tem Yl/:9 Say1:18 2011. 313-323 GZ NOLARI "SPANYA (NDÜLÜS) ARAŞIRA V NCL GZ (07-11 ARALIK 2011) Arş. Gör. ade KA N.. Ünverte lahyat Fakülte lam arhçler Derneğ; (SAD) tarafından 07-11 Aralık 2011 tarhler araında düzenlenen"panya (ndülü) Araştırma ve nceleme Gez" programı, SAD başkanı Prof. Dr. ehmet Şeker'n başkanlığ;ında, Prof. Dr. ehmet Özdemr'n de katkıları le başarılı br şeklde gerçekleştrlmştr. Programa SAD üyelernden 26 Prof. 5 Doç. 10 Yrd. Doç. 3 Öğ;r. Gör. 2 Arş. Gör. olmak üzere 46 akademyen ve eşleryle brlkte toplam 83 kş katılmıştır. Granada ve Cordoba şehrlernde panyol k rehbern eşlğ;nde, dğ;er şehrlerde e ürk k rehberle brlkte k otobüle yolculuk gerçekleştrld. 07 Aralık 2011 Çarşamba günü tanbul Atatürk Hava Lmanı'ndan tüm katılımcıların ştrak le aat 16.20'de hareket edld. Uçak, gün batımı tkametnde grup vaktnn kızıllığ;ına doğ;ru lerlerken, Yunantan ve Roma'yı gerde bıraktı. Saat 20.40 cvarında Sevlla Hava Lmanı'na nşn ardından yaklaşık üç aatlk br otobü yolculuğ;u onraında Benalmadena şehrndek Vta ar ml otele ulaşıldı. 800 yıl boyunca berller, Romalılar, Sudanlılar, Sekalbe, Araplar, Serberler ve Vzgotlar olmak üzere yed etnk köken le üç emav dn menuplarını aynı çatı altında buluşturan o topraklar... Brbrnden farklı renkler, dller ve nançlarıyla br arada yaşama tecrübenn en güzel örneğ;nn yaşandığ;ı ve henüz aradan br buçuk aır gb br zaman dlm geçmene rağ;men oluşan bu parlak medenyet potaırda, farklılıkların ermeyre ortaya çıkan "ndülülü" kmlğ;nn yeşerdğ; o coğ;rafya... Orta doğ;u, Kuzey Afrka ve Avrupa'nın keştğ;, çölden tüm erarı le een o kuşatıcı rüzgarın, kuzeyden gelen o kekn ve oğ;uk yüz le karşı karşıya geldğ; şte bu topraklar... Zhnlerde yüklü bu düşüncelerle geçmşn kordorlarında geznrken br ndülü abahı na açıldı gözler... 8 Aralık 2011 Perşembe abahı kahvaltının ardından bu toprakların feth-
314 Ar.Gör. ade KA nn başkahramanı olan ve bugün de myle anılan Cebel- arık'a, yan feth amacıyla Avrupa'ya geçlerek kurulan lk karargah ve fethn başladığı o topraklara gtmek çn otobülerdek yerlermz aldık. Yolculuk, Prof. Dr. Adem Apak'ın Kur'an tlavet le başladı. Ardından Prof. Dr. ehmet Özdemr, ndülü feth fkrnn doğuşu, ebepler ve bu fethn naıl gerçekleştğ, gerek doğuda gerek batıdak yankıları gb huularda çeştl blgler undu. Gelen orular ve yapılan çeştl katkılarla da bu k aatlk yol, renkl ve verml br şeklde değerlendrld. Yöneltlen orularda e özellkle Hz. Oman dönemndek ndülü'ün fethne dar, aber'nn arh'nde yer alan Seyf b. Ömer' e at rvayet, ndülü adının nereden geldğne dar aktarılan malumatlar, arık b. Zyad'ın ndülü'e geçşnde kullandığı gemlern temn ve bu gemlern yakılıp yakılmadığı ve yne arık b. Zyad'ın akerlerne yaptığı meşhur hutbe gb mevzular öne çıkarılarak değerlendrmelerde bulunuldu. Otobü Cebel- arık tkametnde lerlerken Prof. Dr. ehmet Özdemr Cezretu'I-Hadra (Agecra) bölgenden geçldğn hatırlattı. Bölge gerçekten de myle müemma d. Bereketn traf edercene yemyeşl meyve ağaçlarıyla kuşanmış br arazden geçld. Saat 11.30'da Cebel- arık'a ulaşıldı. Akdenz havzaında yer alan tüm bereketl topraklarda olduğu gb ndülü de Fenkeller, Grekler ve Romalılar olmak üzere tla gerçeğyle tanışmıştı brçok kez..s. IV. yüzyılın onlarına doğru Roma mparatorluğu'nun otortenn arılmaı le de Suevler, Vandallar, Alanlar ve Vzgotlar gb barbar Germen kavmlernn aldırılarına maruz kalmıştır. 