1 Ramazan Adıbelli: Mircea Eliade ve Din MİT Mit Fransızca Mythe kelimesinden gelir ve Türkçede yaygın olarak efsane, söylence, masal anlamlarında kullanılır. Eliade nin Türkçeye çevrilen eserlerde Fransızca MYTHE kelimesinin farklı tercümeleri: - Mehmet Aydın Eliade nin la nostalgie des origines kitabındaki MYTHE kavramını mitoloji olarak tercüme eder - Mehmet Ali Kılıçbay, Eliade nin Kutsal ve Din dışı adlı eserinde Mythe kelimesini Efsane olarak tercüme eder - Sema Rıfat ( Mitlerin Özellikleri) adlı eserinde Mit olarak tercüme eder - Bir başka tercümede Mitos, diğerinde ise Söylence olarak tercüme edilir Eliade nin eserlerindeki MYTHE kelimesi Türkçeye farklı tercüme edilir. Bu aslında çevirilerin eksik (tercüme eden diğer kitaplara bakmadan tercüme etmesinden kaynaklanabilir) ve mit kavramının Türkçeye çevirisi ve tanımın çok kolay olmadığını gösterir TDK ya göre A. MİT: 1. Geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren, tanrı, tanrıça, evrenin doğuşu ile ilgili hayalî, alegorik bir anlatımı olan halk hikayesi, Ergenekon efsanesi bir mittir 2. Mecaz: Efsaneleşen kavram veya kişi B. Mitoloji: (mythologie) 1. Mitlerin doğuşlarını, anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim 2. Bir ulusa, bir dine, özellikle Yunan, Latin uygarlığına ait mitlerin, efsanelerin bütünü. Yunan Mitolojisi C. Efsane: (farsça efsane) 1. Eski çağlardan beri söylenegelen, olağanüstü varlıkları, olayları konu eden hayalî hikâye, söylence 2. Mecaz: Gerçeğe dayanmayan, asılsız söz, hikâye MİT KAVRAMI, ELİADE NİN ÇALIŞMALARINDA ÜZERİNDE DURDUĞU KAVRAMLARDAN BİRİDİR. Eliade ye göre, dindar insan çoğu zaman bilinçaltında olan derin arzusunu ortaya çıkaran şey mittir!
2 a. Mit Tanımlamaları: Rennie: Mit araştırmacısının sayısı kadar mit tanımı vardır Batı da 20. Yy a kadar Mit tanımları Yunan mitolojisine dayanılarak yapılmıştır. Bundan mütevellit mit kavramına hayalî, uydurma, gerçek dışı, kurgu, yalan vs. gibi anlamlar yüklenmiştir Homeros ve Hesiodus un Yunan tanrılarıyla ilgili mitolojik ifadelerini eleştirerek bunların gerçekliğini reddeden Ksenofanes (M.Ö 565-470) sonra Yunanlılar, mythos kavramını, her tür dinî ve metafizik değerden yavaş yavaş arındırmışlardır 1 (Homeros ve Hesiodus, insanlar tarafından yapıldığında ayıplanacak rezil ne kadar iş varsa hepsini tanrılara atfettiler ve hırsızlık, zina ve aldatma gibi birçok gayrı meşru iş yaptırdılar (tanrılara)) Logos daha sonra historia kavramların karşıtı haline gelmiştir. Daha sonra gerçekte var olmayan şeyleri ifade etmek için kullanılmaya başlamıştır. (anlam kayması) 2 Hıristiyanlık kendini özellikle Septuaguinta