DOĞUMDA EBE DESTEĞİ D O Ç. D R. F A T M A D E N İ Z S A Y I N E R E S K İ Ş E H İ R O S M A N G A Z İ Ü N İ V E R S İ T E S İ E B E L İ K B Ö L Ü M Ü Ö Ğ R E T İ M Ü Y E S İ V E E B E L E R D E R N E Ğ İ Y Ö N E T İ M K U R U L U Ü Y E S İ
Sunu Planı 2 Doğumda Destek Tanımı Doğumda Destek Tarihçesi Doğum Sürecinde Desteğin Önemi Doğumda Desteğin Sürekli Sağlanmasındaki Engeller Sürekli Sağlanan Doğum Desteğinin Yararları Ebelerin Doğum Desteği Destek Bakım Biçimleri Fiziksel Destek Duygusal Destek Bilgilendirme Desteği Savunma Desteği
DOĞUM DESTEĞİ NEDİR? Doğum Desteği doğum yapan kadına yardımın kesintisiz olarak yapılması, doğum süreci boyunca kadın ve eşine ihtiyacı olduğunda gerekli desteğin verilmesi anlamlarına gelmektedir.
NELERİ KAPSAR? Sürekli doğum desteği aşağıdaki hizmetleri kapsar. Dokunma, masaj, pozsiyon verme, banyo yaptırma,sıcak veya soğuk uygulama gibi fiziksel konforu sağlayıcı uygulamalar, Kadına cesaret verme, övgü ile yaklaşma ve sürekli yanında olarak doğum yapan kadına duygusal destek verme,
Doğumun gidişatı hakkında kadını ve aileyi bilgilendirme, Doğum yapan kadının partnerine veya yanında olan sevdiği kişiye rehberlik ve duygusal destek verme, Non-medikal önerilerde bulunma, hastane prosedürleri gibi konularda bilgi verme, Karar verme sürecinde kadını bilgilendirme, sağlık çalışanları ile iletişimini kolaylaştırma ve bu süreçte kadının haklarını korumayı içerir.
DOĞUM DESTEĞİNİN ETKİLERİ Doğum Desteği Sağlanan Kadınlarda; Travay sürecinde kısaldığı, Anestezi başlama süresinin daha geç olduğu, Perinatal komplikasyonların görülme sıklığının azaldığı, Epidural analjezi kullanımı analjezi/anestezi kullanımının azaldığı, Epizyotomi uygulanma ve perineal travma oranının azaldığı, Travayda daha kontrollü oldukları, Oksitosin kullanımının azaldığı saptanmıştır.
Doğum Desteğinin Amaçları; Kadına aktif yardım Duygusal gereksinimlerini ve isteklerini karşılama Rahatlığını sağlama Doğum sonuçlarını geliştirme Benlik saygısını arttırma Olumlu doğum deneyimi edinmesini sağlama ve 7 Annelik rolüne geçişi kolaylaştırmadır. Saatçi M., 2012
Bir kadının doğum deneyimi son derece önemlidir ve hatıralarında hep kalır. Bütün kültürlerde doğum yapan kadına başka kadınlar tarafından bakılmış ve desteklenmiştir.
Doğumla ilgili gelenek, görenek ve adetler annelerden kızlarına nesilden nesile geçmiştir. Kadın doğumunu evde ebe yardımı ile yapar ve çevresinde aile üyelerinden kadınlar olup kadını desteklerdi.
EŞİ EBE ÇOCUKLARI EVDE DOĞUM YAPAN KADIN AİLE YAKINLARI DOĞUM KONUSUNDA DENEYİMLİ KADINLAR ANNESİ
Bir kadının doğum deneyiminin şekillenmesinde özelikle; Kişişel beklentileri, Aldığı desteğin miktarı, Sağlık çalışanları ile ilişkinin iyi olması ve Karar verme sürecine katılımı önemli yer etmektedir. Bunun yanında Ağrının etkisi, Ağrı kesici uygulamalar, Obtetrik müdahaleler, Doğumun özelliği, Doğumun yapıldığı yer ve Doğuma hazırlığı da diğer faktörler kadar önemlidir.
