YALOVA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ 2014-2015 GÜZ DÖNEMİ TİCARİ İŞLETME HUKUKU BÜTÜNLEME SINAVI SORULARI Süre 2,5 saattir. Yarım tabaka ilave kağıt verilebilir. TTK kullanmak serbesttir. Soru kağıdı öğrencilerde kalabilir. OLAY Tacettin, Yalova Termal de zengin bir kaplıca kaynağının üzerinde bulunan 10 dönümlük arsaya sahiptir. Arsa üzerinde 500 m 2 büyüklüğünde Tarihi Tacettin Hamamı adlı bir termal banyo bulunmakta, bu banyoyu, yine tamamı Tacettin e ait olan Tacettin Termal Hizmetleri Ltd. Şti. işletmektedir. İşletmeyi geliştirmek ve büyütmek için, Tacettin, Tacettin Termal in %30 payını Bahattin Otelcilik AŞ. ye satmıştır. Müteakiben, tarihi hamamın restorasyonu yanında, arsaya 60 adet villa ile 1.200 yataklı otel yapılması planlanmıştır. Bahattin Otelcilik, devre mülk ve oda şeklinde, bu tesise Almanya ve Türkiye den müşteri bulacaktır. Tesis için İş Bankası Yalova Şubesi ile Tacettin Termal arasında 10 milyon TL tutarlı kredi sözleşmesi imzalanmıştır. Banka, teminat olarak, mevcut ticari işletme üzerinde rehin, ayrıca arsa üzerinde ipotek ve Bahattin Otelcilik in kefaletini istemiştir. Bu sırada, ticaret hukuku sınavına çalışan Füreyya, devre mülk satmak için her gün arayan satış elemanlarından bezmiştir. Füreyya, mevduat hesabı dolayısıyla verdiği telefon numarasının, İş Bankası Yalova Şubesi nden para karşılığı elde edilmesine de çok kızmıştır. SORULAR 1- Tacettin Termal in %30 payının satışı, şirketler hukuku göz ardı edilirse, hangi hükümlere tabidir? (13 PUAN) Payların satıldığı ve şirketler hukuku kurallarının göz ardı edilmesi gerektiği belirtildiğine göre, bunun bir ticari satış olup olmadığını tartışmak gerekir. Ticari satışlar da TBK hükümlerine tabidir, fakat daha önce TTK, m.23 teki özel kurallara tabidir. Bu kuralların uygulanma şartı, satış sözleşmesinin her iki tarafının da tacir olmasıdır (TTK, m.23/1). Dolayısıyla, tarafların tacir sıfatlarını bir ön problem olarak irdelemek gerekir. Taraflar Tacettin ve Bahattin Otelcilik tir.
Bahattin Otelcilik, bir ticaret şirketi olmakla (TTK, m.124), tacirdir (TTK, m.16/1). Tacettin ise gerçek kişi olduğundan, tacir olabilmesi için kendi adına bir ticari işletme işletmesi gerekir (TTK, m.12/1). Olayda, Tacettin in ticari işletme işlettiği bilgisi verilmemiştir. Tacettin üzerinde bir hamam olan büyük bir arsa sahibidir, ayrıca bir limited şirket olan Tacettin Termal paylarının sahibidir. Bir gayrimenkule sahip olmak ve bir şirket paylarına sahip olmak, kişiyi tacir yapmaz. Malik yapar. Tacettin Hamamı bir ticari işletme olarak nitelense bile, bunu işleten kişi Tacettin değil, Tacettin Termal dir. Bu nedenlerle, Tacettin tacir değildir. Dolayısıyla, taraflar arasındaki pay satışı bir ticari satış değildir. Bu durumda, sadece TBK hükümlerine tabi olacaktır. 