Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 11 Mart 2011 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.
İçerik Makro Yorum: Merkez Bankası nın Politika Bileşimi Üzerindeki Riskler Enflasyon: Enflasyon Yayılma Endeksi Temmuz 08 den Sonra En Yüksek Seviyesinde Kur & Faizler: TL Değer Kaybetmeye Devam Ediyor... Büyüme: Sanayi Üretiminde Hızlanma... Sektörel Gelişmeler: Öncü Sektörel İç Talep Göstergeleri Tam Hız Devam Ediyor... İşgücü: İşsizlik Oranı, Sanayi Üretiminde Hızlanan Artışa Paralel Düşmeye Devam Etti... Kamu Finansmanı: Bütçe Performansı Yüksek Gelirlerle Ocak ta İyileşti Borç: İç BorçStoku İçinde Sabit Getirili Kağıtların Oranı Değişken Faizlilerin Oranını Geçti Dış Ticaret: İthalatta Beklenmedik Hızlanma... Ödemeler Dengesi: Cari Açık, Ocak İtibarıyla 50,0 mlr USD nin Üzerinde... MB Bilançosu: Şubat ta Faiz Değişikliği Yok... Bankacılık: Yıllık Kredi Büyüme Oranı Şubat İtibariyle Yüksek Kalmaya Devam Etti Gelişmekte Olan Ekonomiler: Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Parasal Sıkılaştırma Sürüyor Ayın Grafikleri Makroekonomik Göstergeler Rating 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1518 19
Makro Yorum Merkez Bankası nın Politika Bileşimi Üzerindeki Riskler Merkez Bankası Aralık başında yüksek munzam karşılıkları ve düşük politika faizinden oluşan yeni sıkı para politikası bileşimine başladığı zaman, iki temel varsayım kullanıyordu: 1) Enflasyon düşük kalmaya devam edecek 2) Gelişmiş ülkelerde gevşek para politikaları ile sermaye akımları güçlü seyredecek. Bu varsayımlarla, Merkez Bankası değişik vadedeki mevduatlarda munzam karşılıklarını artırırken, kısa vadeli sermaye akımlarının akışını azaltmak için de politika faiz oranlarını düşürdü. Bu politika bileşiminin özellikle ikinci kısmı, iç talebin %10 un üzerinde büyüdüğü bir dönemde tartışma yarattı. Merkez Bankası nın bu politika bileşimi uygulamaya başladığından beri geçen üç aylık süreçte, politika bileşimi üzerindeki riskleri artıran gelişmeler oluyor: 1) Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Trichet geçen hafta yaptığı konuşmada, Euro Bölgesi nde parasal sıkılaştırmanın gelecek ay başlayabileceği sinyalini verdi. Dünya genelinde ve özellikle ABD de ekonomik aktivite beklentilerden bir parça daha iyi geliyor; fakat finansal piyasalarda 2011 sonundan önce parasal sıkılaştırmanın başlayacağı varsayımı kullanılmıyordu. AMB nin olası bir faiz artışı, gelişmekte olan ülkelere sermaye akımınlarının gücü konusunda soru işaretleri yaratacaktır. Gelişmekte olan ülkelere ve dolayısıyla Türkiye ye sermaye akımlarının yavaşlayabileceği, Merkez Bankası nın varsayımlarından birisi değildi. Petrol fiyatlarının 80 dolarlardan 110 doların üstüne çıkması, TÜFE yi çok yukarı çıkarmadı ama artış kalıcı olursa, 2011 sonu itibarıyle TÜFE petrol fiyatları kaynaklı olarak %0.51.0 arası yükselebilir. 3) Kasım sonunda, 12 aylık cari işlemler açığı 44 milyar dolardı. Bugün açıklanan Ocak ayı verilerine göre rakam 51.4 milyar dolara yükseldi. Şubat sonu itibarıyle, rakamın 55 milyar dolara ulaşmış olduğunu tahmin ediyoruz. Merkez Bankası alınan önlemlerin etkisinin önümüzdeki aylarda sonuç vereceğini belirtiyor; fakat yine de cari işlemler açığındaki artış hızı düşündürücü. Önümüzdeki aylarda, Merkez Bankası nın şu andaki politika bileşimi üzerindeki soru işaretlerini artırıcı daha fazla gelişme ve data açıklanabilir. TÜFE ve ÜFE arasındaki açılan fark, TÜFE nin üzerindeki baskının artabileceğini işaret ediyor. Ayrıca tahminlerden daha yüksek giden global büyüme, sadece Euro bölgesinde değil, dünyanın diğer bölgelerinde de parasal sıkılaştırmayı öne çekebilir. Türkiye de enflasyonla ilgili ve global parasal sıkılaştırma ile ilgili soru işaretlerinin arttığı bir ortamda, cari işlemler açığında yavaşlama sinyalleri alınmazsa, ne yapılacak? TÜFE deki artış ve iç talebin gücü Merkez Bankası nın politika bileşimi ile ilgili riskleri artıracaktır. 2) Merkez Bankası yeni politika bileşimine başladığından beri, TÜFE enflasyonu %7.3 ten %4.2 ye düştü ama bu düşüş gıda fiyatları kaynaklı baz etkisinden meydana geldi. Aynı dönemde emtia fiyatlarındaki yükselişten dolayı, ÜFE enflasyonu %8.2 den %10.9 a çıktı. 1
Enflasyon Enflasyon Yayılma Endeksi Temmuz 08 den Sonra En Yüksek Seviyesinde... Tüketici fiyatları Şubatta aylık bazda %0.73, beklentilere paralel arttı. Yıllık TÜFE ise %4.9 dan %4.2 ye geriledi. Ayrıca, üretici fiyatları %1.7 ile beklentilerin sınırlı üzerinde arttı. Böylece, yıllık ÜFE, %10.8 den %10.9 a yükseldi. Grafik 1: Yıllık Enflasyon 2 16% 12% 8% 4% 4% Kaynak: TUIK TÜFE 3 aylık ortalama ve mevsimsel arındırılmış bazda, enflasyon yayılma endeksinde artış var, endeks Şubat 11 itibarıyla, Temmuz 08 den beri en yüksek seviyesinde. Grafik 4: Enflasyon Yayılma Endeksi ÜFE 10.9% 4.2% 02.08 05.08 08.08 11.08 02.09 05.09 08.09 11.09 05.10 08.10 11.10 02.11 İşlenmemiş & işlenmiş fiyat enflasyonu Şubatta %1.7 den %3.59 a yükselirken yıllık bazda %7.7 den %3.15 e geriledi. Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu (Yıllık Değ) 3 25% 2 5% 5% TÜFE İşlenmemiş gıda İşlenmiş Gıda 02.08 05.08 08.08 11.08 02.09 05.09 08.09 11.09 05.10 08.10 11.10 02.11 Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Şubatta, yıllık değişim bazında, gıda fiyatlarından kaynaklanan mal fiyatlarında düşüşe karşılık, hizmet fiyat enflasyonu yatay kaldı. Grafik 5: Yıllık Mal & Hizmet Enflasyonu Şubatta, mevsimsel etkilerle giyim fiyatları hızla düşerken TÜFE aylık bazda gıda fiyatları ile yükseldi. Ayrıca, toplam enflasyon üzerinde kur etkisi ile %0.28 artış var. Grafik 3: Şubat TÜFE Enflasyon Giyim ve ayak. Konut Eğlence ve kültür Alkollü içk.