BÖLÜM 9 TÜRK YE KL M Türkiye iklimini etkileyen faktörler; Matematik Konum Çevresindeki denizler Yükselti ve yerflekilleri Çevresindeki bas nç merkezleri a) Yüksek Bas nç merkezleri; Sibirya, Asor, Afrika n n kuzeyi b) Alçak Bas nç merkezleri; Basra, zlanda, Akdeniz ve Karadeniz in do usu Da l fl nda Görülen Özellikler; 1- Genelde güneyden kuzeye gidildikçe s cakl k azal r. En yüksek s cakl k ortalamalar na güney bölgelerimizde, en düflük s cakl k ortalamalar na kuzey bölgelerimizde rastlan r. (Enlem etkisi) 2- K y lar n tümünde y ll k s cakl k ortalamas 1 C den fazlad r. (Deniz etkisi) 3- Bat dan do uya gidildikçe s cakl k azal r. (Yükselti karasall k) 4- Yaz mevsiminde en s cak bölge Güneydo u Anadoludur. (Karasall k ve Enlem) - mevsiminde en l k bölge Akdeniz dir. (Enlem, Deniz etkisi) 6- mevsiminde en so uk bölge Do u Anadolu dur. (Yükselti, Karasall k) 7- Y ll k ve günlük s cakl k farklar n n en az oldu u bölge Karadeniz dir. (Nem fazlal ) 8- Y ll k s cakl k fark n n en fazla oldu u bölge Do u Anadolu dur. (Yükselti, Karasall k) 9- K y lardan uzaklafl ld kça s cakl k ortalamas düfler, s cakl k fark artar. (Karasall k, yükselti) 1- Yaz mevsiminde en serin bölge Karadeniz dir. (Enlem, nemlilik) 11- K y ile iç bölgeler aras ndaki s cakl k fark yaz n azal r, k fl n artar. 24 C 26 C 28 C Türkiye ndirgenmifl Ocak zoterm Haritas Türkiye ndirgenmifl Temmuz zoterm Haritas Türkiye ndirgenmifl Y ll k zoterm Haritas Da l fl nda Görülen Özellikler; 14 14 16 17 18 2 16 17 18 2 3 C 32 C 34 C 1- Yerflekilleri ile ya fl aras nda paralellik gözlenir. Yüksek da lar n k y ya paralel uzand yöreler bol ya fl al rken, iç bölgelerdeki çanak ve çukurlar az ya fl al r. 2- En fazla ya fl alan yerler kuzey ve güney k y lar - m zd r. (Deniz etkisi ve da lar n k y ya paralel uzanmas ) 3- Bat bölgelerimizin k y kesimleri fazla ya fl almaz. (Yükselti azl, da lar n k y ya dik uzanmas ) 4- En fazla ya fl alan bölge Karadeniz (Ba l nem fazla), en az ya fl alan bölge ise ç Anadolu dur. (Da larla çevrili olma, denizden uzakl k) - Kuzey ve güney bölgelerimizdeki s rada lar n k - y ya dönük yamaçlar içe dönük yamaçlardan fazla ya fl al r. (Deniz etkisi) 21 21 14 13 14 13 17
6- En fazla ya fl alan yöreler; Do u Karadeniz, (Rize, Giresun, Ordu) Bat Karadeniz, (Zonguldak, Bart n) Mentefle Yöresi (Mu la) Bat, Orta ve Güneydo u Toroslard r. (Antalya, Hatay, Bitlis) En az ya fl alan yöreler ise; ç Anadolu Trakya ve Güneydo u Anadolu nun düzlükleri ile Do u Anadolu daki çöküntü ovalar d r. (I d r, Erzincan, Malatya) 7- Genelde k y lardan uzaklafl ld kça ya fl azal r. (Deniz etkisi) 8- Ayn enlemlerdeki Do u Anadolu, ç Anadolu dan daha fazla ya fl al r. (Yükselti) 9- Akdeniz, Ege, Marmara ve Güneydo u Anadolu en fazla ya fl k fl, ç Anadolu ilkbahar, Karadeniz ise sonbaharda al r. 1- Kar ya fl ve donma olaylar n n en fazla oldu u bölge Do u Anadolu dur. (Yükselti-karasall k) mm 3 2 C 3 1 2 1 A OfiM N M H T A E E K lkbahar Yaz Sonbahar Karadeniz klimi mm C 1 3 lkbahar Yaz Sonbahar KL M T PLER Akdeniz k y lar, Ege k y lar, Marmara Denizi çevresi ve Güneydo u Anadolu nun Gaziantep Yöresinde Akdeniz klimi, (Bitki örtüsü maki) Karadeniz k y lar nda Karadeniz iklimi (Bitki örtüsü orman) Erzurum-Kars yöresinde sert karasal iklim (Bitki örtüsü çay r) di er yörelerde ise bozk r iklimi görülür. Not : mm 3 2 Ülkemizde çok k sa mesafelerde s cakl k, ya fl ve iklim koflullar nda büyük farkl l klar n görülmesi yerflekillerinin çeflitlili i ile ilgilidir. TÜRK YE DEK KL M T PLER C ç Anadolu Bölgesi klimi (Karasal) mm C 1 3 2 1 A OfiM N M H T A E E K lkbahar Yaz Sonbahar 1 2 1 A OfiM N M H T A E E K lkbahar Yaz Sonbahar 1 lkbahar Yaz Sonbahar lkbahar Yaz Sonbahar 1 3 2 1 Erzurum-Kars (Sert Karasal) Çevresi klimi A OfiM N M H T A E E K lkbahar Yaz Sonbahar Akdeniz klimi lkbahar Yaz Sonbahar 171
