AZ KATLI YtJKSEK Y O Ğ U N L U K L U KONUTLAR ların çatı masrafları yüksek konutlardan daha fazla olmakla birlikte, yüksek konutlarda gereken kaliteli dış yüzeylerin sağlanması, bu yüzeylerin bakımı, inşaat ve bakım sırasında gerektirdikleri emniyetli ve kalifiye işçiliğin masrafları ve ekipmanı alçak konutlardan daha pahalıya malolmaktadır Ayrıca, alçak konutlar için uygun konstrüksiyon sistemlerinin yüksek uygulanamaması, alçak konutların fayda açısından bir başka yönünü karmaktadır olan hafif konutlara toplumsal ortaya çı- SOSYAL VE PSİKOLOJİK YÖNLER Dr Nigân Bayazıt Mimar (İTÜ) İTÜ Mimarlık Fakültesi Asistanı GİRİŞ Yurdumuzun geleneksel konut ve yerleşme biçimini karakterize eden az katlı konut yapıları bu yazının temasını meydana getirmektedir İklim ve coğrafya ile yoğrulmuş zengin kültürlerle dolu Anadolu'nun en önemli karakteristiklerinden birisi sivil mimarisi olmuştur Özellikle Anadolu'da gelişen Türk evi, burada kendine özgü karakteristiklerini bulduktan sonra Osmanlı imparatorluğu sayesinde Avrupa'da Yugoslavya, Bulgaristan ve Yunanistan'ın bazı bölgelerine kadar yayılmış ve kendisini kabul ettirmiştir Henüz halkının % 70'i köylerde yaşayan, köyden şehire göç hızının % 5 olduğu ve gelecekte daha da artacağı tahmin edilmekte olan yurdumuzda, insanların büyük bir çoğunluğunun toprakla olan bağlan kuvvetlidir En önemli yatırım konularımızdan biri olan konut yapımında bu hususların özellikle üzerinde durulması gerekmektedir Modem şehirlerdeki tek evler bir köy konutunun kopyası olmaktan ileri bir şey değildirler; yalnız bazı kısımları daha büyük, depo gibi bazı kısımları ise daha küçüktür Avrupa'nın birçok yerlerinde uygulanmakta olan iç avlulu bir katlı konutların da Akdeniz kıyılarının geleneksel konutunun bir kopyası olduğu hemen göze çarpar Çok katlı blokların ise Almanca ifadesi ile «Mietskaserne» yani «kiracı kışlaları» ndan geldiği sanılmaktadır Bugün Avrupa'nın birçok yerlerinde halkın alışkanlıklarına, arazinin satın alınma veya kiralanma imkânlarına göre alçak veya yüksek katlı yapılar uygulanmaktadır Yüksek katlı yapılar genellikle şehir içlerinde arazi fiyatının fazla olduğu bölgelerde yer almakta, buna karşılık alçak yapılar bunun dışındaki her yerde bol bol uygulanma şansına sahip olmaktadır Teknik yönden ele alacak olursak, yüksek katlı yapılar çeşitli nedenlerle bazı hallerde % 50 ye kadar yükselen bir oranda daha pahalı olabilmektedir Bunun nedenini yalnız inşaat masraflarında, kalifiye işçilik ve ekipmana olan ihtiyaçta değm, aynı zamanda bölgesel yönetmeliklerin getirdiği merdiven, asansör, yangın merdiveni, vb zorunluluklarında da aramak gerekir Diğer taraftan alçak konut- Birçok kimse az katlı konutların yaya ve araç trafiği güçlüğünden korkarlar, bu az katlı konutların fazla yaygınlaşması sonunda bazı servis, hizmet ve merkezlerin uzaklaşması korkusudur Ayrıca, ve konutun bakım sorununun ev kadını üzerinde ayrı bir yük teşkil etmesi de söz konusudur Ancak, bizim geleneksel yapı tiplerimizde iç avlu niteliğindeki taşlıkların ve gölgeleyici yüksek ağaçların böyle bir sorunu getirmediği, tersine sıcak mevsimlerde aile bireylerinin konut dışında yaşamalarını sağlayıp ev işlerini