&tüt. Sağlık Eğitim Haberleşme Lokanta ve TÜFE Çeşitli mal ve hiz. Ev eşyası Ulaştırma Gıda 6% 3% 3% Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Üretici fiyatlarında artış, ağırlıklı olarak emtia fiyatlarından kaynaklanırken genele yayılan bir artış da dikkat çekiyor. Grafik 6: Ana Gruplarda ÜFE (Yıllık Değ) 6 45% 3 12% 8% 6% Enflasyon Yayılma Endeksi Yıllık Enflasyon (Sağ) 4% 2005 2006 2011 14% 12% 8% 6% 4% 2% 08.06 02.07 Hizmet 08.07 02.08 08.08 Mal 02.09 08.09 08.10 02.11 7 6 5 4 3 2 2 02.07 06.07 Elektrik, gaz ve su ÜFE Genel Tarım Sanayi İmalat 10.07 02.08 06.08 10.08 02.09 06.09 06.10 10.10 02.11 Kaynak: TUIK * TÜFE içinde fiyatı artan maddelerin oranı ile fiyatı azalan maddelerin oranı arasındaki fark Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK 2
Kur & Faizler TL Değer Kaybetmeye Devam Ediyor... Şubat ayında TL Euro karşısında %4.1, dolar karşısında %1.9 değer kaybetti. Döviz sepeti karşısındaki değer kaybı ise %3 idi... Grafik 7: Nominal Döviz Kurları Aralık başından beri bakıldığında, TL döviz sepeti karşısındaki reel değer kaybı %10 a ulaştı. TL bu dönemde gelişmiş ülkelerin para birimleri karşısında, gelişmekte olan ülkelere göre daha fazla değer kaybetti... Grafik 8: TÜFE Bazında Reel Kurlar (2003=) Ocak başında tarihi düşük seviyelere geriledikten sonra, swap oranları yükselişe geçti. Mart ın ilk haftasında 9 aylık ve 1 yıllık vadeler için, faiz oranları %7 nin üzerine çıktı... Grafik 9: Döviz Cinsi Swap Faiz Oranları 2.30 2.10 1.90 1.70 1.50 1.30 1.10 09.08 12.08 03.09 Kaynak: TCMB, Bankası Sepet (0.5 Dolar + 0.5 Euro) Dolar/TL Euro/TL 06.09 08.09 11.09 05.10 08.10 11.10 02.11 150 140 130 120 110 90 Sepet Gelişmekte olan ülkeler Gelişmiş ülkeler 80 2003 2004 2005 2006 Kaynak: TCMB 8.5% 8. 7.5% 7. 6.5% 6. 5.5% 5. 4.5% 4. Dec09 Feb10 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 1M 6M 12M Apr10 Jun10 Aug10 Oct10 Dec10 Feb11 Gösterge faiz oranları, Mart ın ilk haftasında %8.9 un üzerine çıktı. Bu seviyeler Mayıs dan beri görülen en yüksek seviyeler... Grafik 10: Gösterge Tahvil & 1 Hafta Vadeli Repo Faizleri (Bileşik) 18% 14% 6% 12.08 04.09 11.09 Repo (1 Hafta Vadeli) Gösterge bono (Bileşik, %) 06.10 09.10 9.8 9.4 9.0 8.6 8.2 7.8 7.4 7.0 6.6 6.2 5.8 5.4 5.0 Şubat başında getiri eğrisinin uzun vadesinde yükseliş olmuştu. Mart başında, kısa vadesinde de yükseliş oldu... Grafik 11: Getiri Eğrisi Faiz (%) 9 Mrt 9 Şbt 17.Eyl 10Ock Vadeye Kalan Gün 0 200 400 600 800 0 1200 Hem TÜFE yıllık enflasyonundaki düşüş, hem de gösterge faiz oranındaki yükseliş, expost real faizleri 18 ayın en yüksek seviyesine çıkardı... Grafik 12: Reel Faizler 21% 17% 13% 9% 5% 1% 3% Exante (Beklenti Anketi) Exante ( Bankası) Expost 01.07 04.07 07.07 10.07 01.08 04.08 10.08 04.09 04.10 10.10 Kaynak: TCMB, İMKB Kaynak: Reuters Kaynak: TCMB, İMKB, Bankası Hesaplamaları 3
Büyüme Sanayi Üretiminde Hızlanma... Sanayi üretimi Kasım dan beri hızlanıyor. Ara malı ve yatırım malı üretimindeki yüksek çift haneli artışla üretim Ocak ta %19 oranında yükseldi... Grafik 13: Sanayi Üretiminin Bileşenleri (Yıllık Değ.) 5 4 3 2 2 3 4 5 6 Toplam sanayi üretimi Tüketim malı üretimi Sermaye malı Ara malı Enerji 04.08 10.08 04.09 04.10 10.10 Bununla birlikte takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış üretim de Ocak ta bir önceki aya göre %0,5 artarak 128,4 ile yeni rekor seviyesine ulaştı... Grafik 14: Takvim ve Mevsim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi 130 120 110 90 2005 2006 2011 Fakat üretimde iç ve dış talebe yönelik ayrışmanın sürmesi, cari açıkta risk oluşturmaya devam ediyor. Kriz öncesine göre, dış talebe yönelik üretim %5 aşağıda iken, iç talebe yönelik üretim %11 yükseldi... Grafik 15: İç ve Dış Piyasaya Yönelik Üretim Endeksi (3 Aylık Ortalama) Dış piyasaya yönelik 140 İç piyasaya yönelik 130 120 110 90 80 70 07.05 01.06 07.06 01.07 07.07 01.08 Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları Öncü göstergelere göre, sanayi üretimi Şubat ta ve ilk çeyrek genelinde de çift haneli artışını sürdürecek... Grafik 16: Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanım Oranı ve Reel İhracat (Yıllık Değişimler) 3 2 2 3 08.08 Kapasite kullanım oranı Sanayi üretimi Reel ihracat 02.09 08.09 08.10 02.11 Güven endekslerinde ılımlı artış sürüyor. Bu arada, mevsimsellikten arındırılmış CNBCe tüketim endeksi Şubat ta rekor seviyeye ulaştı... Grafik 17: Güven Endeksleri (3 Aylık Ortalamalar) 130 Reel Kesim Güven Endeksi Tüketici Güven Endeksi 110 90 70 50 02.05 08.05 02.06 08.06 02.07 08.07 02.08 08.08 02.09 08.09 08.10 02.11 Tahminlerimize göre, ilk çeyrek büyümesi %79 ile oldukça yüksek seviyede gerçekleşmeye devam edecek... Grafik 18: GSYH ve Sanayi Üretimi (3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimi) 25% 2 5% 5% 2 25% 1Ç '07 GSYH içinde imalat sanayi sektörü Sanayi üretimi (3 aylık ortalama) GSYH 3Ç '07 1Ç '08 3Ç '08 1Ç '09 3Ç '09 1Ç '10 3Ç '10 *1Ç '11 Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası, TİM, Bankası Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası ve CNBCe Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları * Ocak itibarıyla 4