mm 1 3 A OfiM N M H T A E E K lkbahar Yaz Sonbahar Güneydo u Anadolu Bölgesi klimi (Karasal) Sonbahar lkbahar Türkiye de iklim tipine göre en fazla ya fl n düfltü ü mevsimler ÖZETLE lkbahar Yaz Sonbahar Yaz Türkiye de ayn anda de iflik iklim özelliklerinin görülmesi yerflekillerinin çeflitlili i ile ilgilidir. Ülkemizde; Çeflitli tar m ürünlerinin yetifltirilebilmesi Do al bitki örtüsünün çeflitlilik göstermesi Turizm mevsiminin güneyde erken bafllamas Çeflitli akarsu rejimlerinin görülmesi Ürünlerin olgunlaflma süresinin bölgeden bölgeye farkl l k göstermesi, Toprak türlerinin çok çeflitlilik göstermesi Hayvan türlerindeki çeflitlili in fazla olmas de iflik iklimlerin görüldü üne kan tt r. Van, Beyflehir, znik, E irdir gibi merkezlerde günlük s cakl k fark n n az olmas nemlilik ile ilgilidir. C 2 1 Yükselti azl nedeniyle k y bölgelerimiz içinde en az ya fl Marmara Bölgesi al r. Ülkemizde Karadeniz k y lar d fl nda yaz mevsiminin kurak geçmesinde bas nç kuflaklar etkilidir. K y bölgelerimizin s cakl k ortalamalar n n birbirinden farkl olmas enlem fark ile ilgilidir. ç bölgelerimizde k fl ya fllar n n kar fleklinde olmas düflük s cakl k ile ilgilidir. Akdeniz iklim kufla nda yer alan ülkemizde üç farkl iklim tipinin görülmesi özel konum flartlar ndan kaynaklan r. Ülkemizde yükselti farklar ndan dolay iklim özellikleri, bitki örtüsü, nüfus da l fl, yerleflme düzeni, ekonomik yap, yöreden yöreye çok de iflmektedir. Üç yan denizlerle çevrili olmas na karfl n ülkemizin büyük bölümü deniz etkisine kapal ve karasald r. Bu durumun nedeni kuzey ve güney bölgelerimizde da lar n k y ya paralel uzanmas d r. Ülkemizde ortalama karla örtülü gün say s, k - y bölgelerinden iç kesimlere ve bat dan do uya gidildikçe artar. (Yükselti-karasall k) Do u Karadeniz k y lar n n çok ya fl almas, k y n n hemen gerisinde s rada lar n yükselmesi ile ilgilidir. Akdeniz ve Karadeniz in l t c ve nemli etkisi, dar k y fleridinde görülür. Nedeni k y boyunca uzanan s rada lard r. K y larda günlük, ayl k ve mevsimlik s cakl k farklar yüksek de ildir. Karla örtülü gün say s üzerinde: Denize uzakl k Yükselti Karasall k etkilidir. Yaz aylar nda ba l nem oran en yüksek olan bölge Karadeniz dir. 172
BÖLÜM 9 Türkiye klimi TEST 26 1. Balkan yar madas nda bir yüksek bas nç merkezi, Marmara Bölgesinde ise bir alçak bas nç merkezi olufltu unda, Marmara Bölgesinde afla- daki rüzgarlardan hangisinin esmesi beklenir? A) Kefliflleme B) Karayel C) Poyraz D) K ble E) Lodos 2. Afla daki yörelerin hangisinde güneflli gün say s di erlerine oranla fazlad r? 3. A) Bat Karadeniz B) Erzurum Kars yaylalar C) Güney Marmara D) Akdeniz k y lar E) Ege k y lar 36. Akdeniz Bölgesinde yaz mevsiminin erken bafllamas nda afla dakilerden hangisinin etkisi daha fazlad r? A) Yükseltinin B) Nemlili in C) Bitki örtüsünün D) Enlemin E) Hakim rüzgarlar n 6. Maki bitki örtüsünün yayg n oldu u bir yörede afla daki tar m ürünlerinden