Gruplar Şebekeler Örgütler Lütfi Sunar Sosyolojiye Giriş / 6-7. Ders
Sosyal Grup Nedir? Sosyal grup ortak bir kimliği paylaşan ve karşılıklı beklentilerle birbiri ile ilişki içinde olan insanlar topluluğudur Grup kendi aralarında üyelik bilincini paylaşan ve etkileşim halinde olan insanlardır.
Grupların Özellikleri Neredeyse tüm tecrübelerimizi biçimlendirir Gruptaki her bir üye kendi sosyal rolünü oynar. Böylece grup katılımı gerçekleşir. Her grubun kendi içinde düzenleyici sosyal normları [yazılı veya sözlü] mevcuttur. Grup üyeleri belirli düzeylerde ortak ilgi çıkar ve değerleri paylaşırlar. Her grubun yöneldiği belirli toplumsal hedefler mevcuttur Her bir grubun göreli de olsa sürekliliği mevcuttur. Grup kimliği ve aidiyeti öteki üzerinden gelişir.
Sosyal Grup Türleri Yüz yüze iletişim ile tanımlanabilen küçük gruplar birincil gruplardır. Duygusal bağlarla daha az bağlı olan gayrişahsi ilişkilerin yaşandığı büyük gruplar ise ikincil gruplardır.
Kişi Sayısı Muhtemel İkililer İlişki Sayısı 2 Ali Ayşe 2 3 Ali Ayşe 3 Aslı Ali Ayşe 4 6 Aslı Hasan
Referans Grupları ve Grubun Büyüklüğü Referans gruplar ötekini nasıl gördüğümüz ve hakkında ne düşündüğümüz konusunda kendimizi değerlendirmek için standartlar verir Grubun büyüklüğü grup içi dinamikler açısından önemli bir etkendir. Büyük gruplar küçük gruplardan (ikili, üçlü) daha istikrarlıdır Bir düzineden daha fazla kişiyi barındıran gruplar genellikle formel bir yapı oluştururlar İç gruplar ve dış gruplar
Liderlik Liderler grubun diğer üyelerinin davranışlarını etkileyen kişilerdir Daha çok görülen işlemsel liderlik genellikle yapılan rutin işle ilgili olarak ortaya çıkar Grubun doğasını değiştiren dönüştürücü liderlik daha az görülür
Uyum Araştırmalar insanların grup etkisine ileri düzeyde açık olduğunu göstermektedir. Solomon Asch ın deneyi; İnsanlar grubun genel reyini (consensus) kendi düşüncelerine tercih ederler Stanley Milgram ın araştırması; Tabi olanlar başkalarını incitme pahasına da olsa kendilerine söyleneni yaparlar Grubun türü ve uyum Küçük gruplarda sözel kurallar ve kendiliğinden uyum Büyük gruplarda yazılı kurallar ve formel davranış örüntüleriyle uyum
Şebekeler Sosyal şebekeler doğrudan ve dolaylı olarak geniş ilişki kaynaklarını oluşturur Zayıf ilişkileri güçlendirir Bağlantılar iş ve siyaset için önemlidir Kadınlar, azınlıklar ve düşük gelir seviyeliler daha çok etkili iktisadi ve siyasi şebekelere erişme şansına daha az sahiptirler.
Bir Şebeke Olarak İnternet Kişisel şebekeleri radikal bir biçimde genişletme imkanı Yüz-yüze olmayan bağlantıları mümkün kılar Örgütlenme ve dayanışma imkanlarını çoğaltır Hiyerarşik olmayan bir dünya oluşturabilir (?) Sosyal konum, refah, ırk, etnisite, toplumsal cinsiyet ve fiziki engeller sosyal etkileşimi daha az etkileyebilir İnsanların normalde katılamayacakları gruplara katılımlarını mümkün kılar (?)
Örgütler ve Bürokrasi Bütün modern örgütler bürokratiktir Formel örgütler amaçlara ulaşmak üzere tasarlanmıştır Amaçları gerçekleştirmeye yardım etmek üzere oluşturulmuş düzenlemelere ev sahipliği yapar Gündelik yaşamımızdaki pek çok hizmeti sağlamada önemlidirler: hastaneler, okullar, hükümet kurumlar ilh.
