kongresi Bildiri Özet Kitapçığı, Ankara:88-90 National High Blood Pressure Education Program (NHBPEP) / Natioal heart, Lung and Blood Institute (NHLBI) and American Heart Association (AHA) (2002) Working Meeting on Blood Pressure Measurement, Bethesda, s9-19. Petrie JC, Netea RT, Thien T (2004) Blood pressure measurement: We should all do it better!http://www.njmonline.nl/njm/cntpdf.php?t=a&id=315& PHPSESSID=523f05e210363ecf3d1e1753af1b0aa1 Potter PA, Perry AG (2005) Fundamentals of Nursing Concepts, Process and Practice. 6th edition, St. Louis The C. V. Mosby Company, s650-665. Şahin KT, Demir LS, Koruk İ (2006) Bir tıp fakültesinde görevli hemşirelerin kan basıncı ölçüm bilgilerinin değerlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 5(1):8-18 Taylor C, Lillis C, Lemore P ve ark. (2008) Fundamentals of Nursing The Art and Science of Nursing Care. 6th ed. Philadelphia: J.B. Lippincott Company, s572-578. Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takibi, (2000) http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k03.htm (erişim tarihi;12.01.2007). Ulusoy MF, Görgülü RS (1996) Hemşirelik Esasları-Temel Kuram, Kavram, İlke ve Yöntemler. 2. Baskı, Cilt 1. Ankara: 72- TDFO Limited Şirketi, s168-180. Uysal H, Enç N (2005) Hemşirelerin indirekt arteriyel kan basıncı ölçümüne ilişkin teorik ve uygulamaya yönelik bilgilerinin değerlendirilmesi, Ege Üni. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 21(1): 47-61. Veiga ve ark. (2003) Assessment of the techniques of blood presure measurement by health professionals. Arq. Bras Cardiol. 80(1):89-93. World Health Organization / the International Society of Hypertension ( 1983) Guidelines for the treatment of mild hypertension, Memorandum from a the meeting. Lancet 26, 457-458. 28