EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ARŞ. GÖR. MUHİTTİN ÇALIŞKAN

EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ARŞ. GÖR. MUHİTTİN ÇALIŞKAN

GİRİŞ Temel Kavramlar Ölçme Ölçme Türleri Ölçmede Hata Değerlendirme Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler Güvenirlik Geçerlik Kullanışlılık Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Yazılı Yoklama Çoktan Seçmeli Testler

TEMEL KAVRAMLAR Ölçme bir betimleme işlemidir. Varlıkların olayların Özellikleri GÖZLEM Sayı ya da sembolle ifade etme ÖLÇME

ÖLÇME Ali A dersinden; Şu bilgilere sahip mi? Sahipse ne kadar sahip? Gözlemlenmesi Gözlem sonucunun sembolle (özellikle de sayı sembolleriyle) ifade edilmesi.

ÖLÇME Ölçme konusu olan şey bir özelliktir. Fark kavramı ölçme için temeldir. Ölçme farktan doğmuştur.

DOĞRUDAN ÖLÇME DOLAYLI ÖLÇME -Bir kumaşın boyunun cetvel ile ölçülmesi - Bir odanın boyunu bir ip ile ölçülmesi -Bir çuval patatesin ağırlığının kefeli terazi ile ölçülmesi -Bir kova suyun sıcaklığının termometre ile ölçülmesi -Bir çocuğun zekasının renkli küpler ile ölçülmesi -Bir çuval soğanın ağırlığının yaylı kantar ile ölçülmesi -Sınıfta bir disiplin problemiyle karşılaştığınızda (örnek bir durum verilip) nasıl davranırdınız?

ÖLÇMEDE HATA Bir ölçme sonucundaki hata miktarı ne kadardır? Ölçme işleminde kullanılan birimin yarısı kadardır. Elimizde 1 metre boyunda bir çıta mevcut. I. Bu metrelik çıtanın üzerinde sadece yarım metreyi gösteren bölümleme yapılmış. II. Çıta 25 cm lik bölümlere ayrılmış. III. Çıta 10 ar cm lik bölümlere ayrılmış. IV. Çıta 1 er cm lik bölümlere ayrılmış. A Sınavı : Sadece bir soru sorulmuş 100 puan üzerinden puanlanmış olsun. B Sınavı : İki soru sorulmuş, her soru 50 puan ile puanlanmış olsun. C Sınavı : 10 soru sorulmuş ve her soru 10 puan ile puanlanmış olsun. D Sınavı : 100 soru sorulmuş ve her soru 1 puan ile puanlanmış olsun.

HATA TÜRLERİ I. Grup Hata Örnekleri (sabit hata) -Bakkalın terazisinin her ölçtüğü ağırlığı 50 gr. fazla göstermesi - Bir termometrenin her ölçtüğü sıcaklığı 2 derece fazla göstermesi -Öğretmenin her okuduğu yazılı kağıdına 10 puan fazla vermesi II. Grup Hata Örnekleri (sistematik hata) -Terazinin 1 kg.lık bir kütleyi 50 gr fazla, 2 kg.lık kütleyi 100 gr. fazla, 3 kg.lık kütleyi 150 gr. fazla göstermesi - Öğretmenin 50 puan alan kağıda 10, 60 puan alan kağıda 15, 70 alan kağıda 20 puan fazla vermesi. - Yazısı düzgün, okunaklı olanlara fazla puan vermesi III. Grup Hata Örnekleri (tesadüfi hata) - Terazinin ölçtüğü bir kütleyi 50 gr fazla gösterirken, başka bir kütleyi 120 gr eksik, bir diğerini 250 gr fazla göstermesi. -Öğretmenin bir kağıda 5 puan az verirken, bir başka kağıda 10 puan fazla takdir etmesi - Puanları toplarken dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar.

HATA KAYNAKLARI Beğenmediğimiz notlar alınca kullandığımız savunmalar Öğretmen taraflı davranıyor, ya da çok dikkatsiz Sorular çok okunaksız ve anlaşılmazdı Sınav ortamı çok soğuk ve gürültülü idi Dikkatimi toplayamadım, çok yorgun ve isteksizdim Yazılı yoklama yerine çoktan seçmeli test kullanılmalı idi Hata kaynağına verilen ad Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanan hatalar Ölçme aracından kaynaklanan hatalar Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan hatalar Ölçülen kişinin durumundan kaynaklanan hatalar Ölçme yönteminden kaynaklanan hatalar

DEĞERLENDİRME Değerlendirme bir yargılama işlemidir ki, iki şeyin karşılaştırılmasına dayanır. Ölçme sonucu ile ölçüt karşılaştırılarak bir değer yargısına varılır. Hasan Biyoloji dersinden 55 aldı. (ölçme) Bu dersten geçme notu 60 tır. (ölçüt-kriter) Hasan Biyoloji dersinden kaldı. (değerlendirme)

ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Güvenirlik: Ölçme aracı; Kararlı, istikrarlı, tutarlıysa, Aynı özelliği her uygulandığında aynı sonucu verebilecek tarzda ölçebiliyorsa güvenilirdir. Ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınıklık derecesidir. Güvenirlik ile ölçme hataları arasında yakın bir ilişki vardır. Hata miktarı arttıkça güvenirlik düşer.

GÜVENİRLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER - Soru sayısı arttıkça güvenirlik de artar. (şansla bulunma olasılığı azalır- pratik olarak hata miktarı kullanılan birimin yarısı kadardı) - Sorular öğrencinin düzeyine uygun hazırlanmalıdır. - Sınav süresinin gereğinden daha kısa ya da uzun olması güvenirliği düşürür. (sabit hata karışır) - Öğrencilerin sınavlar konusundaki fikirleri ve önyargıları güvenirliği etkiler. (ölüm kalım meselesi)

GÜVENİRLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER - Sorular açık, anlaşılır biçimde yazılmış ve kesin, belli cevaplar isteyen türden olmalıdır. Sorular anlaşılmazsa cevaplayıcılar bu soruları diledikleri ve anladıkları şekilde yorumlar, istenileni değil de bildiklerini cevap olarak yazarlar. - Objektif puanlanabilen sınavların güvenirliği daha yüksektir. Puanlama anahtarı kullanılmalı.

GÜVENİRLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER - Soru kağıdının başına bir açıklama kısmı (yönerge) konmalı. Bu yönergede soru sayısı, süre, cevaplamada dikkat edilecek hususlar gibi konulara açıklık getirilmeli. Bu şekilde öğrencilerin ne yapacaklarını bilmemelerinden ya da yönergeye uymamalarından kaynaklanan güvenirliği düşürebilecek sakıncalar giderilmiş olur.

GEÇERLİLİK Ölçme aracının ölçmek istediği özelliği ölçmesi, Başka özellik karıştırmamasıdır. Hizmete maksat derecesidir. Lise son sınıf öğrencilerinin sosyoloji bilgilerini ölçmek için hazırlanan bir yazılı yoklama; - Lise sosyoloji bilgilerinin tümünü ölçüyorsa, - Elde edilen puanlarda; anlatım biçimi, düzgünlüğü, bilgiyi sunuş biçimi gibi sosyoloji bilgisi dışındaki bilgilerin etkisi yoksa geçerliliği tamdır. Geçerlik için güvenirlik şarttır ama yeter şart değildir.

KAPSAM GEÇERLİLİĞİ Örnek Bir derste 10 ayrı konu işlenmiş Yapılan sınavda sadece I., V. Ve VII konulardan soru sorulmuş. Ortaya çıkabilecek muhtemel durumlar: A öğrencisinin durumu : I. ve VII. konuları yeterince öğrenmiş, ancak diğer sekiz konudaki öğrenmeleri son derece yetersiz. B öğrencisinin durumu: I. V. ve VII. konulardaki öğrenmeleri önemli ölçüde eksik, ancak bunlar dışında kalan yedi konudaki öğrenmeleri son derece yeterli

GEÇERLİLİK Maddelerin geçerliliği Her bir madde için bu madde, ölçülmek isteneni gerçekten ölçüyor mu sorusunu sormak doğru karekök alma davranışını ölçmek için aşağıdaki seçmeli madde yazılsın 255 sayısının karekökü aşağıdakilerden hangisidir? A) 14,8 B) 14,9 C) 15,8 D) 15,9 E) 16,1 Doğru cevabı verenler gerçekten karekök almasını bilenler mi yoksa bilmeyenlerde doğru cevaba ulaşabilirle mi? Düzeltilmiş soru: 255 sayısının karekökü alındığında virgülden sonra gelen rakam aşağıdakilerden hangisidir? A) 1 B) 3 C) 5 D) 7 E) 9

GEÇERLİLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER - Her soru bilenle bilmeyeni ayırt edebilecek özelliklere sahip olmalı - - Güvenirliği artırıcı her tavsiye burada da söz konusudur. - - Test orta düzeyde güçlüğe sahip olmalıdır: - % 10 u çok zor - % 20 si zor - % 40 ı vasat - % 20 si kolay - % 10 u çok kolay olmalı

GEÇERLİLİĞİ ARTIRMAK İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER - Aynı sorular hiç değiştirilmeden yıllarca üst üste kullanılmamalıdır. - Öğrencileri sınavdan önce sorular üzerinde yetiştirmeyiniz. - Kopya yapılması geçerliliği düşürür.

