... harp sanayii tesisat m z n, daha ziyade inkiflaf ve tevsi için al nan tedbirlere devam edilmeli ve endüstrileflme mesaimizde de ordu ihtiyac ayr

... harp sanayii tesisat m z n, daha ziyade inkiflaf ve tevsi için al nan tedbirlere devam edilmeli ve endüstrileflme mesaimizde de ordu ihtiyac ayr ca göz önünde tutulmal d r...

Yay n Sahibi: Savunma Sanayii Müsteflarl ad na Murad BAYAR Dan flma Kurulu: Necip BERKMAN Prof. Dr. Canan Ç L NG R Prof. Dr. Ayd n KÖKSAL Turgut fienol Dr. Faruk YARMAN Dr. Veysel YAYAN Yay n Kurulu: Aysun KÜÇÜK (Bflk.) Önder BARAN Yüksel ERDO AN brahim Sami EREL O uz HAMfi O LU Füsun KAYAALP Zülküf KILIÇ Canan KOfiAR Betül KALAY KAYA Mustafa Sezai ÖZTÜRK Hakk Burak SA Levent fienel Sorumlu Yaz flleri Müdürü Mustafa Sezai ÖZTÜRK Yay n dare Adresi: T.C. M.S.B. Savunma Sanayii Müstesarl Ziyabey Caddesi 21. Sokak No:4 (06520) Balgat / Ankara Telefon: (+90 312) 411 90 00-400 ISDN hat Faks: (+90 312) 411 93 86 www.ssm.gov.tr - e-mail: yk@ssm.gov.tr Yay n Türü: Ulusal Süreli Yay n Yay n fiekli: 3 Ayl k - Türkçe Yay n Tarihi: Nisan 2008 Bask -Cilt AJANS-TÜRK Bas n ve Bas m A.fi. stanbul Yolu 7. Km. Necdet Evliyagil Cad. No:24 Bat kent / Ankara Tel: 0.312 278 08 24 - Faks: 0.312 278 18 95 www.ajansturk.com.tr - info@ajansturk.com.tr Tasar m: AJANS-TÜRK (Yusuf MEfiE) Tüm yay n hakk Savunma Sanayii Müsteflarl na ait olup, ücretsizdir, parayla sat lamaz. Yaz lar n sorumlulu u yazarlar na aittir. Kaynak gösterilmeden al nt yap lamaz. 2

Ç N D E K L E R D fl Ticaretin Gelifltirilmesi Aç s ndan Karfl l kl Ticaret Uygulamalar 38 Hüseyin AVfiAR Yay n Kurulu dan 5 Do rudan Yabanc Yat r mlar n Teflvikinde Offset Uygulamalar 44 Hüseyin KILIÇ Bir Konuk Bir Söylefli 6 M. Kaya YAZGAN Savunma Sanayiinde KOB lerin Önemi 50 Önder CANBAfi Bir Proje Bir Ekip 60 12 Bir Düfl Bir Öykü Havac l k ve Uzay Sanayiinde Bir Türk Özel Sektör Kuruluflu; Alp Havac l k Tuncer ALPATA Savunma Sanayii Müsteflarl Offset ve Yerli Katk Uygulamalar Finansman Yönteminden Stratejik 18 Hedeflere Giden Yol: Offset Hasan GENÇTÜRK SSM den Haberler 66 Savunma Sanayiinde D fl Kaynak Kullan m (Outsourcing) 24 Planlanan Etkinlikler 81 Fatih YAKICI Bas nda SSM 86 Offset Uygulamalar nda Etkinlik 32 Bilal AKTAfi Kariyer Planlamas ve E itim 88 3

Misyonumuz Ülkemizin savunma ve güvenli ine yönelik TSK ve kamu kurumlar n n sistem ihtiyaçlar n karfl lamak, Savunma sanayiinin gelifltirilmesine yönelik strateji ve yöntemleri belirlemek ve uygulamak Vizyonumuz Ülkemizin stratejik savunma ve güvenlik ihtiyaçlar na teknolojik geliflmeler do rultusunda özgün yurtiçi çözümler sunan, uluslararas pazara entegre ve rekabetçi bir savunma sanayiine yön veren uzman tedarik kurumu olmak 4

Tekrar Merhaba, De erli okuyucular, 2008 y l n n ikinci, dergimizin dördüncü say s nda sizlerle paylaflmak istedi imiz çok önemli bir temam z var: Savunma Sanayiinde Sanayi Kat l m ve Offset. Bildi iniz gibi Müsteflarl m z n vizyonunu Uzman Tedarik Kurumu slogan yla özetliyoruz. Yani, Silahl Kuvvetlerimizin modernizasyonu amac yla ihtiyaç duyulan savunma sistemlerinin tedari ini sa l yoruz. Ancak Müsteflarl m z n bir di er asli görevi de söz konusu tedari i gerçeklefltirirken savunma sanayiimizin de ulusararas pazara entegre ve rekabetçi bir yap ya kavuflmas n sa lamak, gelifltirmek, desteklemek. Ulu Önder Atatürk ün 1 Kas m 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi nin aç l fl konuflmas nda da vurgulad gibi...harp sanayii tesisat m z, daha ziyade inkiflaf ve tevsi için al nan tedbirlere devam edilmeli ve endüstrileflme mesaimizde de ordu ihtiyac ayr ca göz önünde tutulmal d r... cümlesinden hareketle al nan tüm tedbirlerin ve çal flmalar n bir sonucu olarak 1985 y l nda kurulan Savunma Sanayii Müsteflarl -, yürütmekte oldu u tüm projelerde sanayi kat l m ve offset konusunu da her zaman gözetmektedir. Böylece hem Türk Silahl Kuvvetleri nin ihtiyaç duydu u modern savunma sistemleri en k sa zamanda ve maliyet etkin olarak tedarik edilmekte, hem de bu tedarikte yerli sanayiimizin kat l m mümkün olan azami seviyeye yükseltilebilmektedir. Hedefimiz 2011 y l nda bu kat l m %50 oran na ulaflt rmakt r. flte bu gerekçelerle Nisan say m zda Müsteflarl m zda yürütülen projelerdeki sanayi kat l m ve offset uygulamalar n, bu konuda mevcut mevzuat m z, hedeflerimizi ve sektörümüzün de erlendirmelerini sizlerle paylaflmaktay z. Dergimizde yer almas n ve bizimle paylaflmak istedi iniz görüfl, öneri ve düflüncelerinizi iletmek için yk@ssm.gov.tr adresini kullanabilirsiniz. Bir sonraki say da gündemi oluflturacak bir baflka temay sizlerle paylaflmak dile iyle... Yay n Kurulu 5

B R KONUK SASAD GENEL SEKRETER M. KAYA YAZGAN B R SÖYLEfi Savunma Sanayii Müsteflarl n n 2007-2011 Stratejik Plan nda Türkiye'nin savunma ihtiyac n n yüzde 50'sinin yerli imkânlardan karfl lanmas, ihracat n 1 Milyar Dolar düzeyine ç kart lmas n hedefleyen stratejik amaçlar nas l de erlendiriyorsunuz? Bize göre sat fl toplam konusunda belirlenen hedef savunma sanayiimiz için çok önemli ve gerçekçi bir hedef. Bilindi i gibi SaSaD 10 y ld r düzenledi i anketlerle yurdumuzdaki savunma sanayii sektörünün say sal performans n de erlendiriyor. Toplad m z veriler sektörün 2000 / 2001 krizini atlatt n ve sa l kl biçimde büyüdü ünü, gösteriyor. 2007 y l nda gerçekleflen verilerin derlemesini yak nda tamamlayaca z. Elimizdeki 2006 say lar na göre savunma sanayii üreticilerinin toplam cirosu 1,720 Milyar Dolar Bunun ise 350 Milyon Dolar ihracat; 1,370 Milyar Dolar da yurt içi sat fl olarak gerçekleflti. 6

