Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi

Benzer belgeler
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

Dr. Burcu Tellioğlu Yüksekyalçın

İki Nörodejeneratif Hastalıkta Zihin Kuramı Becerileri ve İşlevsellik Düzeyinin karşılaştırılması: Alzheimer ve Parkinson Hastalığı

Deomed Yay nc l k. Birinci bask Deomed, 2011.

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

ÖZET. GİRİŞ Sa l k hizmetlerinin yayg nlaflmas

GEKA NİHAİ RAPOR TEKNİK BÖLÜM. 1. Açıklama

Geriatrik Hastalar çin Hemflire Gözlem Ölçe i nin (GHHGÖ) Türkçe Formunun Psikometrik Özellikleri

Parkinson Hastalar nda Psikiyatrik Bozukluklar n Araflt r lmas

Parkinson Hastal nda Depresyon S kl ve Yaflam Kalitesini Etkileyen Faktörler

Demanslar ve Kognitif Bozukluklarda Ölçekler

Gö üs Hastal klar Klini inde Yatan Hastalarda Anksiyete ve Depresyon Düzeyleri ile Sosyodemografik Faktörlerin ve Hastal k Tan lar n n liflkisi

Nörolojik Hastalıklarda Depresyon ve Sitokinler

ki Uçlu Duygudurum Bozuklu u Olan Kad nlarda Premenstrüel Sendromun De erlendirilmesi

Multipl Sklerozda Depresif Semptomlar; Sosyodemografik Faktörler ve fllevsellik ile liflkisi

Demans kabaca, günlük etkinliklerde iþlevsel

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

YASLANMA ve YASAM KALİTESİ

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar

YÖNTEM 1.1. ÖRNEKLEM Örneklem plan l seçim ölçütleri

KULLANILAN MADDE TÜRÜNE GÖRE BAĞIMLILIK PROFİLİ DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR MU? Kültegin Ögel, Figen Karadağ, Cüneyt Evren, Defne Tamar Gürol

Tarifname PARKĠNSON HASTALIĞININ SEMPTOMATĠK TEDAVĠSĠNE YÖNELĠK BĠR FORMÜLASYON

ÖZET THE RELATION BETWEEN CAREGIVING STYLE DEPRESSION AND SOCIODEMOGRAPHIC CHARACTERINTICS OF CARE- GIVERS OF ALZHEIMER S PATIENTS ABSTRACT

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Panik Bozuklu u: Solunumsal Alt Tipler, Yak n ve Geçmifl Yaflam Olaylar n n Rolü

GİRİŞ İki uçlu bozukluk: Manik episod Depresif episod Ötimi (iyilik hali) Kronik gidişli Kesin ilaç tedavisi gerektirir (akut episod ve koruyucu


Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Deprem Yönetmeliklerindeki Burulma Düzensizliği Koşulları

UÜ-SK ORGAN VE DOKU NAKLİ PROSEDÜRÜ

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Girifl Marmara Üniversitesi Eczac l k Fakültesi Farmakoepidemiyoloji Araflt rma Birimi (MEFEB) Ecz. Neslihan Güleno lu

T.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı

T bbi Makale Yaz m Kurallar

Dr. M. Fatih Önsüz 1, Doç. Dr. Ahmet Topuzo lu 2

DÜNYA EKONOMİK FORUMU KÜRESEL CİNSİYET AYRIMI RAPORU, Hazırlayanlar. Ricardo Hausmann, Harvard Üniversitesi

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Zihin ve Hareket Engelli Çocuklar çin E itim Araflt rma ve Uygulama Merkezi nde zlenen Olgular n Demografik Özellikleri

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

G R fi. GEREÇ ve YÖNTEM

Diyabette Öz-Yönetim Algısı Skalası nın (DÖYAS) Türkçe Versiyonu: Geçerlik ve Güvenirlik Değerlendirme

Bafl a r s yak nmas ile baflvuran hastalarda yayg n anksiyete bozuklu u

Epilepsili ve Sa l kl Bireylerin Kayg, Depresyon ve Umutsuzluk Düzeylerinin Karfl laflt r lmas

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

HUZUREV NDE YAfiAYAN YAfiLILARDA A RI VE YAfiAM AKT V TELER : DEPRESYON, ANKS YETE VE SOMAT ZASYON YÖNÜNDEN B R NCELEME

Demans Hastalarında Yüz İfadelerinden Duyguların Tanınması

T bbi At k Kontrolü P80-P Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi

MONTREAL B L fisel DE ERLEND RME ÖLÇE (MOB D) N N HAF F B L fisel BOZUKLUK VE ALZHEIMER HASTALARINI AYIRT EDEB LME GÜCÜNÜN NCELENMES