minimuma indirmeye yardımcı oldukları bir gerçektir Özellikle çocuklu ve kalabalık aileler için alçak (bir, iki, üç katlı) bu tip konutlar ideal sayılacaktır Alçak blokların bir mahzuru çocukların kolayca avludan istenmeyen yerlere kaçabilmeleridir Yüksek bloklarda bu bir ölçüde önlenmektedir Fakat diğer taraftan çocuğun açık havada, annesinin kontrolü altında serbest bir şekilde oynamasına yüksek konutlarda imkân olmamaktadır Yüksek blokların diğer bir mahzuru da gerek genel kısımlarda gerekse özel balkonlarda istenen veya istenmeyen bir komşu ile karşılaşmak ihtimaldir, bunların her ikisi de zaman zaman rahatsız edici olabilir Ayrıca bu konutlarda genellikle başarıya ulaşamayan bir husus da çok pahalı olabilen ses izolasyonudur Komşunun evindeki sinirli ve gergin havanın, gecenin geç saatlerinde bir partinin, ya da bir çocuk ağlamasının rahatsız etmesi daima mümkündür Buraya kadar belirtilmeye çalışılanlar ve bundan sonra üzerinde durulacak sorunlar alçak (bir, iki, üç katlı) konutlarda yapılan yüksek yoğunluk denemesinin gerekçesi olarak ileriye sürülmektedir Yüksek konutların yerine göre faydalan ve sağlayacakları ekonomi inkâr edilemez Burada az katlı konutların çok iyi tasarlandıklarında sağlayacakları faydalar bazı karşılaştırmalarla anlatılmaya çalışılmıştır Aslında bu iki konut türünün bir arada dengeli olarak kullanılması en ideal durumdur Genellikle çocuksuz aileler ve bekârlar yüksek bloklarda, çocuklu ve kalabalık aileler alçak bloklarda yerleştirilerek iyi bir kompozisyon elde edilebilir Bu hem estetik yönden, hem de sosyal eğilimler açısından başarılı bir sonuç verir Yalnız yurdumuz için değil, diğer Avrupa ülkelerinde de durum aynıdır Arazi fiyatları gibi ekonomik nedenlerle yüksek yoğunluk elde etmek gerekmekte, bu durumda bu gibi araştırmalar önem kazanmaktadır Normal olarak şimdiye kadar tasarlanan vaziyet planlarında az katlı yapılarla elde edi- len yoğunluklar hektar başına 150-160 kişi dolaylarındadır Halbuki normal ihtiyaçlar hektar başına 300-350 kişiyi alabilecek nitelikte konut tiplerini gerektirmektedir Bu durumda bütün sınırlar zorlanarak yeni bir atılım yapılmalıdır Genellikle yüksek yoğunluk ve az kat sözleri bir arada kullanıldığında ilk akla gelen Ondokuzuncu yüzyıl İngiltere'sindekl işçi mahallerinin sıra evleri bu yazıda söz konusu edilmemektedir Genellikle bir alışkanlık olarak yüksek yoğunluğun düşük yaşama şartlarını, düşük yoğunlukların ise iyi yaşama şartlarını getirdiği kanısı yaygındır Gerçekte yurdumuzun bugünkü durumunda düşük yoğunluklu kenar mahallelere ve yüksek yoğunluklu zengin bölgelere rastlamak mümkündür YOĞUNLUK İnsan yerleşmeleri bir çok düzenin birbirine kilitlendiği bir sistemdir Tek bir insandan evrene kadar uzanan zincir içinde durum aynıdır Yerleşme, ulaşım, haberleşme, çalışma, barınma gibi bir takım şebekelerin hiyerarşik yapılarının bir uç noktasıdır Konut çevresindeki yaya ve araç trafik ları gibi tesisler bu hiyerarşik düzenin çeşitli uçlarının bir birleşimidir Buna göre yoğunluğu bu hiyerarşik strüktürün çeşitli kademelerinde ayrı ayrı belirlemek gerekmektedir Bir arazi parçası üzerinde yaşayan insan sayısı olarak tanımlayacak olursak bir çok