ile birlikte 3, yani Kitab-ı Mukaddes in Yunanca tercümeleri ve Yunanca kavramların aktarılması ve benimsenmesiyle birlikte, paganizme karşı yunan düşüncesiyle cevap vermeye çalışmıştır ve MİT kavramını da bu anlamda kullanmıştır. Nasıl??? Ahd-i Atik ve Ahd-i Cedid de geçmeyen her şey uydurma efsanedir. Aynen bu şekilde 19.yy a kadar Hıristiyanlıktan beslenen Batı daki din adamlarında da bu yaklaşım hâkimdi. Mit bu çerçevede değerlendiriliyordu. Bununla ilgili Eliade şu sözleri sarf eder: YUNANLAR, BUNDAN 25 ASIR ÖNCE ÖYLE İLAN ETTİKLERİ İÇİN BÜTÜN AVRUPA DİLLERİNDE MİT KELİMESİ BİR KURGUYA İŞARET ETMEKTEDİR Farklı Mit tanımlamaları: A. Max Müller: - MİT BİR DİL HASTALIĞIDIR 4 demiştir ve Mit kavramanın önemine ve aynı şekilde hem farklı anlaşılmasına hem de anlam kaymasına uğradığını gösterir aslında 1 Ramazan Adıbelli, a.g.e s.197 2 HİSTORİA ile ilgili Latince de bir deyim vardır: Historia magistra vitae est veya Magistra Vitae! Bu deyime göre tarihten her zaman dersler alınır-alınmalı. Bu da bize aslında historia nin ne anlama geldiğini anlatmakta. Zira yukarıda bahsedildiği gibi eğer sadece var olmayan şeyler hakkında bilgi vermiş olsaydı pek ders alınması mümkün olmayabilirdi. Ancak burada bu deyim bunun aksini ifade eder ve HİSTORİA denilen şeyin gerçek ve ders alınması gereken bir olgu olduğunu söyler. Bu deyimin devamı niteliğinde: Historia vero testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae, nuntia vetustatis, qua voce alia nisi oratoris immortalitati commendatur? By what other voice, too, than that of the orator, is history, the evidence of time, the light of truth, the life of memory, the directress of life, the herald of antiquity, committed to immortality? 3 Kitab-ı Mukaddes in Yunancaya çevirisi 4 Max Müller, Contributions to the science of mythology, 1897.
3 B. Tylor: - günlük tecrübenin mitlere dönüştürülmesini temel nedeni olarak, bütün doğanın canlı olması ve dolayısıyla kişiselleştirilebileceği inancına bağlayarak MİTİ NAİF BİR ANİMİST İCAT olarak görmüştür Tylor - Mitleri tıpkı bilim gibi fizik dünyanın bir açıklaması olarak ele alır - Tylor Miti iptidai bir bilim olarak değerlendirmişt ve onu modern bilimle karşılaştırarak bu ikisinin birbiriyle bağdaşmayacağı sonucuna varmıştır. (Mitler yanlış, yalandan ibarettir.) C. Andrew Lang: - Mit değersiz bir fantezidir D. Alman Pan-Babil ve Astro- Mitoloji okulu: - Mit, uzaysal fenomenlerin bir projeksiyonudur E. William Smith: - Mit, ritüelin söz haline gelişidir, yani ritüelin açıklamasıdır F. Sigmund Freud: - Mit, ilk baba cinayetine ilişkin bir fantazm/fantazidir G. 20.yy dan