STRATEJ K V ZYON BELGES

Dr. Aflk n Y ld z 1, Prof. Dr. Atilla Köksal 1, Dr. Külal Çukurova 1, Dr. Adnan Keklik 1, Dr. Neriman Çelik 2, Dr. Hüseyin vit 1

Ankilozan Spondilit Hastalar nda Psikiyatrik Belirtilerin Yetiyitimi ve Yaflam Kalitesi ile liflkileri

PS K YATR DE KULLANILAN KL N K ÖLÇEKLER

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Psikoloji (ÖSYM Burslu) Maltepe Üniversitesi 2005 Yükseklisans Psikoloji-Klinik Psikoloji (Burslu)

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ

AC L PS K YATR K BAfiVURULARIN VE AC L PS K YATR K H ZMETLER N DE ERLEND R LMES

Metformin Güncelleme Beyin Fonksiyonuna Etkileri

ÜÇ FARKLI YAfiLI HASTALI I: GENEL B L fisel filevler, BELLEK, DEPRESYON VE GÜNLÜK YAfiAM AKT V TELER AÇISINDAN NCELENMES

Araflt rma Makalesi / Research Article 119

Bir Üniversite Hastanesi Psikiyatri Polikliniğine Başvuran Hastaların Sosyodemografik Özellikleri ile Tanı Grupları Arasındaki İlişki

Demansl Hastalara Bak m Veren Yak nlar n n Yaflad klar Sorunlar ve Hemflirelik Yaklafl mlar

4 STAT ST K-II. Amaçlar m z. Anahtar Kavramlar. çindekiler

Tablo 3.3. TAKV YES Z KANAL SAC KALINLIKLARI (mm)

KUDOS. Laboratuvar Cihazları Tel: (0212) pbx ULTRASON K SU BANYOLARI

Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi*

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku)

F Z KSEL TIP. HEM PLEJ K HASTALARDA KOGN T F FONKS YONLAR LE GÜNLÜK YAfiAM AKT V TELER VE AMBULASYON DÜZEYLER ARASINDAK L fik

ÖZET. Anahtar Kelimeler: HCV-HBV koinfeksiyonu, viral interferans Nobel Med 2010; 6(3): Bulgular: De erlendirmeye al nan olgulardan 13'ü

KANSER HASTALARINDA PALYATİF BAKIM VE DESTEK SERVİSİNDE NARKOTİK ANALJEZİK KULLANIMI

Donepezil tedavisi almakta olan Alzheimer hastalar nda memantinin davran flsal etkileri

Akneli hastalarda akne şiddeti ve depresyon ilişkisi

ÇALIŞAN SAĞLIĞI BİRİMİ İŞLEYİŞİ Hastanesi

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

APAH: konjenital kalp hastalığı. Prof. Dr. Sanem Nalbantgil Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji AD 2015 ADHAD 2. PAH OKULU

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

Ankara-Pursaklar Bölgesindeki Yafll larda Tinetti Denge ve Yürüme Testi Skorlar na Biyopsikososyal Faktörlerin Etkileri*

Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler

RİSKLİ YAPILAR ve GÜÇG

Postmenopozal Kadınlarda Vücut Kitle İndeksinin Kemik Mineral Yoğunluğuna Etkisi

Unutkanlıktan Bunamaya

Ilizarov eksternal fiksatörü uygulanan hastalarda psikiyatrik belirtiler

ELLE SÜT SAĞIM FAALİYETİNİN KADINLARIN HAYATINDAKİ YERİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI ANALİZ RAPORU

Ankara Bölgesinde Sa l kl Bireylerde HAV, HBV, HCV Seropozitifli inin Yafl ve Cinsiyete Göre Da l m

GENÇ ER fik N KEKEMEL K VAK ALARINDA ANKS YETE DÜZEY LE BAfiA ÇIKMA TUTUMLARININ L fik S

Mercedes-Benz Orijinal Ya lar

AKC ER KANSERL HASTALARDA ANKS YETE VE DEPRESYON DÜZEYLER NDEK DE fi MLER

Gebelikte Sosyodemografik De iflkenlerin Kayg ve Depresyon Düzeyleriyle liflkisi

fiükriye Akça Kalem *, Öge Öktem **, Haflmet A. Hana as ***, Murat Emre ****

Ailesel Faktörler Depresyonda Ne Kadar Etkili? H

Acil Serviste Konversiyon Reaksiyonu Tan s Alan

ALZHE MER T P DEMANS VE HAF F B L fisel BOZUKLU U OLAN HASTALARIN D KKAT, BELLEK VE YÖNET C filevler AÇISINDAN KARfiILAfiTIRILMASI

