ŞİZOFRENLERİN BEYİN YAPISI VE ORKİDELER Dr. Bülent Madi- Nöroloji Uzmanı Nöron: Bu sinir hücrelerinden beynimizde milyarlarca sayıda var. Ne İşe Yarar? Öğrendikçe beyindeki nöronlar arası binlerce bağlantı oluşur. Şizofreni beyin fonksiyon bozukluklarından bir tanesidir. Peki şizofrenlerin diğer insanlardan farkı ne? Sık görülen örnekler: Çevresindekileri düşman sayma, takip edildiğini düşünme, birilerinin ona zarar vermek istediğini düşünme (Sanrı). Başkalarının duymadığı sesleri duyma, görmediği görüntüleri görme. Bu nedenden dolayı karşısında bir varmış gibi konuşma (Halüsinasyon). Pozitif belirtiler Konuşmada Düzensizlik: Düşünce ve konuşmanın organizasyonundaki olur. Bu nedenle dinleyen konuşmayı anlayamaz. Konuşma dağınıklığı ve çağrışımlarda gevşeklik şeklinde de görülebilir. Sanrılar: Düşünce içeriğindeki anormalliklerdir. Düşünce biçimindeki ve konuşmadaki düzensizlikten daha merkezi bir yer tutarlar.
Varsanılar ve Diğer Algı Bozuklukları: Varsanılar (halusinasyonlar) çevreden gelen uyarıcı olmadığı halde duyusal yaşantıların olmasıdır. En sıklıkla işitsel, daha az sıklıkla görsel alanda görülürler. Negatif Belirtiler İstek ve Enerji Azalması: Enerjinin olmaması ve genellikle günlük faaliyetlere ilgisizlik olarak görülür. Hastalar öz bakım becerilerini gerçekleştirmezler. Düşünce ve Konuşma Fakirliği: Bazı bileşenlerden oluşur. Konuşma fakirliğinde konuşmanın miktarı çok azalmıştır. Konuşmanın içeriğinin azalmasında konuşma miktarı yeterlidir ancak konuşma çok az bilgi içerir, belirsiz ve tekrarlayıcıdır. Haz Alamama: Haz alma yaşantısının olmamasıdır. Boş zaman aktivitelerine karşı ilgi azlığı, başkaları ile yakın ilişki kuramama ve cinselliğe ilgi duymama şeklinde kendini gösterir. Duygulanım Küntlüğü: Duygulanım küntlüğü olan hastalarda hemen hemen hiçbir uyarıcı duygusal tepkiye yol açmaz. Hasta boş bakabilir, yüz kasları sarkık, gözleri cansızdır. Duygulanımda küntlük kavramı yalnızca duyguların dıştaki ifadesi ile ilgilidir. Sosyal Bozukluk: Bazı şizofren hastalar kişilerarası ilişkiler alanında ciddi sorunlar yaşarlar. Sosyal becerileri zayıftır. Diğer Belirtiler Katatoni, katatonik hareketsizlik, mum esnekliği, uygunsuz duygulanım. Motor faaliyetlerde garip bozukluklar vardır, uygunsuz ya da garip duygulanım görülür. Şizofreninin Alt Tipleri (DSM IV) Katatonik Şizofreni: Bu tipin belirtileri hareket alanındadır. Bu kişiler katatonik hareketsizlik, aşırı hareketlilik ve heyecan arasında gidip gelebilirler ancak her iki durumda da motor belirtiler ön plandadır. Hareketsiz duran hastanın kol ve bacakları sertleşip şişebilir. Hasta hiç tepkisiz gibi görünse de çevrede olup biten her şeyi kaydedip daha sonra anlatabilir. Dağınık Şizofreni: Konuşma dağınıktır ya da konuşulanların takibi güçtür. Duygulanım düz ya da çok değişkendir. Hastanın davranışları tümüyle çok düzensizdir. Paranoid Şizofreni: Belirgin sanrılar vardır. Genellikle kötülük görme sanrıları vardır. Büyüklenme sanrıları da gözlenebilir. Sanrısal kıskançlıklar görülebilir. Önemsiz olayları sanrısal çerçeveye koyup kişisel anlamlar çıkabilirler. Bu hastalar kavgacı, ajite, kızgın ve bazen şiddete yönelimlidirler. Diğer şizofrenlere kıyasla daha dikkatli ve konuşkandırlar.