sonra araştırmacılar: - Uydurma hikaye, koca-karı masalları değildir, - ARKAİK TOPLUMLARDA ANLAŞILDIĞI ŞEKLİYLE, YANİ GERÇEK BİR ÖYKÜ YE İŞARET EDEN BİR TERİM OLARAK KULLANILIRDI H. Harmsworth s Universal Encyklopedia: - Mitler, dünyadaki birçok halkın kutsal öyküler olarak kabul ettiği ve bunların kutsal olmayan öykülerin aksine gerçek olduğuna, yani mitlerde anlatılanların gerçekten vuku bulduğuna inanılır I. Branislaw Malinowski: - Mit, iptidailerin, mitlerin yanında bilim anlayışına da sahiptir - Mit, Tylor ve Frazer in dediği gibi, iptidai bilimin karşılığı, yani fizikî dünyanın bir izahı DEĞİLDİR! - MİT, MODERN ROMANLARDAKİ ÖYKÜLER GİBİ BASİT BİR KURGUDAN İBARET OLMAYIP BİLAKİS YAŞANILAN BİR GERÇEKLİKTİR - MİTLER VUKUU BULMUŞTUR - Kutsal anlatıdır mitler (SACRED TALES) b. Eliade ye göre MİT: - Mit kavramı, söz ve masal kavramlarından ayrılıp, kutsal fiil, anlamlı hareket, ilk olay ile ilişkilendirilmesi gerekir. Eliade şunu da açıkça ifade etmektedir ki, MİT in tam olarak (net bir şekilde) tanımını yapmak zordur. TÜM ARKAİK VE GELENEKSEL TOPLUMLARDAKİ MİTLERİN HER TÜRÜNÜ VE BÜTÜN İŞLEVLERİNİ KAPSAYACAK ŞEKİLDE BİR MİT TANIMI YAPMAK İMKÂNSIZDIR
MİTİN ÖZNELERİ Ramazan Adıbelli- Mircea Eliade ve Din (Mircea Eliade ve Mitoloji) 4 - Eliade ye göre mit, çeşitli ve birbirini tamamlayıcı birçok açıdan yaklaşılabilen ve yorumlanabilen son derece karmaşık bir kültürel gerçekliktir : MİT, KUTSAL BİR ÖYKÜ ANLATIR, BİDAYETTE (BAŞLANGIÇLARIN) EFSANEVÎ ZAMANINDA GERÇEKLEŞEN BİR OLAYI NAKLEDER ( ) DOĞAÜSTÜ VARLIKLARIN İCRAATLARI SAYESİNDE BİR GERÇEKLİĞİN NASIL MEYDANA GELDİĞİNİ ANLATIR. DOLAYISIYLA MİT, HER ZAMAN BİR YARATILIŞ ÖYKÜSÜDÜR. BİR ŞEYİN NASIL MEYDANA GELDİĞİ, NASIL VAR OLMAYA BAŞLADIĞI ANLATILIR. MİT, SADECE GERÇEKTEN MEYDANA GELEN, TAMAMEN TEZAHÜR EDEN ŞEYDEN BAHSEDER. MİTLERDEKİ SAHISLAR DOĞAÜSTÜ VARLIKLARDIR ( ) MİT, bir şeyin ÖZETLE MİT: KUTSALIN (ya da doğaüstü olanın) DÜNYADA ÇEŞİTLİ VE BAZEN DE DRAMATİK ŞEKİLDE ORTAYA ÇIKIŞINI TASVİR EDER. DÜNYAYI GERÇEK OLARAK TESİS EDEN VE ONU BUGÜNKÜ HALİNE GETİREN İŞTE KUTSALIN BU ORTAYA ÇIKIŞIDIR. DAHASI, DOĞAÜSTÜ VARLIKLARIN MÜDAHELELERİ SONUCUNDA İNSAN BUGÜNKÜ HALE, YANİ ÖLÜMLÜ, CİNSİYETLİ VE KÜLTÜREL BİR VARLIK OLMA DURUMUNA GELMİŞTİR Mircea Eliade Aspects du Mythe page 16-17 gerçekleştiğini/var olmaya başladığını yaratılış öyküsünü ontolojik boyuutunu ve inananlar perspektifinden ONTOFANİsini..anlatır İNSANÜSTÜ VARLIKLAR DOĞAÜSTÜ VARLIKLAR TANRILAR TANRISAL VARLIKLAR YARI TANRILAR UYGARLAŞTIRICI KAHRA Eliade ye göre MİT in gerçekliği: 5 Eliade, İmages and symboles, s.50