Mant ksal Çerçeve Yakla

Deomed Medikal Yay nc l k

ÜN TE KES RLERDEN ALANLARA. Kesirleri Tan yal m. Basit Kesirler

T.C. GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü

Ankara da Bir Huzurevinde Kalan Yafll lar ile Bir Sa l k Oca na Gelen Yafll lar n Mini Mental Test ile De erlendirilmesi

Transkript:

14 Original Article / Özgün Araflt rma Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi The Effect of Cognitive Decline and Neuropsychiatric Symptoms on Activities of Daily Living in the Dementia Patients Aynur ÖZGE, Osman ÖZGÜR YALIN, Hakan KALEA ASI, Seda BAYRAM, Çi dem KUD AK * Mersin Üniversitesi T p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal ve *Fen Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü, Mersin, Türkiye ÖZET Amaç: Demansl hastalarda kognitif bozulmaya efllik eden davran flsal bulgular s kl kla bildirilmekle birlikte demans alt tiplerine göre kognitif ve nöropsikiyatrik etkilenmenin günlük yaflam ifllevleri üzerine etkisi hakk nda çeliflkili bilgiler mevcuttur. Bu çal flmada hafif kognitif bozukluk (HKB), Alzheimer hastal (AH) ve vasküler demans (VD) tan s alan hastalarda kognitif ve nöropsikiyatrik etkilenmenin günlük yaflam ifllevleri üzerine etkisi de erlendirildi. Yöntem: Çal flmaya 18 HKB, 40 AH, 17 VD hastas ve 23 sa l kl kontrolden oluflan toplam 95 birey dahil edildi. Tüm hastalara TAÇ grubu veri taban nda yer alan nöropsikiyatrik de erlendirme ve ifllevsellik testleri uygulanarak DSM-IV ve uluslararas çal flma gruplar kriterlerine uygun tan konuldu. Bulgular: Cinsiyet ve e itim düzeyi aç s ndan efllefltirilmifl olan örneklemde AH grubunda daha belirgin olmak üzere genel olarak kognitif bozulma (MMSE skorlar ) ve toplam NPI skorlar n n (s kl k, fliddet, s k nt alt gruplar için de geçerli olmak üzere) Blessed ifllevsellik ölçe i ve enstrumental günlük yaflam ifllevleri ölçe i puanlar üzerine anlaml ölçüde olumsuz etki gösterdi i ve her üç grup ölçek puanlar aras nda anlaml korelasyon oldu u saptand. Sonuç: Bulgular m z unutkanl k yak nmas ile baflvuran hastalar n de erlendirilmesinde kognitif de erlendirmenin mutlaka nöropsikiyatrik ve ifllevsellik de erlendirmesi ile tamamlanmas gere ini destekledi. (Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 14-8) Anahtar Kelimeler: Alzheimer Hastal (AH), vasküler demans (VD), hafif kognitif bozukluk (HKB), nöropsikiyatrik semptomlar, kognitif kay p, fonksiyonel kay p ABSTRACT Objective: Neuropsychiatric symptoms of people with dementia are frequently reported, but knowledge about the effects of cognitive and neuropsychiatric symptoms on daily activities in various dementia subtypes is conflicting. In this study, we investigated the influence of cognitive and neuropsychiatric symptoms on daily activities in mild cognitive impairment (MCI), Alzheimer Disease (AD) and Vascular Dementia (VD) patients. Method: Eighteen MCI, 40 AD, 17 VD patients and 23 healthy volunteers, making a total of 98 persons, were admitted to the study. All patients were evaluated with cognitive, neuropsychiatric and functionality scales found in the Dokuz Eylül dementia database registry, and patients were diagnosed according to DSM-IV and international study group criteria. Results: All groups were matched according to sex and education. We showed NPI (neuropsychiatric inventory for all frequency, severity, caregiver distress scores) and cognitive decline (MMSE scores) as being more prominent among AD; it has a significantly negative effect on Blessed functionality scale and instrumental daily living scale, and results were correlated with each other in all three groups. Discussion: Our results suggest that patients who have complaints of forgetfulness should be given a cognitive evaluation in addition to neuropsychiatric and functional scales determination. () Key words: Alzheimer disease (AD), vascular dementia (VD), mild cognitive impairment (MCI), neuropsychiatric symptoms, cognitive decline, functional decline Girifl Alzheimer Hastal toplumda en s k görülen demans nedenidir. Alzheimer Hastal ve di er demans formlar nda ilerleyici bir kognitif kay p sözkonusudur. Kognitif kayb n yan s ra bu hastalarda hastal n seyri boyunca nöropsikiyatrik semptomlar s kl kla gözlenmektedir (1). AH n n preklinik evresi olan Hafif Kognitif Bozuklukta da nöropsikiyatrik semptomlar tan mlanm flt r (2). Nöropsikiyatrik semptomatolojinin ve özellikle ajitasyonlar n özellikle frontal lob disfonksiyonu ile iliflkili oldu u düflünülmektedir (3). Toplam 456 Alzheimer Hastas n n ortalama 14 y ll k takiplerinin yap ld çok merkezli bir çal flmada delüzyonlar n ilk vizite %34 ve son vizite %70 s kl nda ve halüsinasyolar n %7-33 oran nda gözlendi i bildirilmifltir (4). Demans hastalar n n izlendi i bir di er çal flmada depresif semptomlar %58,8, ajitasyon %55,9 ve Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Aynur Özge, Mersin Üniversitesi T p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal, Mersin, Türkiye E-Posta: aozge@mersin.edu.tr or aynurozge@gmail.com Not: Bu çal flmada hasta verileri TAÇ grubu veri taban na kaydedilerek analizler bu sistem üzerinden yap lm flt r.

Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 14-8 Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi 15 delüzyonlar %41,2 oran nda gözlenmifltir. Psikotik semptomlar n hastalarda günlük aktivitelerde negatif etkisi oldu u ve fonksiyonel kay p ile iliflkili oldu u bir di er dikkati çeken bulgudur (1). Genel olarak nöropsikiyatrik semptomlar n varl kognitif ve fonksiyonel kay p ile iliflkili olarak de erlendirilmifltir (5). Demansta gözlenebilen nöropsikiyatrik bulgular aras nda depresyon, apati, ajitasyon, halusinasyonlar, delüzyonlar, uyku bozukluklar say labilir. HKB ile iliflkili s k görülen nöropsikiyatrik semptomlar anksiyete bozuklu u ve duygudurum bozukluklar olarak bildirilmektedir (6). Ayr ca HKB hastalar nda nöropsikiyatrik semptomlar n varl AH geliflimi için bir risk faktörü olarak saptanm flt r (6). Bu bulgular AH ta nöropsikiyatrik semptomlar n hastal n patogenezi ile iliflkili oldu u ve hastal k sürecinin bir parças oldu u görüfllerini desteklemektedir. Yap lan baz karfl laflt rmal çal flmalarda VD ve AH da gözlenen nöropsikiyatrik semptomlar n benzer oldu u gözlenmifltir ancak literatürde bu konuda yap lan genifl ölçekli çal flmalar az say dad r (7,8). AH dan sonra en s k gözlenen demans formu olan Lewy cisimcikli demansta (LCD) nöropsikiyatrik semptomlar aç s ndan AH dan farkl bir patern izlemektedir. LCD hastalar nda vizüel halusinasyonlar tipik olarak erken dönemde bafllamakta, hastal n tan kriterleri içerisinde tan mlanm fl ve daha s k olarak olarak gözlenmektedir (9). Bu hastalar n tan nmas tedavi seçeneklerinde de ifliklik yapaca için oldukça önemlidir (9). S k görülen di er bir demans formu olan Frontotemporal demans hastalar nda nöropsikiyatrik semptomlar AH dan daha s k olarak gözlenmekte ve bu hastalarda AH dan daha s k olarak disinhibisyon ve apati gözlenirken daha az oranda depresyon gözlenmektedir (10). Nöropsikiyatrik semptomlar kognitif kay p ile birlikte, fonksiyonel kayb, günlük yaflam aktivitelerini, bak c stresi ve yükünü ciddi oranda art rmaktad r. Nöropsikiyatrik semptomlar n bak c yükünü kognitif kay ptan daha fazla etkiledi i belirtilmektedir (3). Demans hastalar nda nöropsikiyatrik semptomlar n dikkatli araflt r lmas bu hastalar n de erlendirmesinde tan ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesi aç s ndan son derece önemlidir. Literatürde demansta nöropsikiyatrik semptomlar aç s ndan çok say da veri bulunmakla beraber AH, VD ve HKB hastalar n n karfl laflt rmas hakk nda yeterli veri bulunmamaktad r. Bu hastalarda nöropsikiyatrik semptomlar n tan nmas hastal n tan s, bak c yükünün belirlenmesi, tedavi seçenekleri aç s ndan önemlidir. Biz çal flmam zda AH, VD ve HKB hastalar nda kognitif ve nöropsikiyatrik etkilenmenin günlük yaflam aktiviteleri üzerindeki etkisini de erlendirildik. Yöntem Olas AH, HKB ve VD hastalar Mersin Üniversitesi T p Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dal, Demans poliklini inden seçildi. Tüm hastalara ve hasta yak nlar na ifllemin tamam anlat ld ktan sonra yaz l bilgilendirilmifl onam formu al nd. Çal flma Helsinki Bildirgesinin