Unutkanlıktan Bunamaya

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Unutkanlıktan Bunamaya"

Çağatay Kılıç
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Unutkanlıktan Bunamaya Doç.Dr.Lütfü Hanoğlu İstanbul Medipol Üniversitesi 8 Mayıs 2014 Beyin yılı Nörolojik hastalıklar Bilinçlendirme Sempozyumu

2 Bunama Nedir? Akli melekelerde giderek ilerleyen zayıflama/kayıplarla birlikte kişinin kendi başına günlük yaşamını sürdürmesinin bozulması. Bu bir hastalık adı değil, bir durumu belirtiyor. Bu duruma yol açabilecek pek çok hastalık var. En fazla görülen/bilinen unutkanlık, ve ALZHEİMER hastalığı, ama başkaları da var!!!

başına günlük yaşamını sürdürmesinin bozulması.

3 Alzheimer Hastalığı (AH) Problemin Yaygınlığı / Sorun AH, tüm demansların 50% den fazlasını temsil eder AH prevalansı kabaca, 65 yaşın üzerinde %10, 85 yaşın üzerinde %35 50 dir. AH, dünya üzerinde 24.2 milyon insan yaşamakta ve her yıl 4.6 milyon yeni hasta ilave olmakta (2005 tarihli yayın) Türkiyede AH li hasta var. 65 yaş üzeri nüfus; Türkiye de %5.2 A.B.D de %26 Ama bu durum değişiyor, Türkiyede ortalama yaşam beklentisi uzuyor (73 yıl) ve yaşlı nüfus oranı hızla artıyor.

6 milyon yeni hasta ilave olmakta (2005 tarihli yayın) Türkiyede 300.000 AH li hasta var.

4 Unutkanlık Unutkanlık temel yakınma ve başvuru sebebi. Unutkanlık hasta dilinde sadece bellek ile ilişkili bir yakınma değil!!! Çok iyi sorgulanmalı/değerlendirilmeli. Yanlış tanı; Lüzumsuz ve zararlı olabilecek ilaç kullanımı + ailede panik Hastanın tedavi almaması

değil!!! Çok iyi sorgulanmalı/değerlendirilmeli.

5 ERKEN TANININ ÖNEMİ NEDİR? Dejeneratif bunamalarda kesin bir tedavi yok! Ama Tedavi şansı olan durumlar gözden kaçırılmamalı Bireyler ağır sinir hücresi kaybına uğramadan tedaviye başlayabilirler Bireylerin zihinsel ve fonksiyonel yetileri daha uzun süre korunabilir Bireyin ve ailenin bu durumdaki hayatlarını planlamaları kolaylaşır Gereksiz tıbbi tetkik ve harcama engellenebilir Yeni geliştirilebilecek olası tedavilerden erken yararlanma

başlayabilirler Bireylerin zihinsel ve fonksiyonel yetileri daha uzun süre korunabilir Bireyin ve ailenin bu

6 Unutkanlık yakınması ile gelen hastaya nasıl yaklaşmalı? Gerçekten BUNAMA (demans) var mı? Bu kadar unutkanlık normal sayılabilir mi? Tedavi edilebilir bir durum söz konusu mu? Hastam Alzheimer mi? Ayırıcı tanıda başka dejeneratif tipte bir bunama düşünülmeli mi?

7 Normal yaşlanma Herhangi bir hastalığı olmama, tam bir bireysel kapasiteyi sürdürüyor olma halidir. * Tipik yaşlılıkta, ilerleyen yaşla birlikte bir takım kognitif kayıplar mevcuttur, ancak bunlar işlevselliği etkilemez. (eşlik eden hastalıklar ve bunlar için kullanılan ilaçlar vs.)

* Tipik yaşlılıkta, ilerleyen yaşla birlikte bir takım kognitif

8 Bilişsel Devamlılık Normal Yaşlılık Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI) Bunama

9 Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI) Hasta yakını tarafından da doğrulanan unutkanlık yakınması Genellikle bellek olmak üzere tek yada birden fazla kognitif alanda bir bozulma (1.5 SD) Günlük yaşam aktiviteleri normal Demans kriterlerini doldurmazlar Sonraki yıllarda diğer yaşıtlarına oranla artmış demans gelişme riski (% 15/yıl) Mayo (Petersen) Kriterleri

12 EN ÖNEMLİ TANI ARACI; Uzman bir göz + Nöropsikometrik değerlendirme

13 Bunama (unutkanlık) Şüphesi ile Başvuran Hastaya Genel Yaklaşım

14 Basamak 1: Hastanın Bunamanın varlığı, tanısı açısından değerlendirilmesi Basamak 2: Bunama tanısı alan hastanın etiyolojik yani sebebe yönelik ayırıcı tanı sının yapılması

15 BASAMAK 1; BUNAMA tanısı; Demans, altta yatan etiyoloji tarif etmeyen genel bir klinik adlandırmadır. Demans tanısı için spesifik bir laboratuvar testi yoktur, tanı tümüyle klinik kriterlere dayanılarak konulur.