5 Aslında Eliade açıkça ifade etmese de miti sembolizm içeren bir öykü olarak algılar (s.204) Douglas Allen: Mitler, kutsal gerçeklikleri ortaya koyan hakiki birer öykü ya da tarihi sunmak üzere sembollerin anlatım biçiminde bir araya getirildiği özel bir dinî fenomen kategorisini oluşturmaktadır. MİT in temel yapısal özelliklerinden birisi de, onun SIRRI AÇIĞA ÇIKARMAK olarak da nitelendirilebilir. Yani Başlangıçta (yaratılışta) olanlarla ve insan için muamma olan ve gizlenmiş bir bilgi olan Yaratılış gibi olaylar hakkında bilgiler verir YANİ TAM OLARAK (SIRRIN İFŞASI) DEYESEL VE SOSYAL YOLLARLA ELDE EDİLMESİ MÜMKÜN OLMAYAN BİR GERÇEKLİĞİN İFŞASIDIR. İN NE OLDUĞU BİLİNMİYOR Arkaik insanlar aslında MİT le efsane/masal arasında fark gözetebiliyordu. Aşkın bir anlam ifade etmeyen olayları konu edindikleri için efsaneler ve masallar, sahte hikâyeler olarak değerlendirilmektedir. Ancak: Tarih içerisinde yer alan tüm fenomenler gibi mitlerde değişikliğe uğramıştır. Ancak iptidailerin mitleri zamanla değişikliğe uğramış olsa da hala başlangıçtaki bir durumu yansıtmaktadır. (Aspects du Mythe, s.15) Eğer mit, zaman içerisinde başlangıçtaki durumu ifade edemeyecek durumda bozulan ve varoluşsal karakterini kaybeden bir anlatı haline gelirse, o zaman bu anlatıya mit değil MASAL (FABLE) denilebilir MİT, İN İLLO TEMPORE ANLATILAN GERÇEKLİKLER HAKKINDA ANLATIMDIR. DİRİDİR, GERÇEKTİR VE YÖN BELİRLEYİCİDİR Rennie: Bir miti mit yapan şey, inanan kişinin niyetidir/kastıdır Eliade Pettazoninin şu ifadesine katılır: KUTSAL BİR ÖYKÜ OLDUĞU İÇİN MİT, HAKİKİ BİR ÖYKÜDÜR 6 KORURLAR Eliade nin mitlerin dile getirdiği olayların gerçekleştiği zamanı ifade etmek için kullandığı kelimeler: BAŞLANGIÇTA = AU COMMENCEMENTS, A L ORİGİNE BAŞLANDIÇTAKİ ZAMAN = LE TEMPS PRİMORDİAL ZAMANIN BAŞLANGICINDA = AU COMMENCEMENT DU TEMPS +Latince kavramlar ELİADE YE GÖRE MİTLER HALA CANLILIKLARINI İN İLLO TEMPORE AB İNİTİO Latince başlangıcı ifade eden kavramlar AB ORİGİNE İN PRİNCİPİO 6 Raffaele Pettazoni, The truht of myth
6 İn Principio, Kitab-ı Mukaddes in 4.yy da St. Jerome tarafından Latinceye çevirisinde (Vulgata) başlangıçta yani in principio ile başlamıştır. (Aynı şekilde Yuhanna İncili başlangıçta kelime vardı bu şekilde başlar: Kozmos var olmaya başlamadan önce kozmik zaman yoktu. Bu yüzden yaratılışın İN PRİNCİPİO (zamanın başlangıcında) gerçekleştiği söylenir. Mit zaman dışı süresi olmayan bir anda, kutsal bir zamanda gerçekleşmektedir. Zaman, yeni bir varlık ortaya çıkarmasıyla birlikte zuhur etmektedir. 