Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 35, Aralık 2016, s. 438-454 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 15.11.2016 10.12.2016 Dr. Nurcan COŞKUN US nurcan_coskun@yahoo.com Doç.Dr. Elif DİKMETAŞ YARDAN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü elifdikmetas@hotmail.com HASTANE CERRAHİ VE DAHİLİ POLİKLİNİKLERİNİN JCI AKREDİTASYON STANDARLARINA UYGUNLUĞUNUN UZMAN GÖZLEMCİ GÖZÜYLE DEĞERLENDİRİLMESİ 1 Öz Bu çalışmanın amacı, hastane cerrahi ve dahili polikliniklerinin JCI Akreditasyon Standartlarına uygunluğunun alanında uzman gözlemci tarafından değerlendirilmesidir. Çalışmada gözlem yöntemi kullanılmıştır. Yapılandırılmış gözlem formunun hazırlanmasında JCI Ayaktan Bakım Alan İncelemesi Standartları 'nın Türkçe ye çevirisi yapılmıştır. Araştırmacı görüşlerini ortaya koymak amacıyla JCI akreditasyon standartlarının farkındalığı ve yeterliliği ile ilgili literatür taraması yaparak gözlemci uzman görevini üstlenmiş ve her poliklinik için ayrı ayrı gözlem yapmıştır (n=29). Çalışma Ağustos 2014-Şubat 2015 tarihleri arasında yapılmıştır. Çalışmanın evrenini 400 yataklı Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi cerrahi ve dahili poliklinikleri (n=29) oluşturmaktadır. Araştırmacı, gözlem formunda etkin iletişimin iyileştirilmesi, yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi, doğru taraf, doğru işlem, doğru hasta cerrahisinin güvence altına alınması, sağlık bakımıyla ilişkili enfeksiyon riskinin azaltılması, hastaların düşme olayları sonucu zarar görme riskinin azaltılması, hasta erişim ve değerlendirme, bakıma erişim ve bakımın sürekliliği, hasta bakım ve bakım sürekliliği, hasta kayıt ve bilgi akışı, anestezi ve cerrahi bakım, enfeksiyon kontrol ve tesis, 1 Bu çalışma Nurcan COŞKUN US'un "Hastane Cerrrahi ve Dahili Polikliniklerinin JCI Akreditasyon Standartlarına Uygunluğunun Değerlendirilmesi" isimli tezinden türetilmiştir.
tesis yönetimi ve güvenlik, insan kaynakları yönetimi, üst yönetim, liderlik ve yönlendirme, kurumsal ve klinik etik alt boyutlarına ait değerlendirme yapmıştır. Araştırmacı, gözlem formundaki sağlık bakımıyla ilişkili enfeksiyon riskinin azaltılması ve hasta bakım ve bakım sürekliliği alt boyutlarında kurumun en hassas olduğu ve titizlikle çalışma yürüttüklerini saptamıştır. Gözlemci yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyutunda, kurumun daha hassasiyetle yaklaşarak uygunluk standartlarına ulaşabileceğini tespit etmiştir. Anahtar kelimeler: JCI, Kalite, Sağlık Hizmetlerinde Akreditasyon. EVALUATION OF HOSPITAL SURGICAL AND INTERNAL POLYCLI- NICS APPROPRIATENESS TO JCI ACCREDITATION STANDARDS WITH AN EXPERIMENTAL OBSERVER Abstract The aim of this research, it is aimed that evaluation of hospital surgical and internal polyclinics by experimental observer appropriateness to JCI accreditation standards. In this research, observation method was used. For preparation of the structured observation "JCI Outpatient Care Area Review Standards" that have been translated to Turkish. She assumed expert observer mission by scanning literature in order to present her opinion related to JCI accrediation standarts awareness and proficiency (n=29). The research was conducted between August 2014-February 2015. Research population constitute surgical and internal polyclinics (n=29) from 400-bed Samsun Training and Research Hospital. The research specialist has made assessment "improve effective communication", "improve the safety of high-alert medications", "ensure correct-site, correct-procedure, correct-patient surgery", "reduce the risk of health care associated infections", " reduce the risk of patient harm resulting from falls"," patient access and assessment", " access to care and continuity of care, " patient care and continuity of care", " patient clinical records and information management", " anesthesia and surgical care", " infection control and facility", "facility management and safety", " human resource management", " governance, leadership and direction", " corporate and clinical ethics" in the observations form of dimensions. The research specialist determined that the institutation was responsive to reducing the risk of infection associated with health care and patient care and its continuity in the observation form and diligently performed a study. In respect of improving the security of high-risk medications, it was determined that the institution could reach the standards of conformity by approaching the subject with caution. 439 Keywords: JCI, Quality, Health Services Accreditation. GİRİŞ Günümüzde rekabet koşullarına ayak uydurmak için faydalanılan kalite kavramı, stratejik araç olarak kullanılmaktadır. Sağlık sektöründe kalite, sunulan hizmetlerin doğrudan insan sağlığına etki etmesi ve bu nedenle de sağlık hizmet sunumunun yüksek kalitede olmasıyla önem teşkil etmektedir. Sağlık kuruluşlarının yüksek kalitede hizmet sunumunu gerçekleştirmeleri
akreditasyon yöntemiyle mümkündür. Sağlık hizmetleri kalitesinin tarafsız bir dış kuruluş tarafından belgelenmesi ihtiyacı, kaliteli hizmet sunma çabaları ilk olarak özel hastanelerde başlayan ve kısa zaman içinde kamu hastanelerinde de yaygınlaşma göstermesiyle ortaya çıkmıştır. İlk kez ABD de tarafsız dış kuruluş tarafından belgelenme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Joint Comission Accreditation For Health Organization (JCAHO) tarafından hizmet sunan sağlık kuruluşlarına akreditasyon belgesi verilmeye başlanmıştır. Kâr amacı gütmeden hizmet veren bu kuruluş sağlık hizmeti sunan profesyonellerinin oluşturduğu derneklerin işbirliği ile kurulmuştur. Sağlık hizmetlerinin akreditasyonu ABD de 1900 lü yıllarda başlaması tüm dünyayı etkileyen bir çalışma olmuştur. Joint Comission International (JCI), JCAHO nun bir alt bölümüdür. JCI, sağlık kuruluşlarına dünya genelinde akreditasyon hizmeti vermektedir. JCI akreditasyon belgesi, sağlık hizmetlerinin dünya standartlarında kaliteli sağlık hizmet sunumu yapıldığını yazılı belgeyle ispatlanmasını sağlar (www.jointcommissioninternational.org, Erişim Tarihi: 20.02.2015). 