önemli faktörleri ihmal etmiş oluruz Genel olarak yoğunluk, insanların birbirlerine hizmet etmek için biraraya gelmesi ve birbirlerine zarar vermemek için birbirlerinden uzaklaşmaları ile bağıntılıdır Alışılagelen ve birçok yerlerde farklı kapsamlı olarak kullanılan yoğunluk tanımı, bir araziden faydalanan insanların sayısı olarak ortaya konulmaktadır Her türlü fiziksel durum için uygulanabilecek bir tanımın sağlam temel ve prensiplere dayanan bir alt yapıya ihtiyacı vardır Örneğin bir merkezde, çarşı üzerinde inşa edilmiş konutlarda yaşayan insanların sayısı, yalnız çarşı bölgesi ele alındığında çok düşük bir yoğunluk verebilir Elde edilen bu düşük rakam o çarşının arazi kullanılışı bakımından iyi tasarlanmış olmadığını göstermez Bu nedenle yoğunluk kapsamı içine servis yapılarını ve merkezleri de almak gerekir Aksi halde hatalı bir davranışa gidilmiş olur Bu nedenle ekistikte verilen sıralama İlk adım olarak kabul edilip hiyerarşik bir sınıflama elde edilebilir : adam oda konut konut grupu küçük komşuluk komşuluk küçük kasaba kasaba geniş şehir metropolis konurbasyon megajopolis
şehir bölgesi şehir kıtası a finanse ekümenepolis luk, b standardlarına Bütün bunlar yukardan aşağıya doğru bağlı oldukları sistemlerle ilgilendirdikleri açılardan ele alınırlar Burada sözünü ettiğimiz yoğunluk sağlam sonuçlar verir, fakat ancak çok geniş, metotlu bir çalışma ile elde edilebilir Bu yoğunluk kavramının şehir hiyerarşisi içindeki en küçük üniteye uygulanışını «net yoğunluk» olarak tanımlayabiliriz Bu en küçük ünite ise, kendisine servis ve hizmetler ulaşabilen bir konutla bu konutun yakın çevresi ile arasındaki mesafelerin yarı noktalarından geçen alanda yer alan konut, vb gibi yapısal unsurlardır Bu alan başına düşen insan sayısının hektara çevrilmesiyle net yoğunluk elde edilir Yaptığımız araştırma bu çerçeve içinde kalmakta olup şehir şebekelerinin hiyerarşik uçlarının bir sentez ve analizini kapsamaktadır YOĞUNLUK KRİTERLERİ İnsanın fiziksel ve ruhsal sağlığı, canlılığının devam etmesi, refahı, mutluluğu mekânla bağıntısına dayandığı için, mekânın biojik, fizojik, sosyal ve ekonomik faktörlerinin incelenmesi büyük önem taşır Yoğunluk kompleks bir takım faktörlerin ifadesi olup burada çeşitli kuvvetler rol oynar Yoğunluğun meydana gelişinde etkisi olan faktörleri aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz : 1 Sağlık f a k t ö r l e r i : a b c d temiz su, Hijyen ve atıklar, ışık, güneş ışığı, hava, sükûnet, konut içindeki yaşama mekânı, 2 Sosyal f a k t ö r l e r : a b c d e özel açık mekân, mahremiyet, emniyet, toplumsal olanaklardan faydalanma, istenen toplum oranlarını sağlamak (çeşitli oranlarda aile büyüklük ve çeşitleri için konut t i p l e r i ), f topluma ve kişiye ait alanlar arasında denge, 3 Teknik f a k t ö r l e r : a b c d s yanma tehlikesi, arazi azlığından çekilen sıkıntı, ler, zemin şartları, strüktürel sorunlar ve devamlılık, Standard strüktürel ünitelerle inşa imkânları, f strüktür yönünden diğer plan elemanlarına uygunluk, 4 Fiziksel yoğunluk kriterleri : a tiplerin arazi eğimine uygunluğu, b tiplerin kompakt kullanılma imkânları, c tiplerin çeşitli vaziyet planlarına uyma