hangisinin yetifltirilmesi en zordur? A) Çay B) Turunçgil C) Pamuk D) Zeytin E) Sebze 7. Afla daki co rafi bölgelerimizin hangisinde gerçek s cakl k de eri ile indirgenmifl s cakl k de eri aras ndaki fark en azd r? A) ç Anadolu B) Güneydo u Anadolu C) Marmara D) Do u Anadolu E) Karadeniz 17 Yaz Sonbahar lkbahar % 28 8. Türkiye de s cakl k da l fl üzerinde afla daki faktörlerden hangisi etkili olmam flt r? Yukar daki grafikte mevsimlere göre ya fl da - l m yüzdesi verilen flehrimiz afla dakilerden hangisidir? A) Zonguldak B) Kars C) Adana D) Ankara E) zmir 4. Afla daki flehirlerden hangisinin gerçek s cakl k ortalamas ile indirgenmifl s cakl k ortalamas aras ndaki fark en azd r? A) Kars B) Van C) Adana D) Kayseri E) Konya A) Nemlilik B) S cak ve so uk su ak nt lar C) Yükselti D) Kara deniz da l fl E) Enlem 9. Türkiye yi çevreleyen denizlerin afla daki olgulardan hangisi üzerinde etkili olmad söylenebilir? A) Y ll k s cakl k fark B) Donlu gün say s C) da l fl D) Kar örtüsünün yerde kalma süresi E) Gündüz süresi 173
1. Türkiye de Karadeniz Bölgesi nden sonra en fazla ya fl alan bölge afla dakilerden hangisidir? 14. Güneydo u Anadolu Bölgesi nde yaz mevsiminde yüksek s cakl klar görülmesinde afla - dakilerden hangisi etkili olmam flt r? A) Do u Anadolu B) Ege C) Marmara D) Akdeniz E) ç Anadolu 11. Türkiye nin ç bölgelerinden k y ya do ru esen rüzgarlar n, afla daki bölümlerin hangisinde föhn karekteri kazanma olas l en azd r? A) Do u Karadeniz B) Orta Karadeniz C) Antalya D) Adana E) Bat Karadeniz A) Baraj say s n n fazlal B) Güneydo u Toroslar n bölgeyi kuzeyden çevrelemesi C) Güneydeki çöl sahalar n n varl D) Deniz etkisinden uzak olmas E) Samyelinin etkili olmas 12. Kar fl k orman Alpin çay r i ne yaprakl orman. Bölge Makinin ulaflabildi i yükselti s n r (m) Akdeniz 7-8 m Ege 4 - m Marmara 2-3 m Maki Yukar da dikey do rultudaki bitki örtüsünün de iflimi verilen da hangi bölgemizde olabilir? A) Karadeniz B) Do u Anadolu C) Akdeniz D) Güneydo u Anadolu E) ç Anadolu 13. I. Denizlerle çevrili olmas II. Ortalama yükselti fazlal III. Akarsular n derine do ru gömülmesi IV. Gel Git olay n n görülmemesi Ayn enlemlerde yer alan Orta Asya ile k yasland nda Türkiye'de çöl bulunmay fl yukar - dakilerden en çok hangisiyle ilgilidir? A) II ve IV B) I ve IV C) Yaln z III D) Yaln z IV E) Yaln z I Yukar daki tabloda görüldü ü gibi maki bitki örtüsünün ulaflabildi i yükselti s n r n n bölgelerimize göre farkl l k göstermesinde temel etken afla dakilerden hangisidir? A) miktar B) Toprak özellikleri C) Enlem faktörü D) rejimi E) Sulama imkanlar 16. Türkiye nin üç yandan denizlerle çevrili olmas afla daki olgulardan hangisi üzerinde etkili olmam flt r? A) Do al bitki örtüsü B) Nüfus da l fl C) Tar msal ürün çeflidi D) Turizm faaliyetleri E) Yerel saat farklar 174
17. Türkiye'de ya fl da l fl ile ilgili afla daki yarg lardan hangisi yanl flt r? A) En fazla ya fl alan yerler k y da lar n n denize bakan yamaçlar d r. B) En az ya fl alan yerler iç bölgelerdeki çanak ve düzlüklerdir. C) Genelde k y lardan uzaklafl ld kça ya fl de- erleri azal r. D) Kuzeyden güneye gidildikçe ya fl düzenli olarak azal r E) miktar ile yerflekillerinin konumu ve yükseltisi aras nda yak n bir iliflki vard r.. Afla daki illerimizin hangisinde y ll k ya fl miktar di erlerine oranla fazlad r? A) Kayseri B) I d r C) zmir D) Zonguldak E) Mardin 18. Afla daki grafiklerde üç farkl ilin s cakl k ve ya fl de erleri verilmifltir. 