İçindekiler i Doç. Dr. Saim OCAK Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ MEVZUATI İstanbul, 2015
Yayın No : 3334 Hukuk Dizisi : 1613 1. Baskı - Kasım 2015 ISBN 978-605 - 333-485 - 9 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti. Eskişehir Yolu 40. Km. Başkent Organize Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6, Malıköy / Sincan / Ankara (Sertifika No. 26886) (0312) 640 16 23 Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
08 Ekim 2014 tarihinde sabahın erken saatinde kutsal mesleği olan 112 acil hizmetini fedakarca yerine getirirken Keşap-Giresun yolunda meydana gelen iş kazası sonucunda Ebedi Aleme yürüyen güzel insan, Şehit Hatice ARSLAN kardeşimin aziz hatırasına, dua ve rahmet dileklerimle
ÖNSÖZ İnsanoğlunun dünyadaki en kıymetli varlığı olan beden ve ruh sağlığına herkesin saygı göstermesi beklenir. Devlet başta olmak üzere, konuyla ilgili kurum ve kişilerin, insanların beden ve ruh sağlığının korunması için gerekli tedbirleri alması gerekmektedir. Elbette, kişilerin kendi beden ve ruh sağlığını korumak için gerekli özeni göstermesi de beklenecektir. Hayatın doğal seyri içerisinde olduğu gibi, çalışma yaşamında da çalışanların beden ve ruh sağlığına zarar verecek iş kazası ve meslek hastalığı olayların gerçekleşmesini önlemek için, gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Çalışanların, maddi şeylerle ölçülemeyecek kadar değerli olan beden ve ruh sağlığının iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle zarara uğraması halinde çalışanlar ve ölümleri halinde geride kalan yakınları, maddi ve manevi bakımdan büyük mağduriyetler yaşamaktadır. Üzücü olaylar karşısında, yıllarca süren kelimelerle ifade edilemeyecek katlanması zor derin acıların yanı sıra, maddi bakımdan da büyük zararlar görülmektedir. Öte yandan, iş kazası ve meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan işverenler de idari, hukuki ve cezai yönlerden ağır yaptırımlarla karşılaşmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumunun iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda zarar gören sigortalıya (çalışan) veya ölümü halinde geride kalan hak sahiplerine ödeme yapması ve kusuru bulunan işverenden yapılan ödemeyi tahsil edememesi gibi durumlarda, toplumun tamamı bundan doğrudan ya da dolaylı olarak zarar görmektedir. Bilindiği gibi, 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulmasının sağlanması için 01.01.2013 tarihinde yürürlüğe konulmuş özel bir kanun olup, ülkemizde ilk defa kamu-özel sektör ayırımı yapılmaksızın kapsamına giren tüm işyerlerinde uygulanmaya başlamıştır. Ayrıca 6331 sayılı Kanun, işçi, memur ve sözleşmeli personel ayırımı yapılmaksızın, kapsamına giren işyerlerinde bağımlı çalışanların tamamına ve ayrıca çırak ve stajyerlere uygulanmak üzere getirilmiştir. 6331 sayılı Kanun önleyici bir yaklaşımla, iş kazası ve meslek hastalığının önlenmesine hizmet etmektedir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine yönelik temel
vi İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı hususlar mevzuatta düzenlenmiş olup, konuyla ilgisi olan kişilerin mevzuatı takip etmesi ve kullanması büyük önem arz etmektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı derlemesi, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki ilgili Kanunları, Tüzükleri, Yönetmelikleri, Tebliğleri ve Bakanlar Kurulu Kararlarını da kapsayan zengin bir içerikte hazırlanmıştır. Söz konusu eser, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve işyeri hemşiresi başta olmak üzere, iş sağlığı ve güvenliği eğitimine bakımından, fakülte, yüksekokul, yüksek lisans ve doktora programı öğrencilerinin, akademisyenlerin, yöneticilerin ve ilgili diğer kişilerin hizmetine sunulmuştur. Bu vesileyle, mevzuat çalışmamızın yayına hazırlanmasında emeği geçen Gökhan Ayrancı ya ve kitabın basılmasını sağlayan sayın Seyhan Satar a ve tüm Beta çalışanlarına içten teşekkürlerimi sunarım. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı isimli eserin kullanıcılara faydalı olması ve ülkemizde iş kazası ve meslek hastalığı vakalarının yaşanmaması dileğiyle 1 Kasım 2015, İstanbul Doç. Dr. Saim OCAK Marmara Üniversitesi
İçindekiler vii İÇİNDEKİLER KANUNLAR İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu... 3 İş Kanunu...31 Türk Ceza Kanunu (İlgili Hükümler)...77 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (İlgili Hükümler)...109 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun...127 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (İlgili Hükümler)...143 Türk Borçlar Kanunu (İlgili Hükümler)...175 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (İlgili Hükümler)...199 Devlet Memurları Kanunu...201 Tebligat Kanunu (İlgili Hükümler)...203 İş Mahkemeleri Kanunu...205 Öğle Dinlenmesi Kanunu...209 İşsizlik Sigortası Kanunu (İlgili Hükümler)...211 Hafta Tatili Hakkında Kanun...215 Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun...219 Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (İlgili Hükümler)...221 Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun...223 Yapı Denetimi Hakkında Kanun...233