Y ldan y la de iflmekle birlikte Türk Silahl Kuvvetlerinin savunma sistem, cihaz ve donan - m toplam sat n al m 3 4 Milyar Dolar boyutunda. Bu durumda 2010 y l nda % 50 oran olarak belirlenen hedef, toplam yurtiçi sat fllar n parasal de eri olarak 1,5 2,0 Milyar Dolar boyutunda. 2006 say s olan 1,370 Milyar Dolardan 2010 y - l nda 2 Milyar Dolara ç kmak önemli ama ulafl - labilir, hatta afl labilir bir hedef. hracat konusunda SSM nin belirledi i hedef ise çok daha iddial. Savunma Sanayiinin 2006 y l ndaki ihracat n n 350 Milyon Dolar olu u göz önüne al n rsa 5-6 y l içinde ihracat konusunda belirlenen 1 Milyar Dolarl k hedefe ulafl lmas n n çok daha zorlu bir çaba gerektirece ini düflünüyoruz. Verilen hedefin yüksekli i yan nda kuflkusuz ihracat art rmak yönündeki çabalar n sektöre kazand racaklar n n bilincindeyiz ve bu konu önümüzdeki dönemde SaSaD n birinci önceli i olacakt r. SASAD n önümüzdeki 5 y l için stratejisini oluflturdunuz mu? Misyon ve Vizyonunuzu belirlediniz mi? Bu strateji Savunma Tedarik Kurumu olan SSM stratejileri ile benzerlik gösteriyor mu? SaSaD n günümüzdeki vizyon ve misyonu Eylül 2007 de Yönetim Kurulumuz taraf ndan afla daki biçimde onayland. Misyonumuz: Savunma Sanayii Firmalar n SaSaD Çat s Alt nda Bir araya Getirerek Savunma Sanayii Sektörünün Güçlendirilmesine Katk da Bulunmakt r. Vizyonumuz: Türk Savunma Sanayiini htiyaç ve Tedarik Makamlar ile Eflgüdüm çinde; flbirli i çinde Hareket Ederek Ülkemizin Savunma ve Güvenli htiyaçlar n Tam Olarak Karfl layabilen Uluslar Aras Rekabet Edebilen Bir Sektör Haline Gelmesine Katk da Bulunmakt r. Sektör için Savunma Sanayii Müsteflarl n n belirlenen hedeflerin hem üretici kurulufllar m z hem de onlar n örgütü olan SaSaD için yol gösterici oldu una inan yoruz. Bu stratejiyi üyelerimizle en genifl biçimde paylaflt k. Say n Müsteflar m z TOBB Savunma Sanayii Meclisinin özel oturumunda strateji doküman n sektör temsilci- 7

lerine ayr nt lar yla anlatt. SaSaD n Strateji ve Operasyonlar ve hracat Kurullar nda hedefler incelendi. SaSaD olarak önceliklerimizi ve hedeflerimizi belirledik ve bu yönde çal fl yoruz. Yukar da da de indi im gibi ihracat konusunda çal flmalar m z yo unlaflt r yoruz. Üyelerimizin öncelik verdikleri ülkeleri belirliyoruz, MSB SSD Daire Baflkanl n n ve SSM Uluslararas flbirli- i Daire Baflkanl n n deste ini alarak bu ülkelerle iliflkilerimizde etkin olmaya çal fl yoruz. Bildi iniz gibi konu stratejik plan yapman n ötesinde stratejik yönetim uygulamakt r. Bizi hedefimize götürecek ad mlar düzenli ve tutarl biçimde atma a çal fl yoruz. SSM nin 2007 Sanayii Kat l m ve Offset direktifinin uygulanma aflamas nda yabanc savunma sanayii flirketlerinin zorlanaca- n düflünüyor musunuz? Evet, yabanc flirketler zorlanacakt r. Ama savunma sektöründe ifl yapmak hiçbir ülkede kolay de ildir. Bilindi i gibi yeni yönetmeli e göre offset kapsam ndaki yükümlülükler yurdumuzun savuma sanayii ürünleri ile karfl lanacak. Dolayl offset kavram ortadan kalkt na göre art k tar m ürünleri ya da turizm gibi alanlardaki sat fllar / yat r mlar offset yükümlülü ünden kurtulmak için kullan lamayacak. Ayr ca yeni sistem yükümlü ün yerine getirilmesini sa lamak ve geliflimi izleyip denetlemek için çok daha etkin bir sistem getiriyor. Di er yandan bu konuda yabanc firmalara verece imiz iyi haberler de var. Her fleyden öce yurdumuzdaki savunma sanayii çok geliflti. Belki bundan 10 15 y l önce yabanc firmalar Türkiye içinde savunma ürünleri ve parçalar ürettirecek kaynak bulmakta zorlan yordu. Günümüzde bu aç dan çok daha flansl olduklar na inan yorum. Ayr ca SSM ve SaSaD Türkiye deki aday firmalar konusunda çok daha genifl bilgi sahibi olarak örgütlendi. Daha önce belirtti im gibi SaSaD olarak üyelerimizin ihracat konusundaki giriflimlerine destek olmak çok öncelik verdi imiz bir konu. Yerli savunma sanayii flirketlerinin savunma projelerine kabiliyetleri do rultusunda kat l m konusunda kendilerinden bekleneni tam olarak yerine getirdiklerini de erlendiriyor musunuz? Bekleneni tam olarak yerine getiriyoruz demek biraz iddial bir anlat m olacak. Ama san yorum güncel kalite anlay fl nda müflteri beklentilerinin üzerine ç kmak amaçt r. Sa- SaD üyelerinin de bu kalite anlay fl çerçevesinde çal flt n belirtebilirim. Sektörün niceliksel geliflmesine yukar da de- indim. Niteliksel olarak da çok büyük bir geliflme var. Son y llarda geliflen bir e ilimle büyük savunma projelerinde baz üyelerimizin ana yüklenici ana tasar mc - entegratör olarak görev ald klar n büyük bir mutlulukla görüyoruz. Baz üyelerimiz de bu projelerde alt yüklenici olarak görev al yor. Taraflar n karfl l kl yükümlülüklerinin dengeli olarak yürütülmesi projenin baflar s için vazgeçilmez bir özellik tafl yor. Bu da taraflara kalite uygulamalar, proje yönetimi, alt yükle- 8

nici yönetimi, teknolojik yetenek, çal flma düzeni gibi bir dizi boyutta yeni yükümlülükler ve sorumluluklar getiriyor. SaSaD olarak üyelerimize bu alanlarda destek olmaya çal fl yoruz. Savunma firmalar m z küresel boyuttaki rekabete haz r m d r? Bu konuda SASAD ne tür çal flmalar yapmaktad r? SASAD olarak üyelerinizin savunma projelerinde yeterli pay almas hususunda ne gibi çal flmalar gerçeklefltiriyorsunuz? Bu konuda liderlik yapan yerli flirketleriniz var m? Küresel rekabet konusunda olumlu ve olumsuz fleyler söyleyebiliriz. Öncelikle bir Türk firmas n n uluslar aras bir savunma projesinde ana yüklenici olmas, önemli boyutta bir sistem / cihaz ihraç etmeye çal flmas n ele al rsak birçok durumda Türk firmas n n boyutunun küçük kald n gözlüyoruz. Amerika ve Avrupa daki büyük firmalar birleflip dev kurulufllar oluflturuyor ve bu dev kurulufllarla rekabet olanaklar m z s n rl. Bu durumda pazar belirlemesinde seçici olmak, Türk Silahl Kuvvetlerine satt m z kendi ürünlerimizle belirledi imiz pazar zorlamaya çal flmak gerekiyor. Bunun yan nda kötümserli e kap lman n da yanl fl olaca n düflünüyorum. Savunma sanayimizin nitelik ve nicelik aç s ndan (baz NATO üyeleri de dâhil) birçok ülkeden çok daha geliflmifl oldu u da belirtilebilir. Uzun y llard r çok güçlü bir NATO üyesi olan Türk Silahl Kuvvetleri ile çal - flan sanayicimiz ve bilinçli ad mlarla ilerleyen Savunma Sanayii Müsteflarl m z çok önemli kazan mlar sa l yor. SaSaD olarak Türk Savunma Sanayii hakk nda uluslar aras pazarda olumlu bir görünüm oluflturulmas öncelikli hedefimiz. Üyelerimizin kendi ürünlerini ilgili pazarlarda en iyi biçimde pazarlayaca na inan yoruz. Bizim görevimiz ise ülkemizin savunma sanayiinin bütünü hakk nda olumlu bir görünüm oluflturmak. Örne in Alman otomobilleri kalitelidir gibi olumlu bir görünüm yayg nd r ve Mercedes, BMW, WV gibi markalar n sat fl n kolaylaflt r r. SaSaD olarak biz de Türk Silahl Kuvvetleri güçlü ve moderndir. Türk savunma sanayii kurulufllar da Silahl Kuvvetlerine güçlü bir destek sa lar görüflünü yayg nlaflt rmaya çal fl yoruz. Yukar da önde gelen kurulufllar m z n yurdumuzda kendi alanlar ndaki büyük sistem projelerinde ana yüklenici olarak görev almaya bafllad klar n mutlulukla belirtmifltim. Sektörümüzün yurt d fl ndaki büyük projelere kat l m da kuflkusuz bu firmalar m z n öncülü ünde gerçekleflecek. Savunma alan ndaki mevcut devlet politikalar ve uygulamalar n savunma sanayii firmalar aç s ndan avantajlar ve dezavantajlar sizce nelerdir. Devlet politikalar n n oluflturulmas nda SASAD n katk s hangi düzeydedir? Savunma sanayiindeki projelerin çeflitli aç - lardan devletin ola an sat n al m konular ndan çok farkl biçimde yürütülmesi gerekti ini hepimiz biliyoruz. Özellikle Savunma Sanayii Müsteflarl n n büyük projelerde uygulad yöntemler de bu farkl l yans t yor. Bu aç dan ayr cal kl konumumuzun fark nday z. Bütün bunlara karfl n birçok uygulamada özellikle SSM nin büyük projeleri d fl nda- sanayicimiz hem teknik flartname hem de idari hükümler aç s ndan çok kat kal plarla karfl lafl yor. Yine savunma projelerinin büyük bir mali boyut gerektirdi ini, gerçekleflmesinin uzun y llar ald n biliyoruz. Mali kaynaklar iyi belirlenmedi i için çal flmalar bafllad ktan bir süre sonra iptal edilen veya ivedi ihtiyaç var diye d fl al ma yönelen projeler üreticimizde büyük hayal k r kl - na yol aç yor. Devlet politikalar konusunda devletin yasama bürokrasisi ile iliflkiyi özellikle Türkiye Odalar 9