Doğum Süreci; 12 Empati ve yardım gereksinimi Duyarlılık Pınar G., Pınar T., 2009
Doğum Süreci; 13 çok hızlı ve kompleks yenilenme psikososyal dengelerde bozulma, anne ve ailede yoğun strese maruz kalma KRİZ
Hodnett, kadınların doğum deneyimini etkileyen dört anahtar faktör olduğunu keşfetmiştir. Bunlar ; Kişisel beklentiler Bakım verenlerin desteği Bakım veren hasta ilişkisinin kalitesi Karar verme sürecinde kadının katılımı 14 Evidence Based Guidelines for Midwifery-Led Care in Labour 2012
Doğum Desteğinin Sürekli Sağlanmasındaki Engeller Kurumsal Rutinler Müdahale oranının yüksekliği Yönetim desteğinin olmaması Yetersiz personel Yetersiz fizik koşullar Sürekli doğum desteğine personelin negatif yaklaşması Sağlık profesyonellerinin bilgi ve deneyim eksikliği
Sürekli Doğum Desteği Sağlanan Kadınlarda; Sezaryen oranında azalma olduğu, Olumlu doğum deneyimlerinde artmanın olduğu belirlenmiştir. Anneliği daha çok kolay olarak algılarlar. Doğum süreci ile iyi başettiklerini bildirirler. Doğum eyleminde memnuniyet daha fazladır. Daha fazla olumlu doğum deneyimi edinmeyi sağlar 1.ve 5. dak. APGAR skorunda yükselme vardır. Bebeklerini daha az huzursuz olarak algılarlar. Anne- bebek etkileşimi daha iyidir. Emzirme süresi uzar ve daha az emzirme problemi yaşanır.
Ebe Yönetiminde Doğum ; Kanıt önerisi C Kanıt düzeyi iyi olarak değerlendirilen Sezaryen oranı 1/100 daha az, Perinatal Mortalite 1/1000 daha fazla 17 olduğu yönünde yorumlanmaktadır. Berghalla, 2008
Ebe Yönetiminde Yapılan Doğumlarda; 18 Doğumda bölgesel anestezi Epizyotomi ve müdahaleli doğumlar Emzirmenin erken başlaması Kadınların doğumdaki kontrol duygusu Yıldırım-Rathfısch G., Güngör İ., 2009
Sonuç olarak; 19 Risk Yok Doğumların ebe yönetiminde gerçekleştirilmesi önerilmektedir.
Ebeler Çok Önemli Rollere Sahip 20 Kadına verilecek destek ve bilgilendirme Sezeryan Oranı Doğuma hazırlık Normal Doğum Oranı Sayıner F.D., Özerdoğan N.,2009
Doğumhanede Çalışan Bir Ebe; 21 Gebenin ihtiyaç duyduğu fiziksel ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak Doğum ağrısı ile baş etmesine yardımcı olmak Olumlu bir tecrübe kazanmasını ve eylemin sonunda anne ve bebeğin genel bakımlarını sağlamaktan sorumludur. Avcıbay B., 2009