695-710 yıllarına gelndğnde e Kuzey Afrka'nın tamamını fetheden lam orduları Atla okyanuuna dayanmıştır. Güney Afrka'nın kızıl çöllernde lerlemek yerne yönünü panya'ya çevren ua b. Nuayr, Halfe Veld b. Abdülmelk'n de onayını alarak 710 yılında arf b. alk komutaındak 400 kşlk br üvar brlğn keşf amacıyla panya'nın güney kıyılarına göndermştr. Alınan olumlu netcelern ardından 711 yılında 7000 kşlk orduyla arık b. Zyad feth amacıyla o dönem Cal pe dye anılan bu ahl şerdne ulaşarak karargahını kurmuştur. Orduuna "y nanlar! Kaçlacak yer ne re? Arkamzda denz, önünüzde düşman!... Keza çnde atlan en ucuz meta nan cam olan br plam, kendm dşmda kalarak da teşvk etmedm. Blak şe önce kendm başlworum. Blenz k daha zor olana az1c1k abredernz, daha lezzet/ olan refahtan uzun üre tfade edernz... " dye elenen arık b. Zyad, zaferden başka yolun olmadığını meşhur hutbende şte böyle vurgulamıştır. Ramazan ayının onlarında V8d Lekke'de (Guadalate) Vzgot kralı Rodrgo ve orduuyla başlayan avaş tüm şddet le ekz gün devam etmştr. Savaşın onunda ülümanlar k bayramı brlkte kutlayarak Avrupa topraklarına da lam'ın adını duyurmanın ürürunu yaşamışlardır. Şmd e karşımızda ükütu ve tüm heybet le Cebel- arık ve şte o kyılar... 1462'de panyollar'ın elne geçen Cebel- arık, 1705'de nglz yönetmne grmş ve bugün de onların yönetmndedr. 6 km 2 '1k yüz ölçümü ve yaklaşık 35.000 nüfuu le küçük br yer olmaına rağmen tratejk konumu nedenyle bugün de k ülke araındak önemn korumaya devam eden br bölgedr. Cebel- arık'tak bu müşahedenn ardından bu efer otobü tkametn
Gez Notlan 315 arfa'ya (Punta arroqu) yan panya'nın en güney ucuna çevrd. arfa'ya doğru yol alırken rehber tarafından da bölgeyle lgl gerekl malumat aktarıldı. arfa, panya'nın 17 özerk bölgenden olup, ülkenn güneybatı köşende en fazla nüfua ahp ndülü bölgenn 8 eyaletnden br olan Cadz'a bağlı 44 beledyeden brdr. 2002 yılında yapılan nüfu ayımarına göre arfa beledyenn nüfuu 16.058 kşdr. Bu bölge panya'nın Afrka kıtaına en yakın ucudur. Bu noktadan karşıya baktığımızda havanın kapalı olmaı nedenyle Fa kıyıları bulutlarının araında br luet şeklnde belrmektedr. Bu kıyıdan Fa topraklarının adece 30 dakkalık br meafede olduğunu öğrenyoruz. Kuzey Afrka'da Ceuta ve ellla ml k şehr panya'ya at özerk topraklardır. Yan bu noktalar naıl ndülü'ün fethnde tratejk br önem taşıdı e, bu gün de k kıta araında kültürel etkleşm huuunda ehemmyet arz eden şehrlerdr. bölge, Avrupa ve Afrka araındak geçş şehr olduğu çn taşıdığı bu kültür entez vafına bnaen, müzkler bu k kıtanın entezn teml eden (Arap, panyol ve Aztek müzklern harmanlayanı meşhur br müzk grubunun da kendlern adlandırmalarında lham kaynağı olmuştur. Grup kendn arfa olarak adlandırmıştır. arfa'ya da veda edlp arbella'ya doğru hareket edld. Bu arada dkkatlerden kaçmayan br huu e okakların ezlğ d. Köpeğn gezdren br k kş ve brkaç bkletl dışında kmeye ratlanmamıştı. Sank terk edlmş br şehr gezyor h uyandıracak kad.ar ez ve