ve Borsalar Birli i (TOBB) Savunma Sanayii Meclisi kanal yla kuruyoruz. Bildi iniz gibi Sa- SaD n genel Sekreter Yard mc s Y lmaz Küçükseyhan bu meclisin baflkan. Yurdumuzun gündemine gelen veya bizim getirmek istedi imiz konular üzerindeki görüfllerimiz için MSB yan nda TOBB de önemli buldu umuz bir kanal. Son olarak, SASAD üyelerinin savunma projelerinden azami yararlanmas n sa lama ad na SSM den beklentileri nelerdir? Daha önce de indi im gibi yurdumuzun savunma programlar nda Sanayicimizin uzun vadeli olarak önünü görebilmesi; Projenin gerektirdi i sözleflme yap s n n sa lanabilmesi; Üretici tedarik makam ve kullan c makam üçgeninin verimli ve yak n bir iflbirli i içinde çal flmas temel beklentilerimiz. hracat konusundaki çal flmalar da büyük önem verdi imiz bir konu. Bu alanda Sektörün öncelikli pazarlar nda devletimizin tüm yetkililerinin ve Türk Silahl Kuvvetlerinin deste ini, her zaman yan m zda görmek istiyoruz. Offset yükümlülü ü olan yabanc firmalar n sektördeki üreticilerin örgütü olan SaSaD a baflvurmalar için yönlendirilmeleri yararl olacakt r. Bize zaman ay rd n z için teflekür ederiz. M. KAYA YAZGAN SASAD GENEL SEKRETER M. Kaya Yazgan 1971 Y l nda Orta Do u Teknik Üniversitesinden Elektronik Mühendisi olarak diploma ald. 1973 y l nda yine ayn üniversitede ve bölümde Yüksek Lisans n tamamlad. 1978 1990 aras nda ASELSAN, 1990 2003 aras nda ROKETSAN da ifl gelifltirme, proje yöneticili i, projeler koordinatörlü ü, yeni programlar direktörlü ü gibi görevler yürüttü. Bu kapsamda 25 y l savunma sektöründe çok say da ulusal ve uluslar aras projenin gelifltirilmesinde çal flt. 1995 y l nda Proje Yönetim Derne inin kuruluflunda görev ald. NATO Endüstri Dan flma Grubunda uzman, Session Européenne des Responsables d'armement da Auditor olarak çal flt. 2003 den sonra proje yönetimi konusunda dan flmanl klar yapan ve üniversitelerde ders veren Kaya Yazgan, günümüzde Savunma Sanayii malatç lar Derne i - SaSaD n Genel Sekreteri olarak görev yap yor. 10

Savunma Sanayii malatç lar Derne i, k sa ad yla SaSaD, yurtiçi ve yurtd fl pazarlar için savunma sistem, cihaz, araç ve gereçlerini üreten kurulufllar n Türkiye deki tek örgütüdür. Derne imiz 1990 y l nda Milli Savunma Bakanl 'n n deste iyle 12 kurulufl taraf ndan oluflturuldu. Günümüzde ise 90 dan fazla üreticiyi çat s alt nda topluyor. Üyelerimiz 10 alt sektöre yay larak savunma teknolojilerinde genifl bir yelpaze oluflturuyor: KARA ARAÇLARI DEN Z ARAÇLARI HAVACILIK-UZAY B L fi M ELEKTRON K ELEKTR K S LAH-MÜH MMAT- ROKET-FÜZE ARGE-MÜHEND SL K MALZEME-KALIP-PARÇA G Y M-KUfiAM Türk savunma sanayii, günümüzde 1,7 Milyar ADB Dolarl k üretimi ve 350 Milyon ABD Dolarl k ihracat ile kayda de er bir boyuta ulaflm fl; teknolojik düzeyi de yükselmifltir. NATO içinde önemli ve büyük bir kuvvet olan Türk Silahl Kuvvetlerinin hizmetine bir dizi ürünü sunan sanayiimiz giderek d fl pazarlarda da önemli bir yer kazanmaktad r. SaSaD da geliflen savunma sanayiinin bu geliflimi do rultusunda özellikle htiyaç ve tedarik makamlar ile eflgüdümü güçlendirmeye, Uluslar aras iflbirli inin ve ihracat n gelifltirilmesine, Yurtiçi ve yurtd fl nda ilgili platformlarda sektörünü en iyi biçimde temsil etme e, Üyeleri aras nda iflbirli i oluflturmaya, Türk Savunma Sanayinin finansal profilini derleyip yay nlamaya, Oluflturdu u ihtisas kurullar yla sektörü çeflitli boyutlar ile incelenip öneriler gelifltirmeye öncelik vermektedir. SaSaD yap s içindeki Strateji ve Operasyonlar, Tan t m, NAMSA-NC3A, hracat ve Ar-Ge/ Teknoloji kurullar ile üyelerinin genifl kat l m ve deste i ile Türk savunma sanayii kurulufllar n n temsilcili ini yürütüyor. www.sasad.org.tr 11

B R DÜfi HAVACILIK VE UZAY SANAY NDE B R TÜRK ÖZEL SEKTÖR KURULUfiU; ALP HAVACILIK TUNCER ALPATA ALP HAVACILIK YÖNET M KURULU BAfiKANI B R ÖYKÜ Sevgili dostlar m; büyük bir ilgi ve dikkatle takip etmekte oldu umuz Savunma Sanayii Gündemi Dergisinin, Savunma Sanayiinde Sanayi Kat l m ve Offset temas n n ifllendi i 4ncü say s nda yay nlanmak üzere, yay n kurulu taraf ndan, konu ile ilgili düflüncelerim istendi inde, ne derece sevindi imi, onur ve gurur duydu umu anlatamam. Ben, Eskiflehir de, nesillerdir ticaret ile ilgilenen bir ailenin çocu u olarak büyüdüm. Çok küçük yafllar mdan itibaren, herhalde Eskiflehir imizin suyundan, topra ndan olsa gerek, havac l k afl, sevdal s oldum. Gerçekten bu aflk, bu sevda, bende tarif edilemez bir tutku, bir özlemdir. Çocukluk y llar mda, Hava Kuvvetlerimizin Eskiflehir semalar nda uçan gözbebekleri, savafl uçaklar n büyük bir hayranl kla izler, kimisine 12