7 Eliade, Traitê d histoire des religions adlı eserinde şöyle der: MODERN ZİHİN PERSPEKTİFİNDEN MİT, TARİHİ ORTADAN KALDIRMAKTADIR ( ). MİTLERİN ÇOĞUNLUĞU İN İLLO TEMPORE DE GERÇEKLEŞEN OLAYLARI ANLAYIR. AB ORİGİN DE OLUP BİTENLERİ ANLATTIĞI İÇİN KOSMOGONİK MİT DE BİR TARİHTİR Bir Miti anlatma, bir bakıma o mitin bahsettiği olayların gerçekleştiği kutsal zamanla cağdaş olunmaktır (ELiade- images et symboles, s.74). MİT, İNSANNIN İÇİNDE BULUNDUĞU BİREYSEL, KRONOLOJİK VE TARİHSEL ZAMANI AŞMASINI SAĞLAYARAK ONU SEMBOLİK OLARAK DA OLSAİ GEÇMİŞE DÖNDÜRÜR- İLLUD TEMPUS A GÖTÜRÜR Profan olsan insan mitler ve ritüeller vasıtasıyla normal şartlarda ulaşamayacağı Mutlak Gerçekliğin düzeyine ulaşabilmektedir. (Ramazan Adıbelli s.210) Eliade nin HOMO RELİGİOUSUS kavramı altında topladığı bütün bu insanlar (Müslüman, Yahudi vs.) için mitler, bidayette gerçekleşen olayları anlatmak suretiyle insanın bugünkü hale neden ve nasıl geldiğini izah etmektedir. c. Kozmogoni: 8 Kozmogoni= nizam, intizam, düzen ve süs, yani düzenli ahenkli evren anlamındadır X bunu zıddı KAOS tur (düzensiz şekilsiz) Yunan mitolojisine göre ise, tanrılar ortaya çıkmadan önce KAOS mevcuttu. 7 Eliade, Le sacré et le profane, s.70 8 Kosmogonie (gr. κοσμογονία kosmogonía Weltzeugung ; in älteren Texten auch Kosmogenie) bezeichnet Erklärungsmodelle zur Entstehung und Entwicklung der Welt. Diese können mythisch die Weltentstehung deuten oder rational erklären. Kosmogonische Vorstellungen gehören zum Bereich der Mythologie, kosmogonische Theorien sind Gegenstand der Philosophie oder der Naturwissenschaften
7 Kozmos ve doğuş/doğum anlamına gelen GENESİS terimlerinden oluşan KOZMOGONİ kavramı, dünyanın nasıl meydana geldiğini açıklayan teoriler içermektedir. Kozmogonik mit, kaos un nasıl kozmosa dönüştüğünü, yani hiçliğin varlığa dönüştüğünü anlatır Bireylerin ve toplumların kendi menşelerini açıklama ihtiyacı duydukları gibi, kültürler de kendi kökenlerini bilme ihtiyacı hissetmiştir. Bundan dolayıdır ki, neredeyse bütün kültürlerde yaratılış mitlerine, yani kozmogoniye rastlamak mümkündür 9 Çeşitli kültürlere ait kozmogonik miti Eliade 4 kategoriye ayırır: 1) EX NİHİLO yoktan varlığın meydana gelişi 2) SUYA DALIŞ su ile ilgili mitler su motifli 3) BİR BİRLİĞİN BÖLÜNMESİ başlangıçtaki bir birliğin bölünmesi sonucunda gerçekleşen yaratılıştan bahseden mitler 4) BİR VALIĞIN BEDENİN PARÇALARA AYRILMASI başlangıçtaki bir birliğin bedeninin parçalara ayrılmasından gerçekleşen yaratılıştan söz eden mitler Geleneksel toplumlardaki insan için kozmogoni, başlangıcı temsil eder Kozmos tanrıların yarattığı en üstün şeydir. Kozmogoni de en üstün tanrısal tezahürüdür. Bir şeyin başlaması onun yaratılması anlamına geldiği için kozmogonik mit böylece en