se Li ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI SINAVA HAZIRLANMA SÜRECİ PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - ARALIK 2015
SINAVA HAZIRLANMA SÜRECİNDE NASIL DERS ÇALIŞILMALIDIR? Çocukların gelişim dönemlerine göre anne babaların zorlandıkları anlar vardır. Bu dönemlerden bekli de en önemlisi çocukların eğitim dönemidir. Eğitim denilince ilk akla gelen de sınavlardır. Ülkemizde de diğer dünya ülkelerinde olduğu gibi çeşitli adlarla anılan (TEOG, YGS-LYS, DGS, KPSS, ALES, KPDS ) sınavlar vardır. Sınava hazırlanan sadece öğrenci olmasına rağmen tüm aile fertleri de bu sınav sürecini yaşamakta ve bu süreçten hem maddi hem manevi olarak etkilenmektedir. Anne baba davranış ve tutumlarıyla öğrenciyi de etkilemektedir. Her anne baba, sınava hazırlanan çocuğuna destek olmak ister. Önemli olan başarıyı artıracak şekilde, doğru destekte bulunmaktır. Bu zorlu dönemde yanlarında olduklarını, hangi sınava girerlerse girsinler bunun bir son olmadığını öğrencilere hissettirmeleri gerekir. Başarılı öğrencilerle yapılan görüşmelerde ailelerinin onlara destek olduklarını, başarılarında önemli bir paya sahip olduklarını söylediklerini görüyoruz. Sınava hazırlık dönemi öğrencinin anne babasına en fazla ihtiyaç duyduğu dönemlerden biridir. Bu süreçte anne babanın desteği önemlidir. Aile içi iletişim ve olumlu diyalog, öğrencinin motiasyonunu artıracağı gibi başarısını da olumlu etkileyecektir. Anne baba bazen sınava hazırlanmayı çocuğun sorumluluğundan alıp kendi sorumlulukları arasına katar. Unutulmamalıdır ki sınava hazırlanma sorumluluğu sadece öğrenciye aittir. Ailenin yapması gereken uygun şartları sağlamak ve onu sınav konusunda bilinçlendirmektir. Her bireyin yetenekleri ve kapasitesi farklıdır. Anne babalar çocuklarını iyi tanımaya çalışmalı, çocuklar arasındaki farkı iyi gözlemleyebilmelidir. Onları; arkadaşları, kardeşleri, akraba çocukları vs. ile kıyaslamamalıdır. Anne babaların çocuklarını hırslandırmak, motive etmek amacıyla başkaları ile kıyaslamaları veya başkalarını örnek göstermeleri öğrenci için motive edici olmaktan ziyade onları olumsuz etkilemektedir. Çocukları olumsuz bir şekilde etkilemek, hem başarısını düşürecek hem de aşağılanma, yetersizlik duygusunu artıracaktır. Sınavlarda başarılı olmanın yanında başarısız olmanın da sonuçlar arasında yer aldığı unutulmamalıdır. Anne baba; sınavı, kazanılması gereken bir savaş, hayatın tek amacı olarak düşünmemelidir. Sınavın üniversiteye geçmek için sadece bir basamak olduğunu hissettirirse öğrenci daha güvenli bir şekilde sınava girecektir.