gürültü gibi gelen, o muhteflem seslerini büyülenmifl gibi dinlerdim. Eskiflehir öteden beri bir havac l k flehridir. Hava Üssü nde görevli abilerimiz, komutanlar m z n elinde büyüdüm desem yeridir. Pilot abilerimi, amcalar m sorular mla, uçaklar nda uçma, hiç de ilse yak ndan görme taleplerimle b kt r ncaya kadar srar etti imi dün gibi hat rlar m. Bu srarlar m n sonuç verdi i durumlar da olurdu asl nda, üsse gidip uçaklara dokundu umu, adeta okflad m hat rlar m. Bir iki siyah beyaz foto raf m bile vard r 70 li y llarda uçak bafl nda çekilen... Rahmetli babam, uçaklar ne kadar sevdi imi bildi inden yolculuklar m zda mümkün oldu unca uçak kullanmaya gayret ederdi. 1974 K br s Bar fl harekat n n hemen ard ndan adaya giden ilk sivil kafilede yer ald m z ve kokpitde seyahat etti imi an ms - yorum. Bu gün de Eskiflehir semalar nda ne zaman bir jetimizi görsem, hemen yüre im kalkar, y llar öncesine giderim. flte dostlar m, Alp Havac l k düfllerim ta çocukluk y llar ma kadar gider. Gerçekten havac - l k sektörü içinde yer almak, ülke savunmas ve bekas için bu sektöre yat r m yapmak arzusu içimi y llarca kemirmifltir. Farkl bir sektörlerde ticari faaliyetleri olan rahmetli babam, benim havac l k sektöründe ifl yapma arzumu ve kararl - m gördü ünde bir taraftan çok sevnirken bir taraftan da kayg lan yor, O lum emin misin? Çok iyi düflündün mü? yi araflt rd n m? Türkiye de bizlerden çok büyük, çok deneyimli bunca ifl adamiar, sanayici varken, onlar bu sektöre girmeyi riskli bulurken, acaba bu alanda ifl yapmay do ru buluyor musun? sorular n yöneltiyordu. Sonucunda bu yat r m için ay raca m z kaynak bu ülkenin, ayr ca bu yat r m yapt ktan sonra, ülkemizin bekas ve güvenli i için canlar - n ortaya koyan kahramanlar m za karfl mahçup olmamal y z diyordu. Babam n elefltirilerini her zaman çok önemsedim ve hayat m n temel tafllar olarak ald m. Ama yine de babam n tüm ikazlar na ra men bu tutkunun önüne geçemiyordum. Elbette rasyonel düflünceyi bir yana b - rakamazd m, en kötü durum senaryolar n, finansal projeksiyonlar gözden geçiriyordum, ama her türlü riski göze almaya peflinen arzulu oldu umu da inkar edemem. 13

yicilerin, devaml üstün ve en son teknolojiyi takip ederek ürünler üretmeleri gerekir. Bu ilk tespitim oldu. E er bir ürün üreteceksem, bu ürün mutlaka üstün teknolojiye haiz olmal yd. lk olarak çok detayl inceledi im konu, Cumhuriyetimiz in kurucusu Ulu Önder Atatürk ümüzün, tüm Cumhuriyet tarihimizde ekonomik flartlar n n en kötü oldu u savafl sonras bir dönemde, hemen Cumhuriyet in ilk y llar nda, çok önemle iflaret etti i gökyüzüne hakim olmak olgusuydu. Atatürk ün stikbal Göklerdedir diyerek bizlere yol göstermesine ve sonras nda öncelikli bir alan olarak Türk havac l k sanayinin kurulmas na ra men neden sonralar bu alanda bir ilgi kayb yaflanm flt? Neden Türk Kamu ve Özel SEKTÖRÜ heyecanla girifltikleri ve bafllang çta önemli mesafeler ald klar bu sektörden nerdeyse ç km fllard? Kamunun k smen yeniden konsantre olmaya bafllad bu alanda niçin özel sektörün esamesi bile okunmuyordu? Baflka bir deyiflle sektörde kal c olmak için, bilhassa bir özel sektör kuruluflu olarak, neler yap lmal yd? Geçmiflten hangi dersler ç kar lmal yd? Bu hususlardaki baz ç kar mlar m paylaflmak isterim. Dünyan n çok önemli ve stratejik bir co rafyas nda bulunan ülkemizin bekas ve güvenli i için, ordumuz her zaman çok güçlü olmak zorunda. Güçlü olmak da tabiki çok modern ve üstün teknolojiye haiz cihaz ve silahlara sahip olmakla sa lanabilir. Yani bu sektörde ifl yapacak sana- kinci bir tespitim ise, üretti imiz ürünler mutlaka uluslararas pazara entegre olmal yd. Bu o ifl yerinin devaml l için önemli bir etkendi. Belki de y llar önce büyük bir hevesle kurulan havac l k sektörümüzün ürünleri bu nedenle gelifltirilemedi, yani üretece imiz ürünlerin mutlaka yurt d fl pazarlarda aran r olmas ve sat lmas gerekir. Kan mca, finansal aç dan büyük önem tafl yan bu husus, ulusal projelerde yer alacak yerli firmalar için de ürünlerinin yerli olman n ötesinde bir anlam ifade edebilmesi için adeta bir ön koflul niteli inde olmal d r. Bir di er tespitim kamu ile yap c bir entegrasyon içinde olmak, yat r m tekrarlar na, içeride y - k c rekabete sebebiyet vermemek, Türk Savunma ve Havac l k sektöründe oynayaca n z rolü iyi bilmek, benimsemek ve o rolü en iyi flekilde oynayacak flekilde maddi ve manevi fedakarl klardan kaç nmaman n önemidir. Dördüncü bir tespitim ise; bu alanda yat r m yapacak sanayicilerimiz sabr ile ilgili idi. Havac - l k ve Savunma Sanayi sektöründe yat r m yapacak sanayicilerimize söylemek istedi im en önemli husus, di er baflka sektörlerin dinamikleri ile bizim sektörümüzün dinamiklerinin gerçekten çok farkl oldu udur. Yat r mlar m z n geri dönüflü bu sektörde çok uzun olabiliyor, yani bugün yat r, yar n kazan felsefesi asla bizim sektörümüzde geçerli de ildir. Çünkü ürün gelifltirme, yat r m yapma, üretme ve sertifikaland rma süreçlerimiz ilgilendi imiz alan itibariyle muhtemelen di er tüm sektörlerden çok daha 14

uzun sürüyor. flin do as nedeniyle bu böyle. Sadece bir havac l k ürünün üretim yeterlili ini alma süreci uzun y llar alabiliyor. Dolay s yla, bu sektörde yat r m yapmay amaçlayan, planlayan de erli sanayicilerimiz, mutlaka ama mutlaka yat r mlar n yapmadan önce, hedeflerini ve ifl planlar n çok iyi yapmal d rlar. lk olarak ülkemizde halihaz rda varolan Havac l k ve Savunma sektöründeki imkan ve kabiliyetleri çok iyi araflt rmalar ve sonras nda olmayan teknolojilere yada sektörümüzün lokomotifi olan büyük kurulufllar n imkan ve kabiliyetlerini artt r c, tamamlay c alanlara yat r m yapmalar n öneririm. Bu, hem ülkemizde sa l kl bir flekilde geliflmekte olan savunma sektörünün yap - lanmas n güçlendirir, hem de y llarca çok çekti imiz en büyük yanl fl m z olan tekrarlar n önüne geçilmesini sa lar. Sonunda beklenen ve arzulanan güçlü bir TÜRK SAVUNMA SANAY sine kavuflulmas hedefine katk sa lanm fl olur. flte bundan tam 10 y l önce yukar da arz etti im hususlar günler, gece boyu çal flarak, araflt rarak sonunda Havac l k ve Savunma Sektöründe yat r m yapma karar ald k. Yukar da söyledi im gibi, bu sektörün dinamikleri çok farkl. Bu sektör için yat r m yapacak kayna n z, paran z olabilir, ama nas l kal c ve sektörün ihtiyac olan üstün teknolojiye, uluslararas pazarlarda rekaber edecek üstün teknolojiye sahip olabilirsiniz? Bunlara sahip olmak için her türlü maddi kayna ve nitelikli insan gücünü ortaya koysan z da nas l kal c olabilirsiniz? Uluslararas pazarda rekabet gücü kazanmak için o pazara girmeniz ve oradaki deneyimli ve pazar n kurallar n belirleyen büyük oyuncularla çal flabilmeniz gerekir, bunu baflarabilmek de bafll bafl na bir iddiad r. Bu iddiay gerçeklefltirmede en önemli kald raçlardan biri olan Offset uygulamalar Alp Havac l n düfllerden gerçeklere dönüflmesi, bugünkü seviyelere gelebilmesindeki en temel araç olmufltur. Offset, yat rm alan m z do ru belirlememiz ve dünyan n havac l k sektöründeki ana oyuncularla tan flmam z için önemli bir vesile olmufltur. Sikorsky firmas ndan ald m z offsete dayal küçük bir siparifl, bizleri daha büyük siparifllere, bir süre sonra bir ortak giriflime, daha sonra daha büyük siparifllere, yeni müflterilere ve nihayet offset kald rac n kullanma gere i duymad - m z büyük projelere ifltirak etme noktas - na tafl m flt r. Kamu harcamalar n n bir bölümünü telafi etmek, hracatç lar m z n yeni d fl pazarlara aç lmalar - na ve/veya mevcut d fl pazarlarda ihracat art fl kaydetmelerine imkan sa lamak, Yabanc sermaye giriflinde art fl sa lamak, Yeni istihdam olanaklar yaratmak, Teknoloji transferi yoluyla üretim kalitesinin art r lmas na yard mc olmak, kalifiye iflgücünün niteli ini ve niceli- ini art rmak, Döviz girdilerini art rmak gibi önemli hedefleri olan offset program bilhassa Savunma Sanayi Müsteflarl n n baflar l çal flmalar ile Savunma ve Havac l k Sektörü nün önünü açm fl, baflar lar n n nüvesini oluflturmufltur. Alp Havac l k düflünün, gerçe e dönüfltürülmesi için verilen mücadeledeki katk lar daha do rusu, bana düfllerimi gerçeklefltirme imkan vermeleri nedeniyle, Savunma Sanayi Müsteflarl na, tüm eme i geçenlere, ve bilhassa son y llarda kazan lan ivmeden dolay Sn. Murad 15