22 Doğum ağrısını azaltmak, sağlık profesyonellerinin/ebenin etik sorumluluklarından biridir.
Ebelerin Destekleyici Bakım Biçimleri 23 Fiziksel Destek Duygusal Destek Bilgilendirme Desteği / Eğitim Yapma Savunuculuk / Savunma Desteği Karaçam Z., Akyüz E. Ö 2011 Iliadou M., 2012)
Fiziksel Destek Spesifik kategori çevresel kontrol Eylemin 1.evresinde pozisyon Eylemin 2.evresinde pozisyon Dokunma Sıcak ve soğuk uygulama Hijyen Hidroterapi Eliminasyon Beslenme 24 Partner bakımı Spesifik Davranışlar Isı ve ses kontrolü, loş ışıklar, kokuların kontrolü, kişisel öğeleri kontrol Yürüme, ayakta durma, yavaş hareket, dayanma, Çene diz pozisyonu, el diz pozisyonu,pelvik sallanma, hamle yapma, oturma, sallanma, çömelme, Semi Fowler ve sim s pozisyonları Çene diz, el ve diz, çömelme, Semi Fowler ve sim s pozisyonları Masaj ve Basınçla masaj Sıcak ve ya soğuk paket kullanma, ılık battaniyeler, serin kıyafetler kullanma Duş alma, ağız bakımı, perine bakımı, giysi değişimi,yatak çarşaflarını değiştirme Duş alma ve küvet kullanma Sık sık mesaneyi boşaltması için tuvalete gitmesi için teşvik etme, Buzlu şeker ve yiyecekler Dinlenme, beslenme, fiziksel konfor, çevrenin kontrolü Adams, E. D., Bianchi, A. L., 2008
Rahatlatıcı Bakım Fiziksel Destek 25 Derin solunum ve gevşeme egzersizlerinin kullanılması Sakin bir ses tonuyla konuşma Elle temas Sakral bölgeye basınç uygulama Pozisyon değiştirme Ilık duş almasını sağlama Hijyeni sağlama (ağız bakımı, perine bakımı, çarşafların değiştirilmesi vb.) Şahin N., Dinc H., Dişsiz M. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Rahatlatıcı Bakım Fiziksel Destek Ses çıkartmasına izin verme, Müzik dinletme, hayal kurdurma, odak nokta belirleme, Ayak, bel, sırt, omuz ve boyun masajları (hafif efloraj), Sıcak ve soğuk uygulamalar, Oda ısısı ve ışığın ayarlanması, gürültüyü azaltma, Sık aralıklarla mesanenin boşaltılmasını sağlama 26 Ebe, kadınlara bu bakımları verebilir, öğretebilir, uygulatabilir ve uygulamaları için onları cesaretlendirebilirler. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Gebeyi servise kabul etme Perinatal öykü alma, Vital bulguları izleme, Perine bakımı yapma, Vajinal muayene Fetal kalp atımlarını dinleme, Elektro fetal monitor uygulama, Leopold s manevralarını yapma, Lavman yapma, Doktor istemine göre oksitosin protokolunu uygulama, amniotomi yapma, İlacların anne ve fetus uzerine olan etkilerini gözleme, Doğum eyleminde ağrının yönetimine yardım etmek için nonfarmakolojik yöntemleri uygulama, Klinik Beceri ve Uzmanlık 27 Anne ile iletişimde bulunma, Gerekirse, epidural anestezi uygulanmasına yardım etme, Epidural anestezi bölgesini değerlendirme, Gerekirse, internal fetal monitorizasyon yapma, Doğum masasını hazırlama, Uygun doğum pozisyonunu sağlama, Epizyotomi uygulama, Doğuma yardım etme, Perinenin korunması, Forseps ya da vakum uygulanmasına yardım etme, Doğum eylemi süresince beslenmeyi sürdürme Elde edilen verileri (FKA, NST, vital bulgu v.b.) yorumlama ve kayıt etme.
Fiziksel Destek 28 Klinik beceri ve uzmanlık Chen ve ark. (2001) nın yaptığı çalışmada, kadınların %76 sının doğum eyleminde ebe ve hemşirelerin öykü alma, doğum eyleminin ilerleyişini ve yaşam bulguları izleme, intravenoz sıvı uygulama, tıbbi tedavi yapma, lavman yapma ve bebeğe bakım verme gibi profesyonel uygulamaların kendilerini güvende hissetmelerini sağladığını ifade ettikleri bildirilmektedir. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Duygusal Destek Güvenlik, 29 Rahatlık, Önemsenme Ve kontrol hissi yaratmaktır.