SINAVA HAZIRLANAN ÖĞRENCİNİN ANNE BABASI NELER YAPAR? Çocuklarının motivasyonunu hep yüksek tutar. Sınavın sadece bilgi düzeyini ölçtüğünü bilir ve öğrencisine bunu hissettirir. Çocuklarında güven duygusunu artırır. Sorumluluk duygusu kazandırmaya çalışır. Çocuklarının çalışması için uygun fiziksel ortamı sağlar. Öğretmenlerinden öğrencisi ile ilgili bilgi alır. Aile içi huzuru ve sevgi ortamını hazırlar. Ders çalışmanın dışında sosyal aktivitelere katılmasını sağlayarak stres atmasını sağlar. Onun kapasitesinden fazlasını istemez. Öğrencisini tanır, neleri yapıp yapamayacağı ile ilgili fikir sahibi olur. Öğrencisi ile nitelikli zaman geçirir. Yaşıtlarıyla ve başkalarıyla öğrencisini kıyaslamaz. Her zaman yanında olduğunu hissettirir ve bunun sınav sonucuna bağlı olmadığını belirtir. Onu ders ve sınavlar konusunda paniğe sevk etmez. Onu arkadaşlarıyla rekabete sürüklemez. Ona her zaman cesaret verir ve onu destekler. Çelişkili mesajlar vermez, olumsuz ve kaygı artırıcı mesajlardan kaçınır. Gelecek yaşamı için amaçlar belirlemesini sağlar. Sınavı kazanamazsa nasıl bir planı olduğunu öğrenir. Sevgisini koşulsuz gösterir. NASIL DERS ÇALIŞMALI? Öğrencilerin okul başarısını etkileyen fizyolojik, sosyokültürel, ekonomik ve psikolojik pek çok etken olabilir. Bunlar içinde en önemli etkenlerden biri de öğrencilerin etkili çalışma becerilerini kazanmalarıdır. Kişiyi başarıya götüren yolun çok çalışmak değil etkili çalışmak olduğunu unutmamak gerekir. Birçok öğrenci zamanının çoğunu çalışmaya ayırdığı halde başarısız olmaktan yakınır. Başarılı olmanın ölçüsü çalışma süresinden daha çok çalışmanın biçimiyle ilgilidir. Etkili çalışma becerisini nasıl öğrenileceğini öğrenme olarak da tanımlamak mümkün. Başarı çalışmaya ayrılan sürenin etkin kullanımına bağlıdır. Bu süreçte öncelikle bir hedef belirlenmeli ve her çalışma hedefe yönelik olmalıdır. Bu hedefler günlük, haftalık, aylık gibi kısa ve uzun zamanlı olarak planlanabilir. Hedefleri
oluşturmak ve zamanı planlamak, bu yolculukta önemli adımlardır. Genellikle zeki insanların başarılı olduklarını düşünsek de bunun yeterli olmadığı başarılı insanların ifadelerinden anlaşılmaktadır. Zekâ başarı için gereklidir ama tek başına yeterli değildir. Gerçekte başarı zekâ ile beraber düzenli ve sistemli çalışmaya bağlıdır. Her bireyin bedensel, zihinsel, duygusal yapıları ile ilgi ve yeteneklerinin birbirlerinden farklı olduğunu unutmamak gerekir. Bir öğrencinin isteyerek çalıştığı ve kısa sürede öğrendiği bir dersi, başka bir öğrenci aynı hızda öğrenemeyebilir. Diğer bir öğrenciyse daha çabuk yorulabilir. Bu nedenle bir ders ya da konu içinde ayrılacak süre öğrenciden öğrenciye değişir. Her öğrenci zamanı kendine göre ayarlamalıdır. Bir saat çalıştıktan sonra araya kısa süreli dinlenme koymak yararlı olacaktır. Bu sayede bir saatlik çalışma sonunda dağılan dikkat ve azalan verim tekrar kazanılabilir. Ders çalışırken genellikle aynı ortamın tercih edilmesine özen gösterilmelidir. Aynı mekânda ders çalışmak, çalışmaya daha kısa sürede adapte olunmasını sağlar. Çalışma masasını tercih eden öğrenci o masaya sadece çalışmak için oturduğunu hissetmelidir. Çalışma yerinin seçimi çok önemlidir. Çalışma yeri derli toplu, elden geldiğince sabit ve sakin olmalı, çalışma yeri ile ilgili tüm fiziksel sorunlar da çözümlenmiş olmalıdır. Öğrenilenler zamanla unutulabilir. Unutmayı önlemenin iki yolu vardır. Bunlardan biri öğrenilen bilgileri yeri geldikçe kullanmak, diğeri de aralıklı olarak tekrar etmektir. Öğrenciler öğrendiklerini yeri geldikçe kullanırken hem bunların işe yaradığını görecekler hem de yeni bilgiler edinmeye istekli olacaklardır. Aralıklı olarak yapacakları tekrarlar sayesinde ise bir taraftan eski öğrendiklerini hatırlarken diğer yandan da sınavlara her an hazır durumda olacaklardır. Etkili