Sektörel Gelişmeler Öncü Sektörel İç Talep Göstergeleri Tam Hız Devam Ediyor... Son 12 yılın en yüksek Ocak ayı satışlarının ardından otomobil satışları Şubatta artmaya devam etti. Böylece, yılın ilk iki ayında satış seviyesi yılı ilk çeyrek satış seviyesini geçti. Grafik 19: Oto İç Satışlar (000 adet) Ocak ayında, beyaz eşya satışlarında hızlanan bir artış var. Ayrıca, mevsimsel arındırılmış veri, rekor yüksek seviyeye işaret etti. Grafik 20: Beyaz Eşya İç Satışlar (000 M.A adet) Ocak Şubat döneminde elektrik tüketiminde artış devam etti ve yaklaşık %13 (yıllık değişim) oldu. Elektrik tüketimi sanayi üretimi için öncü bir gösterge niteliğinde. Grafik 21: Elektrik Tüketimi (Yıllık Değişim) 200 175 150 125 75 50 1Ç'07 2Ç'07 3Ç'07 4Ç'07 1Ç'08 2Ç'08 3Ç'08 4Ç'08 1Ç'09 2Ç'09 3Ç'09 4Ç'09 1Ç'10 2Ç'10 3Ç'10 4Ç'10 2011/2 Kaynak: ODD, Bankası Hesaplamaları 600,000 550,000 500,000 450,000 400,000 350,000 300,000 01.07 05.07 09.07 01.08 05.08 09.08 05.09 09.09 Kaynak: TURKBESD, Bankası Hesaplamaları 05.10 09.10 3 2 2 3 San üretimi sol Elektrik tüketimi 02.08 04.08 06.08 08.08 10.08 12.08 02.09 04.09 06.09 08.09 12.09 04.10 06.10 08.10 10.10 12.10 02.11 Kaynak: TEIAŞ, Bankası Hesaplamaları 5% 5% TUIK anketine göre, Ocak itibarıyla, tüketici güveni, gelecek aylarda tüketim açısından güçlü. Grafik 22: Tüketici Güven Endeksi (M.A. 12AO) yılında, yeni başlanan yatırımları gösteren yapı ruhsatı verileri artarken yapı izni verilerinde yüksek stok seviyesinin etkisi ile düşüş var. Grafik 23: İnşaat Sektörü (M.A) İnşaat sektöründeki toparlanmaya paralel, 4Ç 10 itibarıyla, çimento iç satışlarda hızlanan bir artış var. Grafik 24: Çimento İç Satışlar (M.A 000 ton) 9.3 9.0 8.7 8.4 8.1 7.8 7.5 09.07 Gelecek 6 ayda oto satın alma ihtimali endeksi Gelecek 12 ayda konut satın alma ihtimali endeksi 02.08 12.08 05.09 03.10 08.10 140 130 120 110 90 80 70 60 50 40 2003 2004 2005 2006 yapı ruhsatı sol yapı izni 80 70 60 50 40 4200 3800 3400 3000 2600 2200 1800 1400 0 08.99 04.00 12.00 08.01 04.02 12.02 08.03 04.04 12.04 08.05 04.06 12.06 08.07 04.08 12.08 08.09 04.10 12.10 Kaynak: TUIK & MB, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TÇMB, Bankası Hesaplamaları 5
İşgücü İşsizlik Oranı, Sanayi Üretiminde Hızlanan Artışa Paralel Düşmeye Devam Etti... TUIK ın açıkladığı yılı ortalama işsizlik oranı %14 den %11.9 a geriledi. Büyüme beklentilerimize paralel 2011 yılında ortalama %11.3 olacağını tahmin ediyoruz. Grafik 25: İşsizlik Oranı (Ortalama) Kasım işsizlik oranı Ekim deki %11.2 den hafifçe %11.0 a geriledi. Ayrıca, mevsimsel arındırılmış verilerde de düşüş var. Yıl sonu işsizlik oranı 15 Mart itibarıyla açıklanacak. Grafik 26: İşsizlik Oranı Mevsimsel arındırılmış bazda, Kasım itibarıyla, Türkiye de 2,9 milyon işsiz var. İşsiz sayısı Eylül den beri 3,0 milyon kişinin altında. Grafik 27: İşsiz Sayısı (000 kişi M.A) 14% 13% 12% 11% 9% 8% 7% 6% 14. 11.9% 11. 11.3% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2011T 17% 16% 14% 13% 12% 11% 9% 11.05 05.06 İşsizlik oranı (S.A.) İşsizlik oranı 11.06 05.07 11.07 05.08 11.08 05.09 11.09 05.10 11.10 3800 3600 3400 3200 3000 2800 2600 2400 2200 2000 11.05 03.06 07.06 11.06 03.07 07.07 11.07 03.08 11.08 03.09 11.09 03.10 11.10 Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Ekim itibarıyla, istihdam edilen kişi sayısı, mevsimsel arındırılmış bazda, 167 bin kişi artarak 22,9 milyon kişiye ulaştı. Grafik 28: İstihdam (M.A) Kasım itibarıyla, istihdamda artış, ağırlıklı olarak sanayi sektöründen kaynaklanırken, artış 4Ç 10 da sanayi üretiminde hızlanan artışa paralel. Grafik 29: Sektörlerde İstihdam Gelecek aylarda iş bulma olanakları endeksi hem reel kesim hem de tüketici güveni açısından artıyor. Grafik 30: İstihdam Beklenti Endeksi 23,000 22,500 22,000 21,500 21,000 20,500 20,000 11.05 03.06 07.06 11.06 03.07 07.07 11.07 03.08 11.08 03.09 11.09 03.10 11.10 2 5% 5% 11.07 Tarım İnşaat 03.08 11.08 03.09 Sanayi Hizmetler 11.09 03.10 11.10 120 110 90 80 70 60 50 40 06.07 10.07 02.08 06.08 10.08 02.09 06.09 Reel Sektör Hanehalkı 06.10 10.10 02.11 Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak : TUIK & MB 6
Kamu Finansmanı Bütçe Performansı Yüksek Gelirlerle Ocak ta İyileşti 2011 yılında hükümetin merkezi bütçe açık hedefi 33.5 milyar TL ile yılı gerçekleşmesinin 6 milyar TL altında. Grafik 31: Bütçe Performansı 6% 4% 2% 4.9% 6. 5.5% 4.1% 3.5% 2% 1.1% 0.6% 1.6% 1.8% 2.8% 4% Merkezi Bütçe Dengesi/GSYH 3.5% 6% 5.2% Konsolide Bütçe FDF/GSYH 5.5% 8% 2004 2005 2006 Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK Vergi gelirlerindeki artışın yavaşlamasına rağmen, 12 aylık toplamlar bazında artış %21 ile hala oldukça yüksek. Grafik 34: Gelirler (12Ay Ort. Yıllık Dğşm) 6 5 4 3 2 0107 0507 0907 Kaynak: Maliye Bakanlığı Toplam Vergi Geliri Beyana Dayanan KDV 0108 0508 0908 0.1% 0109 0509 0909 0110 0.8% 1.2% E 2011F Gelir Vergisi Özel Tüketim Vergisi 0510 0910 0111 Ocak 2011 de gelirler hızlı bir şekilde artmaya devam ederken; harcama artışı bir önceki aya göre yavaşladı. Böylece bütçe açığı Ocak itibariyle daraldı. 300 280 260 240 220 200 180 160 Grafik 32: Bütçe Performansı (12 Aylık Toplam) 03/07 (mlr TL) 09/07 03/08 Kaynak: Maliye Bakanlığı Güçlü iç talep dolayısıyla tüketime dayalı vergi gelirlerinin topalm gelirler içindeki payı da hızla yükseldi. Grafik 35: Tüketim Üzerindeki Vergi Gelirleri 13. 12. 11. 10. 