boştu yollar, okaklar. erakımızı eelbeden bu huu rehbere o(ulduğunda, bu günün panyollar'ın "feta" adını verdkler bayram günlernden br olduğunu öğrenyoruz. Ayrıca feta dışındak 1 günlerde de lpanyollar'ı öğleyn aat 2 le 5 araında da dışarıda görmenn pek mümkün olmadığını da eklyor. Çünkü bu vakt de öğle yemeğnn ardından dnlenmek amacıyla uykuda geçryorlar ve bu zaman dlmn "eta" olarak adlandırıyorlar. Seta, yan ülüman Araplar'ın klm şartlarının da teryle uyguladık Bu ları "kayqje"... Seta, hala bu topraklarda ülümanlar'ın bıraktıkları yaşayan kültürel kalıntıların olduğunu düşündürüyor. Bugünün ndülü'ünde mmar kalıntıların yanı ıra hala devam eden geçmşn kültürel zlerne ratlamak mümkündür. Fakat bu zler karşımıza geçmştek bağlamlarından tamamen kopmuş veya o günkü taşıdığı değerden uzaklaşmış olarak çıkmaktadır. Bunun altında yatan en öneml ebep e uzun yıllar bu coğrafyada ülüman halka yapılan bakı ve amle faalyetlerdr. Bu arada namaz kılmak çn ndülü'ün en güzel ahln yukarılardan gören br bölgede, Suud kralı Fahd'ın Kral Abdülazz adına yaptırdığı cam zyaret edld, öğle ve knd namazları cemeqlerek eda edld. edne'dek mectlern br benzer olan cam, yeşllkler araındak beyaz yapıı le dkkat çekerek bölgeye ayrı br renk katmış. Namazları edanın ardından arbella ahlne (Puerto Banu) nld. Bu ahl kent, yarım ay şeklnde kıyı boyunca uzanıyor. Ortaında yen br lman ve lman boyunca da yatlar dkkat çekyor. Sahlde cafeler ve retoranlar ıralanmış, markaların hakm olduğu butkler, mağazalar e turtlern uğrak yerler araında göze çarpıyordu. arbella ahlnde yapılan br gezntnn ardından otele dönüş çn tekrar hareket edld. 1B/20U
316 Ar.Gör. ade KA 9 Aralık 2011 Cuma abahı kahvaltının ardından aat 08.00'da gün doğarken, ülümanlar'ın bu topraklarda en on ellernden çıkan, gözyaşları le telm edlen o şehre hayaller üleyen e-hamra'ya, Gırnata'ya (Granada) doğru hareket çn otobülerdek yerlermz aldık. Yaklaşık k buçuk aat ürecek olan yolculuk yne Prof. Dr. Adem Apak'ın güzel Kur'an tlavet le başladı. Ardından Prof. Dr. ehmet Özdemr, ndülü'de gelşen ya eyr, Gırnata Sultanlığı'nın kuruluşu, varlığını devam ettreblmek adına zledğ yaet, bu dönemde medenyetn nşaında önem arz eden çalışmalar, Gırnata'nın düşüşü ve, onraında ülümanlar'ın çne düştüğü o ıkıntılı günlere dar genş br malumat aktardı. Saat 10.30'da Granada'ya ulaşıldı ve şehr kye bölen Darro nehrnn karşı kıyıına geçlerek 1 aatlk kıa br keşf turu başladı. Caddeler boyunca lerledkçe zhnlerde şehrn tarh kare kare belryordu. ndülü mev Devlet'nn 1031 yılında dağılmaının ardından her şehrde ayrı ayrı devletçklern oluştuğu üqkü'havaf dönemnn ardından, urabıtlar ve uvahhdler'n de uzun ürel br brlk ağlayamamaı le bu topraklarda uhammed b. Yuuf b. Ahmet b. Nar'ın lderlğnde 1232 yılında Gırnata Sultanğı kurulmuştur. Kurtuba ve şbuye'nn düşünün ardından oradan da göç eden ülümanlar'la gderek güçlenen devlet, kurduğu medenyetyle bugüne öneml zler bırakmıştır. Küçük br alanda hakmyet kurmaına rağmen k buçuk aır gb br zaman dlmnde ayakta kalmayı başarablmştr. Fakat 1469 yılında Katlya kralçe zabella le Aragon kralı Ferdnand'ın evlenmeler le Hrtyanlar'ın tek güç halne gelme, Gırnata Sultanlığı'nın zledğ denge yaetn alt üt ett ve bu tarh aynı zamanda Gırnata çn şgal günlernn de br haberc olmuştur. 