çalışma becerilerini kullanmak için her şeyden önce kendilerine ait ve belirgin bir amaçlarının olması gerekmektedir. Bu amaç bireyden bireye farklılık veya benzerlik gösterebilir ya da farklı şekillerde tanımlanabilir. Nasıl ifade edilirse edilsin neticede üzerinde düşünülmüş, kişiyi ve özelliklerini yansıtan ve en önemlisi gerçekçi bir amaç olmalıdır bu. Amaç varılacak noktadır, çalışma teknikleri ise yol, rota, rehberdir. Bu yolları, rehberleri veya rotayı kullanmadan gerçekten hedeflenen noktaya ulaşılması mümkün olmayacaktır. Bu anlamda öncelikle kişi kendisine aşağıdaki soruları sormalıdır: 10 sene sonra nerede olmak istiyorum. 5 sene sonra nerede olmak istiyorum. 1 sene sonra nerede olmak istiyorum Bu soruların yanıtları kısa ve uzun dönemli amaçlardır. Bu noktada başkaları kişinin hedeflerine doğrudan müdahale etmemelidir. Çünkü kişiye ait olmayan bir hedefin onu motive etme olasılığı
daha düşüktür. Anneler ve babalar elbette çocukları için iyi şeyler isterler ama bu çocuklarımızın hedeflerini belirleyerek olabilecek bir şey değildir sadece onların bilgi ve deneyimlerimizden faydalanmalarını sağlamak gerekir. VERİMLİ ÇALIŞMA BECERİLERİ Yapılan birçok araştırma hemen her eğitim öğretim kademesinde ve genel olarak iş yaşamında bireylerin etkili çalışma becerilerine sahip olmadıklarını ortaya koymaktadır. Özellikle okullarda yapılan Problem Tarama Envanterleri nde ve diğer çeşitli anketlerde öğrencilerin ders başarısızlıklarının başlıca sebeplerinden biri ders çalışma yöntem ve tekniklerini bilmemeleri olarak öne çıkmaktadır. Hemen her yıl bu konuda okulların rehberlik servisleri veya sınıf öğretmenleri tarafından bilgi verilse de bu sorun güncelliğini korumaktadır. Bunun da başlıca sebebi öğrencilerin bu becerileri içselleştirmede ve günlük yaşamlarına adapte etmelerinde zorlanmalarıdır. Oysa bu beceriler hem ders çalışma sürelerinde ve kalitesinde bir artma hem de bu sayede öğrencilerin kendilerine daha fazla zaman ayırmalarını sağlamaktadır. Derslerde not alan, etkili dinleme ve okuma yöntemlerini kullanan, planlı çalışan bir öğrenci hiç kuşkusuz diğer öğrencilerden daha fazla başarı gösterecektir. Bu konuda farkı yaratacak olan öğrencinin kendi iradesi ve çalışma azmidir. Azmini ve iradesini kullanan öğrenci için başarılı olmak doğal bir sonuç olacaktır. Öğrenci amacını ve çalışma becerilerini birer kefeye koymalı ve tartmalıdır. Kefelerin eşit olması veya çalışma becerilerini kullanma yanının ağır bastığı durumda öğrenci başarıyı hak ediyor demektir. Etkili çalışma becerileri şunlardır: 1) Zamanın iyi planlanması 2) Çalışma ortamının düzenlenmesi 3) Çalışma sürelerinin ve aralıklarının düzenlenmesi 4) Belleği güçlendirme 5) Motivasyon 6) Not tutma 7) Aktif dinleme 8) Hızlı ve etkili okuma 9) Bilgi kaynaklarından yararlanma ( internet, sözlük, ansiklopedi, imla kılavuzu, atlas vb.)
Zamanı düzenlemek kadar önemli olan ve verimi etkileyen bir unsur da çalışma ortamının düzenlenmesidir. Uygun çalışma ortamı çalışmak için ayrılan zamanı en etkin şekilde kullanmanıza yardımcı olacaktır. Çalışma ortamının düzenlenmesi konusunda ufak tefek bireysel farklılıklar olsa da genel olarak uzmanlar uygun çalışma ortamının özelliklerin şu şekilde sıralamaktadırlar. > Evinizde bir çalışma odasının bulunması, buna imkân yoksa en sessiz odada bir çalışma köşenizin bulunması gerekir. Bu oda veya köşede bir çalışma masanız olmalı ve çalışma masanızda gereksiz şeyleri bulundurmamanız tavsiye edilir. > Çalışmalarınızı mutlaka çalışma masanızda yapın. Çalışma masanız pencereden uzakta olmalıdır ve üstünde 60x100 cm ebadında bir bölümün çalışma faaliyetleriniz için boş olmasına dikkat edin. > Çalışma masanızın etrafında dikkat dağıtıcı resim, poster, renkli ışık olmamalıdır. > Çalışma ortamının sessizliğine önem verilmelidir. Buna rağmen