9. Kaynak: Maliye Bakanlığı Harcamalar Gelirler 09/08 03/09 09/09 03/10 KDV/ Toplam vergi gelirleri (12 aylık toplam) ÖTV/Toplam vergi gelirleri (12 aylık toplam) 01/07 05/07 09/07 01/08 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/10 05/10 09/10 01/11 09/10 27.5% 26.5% 25.5% 24.5% 10 12 aylık nakit bazlı toplam faiz dışı fazla Şubat ayında sınırlı da olsa artmaya devam etti. Şubat ayında nakit bazda gelir artış oranı yüksek olurken; harcama artışı ise yavaşladı. 46 39 32 25 18 11 3 Grafik 33: Faiz dışı Fazla (12 Aylık Toplam) 4 35% 25% 5% 5% (TL mlr) 1204 0605 Nakit Bazlı Maliye Tanımlı Kaynak: Hazine, Maliye Bakanlığı 12 aylık toplam harcamaların yıllık büyüme oranı Ocak itibariyle yaklaşık %15 oldu. 2011 yılında hükümetin %8 olan harcama artış tahminine ulaşılabilmesi için gelecek aylarda mali sıkılaştırma gerekiyor. Grafik 36: Harcamalar (12Ay Ort. Yıllık Dğşm) Kaynak: Maliye Bakanlığı 1205 0606 1206 0607 1207 Personel Cari Transferler 0608 1208 0609 1209 0610 1210 Mal ve Hizmet Alımları Faiz Dışı Harcamalar 12/06 03/07 06/07 09/07 12/07 03/08 06/08 09/08 12/08 03/09 06/09 09/09 12/09 03/10 06/10 09/10 12/10 7
Borç İç Borç Stoku İçinde Sabit Getirili Kağıtların Oranı Değişken Faizlilerin Oranını Geçti kamu borç stok rakamları Mart ayı sonunda açıklanacak. AB tanımlı borç stokunun GSYH ya oranının sonunda %42 ye, 2011 de ise %42 nin altına inmesi bekleniyor. Grafik 37: AB Tanımlı Kamu Borç Stoku/GSYH Ocak 2011 itibariyle, sabit getirili kağıtların iç borç stok içindeki payı değişken faizli kağıtların oranının üzerine çıktı. Grafik 38: İç Borç Stokunun Dağılımı Hazine, iç borç stokunun vadesini uzatmaya devam ediyor. İç borçlanmanın ortalama vadesi Ocak 2011 de 58 ay olurken; iç borç stokunun ortalama vadesi 34 ay oldu. Grafik 39: İç Borcun Vade Yapısı 6 5 4 3 2 52% 46% 39% 39% 45% 42% 41% 39% Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kamu sektörüiçborçödemesi Haziran, Ağustos, Kasım (2011) ve Ocak 2012 de 1 milyar doların üzerinde olacak. 37% 2005 2006 F 2011F 2012F 2013F 10 8 6 4 2 Sabit Faizli Değişken Faizli YP 8% 5% 4% 4% 3% 2% 2% 44% 46% 46% 46% Aylık finans sektörü dış borç geri ödemesi 2011 de 1 milyar doların altında olacak. Finansal olmayan sektörün ise ödemesi her ay 1 milyar doların üzerinde olurken; Aralık 2011 de 3.7 milyar dolar ile oldukça yüksek. İç borççevirme oranı OcakŞubat döneminde %91.4 ile Hazine nin tüm yıl için tahmini olan %88.2 nin üzerinde. Grafik 40: Dış Borç Ödeme Takvimi Grafik 41: Özel Sektör Dış Borç Ödeme Takvimi Tablo 1: Finansman Tablosu 51% 44% 51% 45% 3/10 53% 43% 6/10 49% 48% 9/10 5 48% 12/10 48% 5 01/11 (Ay) 64 56 48 40 32 24 16 8 0 42 35 37 33 33 26 24 24 26 28 30 3231 İç Borç Stokunun Ortalama Vadesi İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi 0310 0610 0910 1210 53 34 0111 58 1,600 1,300 1,000 700 400 03/11 04/11 Anapara 05/11 06/11 07/11 Faiz 08/11 09/11 10/11 11/11 12/11 01/12 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 (USD mlr) Finansal Finansal Olmayan 3.7 2.3 2.0 1.9 1.7 1.5 1.4 1.2 1.3 1.1 0.8 0.8 0.9 0.9 0.6 0.6 0.7 0.5 0.7 0.3 03/11 04/11 05/11 06/11 07/11 08/11 09/11 10/11 11/11 12/11 TL Milyar Finansman Açığı İç Borçİtfası Dış Borç İtfası Finansman İç Borçlanma Dış Borçlanma Faiz Dışı Fazla Özelleştirme Borç Dönüşü Kasa İç Borçlanma/İç Borç İtfası Gerçekleşme 194.8 178.0 16.8 194.8 159.0 14.9 6.1 7.4 1.3 6.0 89.3% 2011 Ocak Şubat 49.3 45.2 4.0 49.3 41.3 1.6 91.4% 2011 Hazine Programı 152.9 135.1 17.8 152.7 119.1 12.5 88.2% Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak:TCMB Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Bankası 8
Dış Ticaret İthalatta Beklenmedik Hızlanma... Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, dış ticaret açığı Ocak ta ithalatın beklentilerin aksine hızlanmasıyla yeni rekor seviyesine ulaştı. İthalat artış oranı Ocak ta Aralık taki %37 den %44 e yükselirken, ihracat %20 civarındaki artışını sürdürdü. TİM e göre, Şubat ta da ihracat %23 arttı... Grafik 42: İhracat ve İthalat (Yıllık Değişimler) 7 İhracat 5 3 3 5 02.07 06.07 10.07 02.08 06.08 10.08 02.09 06.09 06.10 10.10 02.11 Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) İthalat İhracatın ithalatı karşılama oranı ortasından beri kötüleşmeye devam ediyor. 3 aylık ortalamalara göre, Ocak ta oran %55,9 ile son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi... Grafik 43: İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış, 3 aylık ortalama) 8 75% 7 65% 6 55% 2005 2006 2011 Kaynak: TÜİK Petrol fiyatlarındaki son artışların etkisiyle, petrol faturası önümüzdeki aylarda artmaya devam edecek. Hesaplamalarımıza göre, her 1 dolarlık artış ithalatı yılda 0,4 milyar dolar yükseltiyor... Grafik 44: Petrol Faturası ve Petrol Fiyatları Milyon US$ 1,800 1,500 1,200 900 600 300 0 Petrol İthalatı (3AO) Brent (3AO) 140 02 06 08 06 02 07 08 07 02 08 08 08 02 09 08 09 02 10 08 10 02 11 Kaynak: TÜİK, Reuters, Bankası hesaplamaları 120 80 60 40 20 Varil başına US$ 3 aylık ortalamalara göre, ithalat Ağustos dan beri hızlanıyor. Ocak ta yatırım malı ithalatı %56 ile toplam ithalatın oldukça üzerinde yükseldi... Grafik 45: Ana Grupları ile İthalat (3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimi) 7 Toplam İthalat Tüketim Malı 5 Yatırım Malı 3 Ara Malı 3 5 Kaynak: TÜİK 01.08 04.08 10.08 04.09 04.10 10.10 İhracat öncü sektörlerde AB talebindeki süregelen canlanmayla %30 civarında arttı... Grafik 46: Toplam İhracattan Hızlı Artan Sektörler (Yıllık Değişimler) 125% 75% 25% 25% 75% Kaynak: TÜİK 05.09 Elektrikli makine Kimyasal maddeler Plastik&kauçuk Ana metal Gıda 09.09 05.10 09.10 Ocak ta ihracat hem AB25 ülkelerine hem de gelişmekte olan ülkelere hızlandı... Grafik 47: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Yıllık Değ.) 8 6 4 2 2 4 6 01.08 05.08 09.08 05.09 Diğer ülkeler Kuzey Amerika AB25 Toplam 09.09 Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları 05.10 09.10 9