imkânları (esneklik faktörü), 5 Ekonomik f a k t ö r l e r : a arazi fiyatı, b konutun çalışma yerine uzaklığı ve ulaşım maliyeti, c zorunlu servislerin temini ve maliyeti, d yapıda işçilik, malzeme ve ekipmanın temini ve maliyeti, bölgeler için sulu kanalizasyon sistemi hem tehlikesiz, hem de daha ucuz olmaktadır Az katlı yapılarda çöp toplama belediye hizmetlerini arttırır, yüksek katlılarda az katlılara oranla belediye hizmetleri daha azdır Fakat çok yüksek yapılar için çöp depolama ve toplama pahalıya malolmaktadır 6 Yönetim Faktörleri : edenlerin politikalarına uygun- uygunluk Yoğunluk faktörleri çok karışık ve birbirleriyle çelişkili bir durum gösterirler Örneğin sağlık ve mahremiyet için arzu edilen bir durum yoğunluğu düşürücü bir rol oynayabilir Yukarda sıralanan faktörleri kritik olarak gözden geçirecek olursak hangilerinin yoğunluğu azaltıcı, hangilerinin arttırıcı yönde etki yaptıklarını belirleyebiliriz Yoğunluk genellikle ünite büyüdükçe düşer, bu düşme ulaşım yoğunluğu arttıkça daha da fazlalaşır Yukarda belirtilen kriterler açısından az ve çok katlı konutların alçak ve yüksek yoğunluklara göre durumları bir tablo halinde verilmiştir Fiziksel özellikler yönünden ele alırsak yine farklı sonuçlara varmak mümkündür Örneğin faktörü, gökyüzünün fazla kapalı olduğu bazı Avrupa ülkelerinde en önemli yeri almakta iken, Türk ye'nin birçok bölgelerinde hiç önem taşımamaktadır Yüksek yoğunlukta önemli bir sınırlayıcı olduğu halde, karışık bir yüksek yoğunluk bölgesinde (az ve çok katlı yapıların meydana getirdiği bir kompozisyon) çok uygun bir ç ö l ü m e varmak mümkündür Güneş ışığının önlenmesi gereken bölgelerimizin birçoğu için yüksek yoğunluk tabiî bir engel teşkil eder Ancak, yüksek yapıların çevrelerindeki yapıları gereğinden fazla gölgelemeleri ihtimali de fazladır Sert rüzgârların söz konusu olmadığı mutedil iklime sahip bölgeler için ancak düşük yoğunluk uygun olabilir Rüzgârlı, çok sıcak ya da çok sıcak bölgelerde ise yüksek yoğunluğa ihtiyaç vardır Çünkü yapıların önleyici bir etkisi olması ancak bu şekilde mümkün olur Faktörleri kritik olarak gözden geçirirsek aşağıda belirtilecek hususlar ortaya çıkar Sağlık faktörleri açısından, bütün servislerde olduğu gibi, yoğunluk düştükçe maliyet artmaktadır Su getirme ve kanalizasyon için uzun taşıma mesafeleri gerekmektedir Özel tesisat ise zemin şartlarına bağlı olarak düşük yoğunluklu bölgeler için daha az riskli ve ucuzdur Yüksek yoğunluk için özel tesisat, temellere su sızması nedeniyle tehlikelidir Bu durumda yüksek yapılı yüksek yoğunluklu YERLEŞME TİPLERİ ÜZERİNDE YOĞUNLUK FAKTÖRLERİNİN ETKİSİ alçak yoğunluk yüksek yoğunluk faktör az kat 1 Sağlık faktörleri a temiz su temini b sıhhî tesisat ve atıklar özel genel c fiziksel özellikler güneş ışığı havalandırma d konut içindeki yaşama imkânı 4 Fiziksel yoğunluk kriterleri a tiplerin kompakt kullanılabilmesi b tiplerin arazi eğimine uygunluğu c tiplerin esnekliği 5 Ekonomik faktörler a arazi fiyatı b konutun çalışma yerine uzaklığı c zorunlu servislerin temini ve maliyeti d yapıda işçilik, malzeme ve ekipman temini elverişsiz az kat çok kat 3 Teknik faktörler a yanma tehlikesi b arazi azlığından çekilen sıkıntı c ler d zemin şartları elverişli 2 Sosyal faktörler a özel açık mekân bitki yetiştirme rekreasyon çamaşır kurutma b mahremiyet işitilmeme c emniyet d toplumsal olanaklardan faydalanma İşaretler: x çok kat az ve çok katlı karışık yerleşmeler için elverişli