2 Ocak 1492'de bo Abdullah'ın şehrn anahtarlarını telm etmenn ardından lam hakmyetnn ndülü'tek en on kale de ytrlmştr. Artık bu topraklarda ülüman hakmyet ona ererken Hrtyan dünyanın "Reconquta" hayal adım adım gerçekleşmeye başlamıştır. Fakat o günlerden mra kalan eerler ükotlarına gzledkler çığlıkları le bu topraklarda lam'ın hakm olduğunu, lmk lmk ördükler medenyetn zlernn hala buralarda varlık mücadele verdğn ve onraında yaşanılanların en büyük delllern teşkl eden laveler br br haykırıyorlardı ank... Bunlardan br de ndülü lam anatının zrve olarak kabul edlen e-hamra Sarayı... l-
Gez Not/art 317 Hamra, Gırnata şehrneve Darro nehrne yukarıdan bakan şehrn en güzel yerne, aynı adı taşıyan ek br kalenn kalıntıları üzernde, 1238 yılında yapımına başlanıp, farklı ultanlar tarafından yapılan çeştl lavelerle yaklaşık 150 yılı aşkın br ürede tamamlanmıştır. Granada caddelerndek kıa br gezntnn ardından aat tam 12.00'da e Hamr3'nın önündeydk. Çünkü e-hamra'ya grş ancak önceden alınan randevu le mümkün olablmekteyd. Rehber tarafından 2 dk' lık br geckmenn ble çer grlmene engel teşkl ettğ özellkle vurgulanmıştı. çnde taşıdığı ırlarla yıllara meydan okuyup varlığını ürdüren Serra Nevada'nın eteğndek kırmızı tepeye mevzlenmş beyaz aray... Dışarıdan ahp olduğu o ade, mütevazı zarafetyle, çerne grldğnde e, mmar unurlarının brbrler le olan uyum ve aheng, ütunları, kemerler, duvarlardak taş şçlğ ve detaylardak zarf şlemeler, brbr çne geçen bahçeler, avluları, odalarıyla kendne hayran bırakıyor. lerledkçe ank br ~lemden başka aleme geçercene, br maal dünyaında geznyormuşçaına büyülüyor. Blhaa Alanlı Avluu (Pato de Leone) htşamı ve güzellğ le çok etkleyc br görünüme ahp. Avlu mn, bzm retorayon çalışmalarından dolayı tam olarak göremedğmz on k alanlı heykeln taşıdığı fıkyel havuzdan almaktadır. Alanlı avlunun batıında ukarnalı alon, doğuunda Krallar alonu, güneynde e Ben Serrac Dvanhane bulunmaktadır. Sarayın ç kıımlarındak tezynat, kapalı mekanlarda alçı le karışık çnlerle meydana getrlmş ve genel üleme malzeme olarak da mermer kullanılırken açık mekanlarda e yalnız alçı kullanılmıştır. Yahya Kemal'n de öyledğ gb dünyanın hçbr yernde Allah adını bu kadar çok zkreden ütun, kemer, kubbe, tavan, kapı ve duvara ahp başka br aray bulmak mümkün değldr. " Allah'tan başka galp yoktur' mührü arayın her yernde nakşedlmştr. I-Hamra'nın üt tarafında e Cennetü'I-Arf Sarayı (Generalfe) yer almaktadır. Naır emrlernden lll. uhammed dönemnde (1302-1309) yaptırılan bu bahçe ve aray komplekte, ççekler, çeşmeler, revaklar ve çerçevelenmş uzun br havuzdan oluşmakta ve lam bahçe mmarnn de en güzel örneğ kabul edlmektedr. I-Hamra'nın hçbr detayın atanmadığı kend çndek o muhteşem aheng daha onradan V. Carlo tarafından arayın br kımı yıktınlarak nşa ettrlen, adeta br arenayı andıran V. Carlo Sarayı le bozulmuştur. I-Hamra'nın burçlarından şehr merkezne bakıldığında göze lk çarpan kralçe zabella'nın emryle yıktırılan Gırnata Ulu Cam'nn yerne nşa ettrlen vr kulenn yükeldğ tarh katedraldr. Cam'nn