Ödemeler Dengesi Cari Açık, Ocak İtibarıyla 50,0 mlr USD nin Üzerinde... yılında 48,6 mlr USD rekor yüksek seviyeden sonra cari açık beklendiği gibi hızlanarak artmaya devam etti ve Ocak itibarıyla 51,4 mlr USD ye ulaştı. Cari açık için yuıkarı yönlü bir risk oluşturan net enerji faturası Aralık ayındaki 32,6 mlr USD den Ocak ayında 33,4 mlr USD ye yükseldi. Ocak ayı itibarıyla, 12 aylık kümülatif bazda, bir önceki ayla karşılaştırıldığında, krediler 3,8 mlr USD artarken mevduatlar 0,5 mlr USD hafifçe geriledi. Ayrıca, net DYY 0,7 mlr USD düşerek 6,4 mlr USD oldu. Grafik 48: Cari Denge (mlr USD) Grafik 49: Cari Denge (mlr USD) Tablo 2: Dış Finansman (12ay, mln USD) 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 Kaynak: MB Ocak ayında, turist sayısında artışa paralel gelir artmasına rağmen giderdeki hızlı artıştan dolayı net turizm geliri geriledi. Grafik 50: Turizm İstatistikleri (Yıllık Değişim) 5 4 3 2 2 3 49 51 03.07 05.07 07.07 09.07 11.07 01.08 03.08 05.08 09.08 11.08 03.09 05.09 09.09 11.09 03.10 05.10 09.10 11.10 Çıkış yapan turist sayısı net turizm geliri 01.08 04.08 10.08 04.09 04.10 10.10 60 50 40 30 20 10 0 Kaynak: MB Ocak ayı itibarıyla, 12 aylık kümülatif bazda, bir önceki ayla karşılaştırıldığında, yerleşik olmayan ve yerleşiklerin portföyünde sırasıyla 0,2 mlr USD ve 1,8 mlr USD artış var. Ayrıca net hata ve noksan 1,9 mlr USD arttı. Tablo 3: Sıcak Para (12 ay mln USD) DİBS Yerleşik Olmayan Hisse Senedi Mevduat (TL+YP+Repo) Yerleşik Banka ydışı KV kredi Banka KV dış borç Özel sektör KV dış borç Net Hata & Noksan TOPLAM Cari Açık Net Enerji Faturası 04.09 Cari İşlemlere Oran 11 10 27,349 10,078 4,892 12,379 10,880 179 10,077 982 5,173 43,402 47,321 98% 04.10 12 10 29,742 11,827 3,468 14,447 13,251 485 12,414 1,322 4,328 97.5% 10.10 01 11 29,974 13,542 2,428 14,004 15,041 505 14,077 1,469 6,196 51,211 99.7% Cari İşlemler Dengesi Net Hata & Noksan Toplam Finansman İhtiyacı Toplam Finansman 1. Sermaye Hareketleri (Net) Doğrudan Yatırım (Net) Yurt içinde doğrudan yatırımlar Yurt dışında doğrudan yatırımlar Portföy yatırımları (Net) Genel in Tahvil İhracı Yab. Türkiye de menkul kıymet alımları Yerleşik. yurtdış. menkul kıymet alımı Krediler (IMF Kredileri Hariç, net) Genel Bankalar Uzun Dönem Kısa Dönem Diğer Sektör Uzun Dönem Kısa Dönem Ticari Krediler Mevduatlar Merkez Bankası Bankalar Diğer 2. IMF Kredileri Merkez Bankası Genel 3. Rezerv Değişimi Bankaların Döviz Varlıkları Resmi Rezervler 12 09 14,285 4,542 9,743 9,225 3,332 6,706 1,553 8,259 197 1,820 1,118 2,741 13,431 1,603 4,171 1,346 2,825 10,863 9,472 223 1,168 4,665 901 5,566 5,195 680 0 680 6,573 6,684 111 12 10 48,557 4,328 44,229 46,932 48,179 7,122 1,777 8,899 16,051 4,082 15,295 3,326 12,459 3,492 13,047 633 12,414 4,080 7,513 1,322 2,111 13,894 553 14,447 1,347 2,159 0 2,159 912 13,711 12,799 01 11 51,355 6,196 45,159 47,693 50,759 6,429 2,411 8,840 16,392 2,078 15,970 1,656 16,252 3,139 15,548 1,471 14,077 2,435 6,174 1,469 2,270 13,391 613 14,004 1,705 2,159 0 2,159 637 12,281 12,918 Kaynak: TUIK, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaynak: MB, Bankası Hesaplamaları Kaynak: MB, Bankası Hesaplamaları 10
MB Bilançosu Şubat ta Faiz Değişikliği Yok... Ocak ta zorunlu karşılık oranlarını değişik vadelerde değiştirdikten sonra, Merkez Bankası Şubat ayında oranları ya da politika faiz oranını değiştirmedi... Grafik 51: TL Zorunlu Karşılık Oranları 13% 12% 11% 9% 8% 7% 6% 5% 4% E 09 K 09 Kaynak: TCMB O 10 M 10 M 10 T 10 E 10 K 10 O 11 M 11 V adesiz; 12. 1 ay a kadar; 10. 13 ay arası; 9. 36 ay arası; 7. 612 ay arası; 6. 1 y ıldan uzun; 5. IMKB repo oranındaki oynaklık devam ediyor. Şubat başından beri faiz oranları %3.78 ile %7.43 arasında oynaklık gösterdi... Grafik 54: İMKB ON Repo Piyasası ve MB ON Borçlanma Faizleri 24 19 14 Bankacılık sektörü serbest mevduatındaki artış ile, fazla likidite Şubat sonunda yüksek seviyelere yükseldi. Mart ın ilk haftası itibarıyle, Şubat sonuna göre azalmakla birlikte, halen yüksek seviyelerde... 9 4 1 Grafik 52: Fazla Likidite (Milyar TL 10 Günlük Ortalamalar) Ara 08 Şub 09 Nis 09 Haz 09 Ağu 09 Eki 09 Ara 09 Şub 10 Nis 10 Haz 10 Ağu 10 Eki 10 Ara 10 Kaynak: TCMB, Bankası Hesaplamaları Uluslararası rezervler Ocak sonuna göre hafif bir artışla, Şubat sonunda 82.6 milyar dolar seviyesine yükseldi. Moody s Türkiye nin uluslararası rezerv seviyesini yükseltmesi gerektiği şeklinde yorum yaptı... Grafik 55: MB Döviz Rezervleri Şub 11 TL zorunlu karşılık oranlarının artması ile azalan likiditeyi telafi etmek için, Merkez Bankası 1haftalık ihalelerle verdiği miktarı artırdı. Mart ın ilk haftası itibarıyle, APİ kalemi 30 milyar TL nin üstünde... Grafik 53: Merkez Bankası nın fonlamaları (Milyar TL) 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 10.0 20.0 Aralık 09 Ocak 10 Şubat 10 Mart 10 Nisan 10 Mayıs 10 Haziran 10 Temmuz 10 Ağustos 10 Eylül 10 Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 Ocak 11 Şubat 11 Kaynak: TCMB, İMKB Bankalararası piyasa 3 aylık repo Merkez Bankası nın dış varlıklarındaki artışa rağmen, dış yükümlülüklerin de artmasıyla, kur risk oranı yüksek seviyelerde seyretmeye devam etti... Grafik 56: Kur Riski Oranı* Bir haftalık repo 7.0 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 IMKB ON Repo Oranı MB ON 1.0 Ağustos 10 Ekim 10 Aralık 10 Şubat 11 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 50.5 2005 60.8 2006 71.3 70.1 70.7 69.3 0310 70.6 0610 77.0 79.1 79.4 80.7 0910 1010 1110 1210 82.3 0111 82.6 0211 2.41 2.31 2.21 2.11 2.01 1.91 1.81 1.71 1.61 1.51 04.08 10.08 04.09 04.10 10.10 Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, Bankası *Kur Risk Oranı: Dış varlıklar/ Dış yükümlülükler 11