üstün yaratma fiilini temsil etmektedir. (Adıbelli s.213) Kozmogoni varlığın nasıl meydana geldiğini anlatır. Dünyanın yaratılışını, her şeyden önce varlığın bir tezahürüdür- yani ONTOFAN dir Bir nesnenin, hayvanın, bitkinin vs. başlangıcını, yani ne şekilde var olmaya başladığını bilmek, bunlar üzerinde büyüsel bir güce sahip olma anlamına gelmektedir Bir şeyin menşeini, yani ilk nasıl varlık kazandığını anlatan mit sayesinde o şeye hükmetmek mümkündür. (sırra vukufiyetten mütevellit) Mezopotamya da RİTÜELLE KOZMOGONİK MİTİN OKUNMASI İNSANIN YENŞDEN DOĞMASINI AMAÇLAR 10 9 Adıbelli, s.212
8 Her şey tanrı- tanrısal varlıkta hayat kazanır. Evren, doğa, yaratılışın tezahürüdür. Bu yüzdendir ki, Doğa, insan için (Mezopotamya dakiler için geçerlidir en azından) hiçbir zaman doğal olmayıp, her zaman dinî bir değere sahip olmuştur. Dünyayı seyreden, kutsalın varlığını keşfeder: Dindar insan için Doğa, her zaman kendini aşan doğaüstü gerçekliği ifşa eder. 11 Mit her şey için, yeme-içme vb, örnek teşkil eder. Gerçek ve kutsal olduğu için! YANİ MİT, ZAMANIN BAŞLANGICINDA GERÇEKLEŞEN VE İNSANLARIN DAVRANIŞLARI İÇİN MODEL OLUŞTURAN GERÇEK VE ANLAMLI BİR ÖYKÜDÜR Eliade: Mythes, reves et mystere adlı eserinde (s.30): BİR MİTİN OKUNDUĞU YA DA MİTİK BİR ŞAHSİYETİN HAREKETLERİNİN TAKLİT EDİLDİĞİ HER SEFERDE MİTLE ÇAĞDAŞ OLUNMAKTADIR demiştir. d. Arketip: Arketip= Yunanca ARKHETYPON, Latince ARCHETYPUM. ARKHE (ilk, başlangıç) TUPOS (şekil, kalıp, model) ARKHETYPON (Özgün model, prototip, ilk model) ARKETİP Eflatun, İreneas ve Filo da Demiurgos kavramı vardır ve önemlidir. Demiurgos, kendi dışında var olan arketipik bir dünyayı doğrudan veya dolaylı yollardan kopyalayarak bu dünyayı meydana getirmiştir. Bu görüşe göre Demiurgos, canlı olmayan, fakat canlı bir modeli taklit eden bir robotu üreten mühendis tarzında dünyayı yaratmıştır. İNSAN DA DÂHİL OLMAK ÜZERE EVRENİN YARATILIŞI, ÖNCEDEN VAR OLAN AŞKIN BİR GERÇEKLİĞE BAĞLI OLDUĞU ŞEKLİNDEDİR 12 20.yy da arketip kavramı yeniden ele alındı: JUNG: kolektif bilinçaltı yani insanoğlunun geçirdiği değişik tecrübeler, belirli bir yoldan genetik olarak kodlanmakta ve sonraki kuşaklara aktarılmakta olduğunu söyler. (yani her insanda vardır ama şuur altındadır) 10 Eliade, le sacré et le profane, s.74 11 Eliade, a.g.e. sç101-102 12 Beverly Moon, Archetypes, s.379, naklen Ramazan Adıbelli, a.g.e, s.219