KULLANIŞLILIK Bir testin kullanılmasındaki kolaylıktır. - Uygulama sırasında güçlükle karşılaşmamak (testi alanların şimdi ne yapacağız tereddüdüne düşmemeleri) - Puanlama kolaylığı - Baskı kullanışlılığı - Ekonomiklik

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Yazılı yoklamalar Sözlü yoklamalar Kısa cevaplı testler Eşleştirme maddeleri Doğru yanlış testleri Çoktan seçmeli testler

YAZILI YOKLAMALAR - En çok tanınan, sıkça kullanılan test türüdür. - Cevaplayıcıya tanınan cevaplama özgürlüğü yazılı yoklamanın en önemli özelliğidir. - Yazılı yoklama soruları: Sınırlı cevap soruları Serbest cevap soruları

- Az soru sorulur. Bu da hem güvenirliği hem de geçerliliği düşürür. - Ne kadar sınırlarsak sınırlayalım yine de cevaplayıcı cevapları istediği gibi seçme ve ifade etme bağımsızığına sahiptir. - Cevapların yazılı olarak verilmesi ölçülmek istenmeyen özelliklerin de (anlatımın çekici olması, yazının okunaklı olması) cevaba yansımasına neden olur. Bu da geçerliliği düşürür.

- Blöf yaparak şişirme yolla cevaplamaya uygundur: Bu roman, şimdiye dek okuduğum romanların ne en iyisidir, ne de en kötüsü. Yazar başlıca karakterleri, gerçekten de çok belirgin olarak çizmiş. Fakat aynı başarıyı, ikinci derecedeki karakterlerin çizilmesinde gösterdiği söylenemez.

- Birinci soruyu çok iyi cevaplandıran bir cevaplayıcının öbür cevapları iyi olmasa bile, puanlayıcı onları daha iyi görür ve onlara değerinden fazla puan vermeye yönelir. (bütün kağıtlarda önce birinci soruyu okumak)

UYULMASI GEREKEN KURALLAR - Uzun cevap gerektiren az sayıda soru yerine kısa cevap gerektiren çok sayıda soru sorulmalıdır. (az sayıda soru güvenirliği ve geçerliliği düşürür) - Seçimlik soru bulundurulmamalı - Açık kitap sınavı yapmaktan kaçınılmalı

UYULMASI GEREKEN KURALLAR - Sorulara verilecek cevaplar sınırlandırılmalı I. Işığın kırılmasını anlatınız. II. Işık iki saydam ortamı ayıran yüzeyde hem kırılır, hem de yansır. Bu olayı açıklayınız. I. soru cevaplayıcıyı başıboş bırakmaktadır. II. İkinci soru kırılma olayını anlamış olmayı gerektirir. Daha geçerli olduğu söylenebilir.

UYULMASI GEREKEN KURALLAR - Puanlama anahtarı kullanılmalı Soru: Özümleme organı olarak yaprakların yassı ve geniş yüzeyli oluşları bitkiye ne gibi yaralar sağlar ve ne gibi güçlükler çıkarır? Anahtar Yararlar Puan a. Işık enerjisini soğurma yüzeyi artar (genişlik) 2 b. Işık enerjisi içeriye girebilir (yassılık) 2 c. Karbondioksit alıp oksijen vermeyi kolaylaştırır 2 d. Su buharlaşması kolay olur 2 Güçlükler e. Su kaybı çok olur 2 Toplam 10

ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER Çoktan seçmeli testler çoktan seçmeli maddelerden oluşan testlerdir. Çoktan seçmeli madde? 1. Aklın hataya düşmeksizin hakikate ulaşabileceğini kabul eden görüşe ne ad verilir? Madde kökü A) Doğru cevap B) C) çeldiriciler seçenekler D) E)

ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER - Çok sayıda soru sorulabilmesi güvenirliği ve geçerliliği artırır. - Nesnel olarak puanlanabilir. - Salt tahminle doğru cevaba ulaşma olasılığı vardır. (seçenek sayısı çok ve niteliği iyi olursa bu durum elimine edilebilir)

ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER - Kökü olumsuz olan madde türü, köke çeldirici bulmanın güç olduğu ve olumlu sorunun birkaç cevabı bulunduğu durumlarda uygun düşer. Aşağıdakilerden hangisi, taksonomideki bilişsel alanın kategorilerinden biridir? A) Kavrama B) Çeldirici C) Çeldirici D) Çeldirici Aşağıdakilerden hangisi, taksonomideki bilişsel alanın kategorilerinden biri DEĞİLDİR? A) Kavrama B) Uygulama C) Analiz D) Gerekli cevap Kökü olumsuz olan maddelerin geliştirilmesi oldukça kolaydır. Ancak bunlar düşük güçlükte olurlar ve önemsiz şeyleri ölçerler. Bunun için zorunluluk olmadıkça kökü olumsuz olan maddeler kullanılmamalıdır.

