2. HAFTA MİKROSKOPLAR
MİKROSKOPLAR Hücreler çok küçük olduğundan (3-200 µm) mikroskop kullanılması zorunludur. Soğan zarı, parmak arası zarlar gibi çok ince yapılar, kesit almadan ve mikroskopsuz incelenebilir. Canlı dokuların mikroskobik incelenmesi ile ideal sonuçlara ulaşılır. Küçük ilkel canlılar, hücre ve doku kültür örnekleri canlı olarak incelenebilir. Daha kalın olan yapıların incelenmesi için ölü dokulardan preparatların hazırlanması ve mikroskop kullanarak incelenmesi gerekir.
Genel Ölçü Birimleri Birim Kısaltma Değer 1 santimetre cm 10-2 metre 1 milimetre mm 10-3 metre 1mikrometre µm 10-6 metre 1nanometre nm 10-9 metre 1 Angstrom o A 10-10 metre
Mercekler ve Işığın Kırılması Işık bir ortamdan başka ortama geçerken kırılır. Daha yoğun ortamda ışığın hızı daha azdır İnce kenarlı mercekler ışık ışınlarını belli bir noktada odaklar Bu noktaya ODAK UZAKLIĞI denir
Mercekler ve Işığın Kırılması Odak uzaklığı ne kadar yakın Büyütme o kadar büyük..
Bileşik Işık Mikroskoplarında Görüntü Oluşturma Prensipleri Renk farklarının ışığı kırmasıyla (AYDINLIK ALAN) Cismin ışığı saçma özelliği ile (KARANLIK ALAN) Işığın fazını değiştirerek (FAZ KONTRAST ve DİK) Işığın kutuplaşma özelliği ile (POLARİZASYON) Işığın enerjisini değiştirerek (FLORESANS) Çözünürlük: Birbirinden ayırt edilebilen iki nokta arasındaki en kısa mesafe
MİKROSKOPLAR Mikroskoplar, aydınlatma kaynağına göre ışık mikroskobu ve elektron mikroskobu olmak üzere iki tiptir. Işık mikroskoplarının farklı teknikler için geliştirilmiş tipleri vardır. Bunlar: Klasik mikroskop, Faz-kontrast, Steromikroskop, Karanlık saha, Floresans,
İlk Mikroskop (Robert Hooke-1665)
ANTİK MİKROSKOPLAR
Mikroskoplarda Temel İki Kısım Ayırt Edilir Mekanik kısım: Optik kısma destek görevi görür. Mikroskop ayağı, kolu, tüpü, revolver, makro ve mikrometrik vidalar, mikroskop tablası gibi parçaları taşır. Optik kısım: Preparatta bulunan cismi uygun şekilde aydınlatan ve bu cisimden büyütülmüş bir görüntü veren kısımdır. Aydınlatma aracı olarak bir mikroskop lambası kullanılır. Aydınlatıcı kısım ayna, kondansatör ve diyaframdan oluşur. Cismi büyütülmüş bir şekilde gösteren kısımlar birer mercek sisteminden yapılmıştır ve mikroskobun en kıymetli parçalarıdır. Objektif ve okülerden oluşur.
Mikroskop Çalışma Prensipleri
Objektif Çeşitleri ve Büyütme Oküler Objektif Toplam 10 X 4X 40 10 X 10X 100 10 X 40X 400 10 X 100X 1000
Çözünürlüğü Artırmak İmmersiyon yağı kullanılır 100X mercek kullanılmalı
Klasik Işık Mikroskobu (Aydınlık Alan Mikroskobu) Kapalı bir borunun iki ucuna monte edilen objektif ve oküler mercek olmak üzere 2 mercek kullanılır. 2000 büyütmeye ulaşılabilir. Klasik ışık mikroskobu, aydınlık alan mikroskobu olarak da adlandırılır. Araştırma mikroskoplarında iki ya da daha fazla objektif mercekler kullanılır. Rezolusyon (ayrım) gücü 0,2 m dir.
Aydınlık Saha Mikroskobu (Klasik Işık Mikroskobu) Cerebrum
YABANCI CİSİM DEV HÜCRESİ ve EPİTELOİD HÜCRELER
BOYANMAMIŞ CANLI HÜCRELERİN MİKROSKOPLARDA İNCELENMESİ
Karanlık Alan Mikroskobu Spiroketler gibi bazı mikroorganizmaları ışık mikroskobunda görmek mümkün olmaz ve bu amaçla mikroskobundan yararlanılır. Karanlık saha mikroskobunda mikroorganizmalar, karanlık zemin üzerinde parlak görüntü verirler. Özel kondansatörler yardımıyla sağlanan karanlık sahada, alttan gelen ışık, kondansatörün ortasındaki siyah, ışık geçirmeyen bir bölge nedeniyle yanlarından girerek preparat üzerine gelir. Bu sistemde ışık tüp içine girmeyerek yanlara dağılım gösterir. Ancak, karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık, mikroskobik inceleme yapan kişinin gözüne ulaşır.
Karanlık Alan Mikroskobu (Vibrio cholerae)
Karanlık Alan Mikroskobu Mayıs böceği İpek böceği larvası
Karanlık Alan Mikroskobu Kan
Faz Kontrast Mikroskobu Boyanmamış canlı biyolojik örneklerin incelenmesinde kullanılabildiği gibi boyanmış ölü dokularda da kullanılır. Işığın farklı kırılma özelliği ile sıvı bir ortam içerisinde boyasız olarak incelenen mikroorganizmaların hücre iç yapılarının görülmesini sağlar. Klasik ışık mikroskobundan farklı olarak, özel kondansatör ve özel faz objektifleri kullanılır.
FAZ-KONTRAST MİKROSKOP (Boyanmış Kesitler) Kemik Dil
STEREOMİKROSKOP Yansıyan ve geçen ışın kullanılarak embriyolar, bağırsak villusları incelenebilir. Çoğunlukla diseksiyonda kullanılır.
STEREOMİKROSKOP
Floresans Mikroskobu Kısa dalga boyu ile ışınlandıklarında daha uzun dalga boyunda görünebilir ışınlar sağlarlar. Işık kaynağı olarak ultraviyole ışınları kullanılır. Floresans; doğal ve yapay olmak üzere 2 tiptir. Vit A, Vit B 2, porfirinler, nükleik asitler doğal floresans veren maddelerdir. Yapay floresans ise flurokrom boyalarla sağlanır. Floresans mikroskopta, flurokrom boyalarla işaretlenmiş antikorların kullanılmasıyla hücre ve doku antijenlerinin yerleri saptanır (immünofloresans).
Floresan Mikroskobu
Elektron mikroskobu Elektron kaynağı olarak tungsten bir filaman kullanılır. Cam mercek içermezler. Elektrostatik ve elektromanyetik alanlar kullanarak büyütme sağlanır. Transmisyon (geçirimli-tem) elektron mikroskobu tipinde iki boyutlu olarak hücre iç detayları gözlenir. Scanning (taramalı-sem) de ise üç boyutlu olarak hücre yüzey topografisi hakkında bilgi edinilir.
TEM-SEM
ÇEKİRDEK ZARI VE GRANÜLER ENDOPLAZMİK RETİKULUM-TEM
MİTOKONDRİ (TEM-SEM)
KAN HÜCRELERİ-SEM
ERİTROSİTLER
Kanın Pıhtılaşması-SEM
Filtrelenmiş Çomak Bakteriler-SEM