Spesifik kategori Dikkati başka yöne çekme Etkili bakım tutumu Hemşire/ebe Tavrı Espirinin terapotik kullanımı Tekrar odaklanma Dinsel-ruhsallık Partner desteği Davranışın tipi sözel sözsüz 30 Spesifik davranış Görsel odak noktası, yönlendirilmiş hayal, hipnoz, gözünde canlandırma, ritüellerin teşvik edilmesi, sosyal görüşme Onaylayan kelime veya cümle, sakin yumuşak ses tonu, güven verici övgü Tam dikkat, göz kontağı,uysal, mütevazi, yüz ifadesi Fiziksel bakım, emosyonel bakım, görevler, erken güven ilişkisi kurulması, profesyonel yaklaşım Doğumun komik unsurlarına odaklanma, espri yapma Negatif düşünceleri pozitife çevirme Dua, meditasyon Cesaretlendirme, övgü, içini rahatlatma Adams, E. D., Bianchi, A. L., 2008
Duygusal Destek 31 Empati kurma, Etkin dinleme, Etkili sözel iletişim, Göz iletişimi, Saygı gösterme, Kaygıyı azaltma, Ulaşılabilir olma, Bakım verme, Güven sağlama, Cesaretlendirme, Takdir etme, İlgiyi başka yöne çekme, Olumlu şeylere odaklanmayı sağlama, Mizahı terapotik olarak kullanma (kadının doğum eyleminin komik yönlerine odaklanmasını sağlama vb. Spirituel bakım (dua etmesine ve ilahi söylemesine izin verme vb.). Karaçam Z., Akyüz E. Ö.,2011
Son yıllarda yapılan çalışmalarda, doğum sırasındaki anksiyetenin kontrolünde 3 faktörün etkili olduğu söylenebilir. 32 Sağlık profesyonellerinin uygulamaları Kadının kendi davranışları Geçmiş deneyimler ve bunlardan memnuniyet dereceleridir.
Duygusal Destek 33 Psikolojik, fizyolojik değişkenler ve klinik etmenler doğum yapan kadınların ağrı algısı için önemli belirleyicilerdir. Korku, endişe, güven, zihinsel bakımdan hazır oluş anksiyete düzeyini etkileyerek, ağrı algısı ile kadının başa çıkabilme becerisini etkiler. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Duygusal Destek 34 Doğumda kendini pasif durumda hisseden kadın ağrı kontrolünde de başarısız olacaktır. Ebe ve hekimler, doğumda kadının gereksinimlerini göz önünde bulundurmalıdır. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2014
Duygusal Destek Doğumun doğal sonuçlanabilmesi için kadının; Eğitime Güvene Mahremiyetinin korunmasına Hareket özgürlüğüne Sürekli fiziksel ve duygusal desteğe Sabır ve zamana saygı duyulmasına gereksinimi bulunmaktadır. 35 Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2014
Bilgilendirme Desteği / Eğitim Yapma Etkili İletişim Teknikleri 36 Yol gösterme ve problem çözücü öneride bulunma ve baş etmesine yardımcı olma Kadının durumu ve doğum süreci Ağrıyı hafifletme yöntemleri Rutin hastane protokolleri hakkında bilgi verme Yapılan işlemler ve sonuçları hakkında açıklamada bulunma Solunum, gevşeme ve ıkınma tekniklerini öğretme Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Destekleyici Bakım Vermek 37 Doğum Eylemi Anne Bebek Süre Sezaryen Vakum, Forseps Oksitosin Epizyotomi ve Perinatal travma Perinatal Komplikasyon Epidural analjezi/anestezi Amniotomi Ateş Alternatif doğum pozisyonlar Yorgunluk Postpartum depresyon Anksiyete Kontrol hissi Anne bebek etkileşimi Benlik Saygısı Memnuniyet Emzirme Yoğun bakımda yatma Hastanede Kalış 5. dk. APGAR skoru Anne-bebek etkileşimi Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011 Hodnett ED, Gates S, Hofmeyr GJ, Sakala C, 2007