2. V mm mm C 3 C 3 2 mm C 2 3 1 3 4 3 1 2 1 2 1 1 2 1 1 234 6 7 8 911112 1 234 6 7 8 911112 1 234 6 7 8 911112 I II 1 III Bu grafiklerin her biri Rize, Kayseri ve Adana gibi merkezlerden hangisine aittir? I II III A) Adana Rize Kayseri B) Rize Kayseri Adana C) Kayseri Adana Rize D) Rize Adana Kayseri E) Adana Kayseri Rize I Ocak ay izoterm haritas nda en düflük s cakl klara harita üzerinde iflaretli alanlar n hangisinde rastlan r? A) V B) IV C) III D) II E) I II III IV 17
TEST 27 Türkiye klimi BÖLÜM 9 1. Türkiye'de bat dan do uya gidildikçe s cakl k de erlerinin daha az de iflmesi afla dakilerden hangisinin etkisinin ortadan kald r lmas - na ba l d r? A) Yükseltinin B) Enlemin C) Boylam n D) Bitki örtüsünün E) Bak durumunun. fiehir Rize zmir Konya Sivas Erzurum Y ll k Fark ( C).. 23.4 23. 28.8 2. Bölgelerimizle ya fl rejimleri efllefltirildi inde hangisi yanl fl olur? A) Güneydo u Anadolu En fazla ya fl k fl n yaz kurak. B) Karadeniz k y lar Her mevsim ya fll, en çok sonbaharda C) ç Anadolu En fazla ya fl ilkbaharda, yaz kurak D) Kuzeydo u Anadolu Her mevsim ya fll, en çok k fl, en az ya fl yaz n. E) Ege ve Akdeniz k y lar En fazla ya fl k fl n, en az yaz n 3. ç Anadolu Bölgesinde orman yetifltirmek Karadeniz Bölgesinden çok daha zordur, diyen biri bu düflüncesini afla daki yarg lardan hangisiyle en iyi destekleyebilir? Yukar daki tabloda baz flehirlerimize ait y ll k s - cakl k farklar verilmifltir. Bu tablodan hareketle hangi yarg ya kesinlikle var labilir? A) fark güneyden kuzeye do ru düzenli olarak artar. B) Denizden uzaklaflt kça s cakl k fark azalm flt r. C) Nemlili in çok oldu u yerlerde s cakl k fark fazlad r. D) fark do udan bat ya do ru giderek artm flt r. E) Nemlili in yüksek oldu u yerlerde s cakl k fark azd r. A) Çünkü ç Anadolu Bölgesinde düflük ya fl de- erleri a ac n yetiflmesini zorlaflt rm flt r. 6. ( C) B) Çünkü ç Anadolu topraklar verimsizdir. C) Çünkü ç Anadolu Bölgesi su kaynaklar bak - m ndan çok fakirdir. D) Çünkü ç Anadolu Bölgesinde yaz devresinin k sal a ac n yetiflmesini zorlaflt rm flt r. E) Çünkü ç Anadolu'da yerflekilleri çok engebelidir. 4. I. Bat dan do uya do ru yükseltinin artmas II. K y ve iç bölgelerin bitki örtüsünce farkl olmas III. Kuzeyi ile güneyi aras nda 6 'lik enlem fark - n n olmas IV. Akarsu kaynaklar n n zenginli i V. Kuzey ve güney k y lar m zda da lar n k y ya paralel uzanmas Türkiye'de bölgeler itibar yla farkl iklim özelliklerinin görülmesinde yukar dakilerden hangilerinin etkisi vard r? 3 3 2 1 Manisa 1 Kars 1 2 3 4 6 7 8 9 1 1112 Yukar daki grafikte Kars ile Manisa illerimizin aylara göre y ll k s cakl k ortalamalar verilmifltir. Buna göre iki flehrin s cakl k ortalamalar n n farkl olmas nda afla dakilerden hangisi temel etkendir? A) Enlem B) Yükselti C) Bak D) Günefllenme süresi A) II III B) II IV C) II V E) Rüzgâr D) I III V E) I II 176