1. Kalite ve Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı Kalite kavramının tanımı, ürün ya da hizmetin en belirgin özelliği olarak ifade edilir. Bununla birlikte ürün ya da hizmeti değerlendiren kişinin görüşü bu özellik hakkındaki düşüncesini etkileyeceği bilinmektedir. Kalite kavramının evrensel bir tanımı bulunmamakla birlikte çeşitli tanımların ortak öğelerini içermektedir (Kaya, 2013: 3): Kalite, müşteri beklentilerini karşılamayı veya aşmayı içerir. Kişiler tarafından bugün kaliteli bulunan mal ya da hizmet, yarın kaliteli olarak değerlendirilmeyebilir yani kalite dinamiktir. Kalite iyileştirilebilir. Sağlık hizmetlerinin amacı insanın fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak sağlığının korunması, iyileştirilmesi ve bu durumun sürekliliğinin sağlanarak toplumun refah düzeyinin artırılmasını sağlamaktır. Diğer hizmet kuruluşlarında olduğu gibi, sağlık kuruluşlarında da hizmet kalitesinin önemi ayrı bir yere sahiptir (Kayral, 2014a: 22). Sağlık hizmetlerinin kalitesi sunulan hizmetin kalitesi ile doğrudan bağlantılı olarak değerlendirilmektedir (Majeed vd., 2014: 113). Sağlık kurumları, bireylerin sağlığını korumak, geliştirmek ve tedavilerini yapmakla yükümlü olmalarının yanı sıra sundukları hizmetlerin memnuniyeti hizmetin kalitesi ile doğrudan ilişkilidir (Demirbilek ve Çolak, 2008: 98). İnsan sağlığına verilen önemin her geçen gün artması, sağlık teknolojileri alanında yaşanan heyecan verici gelişmeler ile sağlık hizmeti alanların bilinçlenmesi gibi faktörler sağlık hizmeti sunan kurumların özellikle artan rekabet şartları içinde daha dikkatli hareket etmeleri gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu hassasiyetin en temel ölçeği olarak sağlık hizmetlerinde kalite olgusu ile karşı karşıya kalınmaktadır (Kayral, 2014b: 66). Sağlık hizmetlerinde kalite, sağlık politikalarının gelişmesinde etkili ve dinamik bir süreçtir (Çavuş ve Gemici, 2013: 240). Sağlık hizmeti sunan kuruluşlar, kaliteli hizmet sunumunu stratejik yöntem olarak kullanmaktadırlar (Tarım, 2002: 16). Sağlık hizmetini sunan işletmeler, faaliyet ve süreçte kalite geliştirme, iyileştirme, koruma, talep edenlerin beğenisini kazanarak maliyetler açısından ekonomik düzeyde hizmet sunmayı amaçlayan kalite yönetim sistemi kurarak hizmet sunumuna devam etmektedir (Kıdak vd., 2015: 484). Sağlık hizmetleri sunumunda maliyet açısından ekonomi göz önünde bulundurulsa da hizmetteki küçük hata ya da ihmâlkarlık insan hayatına olumsuz etki edebilmektedir. Bu nedenle hata maliyeti göz önünde bulundurulduğunda sağlık hizmetlerinin kalitesinin yüksek tutulması gerekliliktir (Karabulut ve Yapraklı, 2001: 119). 440 2. Akreditasyon
Sanayi devrimi ile birlikte ürün ve üretici firmaların sayılarının artmasıyla, ürün veya hizmetin kullanıcıya veya müşteriye beğendirilmesini sağlamak için sürekli iyileştirme ihtiyacı ortaya çıkmış ve bunun sonucunda da üretici firmalar arasında rekabet ortamı doğmuştur. Pazardan daha büyük pay almak için ürüne yeni özellikler katma gayretlerini 1980 li yıllarda müşterinin talep ve beklentilerini karşılamak izlemiştir. Akreditasyon kurumlarını oluşması üretim ve hizmet kalitesini artırmak için geliştirilen kalite standartları uygulamaları ürün kalitesini kurum dışı bir kuruluşa onaylatmak ihtiyacının doğmasıyla ortaya çıkmıştır. Akreditasyon kelimesinin kullanıldığı yerlere göre değişik anlamları (meslek kuruluşları: uzmanlık eğitimi kalitesinin tanınması, uluslararası standartlar organizasyonları: kurum/kuruluşlar için kalite belgesi standartları güvencesini veren) vardır (Özdil, 2010: 44). Akreditasyon, bir organizasyonun, programın veya grubun standartlar veya kriterler ile uyumunun yetkili bir kuruluş tarafından incelenmesi ve onaylanmasını içeren resmi süreci kapsamaktadır (Bohigas vd., 1996: 583). Kalite, standart, standardizasyon, yönetim sistemleri ve uygunluk değerlendirme gibi akreditasyonun alt yapısını oluşturmaktadır. Akreditasyon gönüllülük esasına dayalı olmasına rağmen uyulması gereken zorunlulukları da beraberinde getirmektedir. Buradan hareketle kısaca akreditasyon, bir test veya belgelendirme kuruluşunun verdiği belgenin güvenirliliğinin, tarafsızlığının ve doğruluğunun tanınması, test ve belgelendirme kuruluşunun test etmeye veya belge vermeye yetkili olduğunun kabul edilmesi olarak tanımlanmaktadır (Ceylan, 2009: 3). 3. Sağlık Kuruluşlarında Akreditasyon 441 Günümüzde toplumlar, bilgiye ulaşmanın hızlı ve kolay olduğu, bireylerin kendi yaşam planlarıyla ilgili olarak toplumdan ve onun kurumlarından hak ve hizmet talep edebildikleri yapılar olmak üzere evrimselleşmektedirler ve bu yüzden de sağlık sisteminin sihirli sözcüğü olan "şifa bulmak" yerini, "kaliteli sağlık hizmeti alma"ya bırakmıştır (Oğuz, 2004: 1). Kaliteli sağlık hizmetinin sunumu, kaynakların verimli kullanılması, etkili olması, hakkaniyete özen gösterilmesi, hizmet alanların o anda ve sonrasında memnuniyetlerinin sağlanması ile mümkün olmaktadır (Tarhan ve Güler, 2009: 34). Sağlık hizmetini alanlar, doğru, kesintisiz, zamanında ve kaliteli hizmet almanın arayışındadır. Sağlık kurumları da bu beklentilerin daha ilerisinde hizmet sunacak sistemleri deneyerek hep daha iyisini sunma çabasındalardır. Akreditasyon, sağlık hizmeti sunumunda belli standartların konulması ve bunların değerlendirmesi anlamında tercih edilen sistem olarak yaygınlaşmaktadır (Ergun Öcal, 2005: 30, 31). Sağlık hizmetlerinde akreditasyon, hastanın değerlendirilmesi, hastanın bakımı, tedavi sürecine etkisi olan hasta ve yakınlarının eğitimi, hasta hakları ve yönetimle ilgili süreçlerin tamamını kapsayan bir olgudur (Aydın vd., 2005: 23). Sağlık kurumlarının işletim sistemlerinde doğru teşhis ve tedaviyi ölçülebilir ve iyileştirilebilir standartların akreditasyon ile sağlanılacağı öngörülmüştür (Aslantekin vd., 2007: 63). Akreditasyon, sağlık kuruluşunun hizmet kalitesini iyileştirmek için tasarlanan ve kuruluşun organizasyon ve hasta odaklılığını karşılayıp karşılamadığının müstakil ve bağımsız bir kuruluş tarafından değerlendirildiği süreç olarak tanımlanmaktadır (Tengilimoğlu vd., 2012: 187). Sağlık hizmetlerinde akreditasyon, yönetim ve kalite kontrolünü, sürekli kalite gelişimi prensiplerini temel almaktadır. (Türkeli, 2015: 114). Sağlık kuruluşunun değerlendirmesi, önceden belirlenmiş ve yayınlanmış standartlara uygunluğunun, genel kabul gören tüzel kişilik tarafından değerlendirilip onaylandığı resmi süreç ile akreditasyon gerçekleşmektedir (Türkeli, 2015: 114).