2- Tesise müşteri bulmaları açısından, Bahattin Otelcilik - Tacettin Termal ve satış elemanları Bahattin Otelcilik arasındaki ilişkiler için nasıl niteleme yaparsınız? (13+7 PUAN) Bahattin Otelcilik Tacettin Termal: Olaya göre, bu ikisi arasında tabiiyet ilişkisi yoktur. O yüzden, ticari mümessil (temsilci) ve ticari vekil olamaz. Bu ilişkinin sürekli olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, tellal da olmaz. Distribütör daima mal sattığı, olayda ise hizmet satıldığı için, o da olamaz. Komisyoncu, müvekkili hesabına kendi adına işlem yaptığı için, bu da söz konusu değildir. Bu durumda, geriye acente ve pazarlamacı kalmaktadır. Acentelik için, yukarıda sayılanlar dışında, kanunda iki unsur daha vardır. Bunlar; belirli bölge ve meslek edinmedir (TTK, m.102/1). Kural olarak, acentenin belli bölgede faaliyette bulunacağı kabul edilmiş, buna da TTK, m.104, 109/1, 110/1 ve 113/2 gibi çeşitli sonuçlar bağlanmıştır. Fakat bu, mutlak değildir. Pek ala aksi kararlaştırılabilir, acentenin bütün ülkede ve hatta bütün dünyada iş göreceği taraflarca kabul edilebilir. Meslek edinme, bir işi arızi olarak, bir kerelik veya arada bir yapmanın zıddıdır. Sigorta acentesinde olduğu gibi, bazı özel kanunlar, acentenin acentelik dışında başka bir işle iştigal etmesini yasaklar. Fakat kanun veya sözleşme ile özel bir yasak konmamışsa, bir acentenin acenteliğin yanı sıra başka bir meslek ile uğraşması, hatta iki farklı kişinin acentesi olması serbesttir. Olaya geri dönüldüğünde, Bahattin Otelcilik in Almanya dan ve Türkiye den müşteri bulduğu görülmektedir. Bu kanuna uygun bir bölge belirlemesi olduğu gibi, böyle bir belirleme olmasa dahi acente seçeneği otomatik olarak devre dışı kalmazdı. Bahattin Otelcilik in otelcilik işi ile uğraştığı, sadece Tacettin Termal için müşteri bulmakla uğraşmadığı, anlaşılmaktadır. Böyle olmakla beraber, olayda açıklanan büyüklükteki bir tesise müşteri bulma işinin tek firmaya verilmesi, bu işle meslek edinme ciddiyet ve ağırlığıyla ilgilenildiği kanaati uyandırmaktadır. Bu nedenlerle, aradaki ilişki acentelik olarak nitelenebilir.
Pazarlamacı için, ilk paragrafta açıklanan unsurlar dışında, acenteliğe özgü yukarıdaki iki ilave unsur kanunda aranmamıştır (Bkz. ve Karş. TBK, m.448, 453). Bu yüzden, olaya göre, aradaki ilişki pazarlamacılık da olabilir. Bu gerekçelerle, hem acente hem de pazarlamacı cevabı tam puan alır Satış elemanları Bahattin Otelcilik: Olayda, tesis için müşteri bulma işinin Bahattin Otelcilik e verildiği, satış elemanlarının da bu amaç için potansiyel müşterileri telefonla aradıkları belirtildiğine göre, bu işi Bahattin Otelcilik ofisinden yapmaktadırlar. Aksine başka bir bilgi de verilmediğine göre, bu kişiler ile Bahattin Otelcilik arasında tabiiyet ve süreklilik esaslarına dayalı bir ilişki bulunmaktadır. Dolayısıyla, acente, komisyoncu, tellal gibi buna uymayan ilişkiler elenmiş olmaktadır. Pazarlama elemanının çok geniş bir temsil yetkisi olamayacağı, ancak müşteriyi ikna etmek ve bundan sonra satış yapmak yetkisi bulunabileceği için, ticari mümessil de ihtimal dışı kalmaktadır. Buna göre, bu elemanlar ancak ticari vekil (TBK, m.551) veya diğer tacir yardımcılarından (TBK, m.552) olabilir. 3- Bankanın istediği teminatlarla ilgili olarak; (a) Sizce böyle bir işletmede rehin edilebilecek ve/veya etmeye değer bir varlık mevcut mudur? (10 PUAN) Ticari işletme rehninin zorunlu unsurları; ticaret unvanı, işletme adı ve menkul işletme tesisatıdır. Bunlar kapsam dışında tutulamaz. Çoğu işletmede, rehnin en önemli unsuru menkul işletme tesisatıdır. Bunlar; işletmeye tahsis edilen makine, alet, araç, motorlu taşıt, vb. şeylerdir. Fakat bir hamamda sabun, tas, havlu gibi şeylerin dışında pek bir şey