yönergelerine uygun olarak yap ld. Çal flma grubu 40 hasta NINCDS-ADRDA kriterlerine göre olas AH s (15 erkek, 25 kad n, yafl: 76,4±8,5), 17 hasta NINDS AIREN kriterlerine göre olas VD (10 erkek ve 7 kad n, yafl: 71,8±11,5), 18 hasta American Academy of Neurology kriterlerine gore olas HKB (9 erkek ve 9 kad n, yafl: 69,1±7,0) tan s alm flt. Hachinski iskemik skoru (Loeb & Gandolfo, 1983 e göre modifiye edilmifl) 5 ten büyük olanlar VD grubuna dahil edildi. Kontrol grubu olarak, 23 gönüllü (11 erkek ve 12 kad n, yafl: 64,7±8,5) kognitif kayb olmayan hasta yak nlar ve hastane çal flanlar yak nlar ndan seçildi. Tüm hastalara web paylafl ml Turkuaz Alzheimer Çal flma (TAÇ) Grubu taraf ndan desteklenen Dokuz Eylül demans veri taban nda yer alan ifllevsellikle ilgili, kognitif ve nöropsikiyatrik testler uyguland. Nöropsikolojik de erlendirmede kullan lan parametreler; Nöropsikolojik de erlendirmeler nöropsikolog gözetiminde e itimli bir klinisyen taraf ndan yap ld ve afla daki testler uyguland : 1) Kognitif kayb belirlemek için; Standardize Mini Mental test (MMSE), 2) Demans subtipinin belirlenmesi için; Hachinski skemik Skoru (HIS) 3) Günlük yaflam aktiviteleri ve fonsiyonel kapasite; Activities of daily living and functional capacity; Physical self- maintenance scale (PSMS), Instrumental activities of daily living scale (IADL), Modified activities of daily living scale (MADL), 4) Nöropsikolojik kay p de erlendirmesi için; Nöropsikiyatrik envanter (NPI) 5) Kay p evrelendirmesi için; Global bozulma ölçe i (GDS) ve Klinik demans skalas (CDR). Hastalar n somatik, psikiyatrik, ve sosyodemografik öyküleri al nd. Tüm hastalar n psikiyatrik ve nörolojik muayeneleri yap ld, EEG ve nörogörüntüleme (BT yada MRG), tam kan say m, CRP, tiroid fonksiyon testleri, vitamin B12, folik asiti içeren biyokimya incelemeleri tüm hastalara yap ld. statistiksel analiz; Hastalara ait bilgiler önceden haz rlanan bir veri taban na kaydedilerek veri kalite kontrolü titizlikle uyguland. Tan mlay c istatistikler yap larak verilerin da l m özellikleri belirlendi. Parametrik de iflkenlerin k yaslanmas nda temel olarak ANOVA testi ve non-parametrik de iflkenler için ise ki kare testi uyguland. Hastalar n NPI skorlar ile GYA testleri ve klinik evreleme testleri aras ndaki iliflki için Pearson ve Spearman Korelasyon analizleri uyguland. NPI skorlar üzerine etkili klinik de iflkenleri belirlemek amac ile Linear regresyon analizi uyguland. Çift yönlü p de eri 0,05 den küçük olan farkl l klar anlaml kabul edildi. Sonuçlar Hastalar n karakteristik özellikleri; Toplam 75 hasta ve 23 sa l kl gönüllü çal flmaya kat ld. Olgular n tan mlay c bilgileri Tablo 1 de gösterilmektedir. HKB hastalar ve kontrol grubu hastalar n n yafllar anlaml ölçüde daha küçüktü. AH grubunda kad n, VD grubunda erkek hasta say s daha fazla fazla idi. HKB hastalar VD ve AH gruplar ile karfl laflt r ld nda daha e itimliydiler. AH ve VD gruplar n n e itim, yafl, MMSE skorlar benzerdi. MMSE skorlar HKB grubunda beklendi i gibi daha yüksekti. Hatchinski skemik skorlar VD grubunda belirgin olarak yüksek saptand. HKB