viii İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun...245 Maden Kanunu (İlgili Hükümler)...249 Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkında Kanun...257 Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun...259 Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun...263 TÜZÜKLER İş Teftişi Tüzüğü...267 Radyasyon Güvenliği Tüzüğü...277 Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Nizamname...285 YÖNETMELİKLER İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik...293 İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik...323 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği...359 İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği...385 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik...393 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik...399 İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik...405 İlkyardım Yönetmeliği...413 İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik...449
İçindekiler ix Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik...455 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik...463 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği...563 Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği...581 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik...601 Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği...611 İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik...627 Hijyen Eğitimi Yönetmeliği...641 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği...645 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik...671 Alt İşverenlik Yönetmeliği...675 Elektronik Tebligat Yönetmeliği...681 İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği...687 İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği...691 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik...695 Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik...701 Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik...705 Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik...709 Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik...725
x İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik...729 Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği...735 Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği...739 Makina Emniyeti Yönetmeliği...743 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği...797 Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik...819 Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği...829 Elektrik ile İlgili Fen Adamlarının Yetki, Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik...857 İmar Kanununun 38 inci Maddesinde Sayılan Mühendisler, Mimarlar ve Şehir Plancıları Dışında Kalan Fen Adamlarının Yetkî, Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik...861 Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği...867 Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik...889 Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik...897 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik...905 Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer Tehlikelere Dair Görev Yönetmeliği...919 Tehlikeli Maddelerin Demiryolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik...929 Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik...947 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik...971
İçindekiler xi Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik...993 Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik...1001 Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik...1007 Tozla Mücadele Yönetmeliği...1013 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik...1025 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği...1029 Askerî İşyerleri ile Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetimi, Teftişi ve Bu İşyerlerinde İşin Durdurulması Hakkında Yönetmelik...1031 Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik...1035 İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı Görev, Yetki Ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik...1047 Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik...1053 Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği...1057 TEBLİĞLER İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği...1063 İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ...1125 Asansör Periyodik Kontrolleri İçin Yetkilendirilecek A Tipimuayene Kuruluşlarına Dair Tebliğ...1129 Asbest Sökümü ile İlgili Eğitim Programlarına İlişkin Tebliğ...1137 Ahşap ve Ön Yapımlı Çelik ile Alüminyum Alaşımlı Bileşenlerden Oluşan Dış Cephe İş İskelelerine Dair Tebliğ...1147
xii İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Basınçlı Gaz Tüplerinin Dolum ve Periyodik Muayenelerinin Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ...1153 TS EN ISO 7225/A1 Gaz Tüpleri-Uyarı Etiketleri Standardı İle İlgili Tebliğ...1163 Büyük Endüstriyel Kazalarla İlgili Hazırlanacak Güvenlik Raporu Tebliğ...1165 Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi Tebliği...1169 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ...1173 Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ...1181 Tozla Mücadele ile İlgili Uygulamalara İlişkin Tebliğ...1183 Kişisel Koruyucu Donanımların Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğ...1187 BAKANLAR KURULU KARARLARI Grizu Gazı ve/veya Yanıcı Gazlar veya Tozlar Nedeniyle Muhtemel Patlayıcı Ortama Sahip Yeraltı Kömür Ocakları ile Bu Tip Madenlerin Yerüstü Tesislerinde Bulunan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler Hakkındaki Ekli Karar...1203 Maden Çalışanları Zorunlu Ferdi Kaza Sigortası Hakkında Karar...1205