yoktur. Bunlar da zaten kullanılmış oldukları için değersizdir. Buna karşılık, ticaret unvanının ve işletme adının değeri olabilir. Ticaret unvanı Tacettin Termal Hizmetleri Ltd. Şti. dir. Olaya göre, bu unvan altında büyük çaplı işler yapılması planlanmış olduğu için, unvanın değeri giderek artacaktır. İşletme adı Tarihi Tacettin Hamamı dır. Bu hamam tarihi değeri olduğu için değerli bir işletme adı olabilir. (b) Ticari işletme rehninden çıkacak bir dava ticari dava mıdır? (10 PUAN) TİRK, m.22 ye göre; Bu kanunun uygulanmasından çıkacak anlaşmazlıkların halli ticari sicilin bulunduğu mahallin ticaret mahkemelerinin görevi dahilindedir.. Ticaret mahkemesi ticari davalara bakmakla görevli mahkeme olduğuna göre (TTK, m.5/1), ticari işletme rehninden çıkacak bir dava da ticari davadır. (Sadece bu cevap tam puan alır. Diğer iki paragraftan herhangi biri 7 Puan alır)
TTK, m.4/1(f) uyarınca, bankalar, diğer kredi kuruluşları, finansal kurumlar ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde öngörülen hususlardan doğan davalar mutlak ticari davadır. Ticari işletme rehni bu kapsamdadır. O yüzden ticari davadır. Ticari işletme rehni, TTK, m.4/1(f) de sayılan düzenlemeler kapsamı içine açıkça girmez. Bununla beraber, rehin veren Tacettin Termal de rehin alan İş Bankası da tacirdir ve rehin her iki tarafın da ticari işletmesi ile ilgilidir. Bu durumda, nispi ticari dava olacağını kabul etmek gerekir (TTK, m.7/1). (c) Arsa ticari işletme kapsamına alınmak yerine niçin ipotek konusu edilmiş olabilir? (8 PUAN) Ticari işletme rehni kapsamına nelerin girebileceği ve nelerin mutlaka girmesi gerektiği kanunda düzenlendiği gibi, nelerin bu kapsama alınamayacağı da yine sayılmıştır. Gayrimenkul bunlardan biridir. Zira gayrimenkullerin rehnedilmesi (ipotek edilmesi) TMK da özel hükümlerle düzenlenmiştir. Bankanın amacı bu kıymetli arsa üzerinde rehin kurmak olduğu ve bunu ticari işletme rehni yoluyla yapamayacağı için, arsa üzerinde ipotek kurulmuştur. (d) Temerrüt faizi Tacettin Termal için de Bahattin Otelcilik için de aynı esaslara göre mi yoksa farklı esaslara göre mi hesaplanır? (10 PUAN) Faizin hesap esasları sorulduğuna göre, burada önemli olan iki değişken; faiz oranı ve temerrüt tarihidir. Tacettin Termal ve Bahatti Otelcilik birer ticaret şirketi olmakla tacirdirler. Kredi sözleşmesinden çıkan borç ticari borç olduğundan, ticari borç için kefalet söz konusudur. Buna göre, serbest olarak sözleşmede faiz oranı belirlenebilir (TTK, m.8/1), belirlenmemişse ticari faiz oranı geçerli olur (3095 sy. Kanun). Bu açıdan Tacettin Termal ile Bahattin Otelcilik arasında bir fark yoktur. Fakat temerrüt tarihi değişik olacaktır. TTK, m.7 uyarınca, kredi borçlusu Tacettin Termal in ödemeleri aksattığı ihbar edilmeden, Bahattin Otelcilik ten temerrüt faizi istenemez. 4- Füreyya nın her iki şikayeti için; (a) Ticaret hukuku kuralları içinde tavsiye edeceğiniz herhangi bir imkan olabilir mi? Tartışınız. (20 PUAN) Füreyya, hem satış elemanlarının eylemi hem de İş Bankası nın eyleminden şikayetçidir. Satış elemanları/bahattin Otelcilik açısından: TTK, m.55/1(a.8) uyarınca; Müşterinin karar verme özgürlüğünü özellikle saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak, bir haksız rekabet eylemidir. Füreyya her gün birkaç kez arandığına göre, devre mülk almakla ilgilenmediği satış elemanlarınca