Bankacılık Yıllık Kredi Büyüme Oranı Şubat İtibariyle Yüksek Kalmaya Devam Etti Şubat 2011 de ticari kredi büyümesinde sınırlı bir yavaşlama gerçekleşirken; tüketici kredileri hızlanmaya devam etti. Şubat itibariyle, yıllık büyüme oranı ticari ve tüketici kredilerde sırasıyla %35 ve %34 oldu. Grafik 57: Yıllık Kredi Büyüme Oranı Ocak itibariyle, yıllık büyüme oranı işletme, tüketici kredisi ve ihracat kredilerinde toplam kredi artışının üzerinde gerçekleşti. Grafik 58: Kredi Büyüme Oranı (Yıllık) Kredi faiz oranları Şubat ayında artmaya devam etti. En yüksek artış oto kredilerinde olurken; konut kredileri faiz oranı artışı ise en düşük artış oldu. Grafik 59: Faiz Oranları 37% 32% 27% 22% 17% 12% 7% 2% 3% 01/09 Kaynak: BDDK Tüketici kredisi kredi kartlarını da içerir Kaynak: BDDK Kaynak: TCMB Şubat 2011 itibariyle YP mevduat, 0.7 milyar dolarlık sınırlı artışla 110.4 milyar dolara yükseldi. Mevduatlar TL bazında artmaya devam ediyor. Şubat 2011 itibariyle TL mevduat 413 milyar TL ye yükseldi. Grafik 60: Mevduatlar Ticari Krediler Tüketici Kredileri 04/09 07/09 10/09 01/10 04/10 07/10 10/10 01/11 35% 34% 7 6 5 4 3 2 2 0108 0408 İşletme Kredileri Tüketici Kredileri Toplam Krediler İhracat Kredileri 0708 8 0109 0409 0709 9 0110 0410 0710 1010 0111 Bir yıl öncesine göre Ocak 2011 de, kredilerin ve Merkez Bankası ndan alacakların toplam varlıklar içindeki payı artarken; vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerin oranı azaldı. Grafik 61: Toplam Varlıklar İçindeki Pay 59% 5 39% 36% 19% 17% 13% 11% 9% 7% 6/12/09 7/31/09 Taşıt Kredileri Konut Kredileri Ticari Krediler Gösterge Tahvil 9/18/09 11/6/09 12/25/09 2/12/10 4/2/10 5/21/10 7/9/10 8/27/10 10/15/10 12/10/10 1/28/11 Bir yıl öncesine göre Ocak 2011 de, mevduat ve repo işlemlerinden sağlanan fonların oranı azalırken; bankalara borçların oranı arttı. Grafik 62: Toplam Yükümlülükler İçindeki Pay 400 375 350 325 300 275 250 225 200 12/07 06/08 12/08 06/09 10/09 11/09 01/10 02/10 04/10 05/10 06/10 08/10 09/10 10/10 12/10 01/11 Kaynak: BDDK TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) 120 110 90 54% 44% 34% 24% 14% 4% 6% 3% Kaynak: BDDK Ocak Ocak 2011 5% Merkez Bankasından Alacaklar 53% 47% Krediler 14% 9% Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler (Net) 62% 52% 42% 32% 22% 12% 2% 8% Kaynak:BDDK 62% 61% Mevduat (Toplanan Fonlar) 12% Bankalara Borçlar Ocak Ocak 2011 7% 6% Repo İşlemlerinden Sağlanan Fonlar 12
Gelişmekte Olan Ekonomiler Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Parasal Sıkılaştırma Sürüyor Şubat ayında Çin, Rusya, Şili, Endonezya, Kolombiya ve Peru politika faizlerini artırdı. Mart ayının ilk iki haftasında da Brezilya, Güney Kore ve Tayland da artış gerçekleşti. Grafik 63: Ortalama Politika Faizi* Seçilmiş yükselen piyasa ekonomileri içinde Ocak 2011 itibariyle sanayi üretim artışı dikkat çekici oldu. Grafik 64:Sanayi Üretimi(3Ay Ort. Yıllık Değişim) başına göre, TL ve HUF %3 oranında değer kaybederken; RUB, ZAR ve REAL sırasıyla %4, %27 ve %29 değer kazandı (9 Mart 2011 itibariyle). Grafik 65: Sepete Karşı Kur (0.5 +0.5$) (01.01.07=) 8.5% 8. 7.5% 7. 6.5% 6. 5.5% 5. 4.5% 11/07 02/08 05/08 08/08 11/08 02/09 05/09 08/09 11/09 02/10 05/10 08/10 11/10 02/11 3 24% 18% 12% 6% 6% 12% 18% 24% 0108 0408 0708 Brezilya Türkiye Rusya Güney Kore 8 0109 0409 0709 9 0110 0410 0710 1010 0111 Değer Kaybı Değerlenme 130 120 110 90 80 70 60 0109 0409 0709 9 TRY RUB BRL 0110 0410 ZAR HUF 0710 1010 0111 Kaynak: Bloomberg, Bankası Hesaplamaları *Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Türkiye, Endonezya, Kolombiya, Çin, Güney Kore, Tayvan, Tayland, Malezya, Hindistan, Peru, Brezilya, Şili Baz etkisi nedeniyle tüketici fiyat enflasyonu Türkiye de en düşük seviyedeyken; Çin, Brezilya ve Rusya gibi bazı yükselen piyasa ekonomisinde fiyat artış baskısı var. Graph 66: Tüketici Yıllık Enflasyonu Kaynak: IIF, Bankası Tüketici güven endeksi, Aralık itibariyle 12 aydır üstüste Türkiye de iyileşirken; seviye hala kriz öncesinin altında. Grafik 67: Tüketici Güven Endeksi Kaynak: Reuters, Bankası İş dünyası güven endeksi MayısKasım da Türkiye de kötüleştikten sonra yükselmeye başladı. Yakın zamanda Macaristan da iş dünyası güven endeksindeki artış dikkat çekici. Grafik 68: İş Dünyası Güven Endeksi 16. 11. 6. 1. 4. Kaynak: IIF 0108 0408 0708 Çin Rusya Türkiye Brezilya 8 0109 0409 0709 9 0110 0410 0710 1010 0111 107 102 97 92 87 0107 Kaynak: OECD Macaristan Türkiye 0507 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111 Polonya Brezilya 107 102 97 92 87 82 77 0107 0507 Kaynak: OECD Macaristan Polonya Türkiye Brezilya 0907 0108 0508 0908 0109 0509 0909 0110 0510 0910 0111 13