3.1. Dünya da Akreditasyon Alanında Mevcut Durum Akreditasyon çalışmalarının yapıldığı ülkelerdeki örgütsel yapılanmanın üç farklı tipte olduğu görülmektedir. Bunlar (Erdoğan, 2003: 102-103);. Devlet ağırlıklı yapılanma; standartların oluşturulmasını ve denetimini devlet üstlenmektedir. Ancak bu yaklaşımda, hizmet sunanların sisteme olan katkısının dikkate alınmadığı ifade edilmektedir. Dolayısıyla bu yapı esnek olmayan kuruluşların yenilik ve ilerleme çalışmaları için kısıtlayıcı olabilmektedir.. Ödeme yapan kuruluşların oluşturduğu yapılanma; sağlık kuruluşlarına ödeme yapanların oluşturduğu bir yapılanmadır. Ödeme yapan kuruluşların ortaya koyduğu standartlara uyuma göre, ödeme ve anlaşma yapılması esasına dayanan bir sistemdir. Etkili olması kuruluşların yaygın ve güçlü olmasına bağlıdır.. Karışık yapılanma; özel ve kamu kuruluşları, ödeme yapan özel ve devlet kuruluşları, meslek kuruluşları, tüketici örgütleri ve benzeri grupların katılımıyla oluşturulan geniş tabanlı özerk bir yapılanmadır. En sağlıklı ve teknik becerisi en yüksek olan yapılanma şekli olarak tanımlanmaktadır. Dünya da başlıca akreditasyon kuruluşları ile bu kuruluşların bilgileri aşağıdaki gibidir (Montagu, 2003: 33-35); International Society for Quality in Health Care (ISQua); 1995 ten beri ulusal akreditasyon programları için bilgi alışverişinde bulunmak suretiyle hizmet vermektedir. ISQua esasen akreditasyon kuruluşlarını akredite etmektedir. Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organization (JCAHO); dünyadaki en eski sağlık akreditasyon kuruluşudur. American College of Surgeons tarafından 1917 de hastaneler için geliştirilen minimum standartlara kadar uzanır. 1951 yılında American Medical Association, Canadian Medical Assocation ve American College of Surgeons birleşerek Joint Commission on Accreditation of Hospitals kuruluşunu oluşturmuşlardır. Bu kuruluş daha sonra diğer sağlık kuruluşlarının da akreditasyonunu yapmaya başlamıştır. JCAHO tarafından akredite edilen hastanelere, merkezi hükümetle ilgili standartları yerine getirdikleri göz önünde bulundurularak hükümet programları (Medicare, Medicaid) tarafından geri ödeme yapılır. Yerinde denetimler en azından her üç yılda bir tekrarlanır (Uyanusta, 2006: 29). JCAHO tarafından çok sayıda sağlık kuruluşu ve hastanelerin akredite edilmesinin yanı sıra evde bakım sağlayan ajansların hizmetlerini, ilk yardımdan ayakta tedaviye kadar değişen gezici sağlık merkezlerini ve klinik laboratuarları, bakımevleri de akredite edilmektedir (Tütüncü vd., 2006: 296-297). Joint Commission International (JCI); 1992 yılında JCAHO nun alt kuruluşu olarak kurulmuştur. JCI uluslararası alanda hastane ve diğer sağlık kuruluşlarının akreditasyonunu yapmaktadır. JCI, Avrupa ve Basra Körfezi yanı sıra Tayland, Türkiye, Hindistan ve Brezilya gibi ülkelerdeki hastaneleri de akredite etmektedir ((Uyanusta, 2006: 29). Günümüzde sağlık kuruluşlarını akredite eden en saygın kuruluşlardan birisi JCI (Joint Commission International) dır (Kostak, 2007: 126). Agenda for Leadership in Programmes for Healthcare Accreditation (ALPHA); ISQua nın himayesindeki bu kuruluş bireysel çaptaki akreditasyon kuruluşlarını, çalışma standartlarına dayalı olarak akredite eder. Japonya, Finlandiya, Malezya, Arjantin, Güney Afrika ve diğer bazı ülkelerdeki akreditasyon kuruluşları bu örgütün üyesidir. 442
Australian Council on Healthcare Standards (ACHS); 1974 yılından beri Avustralya daki kuruluşları akredite etmektedir. Canadian Council on Health Services Accreditation (CCHSA); 1958 yılından beri JCAHO dan bağımsız olarak hizmet vermektedir. CCHSA, Kanada da hem kamu hem de özel hastaneleri akredite etmektedir. CCHSA standartları Fransa, Avustralya ve başka ülkelerdeki yeni akreditasyon programları tarafından model olarak kullanılmıştır. US Agency for Healthcare Research and Quality; Klinik bakım için standartlar araştırmakta ve yayınlamaktadır. French National Organisation on Accreditation and Evaluation in Health; Fransa daki sağlık kuruluşlarını akredite etmektedir. Council of Health Services Accreditation of South Africa (COHSASA); Güney Afrika da hem özel hem de kamu kuruluşlarını akredite eden bağımsız bir kuruluş olarak hizmet vermektedir. Health Quality Service, UK (HQS); Avrupa nın en eski sağlık bakım akreditasyonu kuruluşudur. Bağımsız ve kar amacı gütmeyen HQS, hem gelişmekte olan ülkelerde hem de OECD ülkelerinde hükümetlere ve akreditasyon programlarına tavsiyelerde bulunmakta ve standart geliştirmek için uluslararası boyutta danışmanlık da yapmaktadır. Avrupa Akreditasyon Birliği (EA), Avrupa daki ulusal akreditasyon kuruluşlarından oluşan bir ağı temsil etmektedir. Kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. Avrupa daki akreditasyon faaliyetlerini bir çatı altında toplayarak koordineli şekilde çalışmasını sağlaması EA nın temel görevidir. Ayrıca EA nın amaçları arasında akreditasyon ve uygunluk değerlendirmesine uyumlaştırılmış yaklaşımla ticarette teknik engellerin kaldırılmasına katkıda bulunmak ve güvenilir çok taraflı anlaşmalarla akreditasyon ve akredite hizmetlerinin uluslararası tanınırlığını desteklemek yer almaktadır (Uyanusta, 2006: 29). Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK), 2001 yılında akreditasyon hizmeti vermeye başlamıştır. 