Bürokrasinin Özellikleri Açık bir biçimde tanımlanmış hiyerarşi ve otorite Her düzeydeki memurların davranışlarını belirleyen yazılı kuralların varlığı Maaş karşılığı çalışma Örgüt içi görevler ile örgüt dışı yaşam arasında farklılaşma mevcuttur (formellik) İş için kullanılan aletler kişinin kendisi tarafından değil, kurum tarafından sağlanır.
Örgüt Teorileri Max Weber büyük sayıda kişileri örgütlemek için bürokrasinin ileri düzeyde etkili bir araç olduğunu dile getirir Bürokrasi dahilinde formel ve enformel ilişkiler vardır: Örgüt içinde ve örgütler arasında her düzeyde enformel şebekeler ortaya çıkar Şahsi bağlar ve bağlantılar formel ilişkiler kadar etkilidir
Örgüt Teorileri Örgütlerin Fiziki Nitelikleri Fiziki nitelikler örgütün sosyal özelliklerini ciddi bir biçimde etkiler Mimari yapı, otoriteye itaati güvence altına almanın bir aracıdır: Mekansal hiyerarşi (açık/kapalı ofis) Amirlerin astlarını doğrudan yönetmesi Kurum hafızası ve otoritesi
Örgüt Teorileri Bürokrasi ve Demokrasi Weber ve Michels bürokrasi ile demokrasi arasındaki gerilimlere dikkat çekmişlerdir. Bir taraftan, karar alma süreçlerinin merkezileştirilmesi modern toplumun gelişimi ile entegredir. Diğer taraftan da, geçen iki yüzyıl demokratik süreçlerde genişlemeye şahitlik etmiştir.
Bürokrasinin Ötesi? Japon Modeli Aşağıdan yukarıya işleyen karar alma süreci Daha az uzmanlaşma İş güvenliği ve sadakat Grup merkezli İş ve özel hayatın birleşimi Pek çok batılı firma Japon işletme sistemlerinin bazı kısımlarını kendilerine uyarladı Bu modelin başarılı olmasından sonra büyük örgütler daha az bürokratik daha fazla esnek olmaya başladılar
Bürokrasinin Ötesi? Teknoloji ve Modern Örgütler Yeni bilgi teknolojileri örgütlerin çalışma biçimlerini değiştiriyor Pek çok iş artık elektronik olarak yapılabiliyor; böylece işletmeler zaman ve mekandan kazanıyorlar. Dolayısıyla işletmedeki ilişkiler de daha esnek hale geliyor. Eskisi gibi hiyerarşik düzen daha az işliyor. Örgütler artık müstakil birimler gibi değil birbiri ile temas içinde şebeke olabiliyorlar
Bürokrasinin Ötesi? Toplumun McDonaldslaşması Son yıllarda bilgi teknolojilerinin getirdiği Bürokrasizleşmeye rağmen, fast-food restoranlarının işletme ilkeleri toplumun diğer sektörlerini baskı altına alıyor Yüksek düzeyde standartlaşma ve düzenleme İnsan yerine daha fazla otomatize olmuş sistemlerin geçmesi Cep telefonu bayisinde ileri iletişim teknikleri
Dünyayı Saran Örgütler Küresel Örgütler İki önemli türü vardır: Uluslararası anlaşmalarla kurulan ve devletlerin üye olduğu Uluslararası Örgütler (International governmental organizations, IGO) İKÖ, UNESCO, İLO, WHO gibi Bireylerin ve özel örgütlerin aralarında anlaşarak kurdukları uluslararası düzeyde faaliyet gösteren Uluslararası Sivil Kuruluşlar (International nongovernmental organizations, INGO) Amnesty International, Greenpeace gibi
Özet Sosyal Gruplar ve Örgütler Nasıl Değişiyor? Gruplar ve örgütler yaşamımızda merkezi konularını sürdürüyor, ama grup aidiyeti değişiyor Geleneksel gruplar zemin kaybediyor Küresel ekonomi ve bilgi teknolojisi grup yaşamını yeniden tanımlıyor Gelecekte ya yeni iletişim kanalları ortaya çıkacak (yeni sosyal ağlar?) ya da sosyal mesafe ve sosyal kayıtsızlık artacak