Savunuculuk / Savunma Desteği 38 Saygı gösterme Güvenliği sağlama Kadının doğum eylemine yönelik beklentilerini bilme Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
Savunuculuk / Savunma Desteği 39 Problem çözme davranışlarını destekleme. Eşin beklentilerini belirleme, saygı gösterme, kadın için savunucu olmasını destekleme. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., 2011
DOULALAR DOĞUMDA DESTEĞİ SAĞLAMADA YETERLİMİDİR Doula kelimesi eski Yunan Literatüründe hizmet eden kadın veya bakıcı almancada doğum refakatçisi anlamına gelmektedir. Doulas of North America International (DONA) nın yaptığı tanıma göre; Doğum öncesi, doğum sırasında ve doğumun hemen sonrasında anneye sürekli olarak fiziksel, psikolojik, duygusal ve bilgi desteği sağlayan ya da doğum sonu dönemde anneye yardım eden ve psikolojik destek sağlayan, profesyonel anlamda eğitimli kadınlara denilmektedir.
Doğum REFAKATÇİSİ doktor, hemşire veya ebe değildir ve tıbbi konularda uzmanlığı yoktur. Doğum REFAKATÇİSİ tıbbi olmayan konularda uzmanlaşmıştır. Aynı şekilde kadının tıbbi durumu ile ilgili teşhis koymazlar ve öneride bulunmazlar, anne adına karar vermez ve kendi değerleri ve amaçlarını empoze etmezler.
Sonuç olarak ; 42 Doğumun desteklenmesinin farklı çeşitleri bulunsa da zaman zaman hepsi birbirinin içerisinde yer almaktadır ve sadece gebenin dinlenmesini, duygularını ifade etmesini, teşvik edilmesini ve kendi seçeneklerini gerçekleştirmesine olanak sağlanmasını içermekedir.
Dünya Sağlık Örgütü Doğum Manifestosu şöyledir: 43 Doğum kendiliğinden başlamalıdır Doğum boyunca hareket özgürlüğü olmalıdır Doğumda gebeye sürekli duygusal ve fiziksel destek verilmelidir Gereksiz müdahalelerden kaçınılmalıdır Doğumda sırtüstü yerine diğer pozisyonlar desteklenmelidir Doğum sonrası anne ve bebek bir arada kalmalıdır. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2014
ICM e göre Ebeler 44 Her yıl yaklaşık 300,000 kadın ve on katı bebek için hayat ve ölüm arasındaki farkı belirtebilirler. İnsan Gelişim İndeksi ndeki anne, fetal ve yenidoğan ölümlerinin %61 ini önleyebilirler. 521,000 yenidoğanın öldüğü neonatal sepsis de dahil birçok enfeksiyon vakalarını önleyebilirler.
45 Kadınlar ebe ile doğum yaparlarsa, anne, fetal ve yeni doğan ölümlerinin %56 sı önlenebilir olduğu tahmin edilmektedir. Bu tahmin, anne ölümlerinin %61 i, fetal ölümlerin %49 u ve yenidoğan ölümlerin %60 ı, ki bu 3.6 milyon hayatın kurtarılmasına eşit olmaktadır, azalmasına dayanır.