yerne önce Kralyet Kle (Caplla Real), ardından da şehr katedral (Caplla ayor) nşa edlyor. talyan etkyle başlayan Rônean tarzı öncende, panya'da gotk tarzda nşa edlmş on katedral olma özellğn taşıyan bu yapının çernde kral Ferdnand, kralçe zabella ve kızı Juana le kocaının mezarları bulunmaktadır. Gez btp arayın dğer ucundan dışarı çıkıldığında, dönüp gerye br kez daha gayr htyar bakılıyor... Ardından da böyle br şehrn kaybına ebep olan hatalar peş ıra geçyor zhnlerden... Bugün panya'nın turt potanyelnn
318 Ar.Gör. ade KA 18/201.1 en yükek olduğu şehr e-hamra'dan dolayı Granada'dır. Özellkle I-Hamra Sarayı'nı zyaret edenlern yüzde yetmş dışarıdan gelen turtlerden oluşmakta ve bunun da yüzde altmış beş de Avrupa'dan gelen turtlerdr. Bu muhteşem eer, aradan geçen aırlara rağmen lam medenyetn teml görevn başarıyla.cra etmektedr. Fakat bugün aynanın dğer yüzüne bakıldığında, e Hamra'nın gelrlernn Vatkan'a bağlı olduğu blg dern br tefekküre gark edyor zhnler... e-hamra'nın bugünkü durumu, "Reconquta" hayalyle harekete geçp 1492'den tbaren de başanya ulaşıp, ülüman ndülü topraklarında ~akmyet kuran Hrtyan dünyanın, yaşamın her alanına uyguladığı bu dealnn br uzantıı ve bugünkü tezahürlernden brdr. I-Hamra'nın ardından Gırnata şehrnn lk yerleşm bölge olan, e Hamra'nın bulunduğu tepeden Darro nehr le ayrılan dğer tepeye, Albayzn'e geçld. ülümanlar'ın şehre gelme le bu tepe urlarla çevrlmştr. 13. yüzyılda e Narfler bağımızlığını lan ednce merkez olarak kendlerne e Hamra'yı eçmşlerdr. Hrtyanlar'ın şehr şgalnden onra kendler şehrn ova tarafında kalan kımına yerleşrken, ndülülüler' kontrolün kolay ağlanmaı çn Albayzn ve e-hamra tepelernde yaşamaya mecbur etmşlerdr. Bu nedenle Albayzn'dek evlern özellkler ve ek mmar arzlarının dğer yerlere nazaran daha y korunduğu görülmektedr. k üç katlı, çatılı veya teralı beyaz evler, pencerelerden arkan rengarenk ççeklerle bezenmş akılar, küçük brer bahçey andıran avluları, dar okakları ve Akdenz atmofer etren pal m yeler bu emtn_öne çıkan vaıfları araındadır. Camern kleye dönüştürülme ebebyle bugün bu küçücük tepede 17 kle bulunmaktadır. Albayzn'de bugün yaşayan ülümanlar, blhaa Abdülkadr e-sqf'nn çabalarıyla nşa edlen akva ecd'nde (La ezquta de Granada) öğle ve knd namazları eda edld. I-Hamra'nın tam karşıında yer alan akva ecd'nn bahçende, akşamın kızıllığının vurduğu e-hamra Sarayı'nın on br müşahedenn ardından, bzler aırlar öncene götüren bu şehrn efunlu terne veda edlerek oteln bulunduğu Benalmadena'ya hareket edld. 10 Aralık 2011 Cumarte abahı oteldek kahvaltının ardından gün henüz yen doğmaya başlamıştı k yaklaşık üç aır kadar ndülü mev Devletne başkentlk eden, doğudan taşınan lmn zrveye ulaştığı, Avrupa'ya aydınlığı getren kütüphaneler şehrne doğru yola çıkıldı. Ktap çarşıları ve kütüphaneler le dört br yana nam almış bu şehr çn "Kurtuba'da br şarktct öle, ça/gt aletler şb/ye'de attltr; buna mukabl şblye'de br alm öle, ktap/art Kurtuba'da müşter bulur." özü, darb-ı meel halne gelmştr. Yaklaşık üç aate yakın üren yolculuk enaında Prof. Dr. mal Hakkı Atçeken, ndülü mev Devletne ve şehrn tarhne dar blgler aktardı. Saat 11.00'da Kurtuba'ya ulaşıldı.