7. I. Yükselti fazlal II. Çok genifl bir alana sahip olmas III. Deniz etkisini alamama IV. Bitki örtüsü azl Do u Anadolu'nun "Erzurum Kars yayla iklim tipinde" lar n sert ve uzun Yazlar n serin ve ya fll geçmesi yukar dakilerden hangileriyle ilgilidir? A) I ve III B) I ve IV C) II ve IV D) I,II ve III E) II ve III 8. Türkiye'nin iç bölgelerinde orman n yerini otsu bitkilere b rakmas afla dakilerden hangisi ile ilgilidir? A) lar n çok so uk geçmesiyle B) miktar n n az olmas yla C) Mevsimlik s cakl k fark n n fazla olmas yla D) Yazlar n çok s cak olmas yla E) Y ll k s cakl k farklar n n düflük olmas yla 11. Afla daki tabloda Adana da aylara göre ya fl miktar verilmifltir. Buna göre; Adana ilimizin mevsimlere göre ya fl da l m grafi i afla dakilerden hangisidir? A) 7 (%) B) 7 (%) C) D) (%) (%) 7 Ay (mm) Ay (mm) Ocak 112 Temmuz 6 fiubat 93 A ustos Mart 68 Eylül 3 Nisan 1 Ekim 73 May s 47 Kas m 87 Haziran 22 Aral k 118 43 36 31 27 27 2 6 6 K Y S Mevsimler K Y S Mevsimler 7 9. 1 2 26 29 2 4 K Y S Mevsimler K 3 21 Y S Mevsimler 4 Yukar daki Türkiye haritas nda yönü oklarla ifade edilen hava kütlelerinden hangisinin orografik ya fl b rakma olas l en azd r? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 3 1. Akdeniz Bölgesi ile Marmara Bölgesinin y ll k s cakl k ortalamalar n n farkl olmas afla dakilerden hangisinin farkl l yla ilgilidir? A) Yükseltilerinin B) Enlemlerinin C) Boylamlar n n D) Yerflekillerinin E) Rüzgar yönlerinin E) (%) 7 28 K 36 17 Y S Mevsimler 12. Denize komflu olmalar na ra men, Karadeniz, Akdeniz, Marmara ve Ege Bölgelerimizde farkl iklim özelliklerinin görülmesinde afla dakilerden hangisinin etkisi yoktur? A) Ekvatora uzakl n B) Da lar n uzan fl do rultusunun C) Yükseltinin D) Bitki örtüsünün E) Çevreden gelen hava kütlelerinin 177
13. ( C) 3 2 1 (mm) 1 2 3 4 6 7 8 9 1 11 12 ( C) 3 2 1 Zonguldak 3 2 1 (mm) 3 2 1 1 2 3 4 6 7 8 9 1 11 12 Konya. Afla dakilerden hangisi bak etkisine ba l olarak ülkemizde ortaya ç kan bir sonuç de ildir? A) Güneydo u Toroslar n güneye bakan yamaçlar nda karlar n kuzey yamaçlardan önce erimesi B) Ülkemizde ev cephelerinin genelde güneye dönük olmas C) Akdeniz bölgesinde bir da n farkl yamaçlar nda ayn yükseltilerde ekilen ayn cins ürünün güney yamaçta önce olgunlaflmas D) Toros da lar n n güney yamaçlar nda tar m n yükselti s n r n n kuzey yamaçtan daha yüksek olmas E) Yaz bu day n n Adana'da Ankara'dan önce olgunlaflmas Yukar daki grafiklerde Zonguldak ve Konya'n n aylara göre s cakl k ve ya fl grafikleri verilmifltir. Grafikler karfl laflt r ld nda afla daki yarg - lardan hangisine var lamaz? A) Zonguldak'ta y ll k s cakl k fark daha fazlad r. B) Konya'n n ya fl maksimumlar ilkbahar mevsimine rastlamaktad r. C) Zonguldak'taki nisbi nemlilik oran daha yüksektir. D) Konya'da kar ya fl ve donma olay Zonguldak'tan daha belirgindir. E) Konya'da y ll k s cakl k fark daha fazlad r. 14. Afla daki flehirlerden hangisi en fazla ya fl k fl n almaz? A) zmir B) Adana C) Mu la D) Gaziantep E) Giresun 16. Türkiye de sonbahar ortalama ya fllar n n en fazla oldu u co rafi bölge afla dakilerden hangisidir? A) Akdeniz B) ç Anadolu C) Ege D) Karadeniz E) Marmara 17. Afla dakilerden hangisi, kara ve denizlerin farkl s nmas n n s cakl k üzerindeki etkisine örnek olarak verilemez? A) Erzurum'da kar ya fllar n n Antalya'dan fazla olmas B) Sivas'ta günlük s cakl k farklar n n Samsun'dan fazla olmas C) Kayseri'de zmir'den daha s k donma olay görülmesi D) Mersin'in y l boyunca Çanakkale'den s cak olmas E) zimir in k fl n Kütahya dan daha s cak olmas 178