9 Eliade ise, Arketip terimini birinci anlamda, yani PARADİGMA ve 2. Olarak NRKE/MODEL anlamında kullanır. Eliade ye göre arketip kavramının bir üçüncü anlamı daha vardır, o da İMGE dir. MİTİK BŞR OLAY, RİTLERLE TEKRAR O ANA DÖNMEYİ BAŞLANGICA RUCU ETMEYİ VE DOLAYISIYLA PROFANDAN KUTSALA GEÇİŞ-DÖNÜŞÜ SAĞLAR. Bu konuda tarihî bir olaydan farklıdır, zira tarihi bir olay bir kere vuku bulur ve tekrarlanamaz: mesela 1789 Bastille hapishanesine baskın veya 1453 yılında İstanbul un fethi gibi. Mit ve onu ritüellerle tekrarlama yapan insan, İLLUD TEMPUSA gider, yani tarih ötesine bir yolculuk yapar. Dolayısıyla mitler ve ritüellerle arketipi tekrar yaşamak söz konusudur. Eliade nin TEORİSİ SENKRETİK BİR YAPI ARZ EDER (FARKLI TEORİLERDEN UNSURLAR BARINDIRIR) e. Cennet Özlemi: Eliade, Platon un zikrettiği başlangıçtaki Cennet mitin evrensel bir karakter arz ettiğini savunmaktadır Eliade ye göre kozmogonik mitlerde ortak bir yapı vardır. in illo tenpore de sıkı bir bütünlük mevcuttu. Bu bütünlük Dünyanın ya da insanlığın meydana gelebilmesi için bölündü ya da kırıldı 13 Yaratılışla birlikte kozmos da bölündü. BİDAYETTE İLK İNSANLAR DA TANRIDAN AYRILMIŞ DEĞİLDİR. Bundan dolayıdır ki, birçok arkaik din, bir dağ, ağaç, merdiven ya da sarmaşık vb. aracılığıyla gökyüzü ile bidayette bütün insanların iletişim halinde olduğunu, fakat daha sonra bu iletişimin kesildiğini anlatan mitlere sahiptir. 14 Kitab-ı Mukaddes te Âdem ve Havvanın cennetten DÜŞÜŞÜ (LA CHUTE) 13 Eliade, İmages et Symboles, s.208 14 ELiade İmages et symboles s. 52-52
10 BAŞLANGIÇTAKİ BÜTÜNLÜĞÜ BÖLÜNMESİNDEN ÖNCEKİ DURUM, ELİADE YE GÖRE MÜKEMMEL İNSANLIĞIN DURUMUNU ( ) BAŞLANGIÇTAKİ İNSANIN CENNETVARİ DURUMUNU ( ) YANSITMAKTADIR. BU AŞAMADA CİNSİYET AYRIMI HENÜZ MEYDANA GELMEMİŞTİ 15 Günahla düşüş evrensel bir inanıştır Eliade ye göre şayet in illo tempore bu olay (la chute) gerçekleşmiş olmasaydı, insan ölümsüz olmazdı, taşlar gibi sonsuz yaşayabilir, yılanlar gibi deri değiştirebilirdi. ÖLÜMÜN BİDAYETİNİ ANLATAN MİT, İN İLLO TEMPORE GERÇEKLEŞEN KAZAYI ANLATMAKTA VE BÖYLELİKLE DE İNSANIN NEDEN ÖLÜMLÜ OLDUĞU SORUSUNA CEVAP SUNMAKTADIR. 16 ELİADE YE GÖRE İNSAN BİR ANLIK İÇİN DE OLSA MİTİN ANLATTIĞI O DURUMA YENİDEN GELME İHTİYACINI HİSSETMEKTEDİR. ÇÜNKÜ CENNET ÖZLEMİ HÂKİMDİR Yaratılış sonunda dünyanın ikiye bölünmesinden önceki duruma yeniden dönmeyi arzulayan insanı Eliade şu şekilde isimlendirir: KOZMİK İNSAN- L HOMME COSMİQUE Eliade ye göre Cennet özlemi, insanın kozmos içerisindeki belirli bir durumunu yansıtmaktadır. Monoteistlerde bu özlem ASLÎ GÜNAH sonucu DÜŞÜŞ (LA CHUTE) ile ifade edilir. Düşüşten önceki dönem Eliade ye göre HAYALİ ZAMANDIR (LE TEMPS DU RÊVE). BU BAĞLAMDA ELİADEYE GÖRE YAHUDİ VE HIRİSTİYANLARIN DİN DEDİĞİ ŞEY, İLK İNSANIN BU DÜŞÜŞÜNÜN BİR NETİCESİDİR. 15 Eliade, Traite histoire des religions, s.355-256) 16 Adıbelli, a.g.e. s.235