Gez Nottart 319 Vad e-kebr Nehr üzernde uzanan köprüden ağır ağır geçerken, uzaktan Kurtuba Ulu Cam temaşa edld. a k köprünün btmne, grş kapıına gelnceye denk. Sonradan nşa edlen grş kapının üzernde karşılaşılan Hrtyan br akern ülüman br akern üzernde, elnde ülüman akern kek başının bulunduğunu embolze eden kabartma braz onra Kurtuba Ulu Camn gezerken görüleceklern haberc gbyd... Haff yokuşun ardından Kurtuba Ulu Camnn bahçene ulaşıldı. Portakal ve lmon ağaçlarının doldurduğu bahçeye lk grldğnde onradan çan kulene çevrlmş o meşhur mnarenn zlern arıyor gözler. emel 786 yılında ı. Abdurrahman tarafından atılan Kurtuba Ulu Cam daha onrak yıllarda ll. Abdurrahman, lll. Abdurrahman ve ll. Hakem dönemnde genşletlp anur dönemnde yapılan lavelerle de on haln almıştır. Kurtuba Ulu Cam'nn nşaından önce burada bulunan San Vcente Klenn br bölümü feth ürecnde 30 yıl kadar mecd olarak şlev görmüş. Kurtuba Ulu Cam, ülüman ayıının artmaı onucu htyaç duyulmaı nedenyle ülüman ve Hrtyanlar'ın ortak mabed olarak kullandıkları San Vcente Klenn yernn, Hrtyan halka 100.000 dnar ödenp atın alınmaı le nşa edlmştr. Yapımı 80.000 dnara mal olan camnn uzunluğu 180 m, genşlğ 135 m ve kapladığı alan e 24.300 m 2 'dr. Cam, Samerra'dak lk k camden onra devrn en büyük cam unvanını kazanmıştır. Şam ve Kudü'te örnekler görülen mmar tarzın br onrak adımı olan Kurtuba Ulu Camnn çne grldğnde temel teşkl eden ütunlar ve at na lı çft katlı kırmızı ve beyaz taşlarla renklendrlen kemerlerden oluşan taşıma tem, mmar şlev kadar tezynat aracı olarak da düşünülmüş. Sade görünüşlü dış cephelern arkaında yer alan ç mekanların bu çarpıcı güzellktek uyumu adeta büyülüyor. Blhaa mhrabı ve üzerndek kubbenn tezynndek ncelk o dönemdek mmar etetğn en güzel örnekle rnden brdr. Bu muhteşem ahenk, XIV. yüzyılda' camnn genş br alanının yıkılarak bugün de badete açık olan katedraln nşaı le adeta tam kalbnden hançerlenmş h uyandıran br görünüm almıştır. Ruh dünyamızda ayrı br hüzün oluşturan dğer huu e bugün aktf olarak hzmet veren katedralde aynler gerçekleşrken, bze mra kalan bu camde namazımızı eda edemeyp, adece br turtk m üze gezer gb zyaret etmekt.
320 Ar.Gör. ade KA Kurtuba Ulu Cam'nn zyaretnn ardından Avrupa'da XIII. ve XIV. yüzyıllarda kurulan engzyon mahkemelerndek yargılamaların ardından, bu dönemde yapılan şkencelerde kullanılan aletlern erglendğ şkenc;e müze (ueo De La lnqucon uropa Sglo XIII. Al XIV.) zyaret edld. üyler ürperten bu zyaretn ardından Yahud mahallelernn bembeyaz dar okakları ve badanalı evlern duvarlarını üleyen rengarenk ççek akılarının temaşa edldğ br geznt başladı. bn eymun'u görünce verlen br fotoğraf araının ardından, uzayan bu dar okaklarda lerlemeye devam edld. Bu arada Garudy'nn ev olan Salon de te'de nanel br çay molaı da hmal edlmed. Kurtuba'dak on durak e Kurtuba Ulu Cam'den 18 km 2 '1k br meafede Serra orena dağının yamacında bulunan ednetü'z-zehra'dır. lll. Abdurrahman tarafındar:ı yaptırılan bu altanat şehr, ndülü rnever dönem vl mmar açıından önem arz etmektedr. Rvayete göre bu eer yapma fkr lll. Abdurrahman'a, gözde hanımı Zehra tarafından verldğ çn eer tamamlandığında onun adını almıştır. çernde bnlerce kşnn yaşadığı bu altanat şehrnn yaklaşık on ene üren lk nşaatı enaında on bn uta ve şç, bn beş yüz yük hayvanı çalıştırılmıştır. l-dr