18. "Kuzeydo udan esen sert ve so uk bir rüzgard r. Özellikle k fl mevsiminde ya mur ve kar getiren bu rüzgar en çok Marmara ve Karadeniz bölgelerimizde görülür." Özellikleri verilen rüzgar afla dakilerden hangisidir? A) Y ld z B) Poyraz C) Lodos D) Karayel E) Kefliflleme 21. Y ll k ya fl miktar n n az, yazlar n kurak geçti i yörelerde do al bitki örtüsü bozk rd r. 1 3 Buna göre, yukar daki haritada taral olarak gösterilen yörelerin hangisinde do al bitki örtüsünün bozk r olma olas l en azd r? A) 1 B) C) 3 D) 4 E) 2 2 4 22. Afla da Türkiye nin ocak ve temmuz ay izotermleri verilmifltir.. Suriye çöllerinden Güneydo u Anadolu Bölgesine do ru esen s cak ve kuru rüzgar afla - dakilerden hangisidir? 24 C 26 C 28 C 3 C 32 C 34 C A) Poyraz B) Samyeli C) Lodos D) Hamsin E) Bora 2. Afla da verilen yörelerin hangisinde y l içerisindeki donlu gün say s en fazlad r? A) çbat Anadolu B) Güneydo u Anadolu C) Bat Akdeniz D) Do u Anadolu E) Güney Marmara Türkiye ndirgenmifl Temmuz zoterm Haritas 14 16 17 18 2 Yaln zca bu haritalardaki bilgilere dayanarak, ocak ve temmuz ay ile ilgili afla daki yarg lardan hangisine ulafl lamaz? A) En yüksek ve en düflük s cakl klar aras ndaki fark ocak ay nda temmuza oranla fazlad r. B) Ocak izoterm haritas nda bat dan do uya do ru gidildikçe s cakl k azal r. C) Temmuz izoterm haritas na göre en s cak bölge Güneydo u Anadolu dur. D) Ocak izoterm haritas nda en yüksek s cakl klara Akdeniz Bölgesi nde rastlan r. E) Temmuz izoterm haritas nda k y lardan uzaklafl ld kça s cakl klar azal r. 21 14 13 Türkiye ndirgenmifl Y ll k zoterm Haritas 179
ÖSS ÖSS SORULARI - Türkiye klimi BÖLÜM 9 1. Türkiye'nin deniz seviyesine indirgenmifl s - cakl klar incelendi inde kuzeyi ile güneyi aras nda yaklafl k 7 8 derecelik bir s cakl k fark bulunmas ne ile aç klanabilir?. da l fl üzerinde yükseltinin belli bir etkisi vard r. Bu etki kald r ld nda, Türkiye'nin y ll k s cakl k ortalamalar n n nas l olmas beklenir? A) Denizden uzakl kla B) Yerflekli özellikleriyle C) Matematik konumla D) özellikleriyle E) Bas nç merkezlerinin etkisiyle 2. Do u Anadolu ile Bat Anadolu'nun s cakl k ortalamalar bak m ndan farkl l k göstermesi bu bölgelerin hangi özellikleriyle aç klanabilir? 3. A) Enlemleriyle B) Boylamlar yla C) Yerflekilleriyle D) Yükseltileriyle E) Rüzgar yönüyle C 2 1 1 2 3 4 6 7 8 9 11112 Yukar daki grafikte görüldü ü gibi, Samsun ile Sivas aras nda s cakl k fark yaz n azalmakta, k fl n ise artmaktad r. lar aras ndaki fark n mevsime göre de iflmesi, iki kentin hangi bak mdan farkl olmas na ba lanabilir? A) Yerflekli B) Denize uzakl k C) Enlem D) Bak E) Bitki örtüsü Samsun Sivas 4. n en düflük s cakl klar, genellikle Do u Anadolu bölgesinde görülür. Bu duruma yol açan etkenlerden biri afla dakilerden hangisidir? A) K y larda yüksek, iç kesimlerde düflük B) Kuzey ve Güneyde düflük, iç kesimlerde yüksek C) Güneyde yüksek, Kuzeyde düflük D) Do uda yüksek, Bat da düflük E) Her yerde eflit 6. S cakl n y l içinde da l fl bak m ndan birbirine en çok benzeyen kent çifti, afla dakilerden hangisidir? A) Trabzon Sivas B) Zonguldak Bolu C) Adana Diyarbak r D) Zonguldak Trabzon E) I d r Adana 7. Türkiye'nin y ll k s cakl k ortalamalar deniz seviyesine indirgendi inde, en yüksek s cakl klar n Güneyde de il Güneydo uda oldu u görülür. Bu durumun nedeni afla dakilerden hangisidir? A) Denize uzakl k B) Enlem derecesi C) Bitki örtüsü D) Yerflekli E) Buharlaflma miktar 8. Türkiye'nin her bölgesinde sebze bitkileri yetifltirilir. Ancak, bir sebzenin olgunlaflmas bölgeden bölgeye farkl aylara rastlar. Buna göre, do al yetiflme koflullar göz önüne al nd nda fasulyenin hangi bölgede en geç olgunlaflmas beklenir? A) lar n kar fleklinde olmas B) Yükseltinin fazla olmas C) Orman bak m ndan fakir olmas D) Yerflekillerinin engebeli olmas E) Karadeniz üzerinden rüzgar almas A) Ege B) Akdeniz C) ç Anadolu D) Güneydo u Anadolu E) Do u Anadolu 18