Rezidüel Şizofreni: Aktif semptomların tamamının olmadığı veya diğer şizofreni tiplerini karşılayacak yeterli semptomun bulunmadığı durumda şizofrenik bozukluğun devamına dair kanıtların olmasıyla tanımlanır. Farklılaştırılmamış Şizofreni: Diğer tiplerden birine kolaylıkla yerleştirilemeyen gruptur. Nedenleri Şizofreninin nedenleri tam olarak kanıtlanmış. Bununla birlikte birkaç faktör şizofreni ile ilişkilidir. Genetik faktörler Nörokimyasal değişiklikler Beynin yapısal bozuklukları (frontal, temporal, limbik ve bazal ganglia alanları, beyin simetrisi) Doğum sonrası Sinaptik budama dönemi ile ilgili problemler Endokrin faktörleri Psikososyal faktörler Tedaviler Biyolojik Tedaviler Şok ve psikocerrahi İlaç tedavileri Psikolojik Tedaviler Psikodinamik tedavi Aile tedavisi ve duygu dışavurumu Davranış tedavisi Bireysel terapi
Şizofren Dehalar David Helfgott Tolstoy Orkideler Orkideler ilginç bitkilerdir. Orkide tohumları, diğer bitkilerin tohumlarından farklılık gösterir. Diğer bitkilerin tohumları çimlenirken ihtiyaç duydukları besin maddelerini kendi bünyelerinden sağlarken, orkidelerin tohumlarında bu besin maddesini sağlama yapısı yoktur. Yani orkideler doğal ortamda, diğer mikro canlılar ve mantarlarla yaşam işbirliği yaparak besinlerini sağlarlar. Dolayısıyla bu işbirliğini kültür koşullarında elde etmek neredeyse imkansızdır. Orkidelerin Genel Özellikleri Besin sağlamak için toprakta bulunan bir mantar türüyle ortak yaşam içindedir. Dişi feremona benzer bir koku yayar ve böylece erkek böcekleri kendine çeker ve tozlaşmayı sağlar. Tarım alanlarının genişletilmesi, Bilinçsiz söküm, Hızlı kentleşme, buna bağlı doğal çevreye verilen zarar, Otobanlar, yeni açılan yollar orkideler için risk oluşturuyor! Sadece yüzde 2,7'lik bölümü çevresel risk faktörüne maruz kalmadan yaşayabiliyor. Orkideler sanki mezarlıklara sığınmış durumda..mezarlıklardan çiçek toplanmadığı ve hayvanlar otlatılmadığı için en ilginç orkide türleri artık mezarlıklarda yaşam alanı buluyor.
Orkidelerin artık mezarlıklarda yaşam şansı bulması ilginç değil mi? Türkiye'de de 100 den fazla tür ve alt tür düzeyinde orkide saptandığını saptanmıştır. Yalnız bu sayı bile orkide açısından Türkiye'nin ne kadar zengin olduğunu göstermiyor mu? Tıpkı şizofren dostlarımız gibi değil mi? Onlara da toplumumuzun renkleri olarak bakmak gerekli. Yaşamında şizofreni öyküsü olan ve yaşama farklı bakış açısı ile yaklaşarak zevkle kitaplarını okuduğumuz, eserlerini incelediğimiz birçok roman öykü yazarı, ressam, heykeltıraş sanatçı var! Çevremizdeki kalabalık ve kirlilik nedenleri ile toplumsal ahenk bozuldu diye doğdukları yerleri terk ediyorlar. Makineleşiyor ve çoraklaşıyoruz galiba. Goya nın İstanbul daki sergisinde karşılaştırmalı yaşam sürecini ( karşılaştırmalı tarih) izlediniz mi?