tarafından şehr şu şeklde tavr edlmştr: "ez Zehra, kat kat, şehr üzerne şehr şeklnde kurulmuş büyük br teyd. Öyle k yukart şehrn tabant orta şehrn, orta şehrn tabam, aşağt şehrn çattlart üzerne düşüyordu. Her üç şehr de urtarla kuşattlmtştt. n yukart kttmda aray yükelyor, orta kttmda meyve bahçeler yaytltyor, cam le şaht/ara at ev/er de aşağt kttmda bulunuyordu." Böyle br şehrn ülüman olan urabıtlar ve uvahhdler dönemnde harabeye çevrlmş olmaı, o dönemde vuku bulan olaylar üzernde tekrar dern mülahazalara gark edyor zhnler... panyol mmar Belaquez Boco'nun gerçekleştrdğ kazılar netcende harabeler 1910 yılında ortaya çıkarılan bu şehrn al görünümünü kazanmaı ve gerye kalan kıımlarının da ortaya çıkartılmaı çn çalışmalar devam etmektedr.. Bu şehr tamamen ortaya çıkarıldığında ülümanlar'a ha şehr mmar hakkında da detaylı, öneml br malumata ahp olacağımız şüphez. Çünkü bu şehr geçmşte var olan br yerleşkenn üzerne nşa edlmeyp, her yönüyle ülümanlar'ın taarımıyla mar edlmş br şehr özellğ taşımaktadır. ednetü'z-zehra'nın kalıntıları araındak gözlemlern ardından kazı çalışmalarında
Gez Notlan 321 bulunan parçaların erglendğ müze dotaşıldı ve ednetü'z-zehra le lgl hazırlanmış nevıyon zlend. Böylece Kurtuba'ya olan zyaret tamamlanarak otele dönüş çn hareket edld. 11 Aralık 2011 Pazar abahı Benalmadena'ya veda ederek OB.OO'da Sevlla'ya (şblye) hareket edld. Sevlla, ua b. Nuayr tarafından ndülü topraklarına katıldıktan onra br müddet dar merkez olarak eçlmştr. ua b. Nuayr'ın oğlu Abdülazz b. ua dönemnde fathlerle yerl halkın kaynaşmaı açıından lk örneklern yaşandığı şehr olan Sevlla, lerde oluşacak olan "ndülülü kmlğ"ne de temel teşkl etme yönüyle önem arz etmektedr. Sevlla Xl. yüzyılda Abbadler'n merkez olduktan onra knc br Kurtuba' ya dönüşmüştür. urabıtlar ve uvahhdler dönemnde de dar vafını ürdüren şehr 1242'de Katlya kralının şgal le ülümanlar'ın elnden çıkmıştır. Bu nedenle o dönemden, ülümanlar'a at bugüne çok az eer ulaşmıştır. Bunlardan br de Vad e-kebr Nehr (Guadalquvr) kenarında bulunan 1220 yılında şblye şehrnn şehr tarafındak urlarını takvye etmek amacıyla 12 kenarlı çokgen br plan üzerne nşa edlen Altın Kule'dr (orre del üro). Br rvayete göre üzern kaplayan altın renkl çnler dğer br rvayete göre de ülümanlar'ın halkın htyaçlarını karşılamak çn çernde muhafaza ettkler altın külçeler nedenyle bu m almıştır. Bugün Altın Kule denzclk müze olarak kullanılmaktadır. Altın Kule'y zyaretn ardından Sevlla caddelernde lerlyoruz. Sevlla'nın 200 metre çapında, yarım çember şeklndek f görkeml mmaryle meşhur olan meydanı Plaza De pana'da br fotoğraf molaı verlyor... 1914 yılında yapımına başlanan ve 1928 yılında tamamlanan bu yapı panyollar'ın gurur duyduğu eerlernden brdr. Bahçendek panya şehrlern anlatan gravürler, panyollar'ın Atla Okyanuuna açılmaını mgeleyen u kanalları ve devaa kuleler le göı:ütmeye ve fotoğraflanmaya değer br yerd. Sevlla caddelerndek kıa br yürüyüşün ardından Aleazar Sarayı'nın önündeyz. Yapımına uvahhdler dönemnde başlanan Aleazar Sarayı, ancak 1364 yılında Hrtyan hakmyetnde ken tamamlanmaı nedenyle ndülü (ağrb) ve gotk ülubun özellklern brlkte taşımaktadır. Aleazar Saray'ına Aantı Kapı'dan (Puerto del Leon) grlyor. Bu kapı üzernde Sevlla eramkle-