2008 yılı itibari ile karşılıklı tanınma anlaşmalarına konu olan tüm akreditasyon alanlarında Avrupa Akreditasyon Birliği ile karşılıklı tanınma anlaşması imzalanmıştır. TÜRKAK, Avrupa Akreditasyon Birliğinin (EA), Uluslar arası Akreditasyon Forumunun (IAF) ve Uluslar arası Laboratuar Akreditasyonu Birliğinin (ILAC) tam üyesi konumundadır (www.turkak.org.tr, Erişim Tarihi: 03.11.2016). Akredite edilmiş olmak, sağlık kuruluşunun toplumsal imajını ve saygınlığını artırmaktadır (Yerebakan, 2000: 41). 443 3.2. Türkiye deki Akreditasyon Alanındaki Mevcut Durum Türkiye de kalite kavramı birçok alanda ilerlemiş ve bunun da yazılı olarak belgelenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Türkiye de akreditasyon veren kuruluşun adı Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) dur (İnal ve Topkaya, 2010: 74). TÜRKAK, bu alanda kanuni görevi üstlenmiş Türkiye deki kurumlardan birisidir (Baştürk, 2014: 92). Uygunluk değerlendirme kuruluşlarını akredite etmek, bu kuruluşların ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyette bulunmalarını ve bu suretle uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenen belgelerin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla, merkezi Ankara'da olmak üzere Başbakanlık la ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, kâr amacı gütmeyen, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK 4 Kasım 1999 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4457 sayılı Kanunla kurulmuştur. Bu kanun aracılığıyla laboratuvar, belgelendirme ve muayene hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen
ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü temin etme görevi TÜRKAK a verilmiştir (Resmi Gazete, 23866). TÜRKAK, 15 Haziran 2001 tarihinden itibaren akreditasyon müracaatlarını kabul etmeye başlamış olup akreditasyon hizmeti sunmaya başlamıştır. TÜRKAK ın kurulması ile Türkiye de bulunan ve teknik düzenlemelere konu olan ürün güvenliği, kalite, deney, muayene ve belgelendirme çalışmaları yapan laboratuar ve belgelendirme kuruluşlarının yeterliliklerini tescil etmek ve uluslararası geçerliliklerini sağlamak hedeflenmiştir. (Uyanusta, 2006: 43). Sağlık Bakanlığı nın Sağlıkta Dönüşüm Programı nın ana hedeflerinden biri olan nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için kalite ve akreditasyon hedefi çerçevesinde Mayıs 2007 tarihinde Bakanlık Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde Performans Yönetimi ve Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı adıyla faaliyete başlamıştır. Kasım 2007 tarihinden itibaren Müstakil Daire Başkanlığı olarak hizmetini sürdürmüş daha sonra aynı isim ve görevle Eylül 2009 tarihinden itibaren Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde çalışmalarını yürütmüştür. Kurulduğu günden bu yana Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kurum ve kuruluşlarında uygulanan performans uygulamaları, sağlık hizmetlerinde kalite geliştirme çalışmaları, performansa dayalı ek ödeme uygulaması, kurumsal performans değerlendirme çalışmaları, yönetici performansı değerlendirme çalışmaları, teşhisle ilişkili gruplar, klinik performans ölçümü çalışmaları, hasta ve çalışan güvenliği alanlarında dünyada yaşanan gelişmeler ile Bakanlık ın bilgi ve tecrübelerini birleştirerek hizmet vermektedir. 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile birlikte farklı bir organizasyon yapısında daha spesifik hedefler üzerine odaklanarak faaliyet göstermesi öngörülmüş olup, yeni yapılanma sonucu 19 Mart 2012 tarihinden itibaren Performans Yönetimi ve Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı biriminin varlığı sona ermiş ve Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı bünyesindeki Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altında Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı kurulmuştur. Yeni kurulan Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı nın ilkeleri arasında insan sağlığını odak noktası yapma, sağlıkta hizmet kalitesinin standartlarını yükseltme, faaliyetlerinde hasta ve çalışan güvenliğini sağlama, sağlığın tüm paydaşları ile birlikte hareket etme, dinamik yapısıyla yeniliklere öncülük etme yer almaktadır. Bu ilkeler çerçevesinde sağlık hizmetlerinde kalite standartları geliştirme, kalite değerlendirme, kalite eğitimleri, uluslararası çalışmalar ve sağlık kurumlarının akreditasyonu alanlarında faaliyetlerini yürütmektedir (www.kalite.saglik.gov.tr, Erişim Tarihi: 20.11.2015). 444 Sağlık Bakanlığı nın sağlıkta dönüşüm programından sonra, Türkiye de sağlık hizmetlerinin sunumunda stratejik değere sahip olan hastaneler, sağlık hizmetlerinin performansını ve kalitesini artırmak, şeffaflık, hizmet erişiminde eşitlik, etkinlik ve verimlilik sağlamak amacıyla hareket etmektedir. Böylece Türkiye Sağlık Performans Yönetim ve Kalite Sistemi nin etkili, verimli ve gelişime açık şekilde sürdürülmesi sağlanmaktadır. Çeşitli yöntemlerle ve belirli periyodlarda sağlık kurum ve kuruluşlarında sunulan hizmetin kalitesini değerlendirilmesi ile hastanelerin daha verimli çalışması sağlanmaktadır (Tüfekçi, 2012: 174). Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Dönüşüm Programı yapılanması sürecinde 2003 yılında Joint Commision International (JCI) Akreditasyon standartlarını benimsemiştir (Çarıkçı vd., 2013: Slayt 9). Türkiye de toplam 47 kurum JCI Akreditasyonuna sahiptir. 3 kurum Akademik Tıp Merkezi Hastanesi Programı, 2 kurum Ayaktan Bakım Programı, 4 kurum Klinik Laboratuvar Programı, 38 kurum Hastane Programı ile akredite olmuştur (www.jointcommissioninternational.org, Erişim Tarihi: 20.02.2015).
Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) Sağlık Bilimi ve Teknolojisi alanında bilgi üreterek, ülkemize ve insanlığa hizmet etmek amacıyla 2015 yılında araştırma enstitüleri kurarak hizmet etmeye başlamıştır. Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü tarafından sağlık hizmetleri akredite edilmektedir (http://www.tuseb.gov.tr, Erişim Tarihi: 03.11.2016). Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü tarafından kullanılan standart setleri ve yürütülen eğitim programları ile Enstitü organizasyon yapısının ISQua tarafından akredite olması, Türkiye de bu alanda sunulan hizmetlerin uluslararası kabul gören ilke ve değerleri taşımasını ifade etmektedir. ISQua tarafından akredite olan standart setleri ile eğitim programının yanı sıra Enstitü organizasyonel yapısının akreditasyonuna yönelik çalışmalarına başlayan Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü, kuruluşunu takip eden süreçte ISQua ile temaslarını başlatmış ve Kurumsal Üyelik için başvurarak 29 Mart 2016 tarihinde kuruluşa üye olmuştur (tuseb.gov.tr, Erişim Tarihi: 03.11.2016). Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü (TÜSKA) 2016 yılı Aralık ayında Ulusal Hastane Akreditasyon Programı ilan edilerek hastanelerden akreditasyon başvuruları almaya başlayacaktır (tuseb.gov.tr, Erişim Tarihi: 03.11.2016). 4. Joint Commission International (JCI) Akreditasyonu Günümüzde sağlık kuruluşlarını akredite eden en saygın kuruluşlardan birisi JCI (Joint Commission International) dır. Tedavi amacıyla ülkesi dışına çıkacak hasta için sağlık kuruluşunu seçmesinde uluslararası alanda akreditasyon belgesine sahip olan sağlık kuruluşu, büyük önem arz etmektedir. Medikal turizmden paydaş olmayı hedefleyen sağlık kuruluşu için uluslararası alanda alınan akreditasyon belgesi, o sağlık kuruluşunun belirli standartta hizmet verdiğinin göstergesi olmaktadır (Birdir ve Buzcu, 2014: 3). 445 JCI, uluslararası alanda akreditasyon hizmeti sağlayarak sağlık hizmetlerinin kalitesini arttırmayı amaçlamıştır. Kaliteli hizmet sunma çabaları, sağlık hizmetleri kalitesinin tarafsız dış kuruluş tarafından belgelenmesi ihtiyacını doğurması nedeniyle JCI kurulmuştur. JCI akreditasyonu, sağlık kuruluşlarının sağladığı hizmeti önceden hazırlanmış standartlara dayalı olarak denetlemektedir (Öztürk vd., 2014: 180). JCI hastaneler için akreditasyon standartlarının nasıl gruplandırıldığı, standartların tanımları ve kalite konseyince standartların takip edilebilmesi için oluşturulan ölçülebilir elementlerin neler olduğu ve açılımları incelenmiştir. Bu standartlardan ilki, hasta merkezli standartlardır. Bunlar; Uluslar arası hasta güvenliği hedefleri, Bakıma erişim ve bakımın sürekliliği, Hasta ve aile hakları, Hastaların değerlendirilmesi, Hastaların bakımı, Anestezi ve cerrahi bakım, İlaçla tedavi yönetimi ve kullanımı, Hasta ve aile eğitimi dir. İkinci kısımda ise JCI örgütünün sağlık bakım kurumu yönetim standartlarına yer verilmiştir. Bu standartlar; Kalite iyileştirme ve hasta güvenliği, Enfeksiyonların önlenmesi ve kontrolü, Üst yönetim, liderlik ve yönlendirme,
Tesis yönetimi ve güvenliği, Personel nitelikleri ve eğitimi, Bilgi yönetimi dir. 4.1. JCI Ayaktan Bakım Alanı Akreditasyon Standartları JCI ayaktan bakım alanına ait akreditasyon standartlarının nasıl gruplandırıldığı, standartların tanımları ve kalite konseyince standartların takip edilebilmesi için oluşturulan ölçülebilir verilerin neler olduğu ve açılımları incelenmiştir. Bunlar; Uluslararası Hasta Güvenliği Hedefleri, Hasta Erişim ve Değerlendirme, Bakıma Erişim ve Bakımın Sürekliliği, Hasta Bakım ve Bakım Sürekliliği, Hasta Kayıt ve Bilgi Akışı, Anestezi ve Cerrahi Bakım, Enfeksiyon Kontrol ve Tesis Güvenliği, Tesis Yönetimi ve Güvenlik, İnsan Kaynakları Yönetimi, Üst Yönetim, Liderlik ve Yönlendirme, Kurumsal ve Klinik Etik tir (Joint Commission International Accreditation Ambulatory Care Standards, 2014: 2-18). GEREÇ VE YÖNTEM 446 Bu çalışmada, Hastane Cerrahi ve Dahili Polikliniklerinin JCI Akreditasyon Standartlarına uygunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada gözlem yöntemi kullanılmıştır. Yapılandırılmış gözlem formunun hazırlanmasında JCI Ayaktan Bakım Alan İncelemesi Standartları 83 soruluk maddeden oluşmaktadır. Bu sorular Türkçe ye çevirisi yapılmıştır. Araştırmacı (n:1) görüşlerini ortaya koymak amacıyla JCI akreditasyon standartlarının farkındalığı ve yeterliliği ile ilgili literatür taraması yaparak gözlemci uzman görevini üstlenmiş ve her poliklinik için ayrı ayrı gözlem yapmıştır (n=29). Araştırmacı, Hastane İşletmeciliği Anabilim Dalında yüksek lisans eğitimi tamamlarak, araştırmayı yaptığı dönemde Sağlık Yönetimi alanında doktora eğitim sürecinde olup, sağlık yönetimi alanında çok sayıda kongre ve sempozyumlara katılmış, ulusal ve uluslararası bilimsel dergilerde yayınlar yapmıştır. Çalışma Ağustos 2014-Şubat 2015 tarihleri arasında yapılmıştır. Çalışmanın evrenini 400 yataklı Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi cerrahi ve dahili poliklinikleri (n=29) oluşturmaktadır. Araştırmacı (n:1), gözlem formunda etkin iletişimin iyileştirilmesi, yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi, doğru taraf, doğru işlem, doğru hasta cerrahisinin güvence altına alınması, sağlık bakımıyla ilişkili enfeksiyon riskinin azaltılması, hastaların düşme olayları sonucu zarar görme riskinin azaltılması, hasta erişim ve değerlendirme, bakıma erişim ve bakımın sürekliliği, hasta bakım ve bakım sürekliliği, hasta kayıt ve bilgi akışı, anestezi ve cerrahi bakım, enfeksiyon kontrol ve tesis, tesis yönetimi ve güvenlik, insan kaynakları yönetimi, üst yönetim, liderlik ve yönlendirme, kurumsal ve klinik etik alt boyutlarına ait değerlendirme yapmıştır. Poliklinik hizmetlerinin niteliğini güvence altına alacak olması gereken standartlar nelerdir?, Poliklinik hizmetlerinin değerlendirilmesinde var olan uluslararası standartlar yol gösterici
midir?, Poliklinik hizmetlerinin değerlendirilmesinde var olan uluslararası standartlara uygunluk derecesi nedir? soruları, bu çalışmanın problem cümlelerini oluşturmaktadır. Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi Cerrahi Klinikleri; Anesteziyoloji ve Reaminasyon Kliniği Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği Çocuk Cerrahisi Kliniği, Genel Cerrahi Kliniği, Göğüs Cerrahisi Kliniği, Göz Hastalıkları Kliniği, Kalp Damar Cerrahisi Kliniği, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Kliniği, Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi, Üroloji Kliniği dir. Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dahili Klinikleri; Acil (İlk ve Acil Yardım Kliniği), Çocuk Hastalıkları Kliniği, Dermatoloji Kliniği, Enfeksiyon ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, Göğüs Hastalıkları Kliniği, İç Hastalıkları Kliniği, Gastroenteroloji Kliniği, Endokrinoloji Kliniği, Hematoloji Kliniği, Tıbbi Onkoloji Kliniği, Nefroloji Kliniği, Kardiyoloji Kliniği, Nöroloji Kliniği, Nükleer Tıp Kliniği, Psikiyatri Kliniği, Romatoloji Kliniği, Radyasyon Onkolojisi Kliniği, Radyoloji ve Radyodiagnostik Kliniği dir. 447 BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmacı, gözlem formundaki sağlık bakımıyla ilişkili enfeksiyon riskinin azaltılması ve hasta bakım ve bakım sürekliliği alt boyutlarında kurumun en hassas olduğu ve titizlikle çalışma yürüttüklerini saptamıştır. Yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyutunda ise kurumun daha hassasiyetle yaklaşarak uygunluk standartlarına ulaşabileceğini saptamıştır. Araştırmacı, gözlem formundaki doğru taraf, doğru işlem, doğru hasta cerrahisinin güvence alınması alt boyutunun çalışanlar tarafından hastaları güvence altına almaya yönelik sürecin uygulandığını saptamıştır.