Bayar ve ekibine en içten teflekkürlerimi bu vesile ile bir kez daha sunmak isterim. Müsteflarl m z, yürütmekte oldu u son derece baflar l offset uygulamalar, Savunma ve Havac - l k ürünleri ihracat n gelifltirmeye dönük faaliyetleri ve Türk Sanayi ile gelifltirdi i etkin koordinasyon neticesinde baflar m zda büyük rol oynam flt r. Bafllang çta 3.500 metrekare kapal alan üzerinde 4 adet CNC Tezgah kapasitesi ile üretime bafllayan, Eskiflehir Organize Sanayi Bölgesi nde yerleflik Alp Havac l k, bugün 12.500 metrekare kapal alana ulaflan tesislerinde 60 CNC Ekipman, onlarca özel prosesi, 240 nitelikli personeli ile geceli gündüzlü çal flarak, Havac l k ve Uzay Sanayi ne dönük, hassas, kritik yap - sal ve motor komponent, sistemleri ve helikopter dinamik komponentleri, sürücü flaftlar ve uçufl emniyetli kritik parça üretimi yap yor. Bunlar n önemli bir bölümünde dünyada tek kaynak üretici olan Alp Havac l k ; baflta Sikorsky olmak üzere, Pratt & Whitney, Pratt & Whitney Canada, Goodrich Landing Gear, Hamilton Sundstrand ve TAI gibi dünyan n en önde gelen dev flirketlerine Blackhawk, Seahawk, S76, S92, F35, F22, F135, F22, Boeing 787, A380, B737 vb platformlar için teknoloji yo un üretim gerçeklefltirmektedir. Alp Havac l k n 2008 y l ihracat 30 milyon Amerikan dolar na yaklaflacakt r. fiirketin halihaz rda alm fl oldu u ek siparifllerle birlikte ihracat rakam 2010 y l nda 60 milyon Amerikan dolar - n aflacakt r. Alp Havac l k n 2008 y l sonu istihdam projeksiyonu 280 kiflidir. Baflta titanyum olmak üzere tüm havac l k alafl mlar nda deneyim sahibi olan Alp Havac l k, Uluslararas Havac l k sertifikasyonlar olan AS EN 9100 ile birlikte UTC ASQR-01 onaylar na sahiptir ve tüm özel prosesleri de uluslararas NADCAP organizasyonunca onaylanm flt r. Amerikan Savunma Bakanl n n Sikorsky helikopterleri için uçufl kritik parça üretim izni verdi i dünyadaki çok az say - daki kurulufl aras nda yer almaktad r. Alp Havac l k, Sikorsky Black Hawk ve Seahawk helikopterlerinin Arka Kuyruk Pervane fiaftlar ve baz önemli uçufl kritik komponentlerin üreticisidir. Alp Havac l k ço u helikopterlerin döner bölümlerinde yer alan ve ayn zamanda yedek parça niteli indeki komponentlerden 1000 den fazlas n üretmektedir. Müflterek Taarruz Uça (JSF) Türk Endüstri Grubu üyesi olan Alp Havac l k, bilhassa bu uça- n inifl tak mlar na ait 250 den fazla komponent ve alt asamblenin üretimini gerçeklefltirmektedir. Alp Havac l k, Müflterek Taarruz Uça (JSF) Pratt & Whitney F135 Motorunun önemli aksamlar olan Fan Rotor Hub ve Coupling Nut Asamblesinin de tedarikçisidir. Buna ilave olarak halihaz rda bu firma ile önemli yeni projeler üzerinde çal flma yürütülmektedir. Alp Havac l k n JSF projesi kapsam nda ald ifllerle önümüzdeki günlerde sonuçland rmay planlad projelerden JSF proje dönemine düflecek sat fl beklentisi 700 milyon Amerikan Dolar n aflm flt r. Güçlü mühendislik ve üretim altyap s, kalite ve zaman nda teslim performans sonucu müflterileri ile uzun dönemli iflbirliklerine imza atan Alp Havac l k, Eskiflehir deki tesislerinde gerçeklefltirdi i üretiminin tamam na yak n bir bölümünü ihraç etmektedir. 16

Di er taraftan, Ulusal Havac l k Sektörümüzün geliflmesi ve Dünya Havac l k Sanayi ile rekabet edebilmesi için çok önemli gördü ümüz, Türk Havac l k Sanayi nin lider kuruluflu TAI nin stratejik bir partneri olarak, kendimizi; TAI nin ihtiyac olan kendi uzmanl k alanlar m zdaki alt sistemlerin, bilhassa döner kanatl platformlar n dinamik komponent ve transmisyon sistemleri alan ndaki sorumlusu ve tedarikçisi olarak konumland rmay, buna göre yat r mlar m z planlamay bir misyon ve görev olarak belirledi imizi burada sizlerle paylaflmak isterim. Gelecek güzel günleri, yar nlar m z ancak hep birlikte çal flarak ve hep birlikte risk alarak, sevgi ile paylaflarak oluflturabiliriz... TUNCER ALPATA ALP HAVACILIK YÖNET M KURULU BAfiKANI 17 Mart 1969 tarihinde Ankara da do du. Bilkent Üniversitesi flletme Fakültesi flletme Bölümü nden 1992 y l nda mezun olduktan sonra Alpata Grubu nda de iflik pozisyonlarda çal flt. Kurulufl tarihinden itibaren Alp Havac l k San. Ve Tic. A.fi. Yönetim Kurulu Baflkanl görevini sürdüren Tuncer Alpata, 2002 y l ndan itibaren g da, biliflim, sigortac l k, otomotiv ve inflaat konular nda faaliyet gösteren di er Alpata Grubu fiirketleri nde de Yönetim Kurulu Baflkanl görevini sürdürmektedir. Evli ve bir erkek çocuk babas olan Tuncer Alpata T.C. vatandafl d r ve ingilizce bilmektedir. 17

F NANSMAN YÖNTEM NDEN STRATEJ K HEDEFLERE G DEN YOL: OFFSET HASAN GENÇTÜRK ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fit. Türkiye Savunma Sanayii alan nda Offset ile ilk olarak 1973 y l nda Alman IKL/HDW firmas taraf ndan üstlenilen sözleflme kapsam nda sat n al nan 209/1200 s - n f 6 denizalt dan 5 nci ve 6 nc s n n gövdesinin Deniz Kuvvetleri Gölcük Tersanesi nde yapt r lmas 1 ile tan flt. 1983 teki F-16 uçaklar al m ise offsetlerin savunma al mlar ndaki vazgeçilmez öneminin tescillendi i bir dönüm noktas - d r. 1985 y l nda o zamanki ad yla Savunma Sanayii Gelifltirme ve Destekleme daresi Baflkanl (SAGEB) kuruldu. 3238 say l kanunla kurulan SAGEB, 1987 y l nda Savunma Sanayii Müsteflarl (SSM) na dönüfltürülürken, yasan n kendisine verdi i Savunma Sanayii nde Offset uygulamalar n koordine etmek görevini sürdürmeye devam etti. Türkiye nin Offset alan ndaki politikas n n ilk resmi uygulama döküman 1991 y l nda yay mlanan Offset Elkitab d r. Sözkonusu El Kitab 2000 y l nda ciddi de iflikliliklerle Offset Yönergesi olarak yenilenmifltir. Bilahare 2003 ve 2007 y llar nda da yenilenen Offset Yönergesi, 2007 y l ndaki de iflikliklikle Sanayi Kat l m /Offset Uygulamalar Yönergesi olarak tan mlanm flt r. 1984 ten günümüze Türkiye nin özellikle savunma alan ndaki offset politikas n inceledi imizde bafll ca 3 evreyi gözlemlemek mümkündür: 1. Offsetin, bir finansman arac olarak kullan ld 1984-2000 y llar 2. Offsetin Savunma sanayii Altyap s n gelifltirmek amac yla kullan ld 2000-2007 dönemi 3. Offsetin Savunma Sanayiinin rekabet gücünü art rmak amac yla ve SSM in stratejik hedeflerine ulaflma politikas n n önemli bir arac olarak kullan ld 2007 sonras dönem 1. Bir finansman arac olarak Offset: Gerek 1984 teki F-16 al m kapsam nda gerçeklefltirilen offsetler ve gerekse 1985 te kurulan SSM (o zamanki ad yla SAGEB) bu dönemde gerçeklefltirdi i tedariklerde offseti daha çok yap lan tedari in d fl finansman n n belli ölçüde sa lanmas n amaçlam flt r. Sözkonusu finansman amac 1991 tarihli Offset uygulama Elkitab n n 1.2. maddesinde uygulamadan hedeflenen birincil amaç olarak tan mlanm flt r:...savunma sanayii ürünleri ve ilgili di er endüstriyel ürünlerin ihrac ve yabanc sermaye yat r mlar yolu ile ülkeye döviz girifli sa lanmas ve böylece proje nedeniyle yurt d fl na gidecek dövizlerin mümkün olan azami ölçüde tekrar ülke ekonomisine kazand r lmas... 2. 1 2 Altan, Birol, Dr, Türk Savunma Sanayisinde "offset" Uygulamalar, TÜS AD, stanbul, Aral k 1999, Offset Uygulama Elkitab, SSM, 1991, Madde No:1.2, sf:1 18