EĞİMİN YOĞUN IJJĞA E T K İ S İ e evler arasındaki uzaklık 1 'f3 O N U ın o a T_ lv E o eğim açısı fazla mümkün olan teras derinliği aı egım acısı güneş açısı derinliği r Y ^ r h 6 + 6H 9"m % 0 11 h T İ - 4 - f 6-1 21 hr+2> b H i l b -- 6 H4+ 6,-j \ ',3 50 75 H? 1-6-J r 120 V şu 1 oo k 6 -j Yoğunluğun düşmesi ile yerleşme bölgesinin seviyesi de tabiatiyle düşer, yalnız alçak katlarda fazlalaşır Bu az katlı yüksek yoğunluklu bölgelerin en önemli mahzurlarından biridir Bu yönden çok katlı yüksek yoğunluklu yapılar cadde sünden nisbeten uzaktırlar Yoğunluk fazlalaştıkça yaşama imkânlarının temini de güçleşir ve pahalılaşır Özellikle yüksek katlı yüksek yoğunluklu bölgelerde bu doğrudur Az katlı yüksek yoğunluklu konutlar için durum az yoğunluklu olanlardan farklı değildir KESİTLER Az katlı düşük yoğunluklu konutların geniş leri sebze, meyve ve çiçek yetiştirmeye elverişli ise de, bu türlü konutlar genellikle ev halkını ayrıca bir işinin eklenmesinden korkuttukları için pek uygun sayılmazlar Az katlı konutların açık mekânlarının faydalı bir tarafı da sıcaklığı fazla olan yerlerde dışarda uyumaya ve ev hayatının büyük bir kısmının özellikle servislerinin dışarda geçmesine imkân vermeleridir Ayrıca bu mekânlarda çamaşır kurutmak ve bazı eşyaları saklamak da mümkün olmaktadır Mahremiyet açısından incelenecek olursa, az katlı yapıların yönünden daha elverişli oldukları anlaşılır Konutların ve açık kısımlarının birbirinden görülmesi ve işitilmesi de az katlı yapılarda daha zordur Yalnız yoğunluk yükseldikçe işitilme kolaylaşır Bu bakımdan açık mekânları birbirinden yapı elemanları ile ayırmak gerekebilir Az katlı yüksek yoğunluklu yapılar düşük yoğunluklu yapılara göre daha emniyetlidir Ayrıca bu yapılarda, birçok özellikleri diğerlerine benzer olduğu halde, merkezlerle bağıntı daha kolaydır Yalnız yapılar birbirine yaklaştırılıp sıklaştırıldıkça yangın tehlikesini önlemek ve başlayan bir yangını etrafa fazla sıçramadan durdurmak güçleşmektedir
Kat adedi artmasa da yoğunluk yükseldikçe hem arsadan faydalanma imkânı artacak, hem de konuta ulaşmak için yapılacak ların miktarı çok azalacaktır Bütün bunların yanında çok hafif konstrüksiyonlu bir tek evin veya çok katlı yüksek bir blokun hafriyat ve zemin işlemleri diğer tiplerden daha az ve ucuzdur KONUT VE YAKIN ÇEVRE ELEMANLARİ ARASINDAKİ FAKTÖR BAĞINTILARI MATRİSİ konut mahremiyet Yüksek yoğunluklu yapıların diğerlerine göre arazi yönünden daha ekonomik oldukları ortadad ır Ayrıca bu tip konut bölgelerinde konutların merkezlerden uzaklığı daha az olacağından ulaşım masrafları ve yoğunluğu azalır Yüksek yoğunluklu konutların bir mahzuru henüz bütün ülkelerde yeni bir ihtiyaç olarak ortaya çıktıkları için yeniden tasarlanma durumunda olmalarıdır Yapılmış örnekler henüz çok azdır Geleneksel yapı metotları bazı hallerde imkânsızlıklar yaratmaktadır Bu gibi nedenlerle inşa güçlükleri söz konusu olabilir