müzikli ders çalışacaksanız enstrümantal ve hafif parçaların seçilmesine dikkat edilmelidir. > Çalışma ortamı iyi havalandırılmış, uygun oda sıcaklığında ve iyi aydınlatılmış olmalıdır. Havasız bir oda oksijen eksikliğinden baş ağrısına sebep olur. > Çalışmaya başlamadan önce ders materyallerinizi bir araya getirmeniz sizi çalışma etkinliği sırasında zaman harcamaktan ve dikkatinizin dağılmasından alıkoyacaktır. > Ders çalışırken bir şeyler yiyip içmeyin. Yemek içmek gibi şeyleri kendinize bir ödül olarak ders çalışma aralarında verebilirsiniz. MOTİVASYON Çalışmam gerektiğini biliyorum ama çalışamıyorum. Kitabımı açıyorum ve kitaba bakarak öylesine oturuyorum. Gereksiz bir sürü iş yapıp dersin başına oturamıyorum. Yukarıdaki cümleler ders çalışma konusunda motivasyon eksikliğine işaret eden cümlelerdir. Motivasyon (Güdülenme) çalışılacak konuya veya yapılacak etkinliğe ilişkin ilgi, istek duymak ve çaba harcamaya hazır olmak demektir. Motivasyon sorununun sebeplerinden birkaçı şunlardır: > Çalışmayı sevmemek > Dersi veya konuyu sevmemek, ilgisiz kalmak > Yapılması gereken iş yerine başka bir iş yapmayı istemek
> Başarısız olmaktan korkmak > Amacı tam olarak belirlememiş olmak Çalışma eylemi birçokları için zor ve örseleyici bir süreçtir. Kişi çoğu zaman derse oturmak, çalışmayı sürdürmek ve gerekli olan yerde bitirmek konusunda kendisiyle sürekli mücadele halindedir. Bunlar arasında en zoru çalışmaya oturmaktır. Başlamak bitirmenin yarısıdır. sözünü de göz önünde bulundurursak işe başlamış olmanın önemi açıktır. Bu süreç bazıları için neden kolay olurken çoğumuz için zor olmaktadır. Bu çoğunlukla çalışma alışkanlığının kazanılmış olmasıyla ilgilidir. Çalışma alışkanlığını kazanmış olan birey için çalışmak, yemek yemek ya da yolda yürümeye yakın bir doğallıkta ve zorlanmadan gerçekleşecektir. Çalışma becerisi her ne kadar küçük yaşta kazanılsa da hiçbir zaman geç kalınmış sayılmaz. Bu tamamıyla istek ve iradeye bağlıdır. Kişi kendisini bu konuda disipline etmeyi başardığında bu durum giderek alışkanlık halini alacak ve daha az zorlanacaktır. Yaşamın her alanı büyük bir yarış sahasının parçasıdır. Bu yarışın çeşitli bölümleri vardır. Kimi üniversite alanını tercih ederken kimi de çalışma yaşamına atılıp o alanda ter dökmek zorundadır. Her alandaki yarışın elbette kaybeden ve kazananları olacaktır. Kaybeden ve kazanan arasındaki farkı belirleyen de harcadıkları çaba ve emekleridir. Genellikle okulda öğrenilenlerin pek işe yaramadıkları, hayatta karşılıklarının olmadığı düşünülür ve bu durum öğrenci motivasyonunu önemli ölçüde etkiler. Bu durum eğitim sistemindeki aksaklıkların olduğu kadar bu konudaki yanlış inançların da sonucudur. Şöyle ki öğrenme ve öğretme etkinlikleri öncesinde öğretici Bu konuyu öğretirken amacım ne?, Hangi duygu, düşünce ve bilgiyi kazandırmak istiyorum?, Bunu öğrenmek öğrencilere ne kazandıracak? sorularının tam karşılığını bulmalı ve bunları etkinlik öncesi öğrencilerine açıklamalıdır. Öğrencilerimizin önünde zorlu ve uzun bir yolculuk olduğunu, bu yolculukta başarı merdivenlerini tırmanabilmeleri için de en çok aile desteğine ihtiyaç duyduklarını da unutmamak gerekir. Planlı çalışma, zamanı kullanma gibi etkin ders çalışma yöntemlerini kullanmalarının yanı sıra hedeflerini kendi ilgi ve yeteneklerine uygun bir şekilde belirlemelerini sağlamak ve onları bu yönde desteklemek, çocuğunuzun ileride daha başarılı ve mutlu bir geleceğe sahip olmasını sağlayacaktır. Kaynaklar SELÇUK, Ziya, (2007) Eğitim Psikolojisi, Nobel Yayın Dağıtım. ŞENER Beria Bilge, ÇELİK Zafer, UÇAK İbrahim, (2005) Psikoloji, Devlet Kitapları. http://okulweb.meb.gov.tr/25/06/491387/teknik.htm Fry, Ron.(2002) Ders Nasıl Çalışılır, İstanbul, Timaş Yayınları. YEŞİLYAPRAK, Binnur, (2003) Eğitimde Rehberlik Hizmetleri, Ankara, Nobel Yayınları.