322 Ar.Gör. ade KA rnden elnden haç tutan br alan bulunmaktadır. Aleazar'ın tezynatı kıım kıım e-hamra'ya benzetlmeye çalışıla da oradak muhteşemlğe erşmek mümkün olmamış. Aleazar Sarayı e-hamra'nın akne brbrne benzer odalardan oluşmaktadır. I-Hamra'da e her br brbrnden farklı yapı ve tezynn uyuryıunda yakalanan muhteşem br ahenk dkkatler çekmektedr. ndülü'ten kalma mmar unurları bünyende barındıran, kof yazılarla brçok tezynde Allah lafıının geçtğ Alcazar'ın, portakal ve lmon ağaçlarının üledğ bahçende namazların eda edlşnn ardından uvahhdler dönemnde nşa edlen camnn yerne yapılan Santa ara Katedral'nn karşıındayız. Camnn bugün La Gralda' adıyla blnen mnare XIV. yüzyılın ortalarında üt kımı yıkılarak 1568'de çan kulene dönüştürülmüştür. Dkdörtgen planlı mnare ndülü motfleryle ülü arı tuğlalar ve taş plaklarla kaplıdır. ern orjnal kımı 7 4 m yükeklğnde ve onradan lave edlen çan kule le brlkte e 92 m' dr. Aleazar Sarayı ve La Gralda'nın ardından havaalanına dönüş çn kalan on br aatlk zaman, Sevlla'nın okaklarında kıa br keşf turu le değerlendrld. Bu tur enaında alında Velencya'ya özgü br yemek olmaına rağmen panya'nın genelnde çok yaygın olan Paella'nın da tadına bakmak hmal edlmed. Paella alında br tür denz ürünler yemeğ olup paellara denlen kaplarda odun ateş le pşrlen baharatlarla arı br görünüme ahp olan prnç, denz ürünler ve ebzelerden oluşan br yemektr. Sevlla bklet kullanmayı evenler çn de deal br şehr görünümünde, brçok yerde ıralanmış bkletler de bunun aşkar delldr. Gez ürence dkkatler çeken dğer br huu e bugün ndülü topraklarında ayıları çok fazla olmamakla brlkte ülümanlar'ın yaşamaına rağmen dört gün boyunca namaz kılmak çn grdğmz camlerdek görevller dışında ülüman'a ratlayamayışımızdır. Çok uzun yıllar ülüman hakmyetnde kalan bu coğrafyada karşılaşılan bu manzara, bugün hala orko zhnyetnn zlernn canlı olduğunu düşündürüyor. Bu kıa keşf turunun ardından aat 17.30'da artık ürkye'ye dönüş çn Sevlla Havaalanına hareket edld. ndülü'de, km zaman kendne hayran bırakıp büyüleyen, km zaman manev klmlerde dolaştıran, km zaman e yapılan hataların pşmanlığını çok dernlerde hettrmekle brlkte, verdğ derle zhnler şddetl br deprem mal aran bu coğrafyanın temaşaıyla geçen dört günün ardından... Bu topraklar, taşıdığı meajlarıyla zhnler, bugün ve yarınlar üzerne tekrar tekrar düşünme ve orgulamaya evk etmektedr. Bze geçmşte kurdukları hakmyet, oluşturdukları medenyet ve onraında yaşanılan çözülmeyle yaşanılan yıkımla elenerek uyarıda bulunan bu topraklar, üzermze düşen görevler hatırlatarak, böyle br medenyet nşaının naıl oluşturulduğunun da değerl puçlarını fııldamaktadır. "panya (ndülü) Araştırma ve nceleme Gez" ndülü'ü daha y anlayablmek ve bugüne kadar ktaplardan elde edlen malumatın ayne'l-yakn olmaı le çok tfade edlen, başarılı br organzayon le gerçekleştrlmştr. Bu başarılı organzayonun gerçekleştrlmende emeğ geçen lam
Gez Notlan 323 arhçler Derneğ'nn başkanı Prof. Dr. ehmet Şeker Hoca ma, şn ekretarya bölümünü yürüten Yrd. Doç. Dr. ahn Koçyğt Hocama ve bu organzayonun gerçekleştrlmende çok emeğnn olduğunu bldğmz Prof. Dr. ehmet Özdemr Hocama teşekkürlerm unuyorum. Ayrıca gerek ya tarh gerek lm ve kültür geçmş le en az programdak dğer bölgeler kadar önem arz eden uleytula'nın (oledo) da gez ürene 1 gün daha lave edlerek dahl edleceğ br programın daha verml olacağı kanaatndeym.