3 Manyetizma Test Çözümleri 1 Test 1'in Çözümleri 4. 1. X 1 2 3 4 Manyetik alan çizgileri kutup şiddeti ile doğru orantılıdır. 4 numaralı kutuptan çıkan çizgi sayısı 1 den çıkan çizgi sayısından az olduğu için 4 ün kutup şiddeti 1 inkinden azdır. Y Mıknatıslar arasındaki manyetik kuvvet; d Kutup şiddetlerinin çarpımı ile doğru orantılıdır. Kutuplar arasındaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Mıknatısların içinde bulunduğu ortamın özelliklerine bağlıdır. Bu durumda yargıların hepsi doğrudur. 2. 5. K L M F F K mıknatısı L yi çekerse denge sağlanabilir. I ve III. yargılar doğrudur. Bir mıknatıs parçalara bölündüğünde ortaya çıkan her bir parçanın yine iki kutbu olur. Bölünmeden önce mıknatısın sağ tarafı kutbu ise mıknatıstan koparılan parçanın sağ tarafı yine kutbu olur. ihat Bilgin Yayıncılık K L M F F L mıknatısı M mıknatısını iterse dengenin sağlanabilmesi için K mıknatısının L mıknatısını itmesi, M mıknatısını da çekmesi gerekir. Bu nedenle II. yargı da doğru olabilir. Yanıt A dır. 6. Manyetik alan çizgilerinin yönü den ye doğru kabul edilir. Bu durumda X kesinlikle kutbudur. I. yargı kesinlikle doğrudur. 3. K L M 1 2 3 4 5 6 X Y L mıknatısı dengede olduğuna göre K mıknatısının L ye uyguladığı kuvvet, M nin L ye uyguladığı kuvvete eşit olmalıdır. II. yargı kesinlikle doğrudur. K ve M mıknatıslarının L ye uyguladıkları kuvvetlerin eşit ve zıt yönlü olması yeterlidir. Yani K, L yi iter veya çeker. Bu durumda I. ve III. yargılar doğru olabilir. Ama kesinlikle doğru olup olmadıklarını bilemeyiz. Çizgilerin yönlerini şekildeki gibi gösterirsek Y ucunun kesinlikle kutbu olduğunu söyleyebiliriz. II. yargı kesinlikle yanlıştır. Manyetik alan çizgilerinin sayısı kutup şiddeti ile doğru orantılıdır. Bu nedenle mıknatısların kutup şiddetleri kesinlikle eşittir. III. yargı da doğrudur.
2 MAYETİZMA 7. Etki ile mıknatıslanmada mıknatısın kutbuna en yakın yer, en uzak yer de olarak maknatıslanır. Demir çubuğun her iki ucu da uzak olduğu için bu uçlar olarak mıknatıslanır. 10. üreteç i çivi n sar m üreteç 2i çivi n sar m toplu iğneler toplu iğneler Şekil I Şekil II çivi 2i üreteç 2n sar m toplu iğneler Şekil III 8. X demir Y 1 2 Mıknatısın hem kutbu hem de kutbu demir parçasına çekme kuvveti uygular. Bu durumda I. ve II. yargılar doğru olabilir. III. yargı kesinlikle doğrudur. ihat Bilgin Yayıncılık Şekil I de devreden geçen akım şiddeti i kadar, Şekil II de 2i kadardır. Akım şiddeti 2 katına çıkarıldığında çekilen toplu iğne sayısı 2 katına çıkmıştır. O hâlde akım 2 katına çıkarsa elektromıknatıslık da 2 katına çıkar. Şekil II ve III teki iki devreden aynı akım geçiyor. Ancak Şekil III teki sarım sayısı 2 katına çıktığı için bu devrede çekilen toplu iğne sayısı da 2 katına çıkmıştır. O hâlde elektromıknatıslarda sarım sayısı 2 katına çıkarsa mıknatıslık da 2 katına çıkar. Şekil III teki sarım sayısı ve akım şiddeti Şekil I dekinin 2 katıdır. Buna karşılık Şekil III te çekilen toplu iğne sayısı Şekil I dekinin 4 katıdır. O hâlde hem devreden geçen akım şiddeti hem de sarım sayısı 2 katına çıkarsa elektromıknatıslık 4 katına çıkar. Buna göre, I, II ve III çıkarımlarına ulaşılabilir. 9. Ferromanyetik maddeler bir mıknatısın manyetik alanına konularak etki ile mıknatıslanabilir. Ferromanyetik maddeler mıknatısa bir süre aynı yönde sürtülerek de mıknatıslanır. Ferromanyetik madde mıknatısa dokundurularak da mıknatıslanabilir.