16 Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 14-8 grubunun GDS ve CDR skorlar tan kriterleri do rultusunda benzerdi ve di er gruplardan daha iyi idi. AH ve VD hastalar n n GDS ve CDR evrelerindeki da l mlar benzerdi. HKB ve Demans n Farkl Tiplerinde Nöropsikiyatrik Semptomlar n Özellikleri; Toplam NPI skorlar HKB grubunda en düflüktü (6,22±11,7**) ve AH grubunda VD grubundan daha yüksek olarak saptand (18,1±16,1, 10,0±12,9) (Tablo 2). Toplam NPI her üç grupta istatistiksel olarak anlaml ölçüde farkl idi ve AH grubunda en yüksek olarak saptand. HKB grubunda en çok gözlenen nöropsikiyatrik semptom depresyondu. Bu grupta gözlenen di er nöropsikiyatrik semptomlar s kl k s ras ile anksiyete, apati, irritabilite, uyku bozukluklar idi. Nöropsikiyatrik semptomlar en s k AH grubunda gözlendi ve bu grupta en s k gözlenen nöropsikiyatrik semptom apati idi. NPI de araflt r lan tüm bulgular bu hastalarda de iflik oranlarda gözlendi ve apatiden sonra s kl kla gözlenen semptomlar depresyon ve anksiyete idi. Bu grupta en az gözlenen nöropsikiyatrik semptom öfori olarak saptand. VD grubunda nöropsikiyatrik semptomlar AH grubundan daha az olmakla beraber oldukça s k oranda saptand. En s k saptanan semptomlar s ras ile uyku/gece davran fl bozuklu u, ajitasyon/sald rganl k, irritabilite ve halusinasyonlar idi. VD grubunda ajitasyon ve uyku/gece davran fl bozukluklar AH grubundan daha s k gözlendi. Bu hastalar n hiçbirinde anormal motor davran fl ve öfori gözlenmedi. Apati, anksiyete ve depresyon AH grubu ile karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml olacak flekilde daha az oranda gözlenen semptomlard (p<0,001). Demans alt tipleri ile bireylerin GDS skorlar (hastal k a rl ) ile demografik ve ifllevsel de iflkenleri aras ndaki iliflkiye bak ld nda (Tablo 3) vasküler demans n artan yafl ile (KK:0,54) birlikte GDS skorlar nda anlaml art fla yol açt görüldü. AH grubunda GDS skor art fl kognitif performans (MMSE) ve ifllevsellik ölçekleri ile anlaml iliflki gösterdi (p<0,001). Buna karfl n nöropsikiyatrik envanter puanlar n n bu hastalar n GDS skorlar üzerine anlaml etkisi saptanmad. çgörü d fl nda VD grubu için de benzer durum geçerli idi. Tart flma Bu çal flma nöropsikiyatrik semptomlar n AH n n erken evresi olarak tan mlanan HKB da, VD ve AH da s k olarak bulundu unu göstermektedir. Ayr ca hastal n seyri boyunca giderek s k oranda gözlendi ini ve kognitif bozulmadan ba ms z olarak günlük yaflam aktivitelerinin bozulmas na neden olan bir faktör oldu unu göstermifltir. Çal flma gruplar aras nda istatistiksel olarak anlaml yafl fark saptand (AH ve VAD> HKB ve N). Tablo 1. Çal flmaya al nan gruplar n demografik ve nöropsikolojik test profilleri AH grubu HKB grubu VD grubu Kontroller (n=40 ) (n=18 ) (n=17 ) (n=23 ) Yafl 74±85** 69,1±7,0** 71,8±11,5** 64,7±8,5** E itim(y l) 5,7±4,7** 10,1±4,4** 5,2±4,0** 4,7±4,0** Cinsiyet K/E 25(%62,5)/15(%37,5) 9(%50)/9(%50) 7(%41,2)/10(%58,8) 17(%73,9)/6(26,1) MMSE-toplam 11,2±7,5** 26,2±1,8** 14,9±7,5** - HIS 2,1±1,8** 2,9±2,7** 10,1±2,9** - Blessed 19,8±4,5** 5,11±3,0** 15,9±7,4** GYA 7,0±3,9** 0,2±0,5** 4,8±4,9** ENSGYA 11,3±3,2* 6,0±8,5* 9,9±4,9* CDR score; n(%) 0.5 5(%12,5) 18(%100) 3(%18,8) 1 8(%20,0) - 5(%31,3) 2 16(%40,0) - 5(%31,3) 3 11(%27,5) - 3(%18,8) GDS score; n(%) Stage 2-15(%83,3) Stage 3 6 (%15,0) 3(%16,7) 6(%35,2) Stage 4 9(%22,5) - 2(%11,8) Stage 5 9(%22,5) - 7(%41,2) Stage 6 8(%20) - 1(%5,9) Stage 7 8(%20) - 1(%5,9) * p<0.05, **p 0.001

Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 14-8 Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi 17 HKB da gözlenebilen nöropsikiyatrik semptomlar daha önceki baz çal flmalarda tan mlanm flt r ve bunlar n varl AH na progresyon için risk faktörü oldu u belirtilmifltir. HKB ile birlikte s k görülen nöropsikiyatrik semptomlar anksiyete bozuklu u ve duygudurum bozukluklar olarak belirtilmifltir (6). Biz de çal flmam zda HKB hastalar nda anksiyete ve duygudurum bozukluklar n n temel nöropsikiyatrik semptomlar oldu unu saptad k. Bu durum hastal n patogenezi ile iliflkili olabilir. AH ve VD da nöropsikiyatrik semptomlar s kl kla gözlenmektedir ve her iki grupta hastal n ilerlemesi ile görülme s kl artmaktad r (7,12). Literatürde VD ve AH da nöropsikiyatrik semptomlar n farklar n n araflt r ld çal flmalardaki bilgiler çeliflkilidir. Baz çal flmalarda nöropsikiyatrik semptomlar n her iki hastal kta da benzer özellik gösterdi i bildirilmektedir (7, 8, 13). Di er yandan VD da daha s k oranda anksiyete, apati, depresyon ve AH da daha s k oranda delüzyonlar gözlendi i baz yay nlarda bildirilmektedir (14,15). Bizim çal flmam zda nöropsikiyatrik semptomlar AH grubunda daha s k olarak gözlendi ve bu grupta en s k gözlenen nöropsikiyatrik semptom apati idi. Tablo 2. Hastalar n NPI skorlar n n alt gruplara gore da l m NPI alt grubu AH (n=40) HKB (n=18) VD (n=17) Toplam NPI skoru 18,1±16,1** 6,22±11,7** 10,0±12,9** Hezeyan skoru 1,0±2,5 0,0±0,0 0,5±1,4 Hezeyan s k nt skoru 0,4 ±1,1 0,0±0,0 0,4±1,2 Halusinasyon skoru 0,6±1,9 0,06±0,2 0,6±0,2 Halusinasyon s k nt skoru 0,4±1,1 0,06±0,2 0,2±1,0 Ajitasyon/sald rganl k skor 1,4±2,6* 0,0±0,0* 1,6±2,3* Ajitasyon/sald rganl k s k nt skoru 0,9±1,4* 0,0±0,0* 1,0±1,63* Depresyon/disfori skoru 2,2±2,8 1,5±2,8 1,0±2,2 Depresyon/disfori s k nt skoru 1,1±1,3 0,7±1,3 0,7±1,5 Anksiyete skoru 2,0±2,6 1,3±2,5 0,5±1,5 Anksiyete s k nt skoru 1,2±1,5 0,8±1,3 0,4±1,0 Öfori/elasyon skoru 0,1±0,6 0,1±0,4 0,0±0,0 Öfori/elasyon s k nt skoru 0,08±0,4 0,1±0,4 0,0±0,0 Apati/ilgisizlik skoru 4,8±3,8** 1.0±2.8** 1,4±3,2** Apati ilgisizlik s k nt skoru 2.1±1.4** 0,5±1,1** 0,7±1,3** Disinhibisyon skoru 0,3±1,2 0,0±0,0 0,2±0,5 Disinhibisyon s k nt skoru 0,2±0,7 0,0±0,0 0,3±0,9 rritabilite/labilite skoru 0,8±1,6 0,8±2,8 0,7±1,4 Irritabilite/labilite s k nt skoru 0,5±1,2 0,3±1,0 0,6±1,1 Anormal motor davran fl skoru 1,5±3,3* 0,0±0,0* 0,0±0,0* Anormal motor davran fl s k nt skoru 0,6±1,2 0,0±0,0 0,0±0,0 Uyku/gece davran fl skoru 2,7±3,1* 0,8±1,8* 3,0±4,1* Uyku/gece davran fl s k nt skoru 1,5±1,7 0,2±0,7 1,2±1,6 fltah/yeme al flkanl skoru 0,6±1,9 0,2±0,9 0,1±0,5 fltah/yeme al flkanl s k nt skoru 0,3±0,9 0,0±0,0 0,2±0,1* p<0,05, **p 0,001 Tablo 3. Hastalar n GDS skorlar n etkileyen de iflkenler De iflken AH (n=40) HKB (n=18) VD (n=17) Yafl - - 0,54* MMSE toplam 0,83** - 0,72** CDR 0,74** - 0,81** HIS - - - NPI Toplam 0,22-0,08 çgörü 0,59** - - Blessed 0,50** - 0,75** GYA 0,43** - 0,73** ENGYA 0,37** - 0,804** De iflkenler korelasyon katsay s (KK) n göstermektedir. * p<0.05, **p 0.001 S kl kla gözlenen di er semptomlar depresyon ve anksiyete idi. VD grubunda en s k saptanan semptomlar uyku/gece davran fl bozuklu u, ajitasyon/sald rganl k, irritabilite ve halusinasyonlar idi. Apati, anksiyete ve depresyon AH grubu ile karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml olacak flekilde VD grubunda daha az oranda gözlenen semptomlard (p<0,001). Bulgular m z genel literatür bilgilerini destekler özellikte olup üç hastal k grubunun genifl bir batarya ile de erlendirilmifl olmas aç s ndan literatüre katk sa lamaktad r. Bizim çal flmam zdaki örneklem hacminin küçük olmas ve literatürdeki bilgilerin çeliflkili olmas nedeni ile demans alt tiplerinin tan mlanmas ve klinik özelliklerinin belirlenmesi için bu konuda daha genifl ölçekli çal flmalara ihtiyaç vard r.