bilindiği halde bunun yapıldığı, anlaşılmaktadır. Tabiatıyla, önceki red cevabına rağmen bir kabul cevabı almak amacıyla bu yapılıyor olmalıdır. Zira telefon sapığı olmadığı sürece, bir satış elemanının birini aramaktaki amacı ona bir şey satmaktır. Dolayısıyla, hem saldırganlık hem de amaç unsurlarının olayda var olduğu kabul edilebilir. Kaldı ki, TTK, m.55 bütünüyle örnekleyici olduğundan, TTK, m.54 teki ilkeler ışığında geniş yoruma tabi tutulabilir. Oradaki sınırlamalara tabi olmak üzere, müşteriler de TTK, m.56 da sayılan hukuk davalarını açabilir. Bunlardan ilgili olanlar men davası ve manevi tazminat davasıdır. Fakat Füreyya nın ne müşterileri ne kredisi ne mesleki itibarı ne ticari faaliyeti satış elemanının eylemi nedeniyle zarar görmüştür veya tehlikeye girmiştir (TTK, m.56/1). Dolayısıyla, dava hakkı için iş diğer ekonomik menfaat kavramının yorumuna kalır. Füreyya nın maruz kaldığı şey can sıkıntısıdır, olaya göre bunun bir ekonomik sonucu yoktur. (Bu açıklamadan sonra her iki sonuç da kabul edilir) Diğer imkan ise ceza davası açmaktır. TTK, m.55 te sayılan eylemlerden birini kasten işlemek suçtur (TTK, m.62/1). Fakat suçların ve cezaların kanuniliği esas olduğu için, hukuk davasından farklı olarak, TTK, m.55/1 (a.8) da yazılı eylem için genişletici yorum yapma imkanı sınırlıdır. Banka açısından: TTK, m.55/1(c.1) uyarınca; kendisine emanet edilmiş teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden yetkisiz yararlanmak özel haksız rekabet eylemleri arasındadır. Füreyya nın telefon numarası ilk bakışta böyle bir iş ürünü değildir. Fakat biraz düşünülürse bu kapsama girebileceği anlaşılır. Bir ilaç firması için gizli üretim usulleri, cep telefonu firması için Ar- ge konusu bir yeni ürüne ait yüksek teknoloji bilgileri neyse, özellikle hizmet sektöründe müşteri listeleri (iletişim bilgileri) bu derecede değerli bilgilerdir. Dolayısıyla, böyle bir firmaya ait listeyi yetkisiz almak, vermek, sızdırmak için menfaat sağlamak gibi eylemler kolayca haksız rekabet olarak nitelenebilir. İki rakip arasındaki durum, budur. Olayda ise banka ile termal tesis tamamen farklı alanlarda faaliyet göstermekle, rakip değildirler. Fakat öyle olsa bile, Füreyya nın iletişim bilgilerini bankaya ne amaçla verdiği bellidir. Bu bilginin para karşılığı başkasına satılması, bu amaca uygun değildir. Bankanın bunu yapmakla, hem yetkisi dışına çıktığı hem de yararlandığı söylenebilir. TTK, m.55 teki eylemlerin sınırlayıcı değil örnekleyici olması da bu yoruma imkan verir. Hukuk ve ceza davaları için yukarıdaki açıklama burada da geçerlidir. (b) Sizce en ideal çözüm ne olmalıdır? Çok kısa açıklayınız. (10 PUAN) ABD de bu amaçla devlet tarafından bir internet sitesi kurulmuştur. Sürekli reklamcılar ve pazarlamacılar tarafından aranan kişiler, aranmamalarını
sağlamak üzere, isim ve telefon numaralarını sisteme kaydetmektedir ve telefonla pazarlama yapacak kişiler de bu şekilde oluşan listeleri sürekli kontrol ederek veri tabanlarını güncek tutmak zorundadır. Şayet böyle bir kişiyi ararlarsa, yüksek cezalarla karşılaşırlar. Bu denenmiş, oldukça basit ve etkili bir yöntemdir, Amerika yı yeniden keşfetmeye gerek yoktur.