ICM ebeler ile ilgili oluşturduğu 7 yeterlikikten 4.; Doğum yönetimi ve bakımı Ebeler, doğum sürecinde kültürel açıdan duyarlı yüksek kalitede bakım sağlar, Temiz ve güvenli bir çevre sağlayarak doğum yaptırır, Anne ve yenidoğan sağlığını korumak için acil durumları yönetir. 46
Resmî Gazete Sayı : 29007 YÖNETMELİK 22 Mayıs 2014 PERŞEMBE SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI İLE SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN DİĞER MESLEK MENSUPLARININ İŞ VE GÖREV TANIMLARINADAİR YÖNETMELİK Doğum sürecini yönetir; travay sırasında anne ve bebeğin sağlığını izler, normal doğumları ve tabibin olmadığı hallerde acil makat doğumları yaptırır, gerektiğinde epizyotomi uygular. Doğum sürecinde normalden sapmaları belirler, acil durum tedbirlerini alır ve tabibe haber verir, tabibin direktifleri doğrultusunda acil müdahalede bulunur.doğum sonrası dönemde; yenidoğanın ilk bakım ve muayenesini yapar, gerektiğinde acil resüsitasyon gerçekleştirir, anneye emzirme eğitimi verir, annenin bakım ve izlemini yapar, normalden sapmaları tespit ederek sevk eder.
48 UZMAN EBELİK
ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM
EBEMİ DOĞUMLARDA GERİ İSTİYORUM İMZA KAMPANYASI DESTEĞİNİZİ BEKLİYOR 50
TÜM EBELERİ DERNEĞİNE SAHİP ÇIKMAYA DAVET EDİYORUM BİZİ YALNIZ BIRAKMAYIN 51 www.turkebelerderneği.com
Kaynakça 52 1. Yıldırım-Rathfısch G., Güngör İ., Doğum Eyleminin Birinci Evresinin Yönetiminde Kanıta Dayalı Uygulamalar, Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2009-3 2. http://sosyalbilimler.okan.edu.tr/media/06/50ed303d150ba0f350000006/meryem-saatci-bildiri- 11_07_2012.pdf/22.03.2015 3. Sayıner F.D., Özerdoğan N.,Doğal Doğum, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3.2009 4. Avcıbay B.,Gevşeme Tekniklerinin Travaydaki Gebelerin Anksiyete Düzeyleri Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 2009 5. Pınar G., Pınar T., Yeni Doğum Yapmış Kadınların Empatik İletişim Beklentilerinin Ebe/Hemşireler Tarafından Karşılanma Durumu, Tıp Araştırmaları Dergisi: 2009 : 7 (3) :132-140 6. Karaçam Z., Akyüz E. Ö., Doğum Eyleminde Verilen Destekleyici Bakım ve Ebe / Hemşirenin Rolü, İ.U.F.N. Hem. Derg (2011) Cilt 19 - Sayı 1: 45-53 7. Adams, E. D., and Bianchi, A. L., A Practical Approach to Labor Support., AWHONN, the Association of Women s Health, Obstetric and Neonatal Nurses, 2008 8. Şahin N., Dinc H., Dişsiz M. (2009). Gebelerin doğuma ilişkin korkuları ve etkileyen faktorler. Zeynep Kamil Tıp Bulteni, 40(2): 57-62. 9. Evidence Based Guidelines for Midwifery-Led Care in Labour, Supporting Women in Labour, The Royal College of Midwives 2012 10. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Gebe Bilgilendirme Sınıfı Eğitimi Kitabı, Ankara, 2014 11. Kızılkaya N., Kadınların Doğum Eylemindeki Destekleyici Hemşirelik Davranışlarına İlişkin Görüşleri Perinatoloji Dergisi Cilt:5, Sayı: 3-4/Haziran-Eylül 1997 12. Iliadou M., Support ing Women in Labour, Health Scıence Journal Volume 6, Issue 3 (July September 2012) 13. Hodnett ED, Gates S, Hofmeyr GJ, Sakala C, Continuous support for women during childbirth (Review), 2007 The Cochrane Collaboration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd 14. Beverly B. Bowers, Mothers Experiences of Labor Support: Exploration of Qualitative Research, JOGNN Volume 31, Number 6,2002 15. Berghalla. Evidence-based labor and delivery management. Am J Obstet Gynecol 2008.