16 Tanı Kriterlerinin Kavramsal İçeriği Bellekle birlikte diğer kognitif işlevlerde kayıp Kognitif kayba eşlik eden değişik düzeylerde işlevsel kayıp Akli melekelerde giderek ilerleyen zayıflama/kayıplarla birlikte kişinin kendi başına günlük yaşamını sürdürmesinin bozulması

düzeylerde işlevsel kayıp Akli melekelerde giderek ilerleyen

17 Tanı araçları Annamnez (Hastamızın hikayesi) Tarama testleri (MMSE) Nöropsikometrik inceleme Nörolojik / Fizik muayene Labaratuvar

18 Tarama testleri ve Nöropsikometri Mini mental durum muayenesi (MMSE) (24 altı skor) Blessed oryantasyon bellek konsantrasyon testi (BOMC) (8 puan sınır, daha yüksek puan kötü) Alzheimer hastalığı değerlendirme ölçeği-kognitif (ADAS-Cog) Montreal bilişsel değerlendirme ölçeği (MOCA) Bu testler sadece tarama içindir, DEMANS TANISI KOYDURMAZ!!!

kötü) Alzheimer hastalığı değerlendirme ölçeği-kognitif (ADAS-Cog) Montreal bilişsel

19 Nöropsikometri Dikkat Bellek Dil Görsel mekansal algı Yürütücü (frontal) işlevler İlave değerlendirme: (motor durum, davranışsal bozukluklar, otonom tutulum, uyku bozuklukları, vb.) SONUÇ OLARAK; Nöropsikometri; Gerçekten kognitif bozulma var mı? Bu bozulmanın paterni nedir? (Bunama tipinin tayini)

20 Günlük yaşam aktivitelerinde bozulma Klinik olarak aileden alınan annamnez; Evde Sokakta Kendine bakım Ayrıca; Günlük yaşam aktiviteleri ölçeği (ADL), Blessed sol yan skoru, yada demans derecelendirme ölçeği, Klinik demans derecelendirme ölçeği (CDR) ın bir bölümü vb. bu amaçla kullanılabilir.

ölçeği (ADL), Blessed sol yan skoru, yada demans derecelendirme ölçeği,

21 BASAMAK 2; Ayrıcı Tanıya Yaklaşım Demans tablolarının büyük bölümünü bu gün için tedavi şansı olmayan dejeneratif demanslar oluşturmaktadırlar. Ancak bunama tablolarının bir bölümü ise semptomatik ya da reversibl dir. Yani TEDAVİ EDİLEBİLİR dir. Bütün geri dönüşsüz bunamalar aynı hastalık değildir, ve her biri için hastalığın kendine özgü tedbirler alınması gerekebilir.

22 Ayrıcı Tanıya Yaklaşım Anafikir, Bazı vakalarda bunama geri dönebilir bir durumdur ve bu olgular geri dönüşsüz olan pek çok hastayı gereksiz ve pahalı bir biçimde aşırı araştırmadan tanınabilmelidir. Potansiyel olarak reversibl olan demans tablolarında tedavinin başarıya ulaşma şansı ancak erken ve hafif kognitif bozukluklar varken mümkündür. Kan tetkikleri, yalnızca tedavi edilebilir demans sebebini ortaya koymak değil, aynı zamanda demansın kötüleşmesine yol açabilen (diyabet, üremi vs.) eşlik eden hastalıklar ı da ortaya koyma açısından yararlıdır.

23 Amerikan Nöroloji Akademisi (AAN) ı n demans tarama testlerinin kullanı mı konusunda önerisi. Rutin Eğ er endike ise Tam kan sayı mı Sedimantasyon Serum elektrolitleri (Ca dahil) HIV testi Glukoz Akciğ er grafisi BUN / kreatinin İ drar tetkiki Karaciğ er fonksiyon testleri Nöropsikometrik inceleme Tiroid fonksiyon testleri BOS incelemesi Serum B12 düzeyi EEG Sifiliz serolojisi PET/SPECT BT/MR* *AAN tarafı ndan opsiyonel olarak tanı mlanmı ş tı r. (Corey-Bloom J: Diagnosis of demantia/aan diagnostic and evaluation guidelines. 1997)

24 Demansları n Etiolojik Sebebleri 1. Depresyon 2. Vasküler demanslar 3. İ laç ve toksinler (kronik alkolik demans da dahil olmak üzere) 4. İ ntrakranila yer kaplayan oluş umlar (tümörler, subdarl hematom, beyin apseleri) 5. Anoksiler 6. Kafa travmaları 7. NPH 8. İ nfeksiyöz AIDS Viral ensefalitler Progresif multifokal lökoansefalopati Behçet sendromu Nörosifiliz Kronik bakteriel menenjitler Kriptokokal menenjit Diğ er fungal menenjitler 9. Nutrisyonel bozukluklar Wernicke Korsakoff sendromu B12 vitamini eksikliği Folat eksikliği Pellegra 10. Metabolik bozukluklar Diyaliz demansı Hipo ve hipertiroidi Ş iddetli renal yetmezlik Cushing sendromu Hepatik yetmezlik Paratiroid hastalı ğı 11. Kronik enflamatuar hastalı klar Lupus ve diğ er intraserebral vaskülit ile seyreden kollajen-vasküler hastalı klar

25 Bunama Sebepleri Tedavi edilebilir Sık sebepler: Depresyon Delirium İlaç toksisitesi Normal basınçlı Hidrosefali Kronik enfeksiyonlar (Tbc, Brusella, Syfiliz) B vitamini vb. yetmezlikleri Geri dönüşsüz Sık sebepler: Alzheimer tipi demans Vasküler demans Fronto temporal demans (FTD) Parkinson hastalığı ile birlikte bunama & Diffüz Lewy cisimcikli bunama

Benzer belgeler

Demans ve Alzheimer Nedir?

Demans ve Alzheimer Nedir? DEMANS Halk arasında 'bunama' dedigimiz durumdur. Kişinin yaşından beklenen beyin performansını gösterememesidir. Özellikle etkilenen bölgeler; hafıza, dikkat, dil ve problem çözme alanlarıdır. Durumun