Hastane yönetim politikaları arasında Enfeksiyon Kontrol Komitesi nin varolması nedeniyle araştırmacı, enfeksiyon kontrol ve tesisat boyutunu çalışanları gerekli hassasiyeti gösterdiklerini saptamıştır. Araştırmacı, çalışanlar tarafından hasta eğitimi ve takip talimatları, hastanın anlayabileceği bir dil kullanılarak verilmesi nedeniyle bakıma erişim ve bakımın sürekliliği alt boyutuna verdikleri önem derecelerini yeterli olarak değerlendirmiştir. Hasta akışının yoğun olduğu kimi polikliniklerde bu durum için daha fazla zaman ayırılması gerektiğini saptamıştır. Hastane yönetimi kalite birimi tarafından hasta düşme takibinin yapılmasının yanı sıra kaygan zemini önlemeye yönelik çalışmaların varlığı araştırmacı tarafından hastaların düşme olayları sonucu zarar görme riskinin azaltılması alt boyutuna yönelik düşme olaylarından kaynaklanan hasta zararının azaltılmasına yönelik sürecin geliştirildiğini saptamıştır. Sağlık hizmetini verenlerin kendi aralarındaki sözel (telefon gibi) iletişimin etkililiğini iyileştirmek için sürecin varolması, tanı testlerinin kritik sonuçlarının bildirilmesi için panik test değeri, kime rapor edileceği ve hasta dosyasında hangi bilgilerin kaydedileceğine dair bir süreç geliştirilmiş ve uygulanıyor olması, hasta devir teslimi iletişimi için bir süreç geliştirilmiş ve uygulanıyor olması nedeniyle araştırmacı tarafından etkin iletişimin iyileştirilmesi alt boyutuna verilen önem derecesinin kabul edilebilir düzeyde iyi olduğunu saptamıştır. Araştırmacı tarafından anestezi ve cerrahi bakım alt boyutunu, poliklinik hizmetlerinde girişimsel sedasyonun yapılabileceği alanlar, personelin özel kalifikasyonları, uzmanlık tıp teknolojisinin varlığı ve kullanım, hem girişimsel işlem hem de sedasyon için bilgilendirilmiş onamın alınması bütün poliklinik hizmetlerinde standardize edilmiş olması, tıbbi bir cihazın implante edilmesini içeren cerrahi bakım, standart süreçlerin ve işlemlerinde cihazın seçimi, dış teknik personelin kalifikasyonları ve eğitilmesi, cihazla ilişkili advers olaylar için bir bilgilendirme süreci, duruma özel e nfeksiyon kontrol önlemleri, hastaya verilecek her türlü özel taburculuk talimatları özel olarak göz önünde bulundurulmasıyla planlanmakta olduğu saptanmıştır. 448 Araştırmacı tarafından hasta erişim ve değerlendirme alt boyutu poliklinik hizmetlerine kabulü yapılmakta olan bütün hastalar için belirli tarama muayeneleri, tanı testleri zorunlu yapılmakta veya belirli hasta popülasyonları için spesifik testler yapıldığını saptamıştır. Tesis yönetimi ve güvenlik alt boyutu poliklinik hizmetleri organizasyonu tarafından özel olarak görevlendirilmiş kişiler veya yetkililer, su kalitesini (klor derecesi ölçümü) düzenli olarak takip edilmesi sebebiyle yeterince karşılandığı tespit edilmiştir. Çalışan güvenliğini artırmaya yönelik girişimlerde bulunulabileceği düşünülmektedir İnsan kaynakları yönetimi alt boyutunda, poliklinik hizmetleri yöneticisinin geliştirdiği personel temin etme stratejisi; çalışanların sayısını, türlerini ve istenen nitelikleri tanımlar, istihdam edilen personel türleri yeterli ve güvenli bir hasta bakımı sağlanmasına yönelik bir süreç ilerlediği saptanmıştır. Sağlık hizmetlerinde yeterli personel sayısının olmayışı sorun olarak düşünülse de randevulu hastalarda hizmet aksaması söz konusu olmadığı görülmektedir. Üst yönetim, liderlik ve yönlendirme alt boyutunda, hastane yönetimi; hastaları ve çalışanları kontamine, sahte veya amaç dışı kullanılan ürünlerden korumak için ilaçlar, tıbbi teknoloji ve malzeme tedarik zincirinin güvenliğine ilişkin veri ve bilgi temin etmek üzere araştırma yapmakta ve elde edilen bu bilgileri kullandığı tespit edilmiştir.
Kurumsal ve klinik etik alt boyutunda, hastane yönetimi, etik bir yönetim için; pazarlama, yatışlar, transfer, taburculuk, mülkiyetin ifşası ve hastaların çıkarlarına en iyi şekilde hizmet edebilecek her türlü operasyonel ve işletmeyle ilgili hususları ele almaktadır. Poliklinik hizmetleri organizasyonu, etik uygulama ve etik bir yönetim için yapı oluşturarak hastalara verilen bakımın; ticari, mali, etik ve yasal normlar dahilinde sunulmasını ve hastaların haklarının korunmasını sağlandığı, etik bir yönetim için klinik bakımda etik meseleleri ve kararları incelendiği saptanmıştır. Hastane yönetimi tarafından, hastane genelinde bir güvenlik kültürü programı oluşturulmuş ve bu program desteklendiği, hastane genelinde bir güvenlik kültürü programı uygulanmakta, izlenmekte ve bu programı iyileştirmek üzere tedbirler alındığı saptanmıştır. Samsun Eğitim Araştırma Hastanesi nin kalite yönetim biriminden alınan geçmişe yönelik hedef analiz raporları ile araştırmacı gözlemleri kıyaslanarak anlamlılığı artırmaya yönelik yapılmıştır. Hedef analiz raporları 2013, 2014 ve 2015 yılının ilk 6 aylık döneminden oluşmaktadır. Sağlık Bakanlığı nın kaliteye yönelik olarak izlediği politikalar ile 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile oluşturulan yeni yapılanma sonucu 19 Mart 2012 tarihinden itibaren Sağlık Bakanlığı Merkez Teşkilatı bünyesindeki Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altında Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı kurulmuştur (http://www.kalite.saglik.gov.tr). Buna bağlı olarak da hastanede 2013 yılı öncesi hedeflere yönelik olarak veriler elde edilememiştir. Yeni yapılanma sürecinden sonraki dönem, 2013 yılında başlamıştır. 449 Hastane kalite yönetim biriminden alınan hedef analiz raporlarında kuruma ait gizli bilgilerin bulunması nedeniyle tezde ek olarak sunulmamıştır. Kalite yönetim biriminin belirlediği hedefler, sağlıkta hizmet kalite standartları kapsamında hedeflerin belirlenmesi gerekliliği standardına göre incelenmiştir. Belirlemede hastanede bulunan sağlıkta kalite standartlarının kapsadığı bütün bölümlerden hedeflerini belirlemeleri istenmiştir. Hedeflerin belirlenmesi için üst yönetimin, bölüm yöneticilerinin ve bölüm kalite sorumlularının katıldığı toplantı yapılarak hedef belirlemede yöntemler ve ne tür hedefler belirlenebileceği görüşülmüştür. Hedeflerin ölçülebilir değerler üzerinden belirlenmesi esas alınmakla birlikte indikatör olarak takip edilen verilerin de hedef olması sağlanmıştır. Belirlenmiş olan hedeflerin analizleri aylık olarak bölüm toplantılarında yapılmıştır. Ayrıca hedeflerin veri alınabilme özelliklerine göre son 6 aylık analizleri toplu olarak Haziran ayı sonunda yapılmıştır. Bölümlerin hedeflerine ulaşamamaları durumunda aylık olarak baktıkları hedeflere düzeltici önleyici faaliyet başlatmışlardır. Kalite yönetim birimi tarafından belirlenen hedeflerin çalışmada kullanılan anketin alt boyutlarına benzer olan hedefler ile kıyaslama yapılmıştır. 2013 yılında kalite yönetim birimi tarafından belirlenen hedefler ve hedeflere ulaşılma durumları; - Çalışanlara yönelik uygulanan şiddet olaylarının oranı %0,08 in altında olan hedef yerine getirilmiştir. - Kesici delici alet yaralanmaları olan personel oranının %0,3 ün altında olması gereken hedef Ocak ve Mart aylarında yerine getirilememiştir. Ocak ve Mart aylarında düzenleyici ve önleyici faaliyet çalışması yapılarak gerekli önlem alınmıştır.
- Kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalma oranını %0,03 ün altında tutulması gereken hedefe tüm aylarda ulaşılmıştır. - Güvenli cerrahi kontrol listesinin eksiksiz doldurulma oranının %83 ün üzerinde tutulması gereken hedefe tüm aylarda ulaşılmıştır. Kalite birimi tarafından çalışanlara yönelik şiddet olaylarına yönelik konulan hedefin değerlendirmesi ile araştırmacının enfeksiyon kontrol ve tesis alt boyutunun değerlendirmesi ile benzer sonucun sergilendiği düşünülebilir. Kalite birimi tarafından kesici delici alet yaralanmalarını önlemeye yönelik konulan hedefin yerine getirilme durumu ile araştırmacının üst yönetim, liderlik ve yönlendirme alt boyut değerlendirmesi benzer sonucunun olduğunun göstergesidir. Kalite birimi tarafından kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalmayı önlemeye yönelik konulan hedef tüm aylarda uygun olarak değerlendirilmesine rağmen araştırmacı yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyutuna daha fazla önem verilmesi gerektiği yönünde değerlendirme yapmıştır. 2014 yılında kalite yönetim birimi tarafından belirlenen hedefler ve hedeflere ulaşılma durumları; - Kesici delici alet yaralanmaları olan personel oranının % 0,3 ün altında olması; Ocak 2014 (0,4), Nisan 2014 (0,5), Temmuz 2014 (0,39) ve Aralık 2014 (0,5) aylarında hedefe ulaşılamamış olup bu aylarda düzenleyici ve önleyici faaliyet çalışması yapılarak gerekli müdahale yapılmış ve önlem alınmasına yönelik tutanak tutulmuştur. - Kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalma oranını %0,03 ün altında tutmak; Nisan 2014 (0,05) ve Aralık 2014 (0,04) aylarında hedefe ulaşılmamış olup bu aylarda düzenleyici ve önleyici faaliyet çalışması yapılarak gerekli müdahale yapılmıştır. - Çalışanlara yönelik uygulanan şiddet olaylarının oranı %0,07 nin altında tutmak hedefine tüm aylarda ulaşılmıştır. Kalite birimi tarafından kesici delici alet yaralanmalarını önlemeye yönelik konulan hedefin yerine getirilme durumu ile araştırmacının üst yönetim, liderlik ve yönlendirme alt boyut değerlendirmeleri benzer sonucunun olduğunun göstergesidir. Kalite birimi tarafından hedefe ulaşılmayan aylarda düzenleyici önleyici faaliyet çalışmaları yapılmıştır. Hedefe ulaşılmayan ayları izleyen aylarda hedefe ulaşıldığı görülmektedir. Kalite birimi tarafından kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalmayı önlemeye yönelik konulan hedefin değerlendirilmesi ile araştırmacının yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyut değerlendirmeleri ile benzer sonucun elde edildiği düşünülebilir. Kalite birimi tarafından çalışanlara yönelik şiddet olaylarına yönelik konulan hedefin değerlendirmesi ile araştırmacının enfeksiyon kontrol ve tesis boyutunu değerlendirmesi alt boyut değerlendirmesi yapmasıyla benzer sonucun sergilendiği düşünülebilir. 450 2015 yılının ilk 6 ayı için kalite yönetim birimi tarafından belirlenen hedefler ve hedeflere ulaşılma durumları; - Kesici delici alet yaralanmaları olan personel oranının %0,3 ün altında olması; yalnızca Mayıs 2015 (0,5) hedefe ulaşılamamış olup düzenleyici ve önleyici faaliyet çalışması yapılarak gerekli müdahale yapılmış ve önlem alınmasına yönelik tutanak tutulmuştur. - Kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalma oranını %0,03 ün altında tutmak; Mart 2015 (0,04), Mayıs 2015 (0,04) ve Haziran 2015 (0,4) aylarında belirlenen hedefe ulaşılamamıştır. Düzenleyici ve önleyici faaliyet çalışması yapılarak gerekli müdahale yapılmış ve önlem alınmasına yönelik tutanak tutulmuştur.
- Hasta dosyalarının eksiksiz doldurulma oranı, %90 nın üzerinde tutma hedefine, tüm aylarda ulaşılmıştır. Kalite birimi tarafından kesici delici alet yaralanmalarını önlemeye yönelik konulan hedefin yerine getirilme durumu ile araştırmacının üst yönetim, liderlik ve yönlendirme alt boyut değerlendirmesi benzer sonucunun olduğunun göstergesidir. Kalite birimi tarafından hedefe ulaşılamayan aylarda düzenleyi önleyici faaliyet hizmeti ile gerekli müdahale yapılmıştır. Kalite birimi tarafından kan ve vücut sıvılarının sıçramasına maruz kalmayı önlemeye yönelik konulan hedefin değerlendirilmesi ile araştırmacının yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyutunun değerlendirmesi ile benzer sonucun elde edildiği düşünülebilir. Kalite birimi tarafından, hasta dosyalarının eksiksiz doldurulma hedefinin değerlendirilmesi ile araştırmacının etkin iletişimin iyileştirilmesi alt boyutunu değerlendirmesi ile benzer sonucun sergilendiği düşünülebilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde çalışmadan elde edilen sonuçlara ve önerilere yer verilmiştir. JCI akreditasyon standartları sağlık kurumlarında sunulan hizmetin düzeyini yükseltmelerine yardım edecek bir yönetim aracı olarak değerlendirilmektedir. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı, TÜSKA tarafından sağlık hizmetlerinde akreditasyon çalışmalarına 2016 yılı Aralık ayında hizmet vermeye başlayacaktır. Türkiye, dünya sağlık hizmetlerinde de belli bir yerde olması için uluslararası standartlara, sertifikasyonlara ve akreditasyonlara sahip tesislerin varlığı ile önemli avantaj sağlayarak sağlık turizminde önemli bir yere sahip olacaktır. Uluslararası standart, sertifikasyon ve akreditasyonların sağlık tesislerinde uygulanması, ilgili tesislerde kalite güvencesinin sağlandığının da göstergesi olarak değerlendirilecektir. 451 Araştırmacı, gözlem formundaki sağlık bakımıyla ilişkili enfeksiyon riskinin azaltılması ve hasta bakım ve bakım sürekliliği alt boyutlarında kurumun en hassas olduğu ve titizlikle çalışma yürüttüklerini saptamıştır. Gözlemci yüksek riskli ilaçların güvenliğinin iyileştirilmesi alt boyutunda, kurumun daha hassasiyetle yaklaşarak uygunluk standartlarına ulaşabileceğini tespit etmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular doğrultusunda konu ile ilgili olarak aşağıdaki öneriler verilmiştir. Bu öneriler; Kurumda risk analiz çalışmaları yapılabilir. Kurum iş analizi yapılarak, iş yükünü kaldırabilecek nitelik ve nicelikte insan kaynakları yönetimi sağlanabilir. Sağlık hizmeti sunumunda Hasta ve Hasta Yakınlarının Hakları dikkate alınarak, hizmet sunumu sağlanmasında süreklilik önerilir. Hasta ve çalışan güvenliği" anlayışı, tüm hastane personeli tarafından ortak kültür olarak kabul edilmesi için çabalar artırılabilir. Kurum içi personelin, hastalar ve hasta yakınlarının tüm süreçlere katılımları sağlanabilir. Hasta gizlilik, güvenlik ve mahremiyeti konusuna özen gösterilmesi önerilir. Memnuniyet ölçümlerinin, düzenli yapılarak sonuçları değerlendirilmesi önerilir. Kurum ekip çalışması güçlendirilebilir. Çalışanlara hizmet akreditasyonu konusunda bilgilendirmeler yapılabilir. Çalışanlara hizmet akreditasyon eğitimlerinde eksik olan alanlar konusunda güçlendirme çalışmaları yapılabilir.