Ancak, yüksek yoğunluklu konutlar az katlı yapıldığında inşa güçlüklerinin büyük bir kısmını kolayca bertaraf etmek ve geleneksel yapı metotlarını uygulamak mümkün görünmektedir konut güneş mesafe ve yüksekliği ışığı Bütün bu nedenlerle az katlı yüksek yoğunluklu yapıların tasarlanması ile ilgili bazı önemli sorunlara kısaca değinilecektir Yüksek blokları ve bunların az katlı yapılarla kompozisyonlarını ve yerleşme prensiplerini bir yana bırakıp, en basit ünite tasarımının bundan bağımsız olduğu prensibine dayanarak, yalnız az katlı yapıların yüksek bir yoğunluk verecek tarzda tasarlanmalarının ilkeleri, bazı önemli sınırlayıcılar ve bağıntılar açıklanmaya çalışılacaktır korunma çöp toplama uzaklığı ve güneş ışığı koku çöp toplama dönüş ve manevra AZ KATLI YÜKSEK YOĞUNLUKLU YAPILARIN TASARLANMASI Az katlı yüksek yoğunluklu yapıların en önemli özellikleri araziye bağlı ve kompakt oluşlarıdır Bu nedenle bu tip yapıların tasarlanması, tek bir ünitenin çevre ile olan birkaç bağıntı faktörünün hesaba katılması ile yapılamaz Örneğin bir yüksek blokta yer alacak ünitelerin zeminle bağıntısı belirli bir yapı içi sirkülasyon sisteminin belirli bir ucunda yer alır ve basit bir bağıntı sistemi ile çözümlenebilir Halbuki, az katlı toprağa bağlı konutlar için sözü edilen yaya bağıntısı çok farklı bir niteliktedir, ünitelerin birbirlerine ve vaziyet planına bağıntılarını belirler Ayrıca yatayda yapıların yayılması zorunluluğu da eğim faktörü açısından bir takım güçlükler meydana getirir park yangından Şimdiye kadar yapılan kritiklerde değişik bölgelerde bölge özelliklerine göre değişik tipte yapıların uygun olabilecekleri belirtilmeye çalışılmıştır Bu yapılar arasından yalnız bir tanesinin bütün ülke açısından yararlı olacağını iddia etmek hatalı olur Fakat özellikle ekonomik açıdan tipler arasında bir karşılaştırma yapılacak olursa, az katlı ve yüksek yoğunluklu yapı tipinin çok üstün olduğu görülür Bilhassa bu yapıların küçük ve çocuksuz aileler için inşa edilmiş bloklarla birarada kullanılması çok yaygın bir uygulama tarzı haline gelmiştir Bu türlü bir eğilimin bütün dünyada son zamanlarda yaygınlaştığını yayınlardan ve yöneltilen yatırımlardan izlemek mümkündür çıkış ve manevra çıkış park çıkış Ekistik sıralamasında «konutu» tasarlama için en küçük ünite olarak seçmek gerekiyor Konut strüktürel olarak birbirinden ayrılabilen bir takım elemanlarla çevresine bağlanır Diğer konutlarla bağıntısı ve bu strüktürel elemanların kullanılış tarzı, seçilecek vaziyet planına ve strüktürüne büyük ölçüde bağlıdır Fiziksel yönden konut ve çevresini strüktürel olarak birbirinden ayrılabilen elemanlarına göre analiz etmek m ü m k ü n d ü r : 1 K o n u t : oturma odası, yatak odaları, mutfak, banyo, ve W C depo, 2 Bahçe : iç, tek veya çift tarafta, duvarları, 3 Garaj, 4 Yol : esas cadde, bağlayıcı lar, çıkmaz lar, kavşaklar, dönüş yuvarlakları, çıkmaz uçları, köşeler, 5 Park yerleri : otomobil, otobüs, katlı, 6 Yaya ları : esas caddenin kenarında, ara ların kenarında, çıkmaz ların kenarında, 7 Evlerin dış servis yeri, dış depolar kısımları : çöp koyma Çeşitli kriterler açısından yukardaki elemanların aralarındaki bağıntıları bir