9. Y ll k ya fl miktar Mardin'de 69 mm, Kars'ta 34 mm'dir. miktar daha fazla olmas na ra men Mardin'in Kars'tan daha kurak olmas bu yörenin hangi özelli ine ba lanabilir? 1. 11. A) Yerflekilleri bak m ndan sade olmas na B) Buharlaflman n fazla olmas C) lar n ya mur olarak düflmesine D) Akarsu a n n seyrek olmas na E) Bitki örtüsünün bozk r olmas na Kentler I d r Erzurum Ankara Yukar daki tabloda üç kentin ortalama s cakl klar verilmifltir. Ayn enlem üzerinde yer almalar na karfl n Erzurum'un y ll k ortalama s - cakl n n I d r ve Ankara'dan daha düflük olmas n n bafll ca nedeni afla dakilerden hangisidir? A) Denize olan uzakl n n daha fazla olmas B) Yükseltisinin daha fazla olmas C) Daha fazla miktarda ya fl almas D) Kuzey rüzgârlar na aç k olmas E) Bir ovada yer almas 14 Y ll k ort. ( C) 11. 6. 11.6 16 17 18 2 Yukar daki haritada Türkiye'nin deniz seviyesine indirgenmifl y ll k izotermleri gösterilmifltir. Buna göre, en yüksek s cakl klar n Güneydo- uda görülmesinde, I. Daha güneyde yer alma II. Deniz etkisine kapal olmas III. Nemli olma etmenlerinden hangileri etkilidir? A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve II E) Yaln z III 21 14 13 12. Afla daki grafikte, Akdeniz, ç Anadolu ve Karadeniz bölgelerindeki ayl k ortalama ya fl miktarlar gösterilmifltir. 2 1 (mm) O fi M N M H T A E E K A Bu grafikte,, ve s ras yla hangi bölgelerdeki ya fl miktarlar n göstermektedir? A) ç Anadolu Akdeniz Karadeniz B) Akdeniz ç Anadolu Karadeniz C) Karadeniz Akdeniz ç Anadolu D) ç Anadolu Karadeniz Akdeniz E) Karadeniz ç Anadolu Akdeniz 13. Bir yerde günefl enerjisinden yararlanma olana güneflli gün say s ve günefllenme süresine ba l olarak de iflir. Bu bilgiler göz önüne al nd nda, afla daki yerlerden hangisinde günefl enerjisinden yararlanma olana en azd r? A) Do u Karadeniz k y lar B) Çukurova C) Ege Bölgesi k y lar D) Konya ovas E) Harran ovas 14. I. Asor II. Basra III. zlanda IV. Sibirya Yukar dakilerden hangileri, Türkiye iklimini de etkileyen yüksek bas nç merkezleridir? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) II ve IV 181
. I KB K KD II 18. Afla da üç merkezin ayl k ortalama s cakl k ve ya fl grafikleri verilmifltir. B GB G GD Yukar daki rüzgar gülünde numaralanm fl yönlerden esen rüzgarlar n adlar afla dakilerin hangisinde do ru olarak verilmifltir? I II III A) Karayel Y ld z Kefliflleme B) Kefliflleme Karayel Poyraz C) Y ld z Kefliflleme Poyraz D) Kefliflleme Poyraz Karayel E) Karayel Poyraz Kefliflleme 16. Türkiye'de çeflitli iklimlerin görülmesi afla - dakilerden hangisini en az etkiler? A) Ulafl m hizmetlerini B) Tar m ürünlerinin çeflitlili ini C) Orman da l fl n D) Toprak çeflitlerini E) Akarsu uzunluklar n 17. Afla dakilerden hangisi, Türkiye'de birbirinden farkl iklim özelliklerinin görüldü üne bir kan t olamaz? A) Çeflitli tar m ürünlerinin yetifltirilebilmesi B) Do al bitki örtüsünün farkl l klar göstermesi C) Turizm mevsiminin güneyde daha erken bafllamas D) Çeflitli akarsu rejimlerinin görülmesi E) Da n k ve toplu yerleflmelerin görülmesi D III mm C 3 1 1 7 I 1 2 3 4 6 7 8 9 1 11 12 Bu