1985-1991 döneminde gerçeklefltirilen projelerde, henüz resmi bir offset politikas kamuya aç klanmam fl olmas na ve projenin niteli ine göre belli esneklikler tafl mas na ra men, mümkün oldukça yeknesak bir uygulama içerisinde görülen Offset ifllemleri, Do rudan ve Dolayl Offset fleklindeki klasik offset s n fland rmas na dayal olarak 1991 tarihli Uygulama Elkitab ile resmi tan m na kavuflturulmufltur. 3 1991-2000 döneminde a rl kl olarak yurt d fl ndan yap lacak tedariklerin finansman arac olarak kullan lmas n n yan nda, offset uygulamalar Türk Savunma Sanayiinin alt yap s n n oluflturulmas nda ciddi bir teknolojik birikim ve bilgi transferi sa lanmas nda da katk sa lam flt r. Bu dönemde taahhüt alt na al nan ve gerçeklefltirilen tahahütlerde dolayl offsetlerin oran daha yüksek olmufltur. Türkiye gibi savunma sanayiini henüz yeni yeni oluflturmaya çal flan bir ülkede, yüksek teknoloji gerektiren bu tür tedariklerde do rudan offsetlerin a rl k kazanmas n beklemek gerçekçi de ildir. Bu dönemde geliflen savunma sanayii altyap s na paralel olarak, 1998 y l nda yay mlanan 20 Haziran 1998 de Resmi Gazete de yay nlanan Türk Savunma Sanayii Politikas ve Stratejisi Esaslar döküman ile savunma sanayii alan ndaki offset uygulamalar n n tek elden, MSB na ba l bir teflkilat taraf ndan koordine edilmesi kararlaflt r lm flt r 4. Bu döküman SSM in offset politikas ndaki ilk ciddi de iflikli in gerçekleflti i 2000 y l ndaki Offset Yönergesinin de temelini oluflturacakt r. 1991-2000 dönemi salt savunma sanayii flirketleri için altyap y tamamlama ve ö renme süreci olmas n n yan s ra, SSM için de uygulamalardan edinilen deneyimlerle offset politikas ndaki eksiklik ve hatalar n, uygulamadaki aksakl klar n bire bir görüldü ü bir ö renme süreci olmufltur. Bu süreçten edinilen deneyimlerle SSM, offset uygulamalar nda giderek daha seçici uygulamalar içerisinde girerek do rudan savunma sanayiini gelifltirme hedefleri do rultusunda offset ifllemlerine farkl a rl k ve önemler atfedecektir. Bu durumun somut sonuçlar 2003 ve 2007 y llar ndaki yönergelerde ortaya ç kacakt r. 2. Savunma Sanayii Altyap s n Güçlendirmenin Arac olarak Offset: 1998 y l nda yay mlanan Türk Savunma Sanayii Politikas ve Stratejisi Esaslar döküman ile bafllayan ve 2000 de yay mlanan Savunma Tedarik fllemlerinde Offset Uygulamalar Direktifi ile uygulamaya geçilen ikinci dönemde SSM; MSB D fl Tedarik Daire Baflkanl taraf ndan yap lan tedarikler kapsam ndaki offsetler de dahil olmak üzere, savunma sanayii alan ndaki tüm offsetlerden sorumlu tek makam olarak görevlendirilmifltir. Ancak, SSM Offset uygulamalar nda adeta bir geçifl dönemi de denebilecek 2003 y l na kadar olan döneminde, offset politikas nda radikal de iflikliklerin tamam n uygulamaya koymam fl, bunlar n bir k sm n 2003 yönergesine dek ertelemifltir. Bu yönergede klasik offset tan - m n sürdürerek, a rl do rudan offsetlere vermek yoluna gitmifltir. 2003 Yönergesi ile getirilen en önemli de ifliklik, yüklenici firmalar n offset yükümlülüklerini tamamlad ktan sonra gerçeklefltirecekleri ilave offsetlerin, firmalar n gelecekteki offset taahhütlerine say lmas n öngören Offset Kredisi Sistemi nin (Geçici Kredilendirme yada Ön Kredilen- 3 4 Offset Uygulama Elkitab, SSM, 1991, Madde No:3.3 ve 3.4, sf:2 Türk Savunma Sanayii Politikas ve Stratejisi Esaslar Resmi Gazete 20 Haziran 1998 19

dirme olarak da tan mlanabilir) uygulamaya konulmas d r. Böylece SSM daha önce sadece tedarik sözleflmesinin imzas n müteakip bafllayan Türk Savunma Sanayii ile iflbirli inin, sözkonusu tedarik sözleflmesi sonunda sona ermesini önleyecek, rekabetçi bir ortamda sa l kl bir iflbirli i içerisinde Türk Savunma Sanayiinin uluslararas pazarlara entegrasyonunu sa layacak tedbirlerden birini hayata geçirmifltir. Bu dönemde uygulanan politikalar n temel hedefi savunma sanayii altyap s n n güçlendirilmesidir. Bu kapsamda, yat r mlarla teknolojik iflbirli i türü offsetlerde katsay uygulamas na geçilmifltir. Teknolojik iflbirli i türü offset ifllemlerinde, bundan yararlanacak olan yerli firmalar n bu iflbirli inden elde edecekleri kazançlar karfl s nda SSM e nezdinde yükümlülü e girmeleri flart getirilmifltir. Bu flart bilahare 2003 yönergesinde parasal de er olarak tan mlanacakt r. 2000 yönergesinde savunma sanayii altyap s n n geliflimi de dikkate al narak, ihracat türü offsetlerde yerli katk oran n n %51 in üzerinde olmas halinde ihracat tutar n n tamam n n offset say lmas kolayl da getirilmifltir. 2003 yönergesi ile offset ifllemleri ile öncelikle finansman sa lamak de il,... ülke sanayii ve hizmet sektörlerinin üretim olanak ve yeteneklerinin ve/veya uluslararas pazar paylar n n/rekabet güçlerinin art r lmas... 5 hedeflenmektedir. Bu kapsamda offset tan mlar de ifltirilmifl, do rudan/dolayl offset s n fland r lmas ndan vazgeçilerek, offsetler önceliklerine göre kategorilere ayr lm flt r. Dörtlü bir kategori piramidi oluflturan 2003 yönergesi ile, 2000 de bafllayan süreç art k daha belirgin hale gelmifltir. Savunma Sanayiinin d fl pazarlara aç lmas n n, geliflimi için zorunlu oldu u gerçe inden hareketle, savunma sanayii ürün ve hizmetlerinin ihracat na önem verilmifl ve bu tür offset ifllemlerine katsay uygulamas na geçilmifltir. Teknolojik iflbirli i türü offset ifllemlerindeki uygulamalardan kaynaklanan sorunlar sebebiyle bu tür ifllemler SSM in öncelikleri aras nda ön s ralarda kendine yer bulamayarak 4. Kategori offset ifllemleri olarak tan mlanm flt r. 2000 yönergesi ile uygulamaya konulan, mevcut offset anlaflmas kapsam nda taahhüt edilenin üzerinde gerçeklefltirilen ifllemler için offset kredisi verilmesi uygulamas geniflletilmifl ve SSM ile herhangi bir sözleflmesi olmayan firmalara da talepleri halinde gerçeklefltirecekleri offset ifllemleri için gelece e yönelik offset kredisi verilmesi imkan tan nm flt r. 3. Stratejik Hedefe Ulaflmada bir Araç olarak Offset 2007 y l nda SSM offset politikalar n yeniden gözden geçirerek, 2007-2011 dönemi için aç klad Stratejik Plan na uyumlu olarak ciddi de iflikliklikler yapm flt r. Offsetin baflar s n n ülke savunma sanayiinin geliflmifllik düzeyi ile do ru orant l oldu undan hareketle, offsetleri art k hedeflerine ulaflmak için seçici uygulamalar yapaca politka araçlar ndan biri olarak konumland - ran SSM, Offset tan m n proje kapsam nda yurt içinde gerçeklefltirilen yerli katk y da içine alacak flekilde Sanayi Kat l m ve Offset olarak de ifltirerek 6 bir önceki yönergede belirlenen offset piramidinde yer alan kategori say s n azaltm flt r. 2007 Yönergesi offsetleri yerli katk, ihracat ve teknolojik iflbirli i-yat r m olmak üzere üçe ay rm flt r; ancak, Yönerge de yerli katk ve ihra- 5 6 Savunma Tedarik fllemlerinde Offset Uygulamalar Yönergesi, 2003 Ankara, Md: 3.2.1, sf:2. Sanayi Kat l m / Offset Uygulamalar Yönergesi, 14 fiubat 2007, Ankara 20