MAYETİZMA 3 11. İki mıknatıstan oluşan sisteme, dünya aşağı doğru yer çekimi kuvveti uygularken ip de yukarı doğru T kuvveti uygular. Bu durumda T gerilme kuvveti sadece mıknatısların ağırlıklarına bağlıdır. Mıknatısların birbirlerine uyguladıkları manyetik kuvvetler her zaman eşit ve zıt yönlü oldukları için sisteme uyguladıkları bileşke kuvvet sıfırdır. T F F G 1 + G 2 12. r i Öğrenci, manyetik alan şiddetinin akımla doğru oratılı olduğunu kanıtlamak istiyor. Bunun için soruda verilen yarıçapı r olan ve üzerinde i akımı geçen bobin ile birlikte Şekil II deki bobini kullanmalıdır. Çünkü Şekil II deki bobinin yarıçapı r olup üzerinden 2i akımı geçmektedir. r 2i II Yanıt B dir. ihat Bilgin Yayıncılık
4 MAYETİZMA Test 2'nin Çözümleri 1. 3. T 1 T 2 Manyetik alan varken durum şekildeki gibidir. Bu durumda T 1 gerilme kuvveti azalmış, T 2 ise artmıştır. Manyetik alan kaldırıldığında T 1 artar, T 2 ise azalır. Manyetik alan çizgilerinin yönü kutbundan dışarı doğru, kutbundan içeri doğrudur. Buna göre III numaralı düzeneğin ok yönleri yanlış verilmiştir. Yanıt A dır. ihat Bilgin Yayıncılık 4. sürgü 2. K 1 2 3 L (2) (1) demir çubuk K mıknatısı demir çubuğu kendine doğru çekmek için etki ile 1 numaralı ucunu ile zıt kutup haline getirir. Yani 1 numaralı uç kutbudur. L mıknatısı demir çubuğu kendine çekmek için 3 numaralı ucu zıt işaretle mıknatıslar. Yani 3 numaralı kutup da dir. Ortada kalan 2 numaralı bölge kutbu olur. Yanıt B dir. orumuzda verilen elektromıknatısın mıknatıslık özelliğini artırmak için devreden geçen akım şiddeti artırılmalıdır. Anahtar kapatıldığında önce üretece paralel bağlı bir üreteç daha devreye girer. Paralel üreteç sayısının artması devre akımını artırmaz. Reostanın sürgüsü (2) yönünde çekilirse eşdeğer direnç azalacağından devre akımı artar. Bunun sonucunda da mıknatıslık özelliği artar.
MAYETİZMA 5 5. nikel T 1 T 2 T 3 kobalt demir oksit (Fe 3 O 4 ) 7. Mıknatıs, kaç parçaya bölünürse bölünsün her parçanın ve olmak üzere iki kutbu olur. Bu nedenle I. öncül doğrudur. Manyetik taşı adı verilen demir oksit, doğal bir mıknatıstır. II. öncül de doğrudur. yer Demir, nikel, kobalt gibi maddelere mıknatıs yaklaştırıldığı zaman bu maddeler bir mıknatıs gibi davranır. Buna göre T 1 ve T 2 gerilme kuvvetleri, cisimlerin ağırlığından büyük olur. Demir, nikel, kobalt gibi maddeler ferromanyetik maddelerdir. Bu maddeler manyetik alanlardan güçlü biçimde etkilenir. Bu nedenle ferromanyetik maddeler mıknatıs yapmaya elverişlidir. III. öncül de doğrudur. Manyetik taşı dediğimiz demir oksit (Fe 3 O 4 ) doğal mıknatıstır. Kutupları şekil üzerinde verilmediği için T 3 ün büyüklüğü hakkında kesin bir yargıya varılamaz. Yanıt D dir. ihat Bilgin Yayıncılık 6. K m knat s d 8. K yer Mıknatıslar arasındaki manyetik kuvvet, manyetik kutuplar arasındaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Buna göre kutuplar arasındaki uzaklık yarıya inerse manyetik kuvvet 4 katına çıkar. Bu durumda mıknatısa düşey, aşağı doğru 9 luk kuvvet uygularsak mıknatıslar arasındaki uzaklık d olur. Yanıt D dir. L i Şekildeki düzeneğe sağ el kuralı uygulandığında manyetik alan çizgileri şekildeki gibi olur. Buna göre, iğnenin L ucu kutbu, çivinin K ucu da kutbu olur. Devreden geçen akım şiddeti artarsa elektromıknatısın kutup şiddeti artar.
6 MAYETİZMA 9. Ağırlık merkezinden astığımız bir pusula iğnesi dengeye geldiğinde bir ucu dünyanın kuzeyini, diğer ucu da güneyini gösterir. Bu dengenin oluşma nedeni dünyanın merkezinde var olduğu düşünülen bir çubuk mıknatıstır. Dünyanın merkezindeki çubuk mıknatısın manyetik alan çizgileri şekildeki gibi olur. 10. I K coğrafi kuzey kuzey II güney III M L Pusula iğneleri, dünyanın manyetik alan çizgilerini izleyerek çizgilere teğet durur. Buna göre, sadece M pusulası doğru yön göstermektedir. ihat Bilgin Yayıncılık Mıknatısların manyetik alan çizgileri kutbundan kutbuna doğrudur. Buna göre I, II ve III ile gösterilen mıknatıs çiftleri arasındaki çizimlerin tamamı doğrudur.