18 Demansl Hastalarda Kognitif Bozulma ve Nöropsikiyatrik Etkilenmenin Günlük Yaflam fllevleri Üzerine Etkisi Nöropsikiyatri Arflivi 2008; 45: 14-8 Kaynaklar 1. Vega UM, Marinho VH, Engelhardt E, Laks J. Arq Neuropsiquiatr. 2007;65:498-502. Neuropsychiatric symptoms in dementias: preliminary report of a prospective outpatient evaluation in Brazil 2. Hwang TJ, Masterman DL, Ortiz F ve ark. Alzheimer Dis Assoc Disord. 2004;18:17-21.Mild cognitive impairment is associated with characteristic neuropsychiatric symptoms. 3. Kaufer DI, Cummings JL, Christine D ve ark. J Am Geriatr Soc. 1998;46:210-5. Assessing the impact of neuropsychiatric symptoms in Alzheimer's disease: the Neuropsychiatric Inventory Caregiver Distress Scale. 4. Scarmeas N, Brandt J, Albert M, ve ark. Arch Neurol. 2005;62:1601-8. Delusions and hallucinations are associated with worse outcome in Alzheimer disease 5. Buccionne I, Peri R, Carlesimo GA ve ark. Eur J Neurol. 2007;14:440-6. Cognitive and behavioural predictors of progression rates in Alzheimer's disease 6. Palmer K, Berger AK, Monastero R ve ark. Predictors of progression from mild cognitive impairment to Alzheimer disease, Neurology 2007;68:1596-602. 7. Fuh JL, Wang SJ, Cummings JL. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2005;76:1337-41.Neuropsychiatric profiles in patients with Alzheimer's disease and vascular dementia. 8. Srikanth S, Nagaraja AV, Ratnavalli E. Neuropsychiatric symptoms in dementia-frequency, relationship to dementia severity and comparison in Alzheimer's disease, vascular dementia and frontotemporal dementia. J Neurol Sci 2005;15;236:43-8. 9. Barber R, Panikkar A, McKeith IG. Dementia with Lewy bodies: diagnosis and management, Int J Geriatr Psychiatry. 2001;1:12-8. 10. Levy ML, Miller BL, Cummings JL, Fairbanks LA, Craig A. Alzheimer disease and frontotemporal dementias. Behavioral distinctions. Arch Neurol. 1997;54:350. 11. Wilson RS, Tang Y, Aggarwal NT ve ark. Epub 2005 Dec 13, Hallucinations, cognitive decline, and death in Alzheimer's disease. Neuroepidemiology 2006;26:68-75. 12. McGeer EG, McGeer PL. Inflammatory processes in Alzheimer's disease. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2003;27:741-9. 13. Lyketsos CG, Steinberg M, Tschanz JT ve ark. Mental and behavioral disturbances in dementia: findings from the cache county study on memory in aging. Am J Psychiatry 2000;157:708-14. 14. Ballard C, Neill D, O Brien J ve ark. Anxiety, depression and psychosis in vascular dementia: prevalence and associations. J Affect Disord 2000;59:97-106. 15. Cummings JL, Miller B, Hill MA ve ark. Neuropsychiatric aspects of multi-infarct dementia and dementia of the Alzheimer type. Arch Neurol 1987;44:389-93