cat türü offsetler adeta tek bir kategori olarak de- erlendirildi inden kategori say s uygulamada 2 ye inmektedir: yerli katk ve ihracat türü offsetler ile teknolojik iflbirli i türü offsetler. Stratejik Plan a uygun olarak ihracat türü offsetlerin a rl klar yeniden belirlenmifltir. Bu kapsamda daha önce niteli ine göre farkl katsay lar uygulanan yaz l m ihracatlar na tek bir katsay getirilmifltir. Savunma sanayiinin geliflmesine paralel olarak, platform ihracatlar na en yüksek katsay uygulan rken, alt yüklenici statüsünde yap lacak ihracatlara düflük (parça, komponent gibi) katsay uygulanmas öngörülmüfltür. 2007 yönergesinin önemli bir yenili i de, Teknolojik flbirli i ve Ar-Ge tipi offsetlerde bu offsetten faydalanan Türk firmas ndan istenen, katk bedeli geri ödemesinin kald r lmas d r. Bu de ifliklik özellikle yerli sanayiinin ihtiyaç duydu u teknolojik iflbirli i sebebiyle ödemek zorunda kalaca katk pay ndan dolay, maliyetlerinin artmas n ve dolay s yla rekabet gücünün azalmas n önleyici niteliktedir. Türk savunma sanayiinin birkaç büyük firma d fl nda Küçük ve Orta Ölçekli firmalardan olufltu u dikkate al narak, KOB lerden yap lacak ihracatlar için ilave bir katsay uygulamas na devam edilmifltir. Yönergede Offset yükümlülü ü do uracak ifllemlerin alt s n r 10 milyon ABD Dolar veya eflde erine ç kart lm fl; offset yükümlülü ünün tedarik bedelinin ithal k sm üzerinden de il tümü üzerinden hesaplanmas yoluna gidilmifltir. Tedarik kapsam ndaki yerli katk n n da offset tan - m na dahil edilmesi savunma sanayii altyap s - n n uluslararas alanda da rekabet gücünün artt n n SSM taraf ndan teyidi olarak yorumlanmal d r. Ancak yerli katk gerçekleflmelerine katsay uygulanm yor olmas da SSM in öncelikli hedefinin uluslararas pazarda rekabet günün art r lmas ve entegrasyonun h zland r lmas oldu una iflaret etmektedir. SSM in bu amaca ulaflmak için getirdi i çok önemli bir baflka yenilik ise Türkiye de offset yükümlülü ü bulunan bir firman n ülkesinde offset yükümlülü ü bulunan bir Türk firmas n n bu yükümlülü ünün karfl l kl olarak takas edilebilmesi imkan sa lamas d r. Bu uygulama, Türk savunma sanayii firmalar n n yurt d fl nda daha aktif bir çaba içerisine girmeleri ve Türkiye ye mal satan firmalar n ülkeleri nezdinde bu yönde çaba göstermelerinin teflvik edilmesi yan nda, SSM in Türk Savunma Sanayii ne d fl pazarlara girme konusunda verdi i deste in giderek artaca n n somut bir örne i olarak de erlendirilmelidir. Offset taahüdünü yerine getirmede temerrüde düflülmesi halinde uygulanacak ceza oran da %10 dan %6 ya indirilerek yüklenici firmalara, ceza uygulamas n n son tercih oldu u mesaj verilmektedir. Geliflim sürecini ve detaylar n yukar da özet olarak belirtti imiz SSM in mevcut offset politikas, offsetleri art k bir finansman yöntemi olarak görmemekte, belirlenen stratejik hedeflere ulaflmada seçici bir flekilde kullan lan araçlardan biri olarak tan mlamaktad r. Bunu yaparken, SSM, offset politikas n n baflar ya ulaflmas n n ön flart n n cezai müeyyidelerden çok rekabetçi bir sanayiinin varl oldu u gerçe inden hareketle, yüklenici firmalar Türk Savunma Sanayii firmalar ile iflbirli i yaparak rekabet güçlerini art rma- 21

lar n sa layacak teflviklerle yönlendirmeyi amaçlamaktad r. Offset Uygulamalar n n etkinlefltirilmesi için baz öneriler Bu politika kapsam nda getirilen olumlu yöndeki bu de iflikliklere ilaveten, baz ilave tedbir ve uygulamalar n da yürürlü e konulmas n n Türk Savunma Sanayiinin uluslararas alandaki rekabet gücünün art fl n ve uluslararas pazarla entegrasyon sürecini h zland raca de erlendirilmektedir: 1. Halen firmalar n offset yükümlülükleri olmad - halde fazladan gerçeklefltirdikleri offsetler gerçeklefltirildikleri tarihten itibaren 5 y ll k süre içerisinde firman n do acak taahhütlerine say l rken, yükümlülüklerde oldu u gibi, bu süre için bir eskalasyona tabi tutulmamakta, ayr ca firmaya ihale aflamas ndan veya offset yükümlülü ünün do mas ndan çok önce gerçeklefltirdi i bu offset için ilave bir katsay da verilmemektedir. Bu durum firmalar n offset kredisi sisteminde, Türk Savunma Sanayii firmalar ile sa l kl bir iflbrili i iliflkisine girmelerinin önünde ciddi bir engel yaratmaktad r. Tecrübelerin gösterdi i üzere, yabanc firma ile sözleflmenin yürürlü e girmesinden sonra bafllayan bu tür iflbirlikleri, tedarik sözleflmesi sona erdi inde b çak gibi kesilmektedir. Bu ise Türk Savunma Sanayiinin geliflmesinde s k nt do urmaktad r. K sa süreli ve salt ihaleyi kazanmak için, maliyeti de proje bedeline eklenmifl olarak, gerçekleflen bu tür offset ifllemleri rekabetçi bir alt yap y imkans z hale getirmektedir. Bu durum ayr ca ihale sürecinde tekliflerin de erlendirilmesinde de offset kredisi olan firmalar aleyhinedir. Teklif sahibi firmalar n ayn tür ve miktar offseti teklif ettikleri bir durumda bu firmalardan birisi teklif etti i offseti ister teklif tarihinden önce gerçeklefltirmifl olsun, ister gelecekte gerçeklefltirmeyi taahhüt etsin, aralar nda herhangi bir fark olmamakta; iki teklif de ayn de erde kabul edilmektedir. Oysa ki teklif sahibi firmalardan biri bu teklifini daha önce (örn. 3 y l önce) gerçeklefltirmifl, bir baflka deyiflle zaten elini tafl n alt na koymuflken, di eri sadece gelecekte yerine getirece i bir taahhütte bulunmaktad r. Bu sebeple offset kredisi uygulamas nda firman n offseti gerçeklefltirdi i tarihle, offset yükümlülü ünün do du u tarih (tedarik sözleflmesinin yürürlü e girdi i tarih) aras ndaki her y l için ilave bir katsay (tam veya küsüratl katsay uygulanabilir) verilmesi veya bu tutarlar n belli bir eskalasyon formülü ile eskale edilmesi yararl olacakt r. Bu Türkiye nin offset taahhütlerinin art fl yan s ra ve bundan daha da önemli olarak rekabet (fiyat/kalite) baz nda gerçekleflecek bu iflbirliklerinin daha sa l kl ve uzun süreli olmas na katk sa layacak ve Türk Savunma Sanayii firmalar n rekabetçi bir ortamda dünya pazarlar yla entegre edecek süreci h zland racakt r. 2. SSM in yürürlükteki Yönerge kapsam nda uygulad katsay lar n azami miktarlar n n gelinen noktada düflük kald gözlemlenmektedir. Ayr ca, ilave katsay lar n belirlenen azami katsay lara ulafl ld nda bir anlam kalmamaktad r. Bu sebeple, Yönergede yer alan uygulanabilir katsay lar n üst s n r n n kald r lmas offset gerçekleflmelerini art racakt r. Üst limitin sektörler baz nda kald r lmas da düflünülebilir. Böylece SSM aç s ndan Stratejik Plan hedeflerini gerçeklefltirmede seçici bir araç olarak offsetleri daha etkin bir kullan m imkan da do acakt r. 3. SSM nezdinde offset taahhüdü bulunan firmalar n taahhütleri ve bu taahhütlerinin gerçekleflme durumlar n n düzenli bir flekilde güncellenerek SSM in internet sitesinde yay mlanmas özellikle, offset kapsam nda yurt d fl na ihracat yapmak isteyen yada teknoloji transferine ihtiyaç duyan küçük ve orta ölçekli iflletmeler için imkan yaratacakt r. Bu tür firmalar, offset taahhüdü bulunan firmalarla do rudan temasa geçerek kendilerini tan ta- 22