matris halinde gösterebiliriz Bu tabloda görülen bağıntılar genellikle kantitatif karşılıkları bulunan özelliklerdir Örneğin la evin uzaklığının 25 m den fazla olmaması, çöp taşıma uzaklığının 23 m yi geçmemesi, yangın aracının en uzak konuta uzaklığının 18 m den fazla olmaması gibi değerler yapılmış araştırmalarla belirlenmiş bulunmaktadır Sıralanan ilişki faktörlerinden özellikle güneş ışığının konutlar arasındaki uzaklıkların belirlenmesinde, dolayısıyla yoğunluğun yüksek veya alçak olması üzerinde çok önemli bir rolü bulunmaktadır Bu konuda yurdumuzun çeşitli bölgeleri için yapılacak araştırmaların büyük faydası olacaktır Çeşitli elemanlar arasındaki faktör bağıntılarını açıkladıktan sonra konut tipolojisinde rol oynayan faktörleri de bir tabloda toplayabiliriz Bu faktörlerin hepsini her zaman gözönüne almak gerekmediği gibi bazı hallerde birçoklarının kombinezonunu cevaplandıran tipler uygun sayılabilir, bir tipin çeşitli büyüklükte ailelere uygun alternatifleri istenebilir TİPOLOJİ İÇİN KONUT TİPLERİ KOMBİNEZON FAKTÖRLERİ 1 C e p h e : tek, çift, çevrilebilir, komplike* 2 Tip : sıra, iç avlulu*, umumî iç avlulu, komplike 3 K a t : 1 kat, 1,5 kat*, 2 kat*, 3 kat 4 Aile : 1 kişi, 2 kişi, 3 kişi, 4 kişi*, 5 kişi*, 6 kişi*, 7 kişi, 8 kişi 5 G i r i ş : bir taraftan (arka, ön, yan*), iki taraftan (zıt yönde, aynı yönde, bitişik) 6 Yola bağıntı: a bitişik ( en u ç t a tarafında, eve bitişik, zemin seviyesinin altında, grup ), dan uzak
dan gelen kimselerin mimarlarla işbirliği yapmaları sonunda başarılı bir sonuca varmak mümkün olabilir Özellikle değerlendirme safhalarının birarada yapılması ve kararların adım adım ortaklaşa süzgeçten geçirilmesi gerekir Böyle bir çalışma için çok genel bir sıralama aşağıda blok diyagramı halinde gösterilmiştir I0NT1T T İ P L E R İ TASABIAJtt A D I H L U U BLOK DİTACRAJC SONUÇLAR Az katlı yüksek yoğunluklu konutlar çok katlı yapılarla iyi bir kompozisyon içinde kullanıldıkları zaman, insan sağlığı, toplumsal ve ekonomik hayat yönünden çok elverişli sonuçlar verebilirler Yeni bir yoğunluk tanımı içinde en küçük tasarlama ünitesini yakın çevresi içinde ele alınacak konut teşkil eder Bu ünite toprağa bağlı olması nedeniyle çok katlı yapılara ve düşük yoğunluklu az katlı yapılara göre farklılık gösterir Az katlı yüksek yoğunluklu yapıların özellikle ekonomik açıdan yurdumuz için tercih edilmesinde fayda vardır Gerek geleneksel inşa metotları ve gerekse malzeme açısından kolaylık gösteren bu yapı tipi yurdumuzun birçok bölgelerinde ideal kabul edilebilir Az katlı yüksek yoğunluklu yapıların vaziyet planı ile olan ilgileri diğer yapı tiplerinden daha kuvvetli olduğu İçin tasarlama sorunları da büyük farklar ve güçlükler gösterir Bu nedenlerle az katlı yüksek yoğunluklu yapılar için ayrı bir tasarlama yöntemine ihtiyaç duyulmaktadır BİBLİYOGRAFYA (umumî binası*, otomobil yeri) grup ları ve gun ışığı 7 Eğim: 0 *, 1 1 *, 2 1 *, 50, 75, 120, sonsuz İngiltere'de az eğimli arazi için yaptığımız bir araştırmada tabloda * ile işaretli faktörlerin kombinezonunun çok yüksek yoğunluk verdiği, net yoğunluğun yalnız 1,5 ve 2 katlı konutlar kullanılarak hektar başına 400-500 kişiye ulaştığı