Ayın Grafikleri 2002 yılına göre, en zengin grubun toplam gelirden aldığı pay yılında azaldı. Diğer gruplardaki artış neredeyse eşit oldu. Grafik 69: %20 lik Gruplara Göre Gelir Dağılımı 5. Grup 4. Grup 3. Grup 2. Grup 1. Grup Kaynak: TÜİK 6% 6% 5% 11% 11% 14% 22% 22% 21% 2002 46% 45% 5 2 3 4 5 Ciro endeksi ile 4 aylık gecikmeli çekirdek enflasyon arasında bir korelasyon olduğu gözüküyor. Korelasyona göre ciro endeksi tepe yaptıktan 4 ay sonra çekirdek enflasyon da en yüksek seviyesine çıkıyor... Grafik 72 : Çekirdek Enflasyon ve Ciro Endeksi Türkiye de gelir dağılımında son %20 lik grubun toplam gelirden aldığı pay ilk %20 lik gruba göre 8,5 kat ile Avrupa nın en kötü gelir dağılımına işaret ediyor... Grafik 70: Gelir Dağılımında Son %20/İlk %20 2006 Türkiye 9.5 8.1 8.1 8.5 Litvanya 7.9 6.3 7.3 7.3 Romanya 5.3 7.8 7.0 6.7 Letonya 6.3 5.9 5.9 6.3 İspanya 5.3 5.3 5.4 6.0 Portekiz 6.7 6.5 6.1 6.0 Bulgaristan 5.1 7.0 6.5 5.9 Yunanistan 6.1 6.0 5.9 5.8 İtalya 5.5 5.5 5.1 5.2 İngiltere 5.4 5.4 5.6 5.2 Avrupa Birliği 4.9 4.9 5.0 4.9 Kaynak: Eurostat, TÜİK Mevsimsel arındırılmış bazda, istihdam endeksi* ile işgücü anketi verileri arasında ayrışma var. Bu ayrışma kayıtdışılığa işaret ediyor. Grafik 73 : Sanayide İstihdam (M.A. 1Ç 08=) un son çeyreğinde, sanayi sektöründe işgücü maliyeti bir önceki yıla göre yaklaşık %18 arttı. Artan işgücü maliyeti enflasyonist baskıların önümüzdeki aylarda güçlenmesine neden olabilir. Grafik 71: Enflasyon&Sanayi İşgücü Maliyeti 16% 12% 8% 4% 4% Kaynak: TÜİK 17.9% 8.9% 6.4% 1Q 20064Q 2006 3Q 2Q 1Q 4Q 3Q ÜFE Enflasyon TÜFE Enflasyon Sanayi İsgücü Maliy et A rtışı Yurtdışı müteahhitlik sektöründe yaklaşık USD 3,9 mlr proje bedeli ve en yüksek paya sahip olan Libya daki siyasi gerginlik sektör için risk oluşturuyor. Grafik 74 : Yurtdışı Müteahhitlik de Ülke Payları (%) 5 4 3 2 O 06 E 06 T 07 N 08 O 09 E 09 T 10 2 3 Ciro Endeksi Çekirdek Enflasyon (t4) 12. 10. 8. 6. 4. 2. 0. 105 95 90 85 3Ç07 4Ç07 1Ç08 İstihdam Endeksi İşgücü Anketi 2Ç08 3Ç08 4Ç08 1Ç09 2Ç09 3Ç09 4Ç09 1Ç10 2Ç10 3Ç10 4Ç10 13% 21% 2% 13% 4% 5% 7% 5% 5% 7% 7% Libya Türkmenistan Cezayir Katar Rusya Irak Ürdün Umman S.Arabistan Polonya BAE Kaynak: TÜİK ve Bankası hesaplamaları Kaynak: TUIK * İstihdam endeksi firma beyanlarını dikkate alırken işgücü anketi bireyler ile yapılan anket sonuçlarını kapsıyor. Kaynak: DTM 14
Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme 4Ç 09 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) 843 951 953 *1,122 1,238 1,215 252 242 268 298 GSYH (Milyar USD) 649 742 617 *747 822 781 170 160 175 197 GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) 953 986 1025 1060 GSYH (12 aylık, Milyar USD) 617 651 679 702 Kişi Başına GSYH (USD) 9,234 10,440 8,578 *10,278 11,188 10,624 GSYH Yıllık Büyüme Oranı 4.7% 0.7% 4.7% 8.5% 4.7% 4.5% 6. 11.8% 10.2% 5.5% Sanayi Üretimi 11. 12. 01.2011 02.2011 Sanayi Üretimi (Yıllık Değişim) 7. 0.6% 9.9% 13.1% 5.6% 9.4% 16.7% 18.9% Kapasite Kullanım Oranı 80.2% 76.7% 65.2% 72.6% 75.9% 75.6% 74.6% 73. İşgücü 2006 4Ç 09 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=) 87.9 92.7 92.9 85.7 87.9 85.3 89.2 94.2 Yıllık Değişim 3.3% 5.5% 0.2% 7.7% 3.3% 2.1% 5.9% 7.9% Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=) 105.0 107.5 107.8 109.0 118.6 110.2 118.7 117.4 Yıllık Değişim 5.1% 2.4% 0.3% 1.1% 14.2% 14.6% 8.1% 5.3% 08. 09. 10. 11. İşsizlik Oranı 9.9% 11. 14. *11.7% 11.3% 12. 11.4% 11.3% 11.2% 11. Enflasyon 11. 12. 01.2011 02.2011 TÜFE (Aylık Değişim) 0. 0.3% 0.4% 0.7% TÜFE (Yıllık Değişim) 8.4% 10.1% 6.5% 6.4% 6.4% 5.3% 7.3% 6.4% 4.9% 4.2% TÜFE (Yıllık OrtalamaDeğişim) 8.8% 10.4% 6.3% 8.6% 5. ÜFE (Aylık Değişim) 0.3% 1.3% 2.4% 1.7% ÜFE (Yıllık Değişim) 5.9% 8.1% 5.9% 8.9% 6. 8.2% 8.9% 10.8% 10.9% ÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 6.3% 12.7% 1.2% 8.5% 8.5% Deflatör 6.2% 12. 5.4% *8.6% 5. 5.8% Kaynak: TÜİK, DPT, Merkez Bankası ve Bankası * Bankası tahmini 15
Makroekonomik Göstergeler II Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Faiz Oranları 11. 12. 01.2011 02.2011 Gösterge Bono Faizi (Ortalama) 17.2% 16. 11.7% 8.5% 7.6% 7.7% 7.1% 7.4% 8.4% İskontolu İhalelerde Oluşan Faiz (Ortalama) 18.3% 19.1% 11.4% 8.2% 7.6% 7.7% 7.1% 8.9% Nakit İç Borçlanmanın Vadesi(Ay) 33.4 31.2 35.7 43.7 60.8 52.6 58.2 17.6 Merkez Bankası Gecelik Borç Alma Faizi (Ortalama) 18.3% 19.3% 9.2% 5.8% 1.9% 3.8% 1.6% 1.5% 1.5% Eurobond (2030, Getiri) 6.8% 7.7% 6.4% 5.7% 5.2% 5.7% 6.1% 6.3% Döviz Kuru 11. 12. 01.2011 02.2011 Sepet (0,5*USD+0,5*EURO, Dönem sonu) 1.4375 1.8266 1.8150 1.7976 1.79 1.7244 1.7976 1.8775 1.8927 EURO/US$ (Dönem sonu) 1.47 1.42 1.44 1.33 1.35 1.32 1.33 1.37 1.38 USD/TL (Ortalama, Alış kuru) 1.3015 1.2929 1.5448 1.5004 1.51 1.56 1.4295 1.5131 1.5538 1.5828 USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) 1.1647 1.5123 1.4873 1.5460 1.52 1.4863 1.5460 1.5833 1.5905 EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) 1.7102 2.1408 2.1427 2.0491 2.06 1.9624 2.0491 2.1716 2.1948 Ödemeler Dengesi (Milyon USD) 10. 11. 12. 01.2011 İhracat (f.o.b.) 107,272 132,028 102,130 113,930 130,000 127,000 10,965 9,387 11,872 9,561 İthalat (c.i.f.) 170,063 201,964 140,900 185,493 210,000 199,500 17,294 17,127 20,554 16,873 Cari İşlemler Dengesi 38,434 41,959 13,991 48,557 53,200 42,200 3,441 6,057 7,529 5,860 Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) 38,434 41,959 13,991 48,557 40,027 44,275 48,557 51,355 Cari İşlemler Dengesi/GSYH 5.9% 5.7% 2.3% *6.5% 6.7% 5.4% Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) 8,651 1,217 11,495 15,913 9,199 12,669 15,908 17,911 Turizm Gelirleri 18,487 21,951 21,250 20,807 23,800 2,685 1,517 1,058 876 Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) 19,941 16,955 6,856 7,122 728 717 1,515 270 Sermaye Hesabı Dengesi 36,677 37,256 8,923 44,229 4,438 3,680 7,603 2,209 Eurobond İhracı 4,627 4,000 3,750 6,698 0 686 0 1,000 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Bankası * Bankası tahmini 16