EN DOĞRU CEVAP GEREKTİREN MADDELER Yazılı yoklamanın (essey) en önemli avantajı nedir? A) Geliştirilmesinin kolay olması B) Üst düzey zihinsel yetenekleri ölçmeye uyarlanabilmesi C) Bilgileri örgütleme gücünü ölçmeye uygun düşmesi D) Hemen bütün davranışları ölçmeye uygun düşmesi En doğru cevap maddelerinde yukarıdakilerden hepsi ya da yukarıdakilerden hiçbiri ifadeleri seçenek olarak kullanılmamalıdır ve doğru cevabın dışında kalan seçeneklerde kısmen doğru olmalıdır.

Madde kökünde, daha seçenekleri okumadan fark edilen tek ve temel bir fikir bulunmalıdır. İkinci Dünya savaşı, A) Milletler Cemiyeti nin başarısızlığının sonucuydu B) Avrupa, Asya ve Afrika da geçti C) 1939-1945 yılları arasında oldu D) Amerika nın gücünü denemek için çıkardığı bir savaştı. İkinci Dünya savaşı hangi yıllar arasında oldu? A) 1914 1917 B) 1929 1932 C) 1939 1945 D) 1951 1954 Eğer bir maddenin seçenekleri okunmadan yalnızca kökünü okumakla, o maddeye bir cevap verilebilirse, madde kökünün ifadesi açık ve tamdır; değilse kökte ne sorulduğu anlaşılmıyor demektir.

- Çetrefilleştirmekten kaçınmak Merkezi bir fikre ilgilenebilecek muhtemel fakat yanlış ifadelerin yokluğu, aşağıdaki madde tiplerinin hangisini geliştirmede bir güçlük yaratır? A) Kısa cevap B) Doğru yanlış C) Çoktan seçmeli D) Eşleştirmeli Yanlış cevap yokluğu hangi madde tipini geliştirmede güçlük yaratır? A) Kısa cevap B) Doğru yanlış C) Çoktan seçmeli D) Eşleştirmeli

- Şişirmeden kaçınmak Okulun öğretim programına birçok katkısı olan ölçmenin ana fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir? Ölçmenin öğretimdeki ana fonksiyonu nedir?

- Eğer mümkün ise, madde kökü, maddenin büyük kısmını oluşturmalıdır. Bunun tersi bir uygulama, aynı sözcük ya da sözcüklerin her bir seçenekte tekrarlanmasına neden olur? Objektif testte, objektif terimi; A) Ölçülecek olanı saptama yöntemiyle ile ilgilidir B) Test içeriğini ölçme seçme yöntemiyle ile ilgilidir C) Problemi sunma yöntemiyle ile ilgilidir D) Cevapları puanlama yöntemiyle ile ilgilidir Objektif testte, objektif terimi, aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Ölçülecek olanın saptanmasıyla B) Test içeriğinin seçilmesiyle C) Problemin sunuluş biçimiyle D) Cevapların puanlanmasıyla

Bir ders kitabından hiç değiştirilmeden alınan bir ifadeyi doğru cevap yapma, cevabın bulunmasına ipucu olur? Öğretim hedefleri, test hazırlamada ne zaman en kullanışlıdır? A) Davranışsal terimlerle açıkça ifade edildiklerinde B) Öğretmen ve öğrencilerle kubaşık olarak geliştirildiklerinde C) Öğretim bittikten sonra saptandıklarında D) Genel terimlerle ifade edildiklerinde

- Her şeyden önce çeldiricilerin tümü, madde kökünde sorulan soruyla ya da sunulan problemle ilgili olmalıdır. Bir sınavda kullanılan soru sayısı artırılırsa, ölçme aracının nesi artmış olur? A) Güvenirliği B) Geçerliği C) Hatası D) Ölçütü son iki madde açıkça ilgisiz

Seçenekler, okuma ve algılama kolaylığı sağlaması bakımından, belli bir esasa göre sıralanabilirler: Aşağıdaki korelasyon katsayılarından hangisi, en yüksek yordayıcı değere sahiptir? A) -.95 B) -.50 C).30 D).85 E).90 Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin baş harfi, alfabenin onuncu harfidir? A) Fiil B) Gece C) Hece D) Işık E) İsim Türkiye de milletvekilleri seçimleri ilk kez hangi yılda dereceli olarak yapılmıştır? A) 1920 B) 1923 C) 1936 D) 1946 E) 1950