görülmüştür Daha büyük ölçeklerdeki yoğunluklar hektara 250-330 kişi arasında değişmektedir Eğimin diğer faktörlerle birlikte yoğunluk üzerine etkileri için elde edilen sonuçlar da ayrı bir tablo halinde verilmiştir Konutlar arasında gerekli uzaklık yalnız güneş ışığına bağlı değildir Bir planda yaşanılabilir bir hacım düzenlendiği zaman onun önündeki diğer engele kadar bir boşluğun sağlanması gereklidir Bunlar için yine İngiltere'de GIC de yaptığımız bir araştırmada aşağıdaki kritik değerler bulunmuştur : yaya u otomobil yeri mahremiyet () için komşular arasında gerekli uzaklık 1,80 3,00 2,40 2,40 3,90 m m 4,80 m 4,80 m 6,00 m 21,00 m çöp toplama yangın söndürme Alexander, C, Hirshen, S I s t i k a w a, S, C o f f i n, C, Angel, S : Houses Generated by P a t t e r n s, Centre for E n v i r o n m e n t a l Structure, 1969 3,90 m genişlik (1,50 m yükseklikte duvarı olduğunda) 5,25 m genişlik (2,50 m yükseklikte bir kat olduğunda) 10,50 m genişlik (5,00 m yükseklikte iki kat olduğunda) 23,00 m (toplama yerinin depoya uzaklığı) 3,60 m (pencerenin altından yatayla 30 açı yapan engelin uzaklığı) İngiltere'de 1, 2, 3 katlı yapılarda çeşitli açıklıklarda (20, 25, 35, 45 ) için gereken yapı uzaklıklarını belirleyen cetveller Şekil 1 de verilmiştir Şekil 2 yukarda sözü edilen araştırma sonunda varılan oknut tiplerinden bazılarının vaziyet planlarını ve kesitlerini göstermektedir KONUT TİPLERİ TASARLAMASININ ADIMLARI Yüksek yoğunluklu konut tiplerinin elde edilmesi ancak çeşitli disiplinlerden gelen kimselerin iyi planlanmış, düzenli bir şekilde ortaklaşa çalışmaları ve fikir alışverişi İle başarılabilir Fizik çevre uzmanları, iktisatçılar, sosoglar ve diğer mühendislik dalların- BSI : C P 3, C h a p t e r I ( B ) F u n c t i o n a l Requirements of Buildings : Sunlighting, 1945 Building Regulations 1965, HMSO, 1966 C h e r m a y e f, S, Alexander, C : C o m m u n i t y and P r i v a c y, T o w a r d a New Architecture of H u m a nism, Pelican, 1963 Doxiadis, C A : Ekistics, an I n t r o d u c t i o n to the Science of H u m a n Settlement G L C Housing Branch, Research a n d Development Group : Low-rise, H i g h Density Housing Research G L C : I n f o r m a t i o n Book, Hofman, H: H a t j e, 1967 Urban 1965 Law-rise Group Housing, Hole, W V, Attenburrow, J J : Houses and People H o p k i n s o n, G R : Daylighting, Thames and H u d s o n, 1966 L a m a n n a, R A : Value Consensus among U r b a n Residents, Architectural Review, April 1963 Öke, A : K a l k ı n m a s ı İstenen Geri K a l m ı ş Ülkelerde Şehir P l a n l a m a s ı n ı n Gayelerini ve M e t o t l a rını Etkileyecek Bazı Problemler, M i m a r l ı k, T e m muz 1968 M O H L G : Bugün ve Y a r ı n için K o n u t, Çeviren : N Bayazıt, İ T Ü M i m a r l ı k F a k ü l t e s i Y a p ı A r a ş t ı r m a K u r u m u Tercümeler Serisi : A 1969 MOHLG : Car N e 11 No 12 in Housing, Design Bulletin M O H L G : P l a n n i n g for D a y l i g h t i n g and Sun- lighting, Design Bulletin N o 5 Roskill, O W : Housing in Britain, A Survey Commissioned by the T o w n and C o u n t r y P l a n n ing Assosiation, 1964 Stevens, H M : H M 9 O, 1960 DensKies in Housing Areas,