Makroekonomik Göstergeler III Gerçekleşmeler Tahmin Son Dört Gerçekleşme Toplam Dış Borç Stoku 2006 4Ç 09 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 Toplam Dış Borç Stoku (Milyar US$) 207.8 249.5 277.9 268.6 268.6 267.1 266.2 282.3 Kamu 87.3 89.3 92.4 96.8 96.8 97.5 96.2 103.6 Özel 120.5 160.1 185.5 171.9 171.9 169.5 170.0 178.7 Kısa Vadeli 42.6 43.1 50.4 49.4 49.4 54.4 62.0 68.1 Uzun Vadeli 165.2 206.3 227.4 219.2 219.2 212.7 204.2 214.1 Toplam Dış Borç Stoku/GSYH 39.4% 38.4% 37.4% 43.6% 43.6% 41. 39.2% 40.2% Kamu Dış Borç Stoku/GSYH 16.6% 13.8% 12.4% 15.7% 15.7% 15. 14.2% 14.8% Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH 22.9% 24.7% 25. 27.9% 27.9% 26.1% 25. 25.5% Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 8.1% 6.6% 6.8% 8. 8. 8.4% 9.1% 9.7% Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 31.3% 31.8% 30.6% 35.5% 35.5% 32.7% 30.1% 30.5% AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH 46.1% 39.4% 39.5% 45.5% 42. 40.6% 45.5% 45.1% 43.4% 42.1% Rezervler (Milyon US$) 11. 12. 01.2011 02.2011 Toplam Rezervler 74,027 73,346 74,810 85,960 84,296 85,960 87,599 88,636 Merkez Bankası Rezervleri 71,263 70,075 70,689 80,696 79,410 80,696 82,335 83,372 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 32,827 36,213 37,182 50,156 48,647 50,156 52,740 52,955 Parasal Büyüklükler (Milyar US$) 10. 11. 12. 01.2011 M1 45.0 38.2 47.1 59.0 59.7 59.0 60.4 58.4 M2 190.8 186.5 211.2 255.1 256.3 255.8 257.6 254.0 M2Y 279.6 271.1 303.5 348.3 357.4 353.9 351.1 344.8 M3Y 294.7 283.5 318.3 367.5 377.7 379.0 371.5 366.5 Para Tabanı 44.7 36.8 42.7 48.9 48.1 50.0 48.9 52.9 APİ (Dönem Sonu) 3.7 1.9 12.5 7.0 6.7 11.6 7.0 12.1 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Bankası 17
Makroekonomik Göstergeler IV Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Bankacılık Sektörü(MilyarTL) 2006 4Ç 09 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 Aktifler 499.7 581.6 732.5 834.0 834.0 860.4 908.6 927.4 Aktifler/GSYH 65.9% 69. 77.1% 87.5% 87.5% 87.3% 88.7% 87.4% Krediler Krediler/GSYH 219.0 28.9% 285.6 33.9% 367.4 38.7% 392.6 41.2% 392.6 41.2% 416.8 42.3% 454.8 44.4% 475.4 44.8% Ticari Krediler/GSYH 19.8% 22.6% 26.3% 27.6% 27.6% 28.4% 29.9% 29.9% Tüketici Kredileri/GSYH 9.1% 11.3% 12.3% 13.6% 13.6% 13.9% 14.4% 14.9% Konut Taşıt 23.4 6.7 32.5 6.2 38.9 5.5 44.9 4.4 44.9 4.4 47.9 4.2 52.0 4.4 55.0 4.7 İhtiyaç 17.5 29.3 38.7 44.0 44.0 47.4 52.1 57.1 Kredi Kartları Mevduatlar 22.0 307.6 27.8 356.9 34.9 454.6 37.6 514.6 37.6 514.6 38.2 534.3 40.8 564.5 42.9 573.0 Döviz Mevduatları (Milyar Dolar) 86.6 108.9 105.8 116.4 116.4 114.5 109.6 125.3 Mevduatlar/GSYH 40.6% 42.3% 47.8% 54. 54. 54.2% 55.1% 54. Öz sermaye Öz sermaye/gsyh 59.5 7.9% 75.8 9. 86.4 9.1% 110.9 11.6% 110.9 11.6% 116.8 11.8% 119.3 11.6% 126.9 12. Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) 11. 12. 01.2011 02.2011 Gelirler Harcamalar 190.4 204.1 208.9 226.0 215.1 267.3 254.0 293.6 279.0 312.5 25.4 25.7 21.7 37.9 23.5 22.5 24.6 23.6 Faiz Ödemeleri 48.8 50.7 53.2 48.3 47.5 5.0 1.8 3.8 6.2 Bütçe Dengesi 13.7 17.1 52.2 39.6 33.5 0.4 16.1 1.0 1.0 Faiz Dışı Denge Merkezi Yönetim İç BorçStoku 35.0 255.3 33.6 274.8 1.0 330.0 8.7 352.8 14.0 4.6 350.8 14.3 352.8 4.8 353.3 7.2 Faiz Harcamaları/GSYH 5.8% 5.3% 5.6% *4.3% 3.9% Bütçe Dengesi/GSYH 1.6% 1.8% 5.5% *3.5% 2.8% Faiz Dışı Fazla/GSYH 4.2% 3.5% 0.1% *0.8% 1.2% Merkezi Yönetim Borç Stoku 2006 4Ç 09 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 Merkezi Yönetim İç Borç Stoku/GSYH 33.2% 30.3% 28.9% 34.6% 34.6% 34.6% 33.5% 32.8% Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku/GSYH 12.6% 10.3% 9.4% 12. 12. 11.4% 10.8% 11.1% Toplam Kamu Brüt Borç Stoku/GSYH 48.2% 42.2% 43. 48.9% 48.9% 48.2% 46.8% 45.4% Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH 34. 29.5% 28.2% Kaynak: BDDK, TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT ve Bankası 32.5% * Bankası tahmini 32.5% 32. 30.5% 29.2% 18
Rating Türkiye Türkiye Türkiye Diğer Yükselen Piyasalar (EM) Rusya Macaristan Brezilya Polonya S&P 16.10.2003 08.03.2004 17.08.2004 29.06.2006 03.04. 01.08. 14.11. 18.09. 19.02. Moody's 21.10.2003 30.09.2004 11.02.2005 15.12.2005 18.09. 08.01. 05.10. Fitch 25.03.2003 06.08.2003 25.09.2003 09.02.2004 25.08.2004 13.01.2005 14.12.2005 10.05. 12.12. 03.12. 24.11. S&P 21.12. 03.11. 15.12. 16.07. Ba3 Ba2 Ba2 Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim B Negatif B Pozitif B Pozitif B+ B+ Pozitif BB BB Pozitif BB BB BB+ BB+ Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim BBB BBB Negatif BBB A Yabancı Para Uzun Vadeli Görünüm/Gözetim B+ B+ Pozitif BB Pozitif BB BB Negatif BB BB Negatif BB BB Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim B3 B2 B1 Pozitif Ba3 Yerli Para Uzun Vadeli B+ BB BB BB BB BB BB BB BB+ Yer. P. U.V. B3 B2 B1 Ba3 Ba3 Ba2 Ba2 Yer. P. U.V. B B B B+ B+ BB BB BB BB BB+ BB+ Yer. P. U.V. BBB+ BBB BBB+ A Son Değişimin Yönü Son Değişimin Yönü 19