bileceklerdir. 4. Mevcut Yönerge kapsam nda ihracatlar Offset say labilecek Türk Firmalar n n SSM taraf ndan her bir ifllemde Yüklenici firma taraf ndan SSM in onay na sunulmas yerine, SSM in do rudan bu firmalara ait bilgileri kendi veri taban nda saklayarak internet sitesinde düzenli bir flekilde güncellemesi hem offset taahhüdü için yerli firma aray fllar n k saltacak, hem de onay aflamas nda ilave bir bürokratik ifllemden kurtulunmas n sa layacakt r. Benzer flekilde SSM taraf ndan yerli firmalardan hangilerinin KOB statüsünde ilave katsay almaya hak kazand klar n n ilan bu firmalar n ihracat imkanlar n art r c sonuç do uracakt r. 5. hracat türü offsetlerde yerli katk oran artt kça artan oranda katsay uygulanmas sistemine gidilmesi katma de eri yüksek ürün ihracat n art r c etki yapacakt r. Örne in ihracattaki yerli katk oran (YKO) %60 aflt nda KAYNAKÇA Altan, Birol, Dr, Türk Savunma Sanayisinde "offset" Uygulamalar, TÜS AD, stanbul, Aral k 1999, Offset Uygulama Elkitab, SSM, 1991 SSM, Savunma Tedarik fllemlerinde Offset Uygulamalar Direktifi, 2000, Ankara mevcut katsay n n %10 art r lmas, YKO %75 i geçti inde mevcut katsay n n %15, YKO %90 geçti inde mevcut katsay n n %20 art r lmas gibi. Bu flekilde basamakl bir katsay uygulamas ihracat türü offsetlerde yerli katk y azami seviyeye ç karacakt r. 6. Taahhüt edildi i y ldan önce gerçeklefltirilen offsetlerin daha önceki uygulamalarda oldu u gibi bir sonraki y l n offset taahhütlerinden eskale edilmek suretiyle düflülmesi firmalar offset taahhütlerini en k sa sürede gerçeklefltirmek konusunda teflvik edecektir. Bafllang çta bir finansman arac olarak de erlendirilen offset uygulamalar zaman içerisinde rekabet gücü yüksek, teknolojik üstünlü ü olan ulusal savunma sanayiinin oluflturulmas nda önemli önemli bir politika arac haline dönüflmüfltür. Türk Savunma Sanayii nin geliflimine ba l olarak, SSM in offset politikalar nda seçici uygulamalar daha da art rmas beklenmelidir. SSM, Savunma Tedarik fllemlerinde Offset Uygulamalar Yönergesi, 2003, Ankara SSM, Sanayi Kat l m / Offset Uygulamalar Yönergesi, 14 fiubat 2007, Ankara SSM, 2007-2011 Stratejik Plan, 2007, Ankara HASAN GENÇTÜRK ANLAfiMALAR VE HUKUK GRUP D REKTÖRÜ, ALTAY KOLL. fit. A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesinden flletme alan nda Lisans, ABD Western Illinois Universitesinden fl daresi alan nda Yüksek Lisans derecesi ad. 1987-1999 y llar nda SSM de Uzman olarak çeflitli projelerde görev yapt. Savunma Sanayiilerinde Telafi Edici fllemler (Offset) bafll kl Uzmanl k teziyle bu alanda Türkiye deki ilk çal flmay yapt. 2001 y l nda Dr. Birol Altan ile birlikte haz rlad Savunma Tedarik Kanunu Önerisi bafll kl çal flmas TÜS AD taraf ndan yay mland. 2002 y l nda TÜS AD ad na dan flman olarak, MSB Tedarik Kararnamesi çal flmalar na kat ld. Halen Altay Kollektif fiirketinde Anlaflmalar ve Hukuk Grup Direktörlü ü görevini yürütmektedir. 23

SAVUNMA SANAY NDE DIfi KAYNAK KULLANIMI (OUTSOURCING) FAT H YAKICI UZMAN, SAVUNMA SANAY MÜSTEfiARLI I Geçmiflin koruma duvarlar n n ortadan kald r lmas yla ortaya ç kan küresel rekabet ortam, özel sektörde ve kamu yönetimi yaklafl mlar nda önemli de iflimleri beraberinde getirmifltir. Özel sektörde yer alan firmalarda, temel yeteneklere odaklanma ve ikincil fonksiyonlar n daha yüksek performans ve daha düflük maliyetle yapabilecek ve organizasyon de er zincirine katk da bulunabilecek di er firmalara devredilmesi yaklafl m olan d fl kaynak kullan m, 1990 l y llardan sonra ABD firmalar nda genel kabul görmüfl, Japon ve Uzakdo u menfleli birçok firma karfl s nda oldukça zor durumda kalan ABD ekonomisinin yeniden yap - land r larak rekabet gücünün tekrar elde edilmesi konusunda önemli f rsatlar sa lam flt r. Geçmiflte yaln zca temizlik, haz r yemek ve ulafl m gibi yöneticilerin u raflmak istemedikleri ve pek de önem vermedikleri destek fonksiyonlar n kapsayan d fl kaynaklardan yararlanma, bugün üretim, sat n alma, insan kaynaklar, bilgi iflletim sistemleri, pazarlama vb. de er zincirinin neredeyse tamam n içeren bir konuma gelmifltir. Hatta baz lar na göre, bundan sonra tart fl lmas gereken iflletmecilik faaliyetlerinde d fl kaynak kullan lmal m? sorusu de il, firman n temel yetenekleri içerisinde hala d fl kaynaklara devredilecek alanlar var m d r? sorusudur. D fl kaynaklardan yararlanman n böylesine yayg nlaflmas ve stratejik bir yönetim arac olarak de- erlendirilmesinin temel nedeni, firmalara k sa ve uzun dönemde rekabet üstünlü ü sa layabilecek önemli f rsatlar sunma potansiyelidir. D fl Kaynak Kullan m n n Önemi D fl kaynak kullan m ; iflletmelerin, kendilerine rekabet avantaj sa layan faaliyetlere odaklanmalar ve as l faaliyet alanlar na girmeyen konularda ise, spesifik olarak o konuda uzmanlaflm fl firmalardan yararlanma yolu ile faaliyet göstermelerini öngören bir yönetim stratejisidir. Stratejik bir yönetsel ayg t olarak d fl kaynaklardan yararlanma, günümüzde özellikle bilgi teknolojileri faaliyetlerinde yo unlaflmakla birlikte, farkl hacimlerde birçok iflletme taraf ndan kullan lmaktad r. Hemen belirtilmelidir ki d fl kaynaklardan yararlanman n avantajlar oldu u kadar riskleri de mevcuttur. 1 D fl Kaynaklardan Yararlanman n Avantajlar - Operasyonel verimlilik, firmalar n ana faaliyet alanlar na yo unlaflmas. 1 - fl maliyetlerinin düflürülmesi, zaman kayb n n önlenmesi. - D flar dan iflbölümünü üstlenmifl kurumlar n, kendi uzmanl k alan ndaki profesyonel Elmuti, Kathawala, The Effects of Global Outsourcing Strategies on Participants' Attitudes and Organizational Effectiveness, International Journal of Manpower, Volume 21, Number 2., 2000 24