grafiklerin her biri Zonguldak, zmir ve Diyarbak r merkezlerinden hangisine aittir? I II III A) zmir Zonguldak Diyarbak r B) Diyarbak r zmir Zonguldak C) Zonguldak Diyarbak r zmir D) Diyarbak r Zonguldak zmir E) zmir Diyarbak r Zonguldak. Türkiye'de de iflik mevsim özelliklerinin ayn zamanda görülebilmesini sa layan bafll ca etken nedir? A) Yerflekillerinin çeflitlili i B) Il man iklim kufla nda yer almas C) Denizlerle çevrili olmas D) Genifl topraklara sahip olmas E) Bitki örtüsünün çeflitlilik göstermesi 3 2 mm C II 3 1 1 7 1 2 3 4 6 7 8 9 1 11 12 1 3 2 1 mm C III 3 1 3 1 7 2 1 1 2 3 4 6 7 8 9 1 11 12 182
2. Y ll k ya fl miktarlar birbirine çok yak n olmas na ra men Güneydo u Anadolu Bölgesi nin, Do u Anadolu Bölgesine göre daha kurak olmas, bu iki bölgenin hangi bak mdan farkl olmas n n bir sonucudur? A) Akarsu a n n s kl B) Denize yak nl k C) Matematik konum D) Buharlaflma fliddeti E) Toprak yap s 23. Türkiye deki do al bitki örtüsü da l fl n gösteren bir haritadan, afla dakilerden hangisiyle ilgili bilgi edinilebilir? (21 ÖSS) A) Nüfus yo unlu uyla B) Hayvanc l kta uygulanan yöntemlerle C) Akarsu havzalar n n geniflli iyle D) klim tipleriyle E) Ulafl m olanaklar yla 21. Güneydo u Anadolu, y l içinde Marmara Bölgesi kadar ya fl al r. Buna karfl n, Güneydo- u Anadolu nun tar mda en çok sulama ihtiyac duyulan bölge olmas afla dakilerden hangisi ile ilgilidir? 24.?@f?@?@?@?/K??@e@@?@?@?@?V4@ @@e?@@@?@e/x?@h?@?'@(?@?@ev/e?@@@@@e?s@u?@ @(R/e (Ye?@ @@@@@@@@@@@@Me?@6Ke @@@@@@@@@@@@@?e S@@@ @?hg@?@?@@?@f?@e?@@@e@?e@? @?e @?e?@@?@) )X?@?@f?@?@?@?/K??@e@@?@?@?@?V4@?J?V4@@ @@e?@@@?@e@??@?@ko)x?@?.y?f?@?@@@@)e 7R/Ke?@KO)X?@h?@ W-X?e?@@@@)he?J?V'@,?.Y??V+Y 7R/T-X @@@@@@@@@@@@Me?@6Ke @?hg?@@@@? @@@@@@@@@@@@@?e S@@@ @?@@@@ @?@@@??@e?s@@@h @6K?O.?@e?@@@e@?e@??&@@@? @?e @?e?@@?@) )X?@ )X?@?@f?@?@?@?/K??@e@@?@?@?@?V4@?@@H?W-X?@@@R+Y?@@H?@K? @?O&@,?@e@??@h?@6Ke?@@@@M? @@e?@@@?@e@??@?@e@??@?@@h?@6x @??@@@ O.f @??@@1?@@@@@@@?@f?@?@?@?/K??@e@@?@?@?@?V4@ S@@@?@e@??@h?@@??@?@6Ke @?f.y @?hg?@@@@? @@@@@@@@@@@@Me S@@@ @?V4@?@??@eW. /T&?e @@e?@@@?@e@??@?@?@?@y @?ew.e?@e?@ @?.Ye?@@?@??@?@@?@?2@ @?@@@??@e?j@@@h @@@@@@@@@@@@@?e?@6t2@?@ @@@@e@?eb@@@l??@?@?@@?h?@6ke?@6keo.?@e?@@@e@?e@??@@@@? @?e )X @?e @@@@@@@@@@@@Me @?@?f?@ S@@@ @?hg?@@@@@ @@@@@@@@@@@@@?e S@@@ @?e@??@ @?e?@@?@) )X )X?@e?@@@e@?e@? @?@@@??.Y??J@@@??W.?e@?2@ @?@?@?@?@@e?@?@?@@@@@ )X @?e?@f?@?@?@?/k??@e@@?@?@?@?v4@ @?e?@@?@)?@ )X @@e?@@@?w&?w2@@?*@w&@x??@?v4@@@)x @?ei4@) @@@@@@@@@@@@Me?@?@?@@?h?@6Ke S@@@ @@@@@@@@@@@@@?e @?hg@@?@?@?@@@e@@ @?@?@?@?@@e?@?@ @?e @?e?@@?@) )X?@ A) Yerflekillerinin sadeli iyle B) Topraklar n n killi olmas yla C) Yaz n s cak geçmesiyle D) Akarsular n derin vadiler içinde akmas yla E) Denizden uzak olmas yla Don olay çok az görülen ve yaz kurakl olmayan yerlerde yetiflebilen bir bitki, yukar daki haritada numaralarla gösterilen alanlar n hangilerinde yetifltirilebilir? (21 ÖSS) 22. Orta kuflak okyanus iklimi her mevsimi ya fll olan, yaz n afl r s caklar n, k fl n afl r so uklar n görülmedi i bir iklim tipidir. Buna göre, Türkiye nin afla daki co rafi bölümlerinden hangisinin k y kesiminde görülen iklim tipi orta kuflak okyanus iklimine benzer özellikler gösterir? (21 ÖSS) A) I ve II B) I ve V C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V A) Antalya Bölümü B) Ergene Bölümü C) Ege Bölümü D) Adana Bölümü E) Do u Karadeniz Bölümü 183