Mutlu hasta için mutlu personel yaklaşımı esas alınarak, kurum çalışanlarının çalışma yaşam kalitelerinde iyileştirmeler yapılabilir. Sağlık çalışanlarının, kariyer yönetimi konusunda yönlendirmeler yapılabilir. Sağlık hizmetlerinde akreditasyona gitmek için Sağlık Bakanlığı'ndan önerilerde bulunması istenebilir. Hastanelerin hedeflerine ulaşabilmesi için, akademik danışmanlık alması önerilir. Bu çalışma sonuçlarının, akreditasyon çalışmalarında yol göstereceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR Aslantekin F.-Göktaş B.-Uluşen M.-Erdem R. (2007), Sağlık Hizmetlerinde Kalite Deneyimi: Dr. Ekrem Hayri Üstündağ Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi Örneği, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 6(2), ss. 55-71. Aydın B.-Karasaç Gezen A.-Gülay S. (2005), Ulusal Akreditasyon Sistemi Yapılandırılıyor, Sağlık Bakanlığı Diyalog Dergisi, ss. 22-24. Baştürk A. (2014), İşçi Sağlığı ve Güvenliği Süreçlerinde Akredite Uygunluk Değerlendirmesinin Rolü, Mühendis ve Makina, 55(655), ss. 91-94. Birdir K.-Buzcu Z. (2014), JCI Akreditasyon Belgesine Sahip Olan Sağlık Kuruluşlarının WEB Sitelerinin Medikal Turizm Açısından Değerlendirilmesi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), ss. 1-19. Bohigas L.-Smith D.-Brooks T.-Donahue T.-Heıdemann E.-Donaldson B.-Shaw C. (1996), Accreditation Programs for Hospitals: Funding and Operation, International Journal for Quality in Health Care, 8 (6), pp. 583-589. Ceylan M. (2009), Türkiye de Kalite Akreditasyonu ve TÜRKAK, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Muğla, (Danışman: Prof. Dr. Namık Kemal Öztürk). Çavuş M.F. ve Gemici E. (2013), Sağlık Sektöründe Toplam Kalite Yönetimi, TheJournalofAcademicSocialScience, 1(1), s. 238-257. Demirbilek S.-Çolak M. (2008), Sağlık Hizmetlerinde Kalite: Manisa İli Örneği, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, ss. 91-111. 452 Erdoğan Ö.N. (2003), Sağlık Hizmetlerinde Akreditasyon Standartları, Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 23(2), ss.95-107. Ergun Öcal İ. (2005), JCI Standartları ve Uluslarası Kalite, Sağlık Bakanlığı Diyalog Dergisi, 15, ss. 30-32. İnal B.B.-Topkaya Ç. (2010), Klinik Biyokimya Laboratuvarlarında Akreditasyona Geçiş, Sağlık Bakanlığı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Biyokimya Laboratuvarı, İstanbul Tıp Dergisi, 7, ss. 74-76. Joint Commision International (2015), http://tr.jointcommissioninternational.org/about-jci/jciaccredited-organizations/?c=turkey, Erişim Tarihi: 05.12.2015. Joint Commission International Accreditation Ambulatory Care Standards (2014), 3rd Edıtıon Field Review.
Karabulut K.-Yapraklı Ş. (2001), Sağlık Hizmetlerinde Algılanan Kalite Düzeyinin Belirlenmesi Erzurum da Bir Uygulama-, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1-2), ss. 117-130. Kaya S. (2013), Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı, Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını. Kayral İ. H. (2014a), Perceived Service Quality in Healthcare Organizations and a Research in Ankara by Hospital Type, Journal of Ankara Studies, 2(1), pp. 22-34. Kayral İ. H. (2014b), Sağlık Hizmetlerinde Kalite Karmaşası: "Sağlık Hizmetleri Çok Boyutlu Kalite Modeli", Verimlilik Dergisi, 3, ss. 65-81. Kıdak L. B.-Nişancı Z. N.-Burmaoğlu S. (2015), Sağlık Hizmetlerinde Kalite Ölçümü: Kamu Hastanesi Örneği, Yönetim ve Ekonomi, 22(2), ss. 483-500. Kostak D. (2007), Turizm Hareketleri (Türkiye Örneği Üzerinden Sağlık Turizmi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Uluslar arası İktisat Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (Danışman: Prof. Dr. O. Küçükahmetoğlu). Majeed A. I.-Shaıkh A. W.-Zulnooraın M. (2014), Effective Management of Patients Record Pakistan Institute of Medical Sciences, Islamabad, Ann. Pak. Inst. Med. Sci. C/S. 10(2), pp. 113-116. Montagu D. (2003), Accreditation and Other External Quality Assesment Systems For Healthcare: Review of Experience and Lessons Learned, Department for International Development Health Systems Resource Centre, London, pp.3-38. 453 Oğuz N.Y. (2004), Yüksek Riskli Bir Mekân: Sağlık Kuruluşu, Tıp Dünyası Dergisi, ss.116. Özdil N. (2010), JCI Akreditasyonu Olan Özel Hastanelerde Personel Temini ve Uygulaması, T.C Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı Uluslar arası Kalite Yönetimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (Danışman: Prof.Dr. Şadi Can Saruhan). Öztürk N.-Ayan B.-Keser M.-Halaç E. (2014), JCI ın Tesis Yönetimi ve Güvenliğine Bakış Açısı, Tıp Teknolojileri Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı, ss. 180-183. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı (2015), https://kalite.saglik.gov.tr/index.php?lang=tr&page=14, Erişim Tarihi: 20.11.2015. Tarım M. (2002), Sağlık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Ölçülmesi: SERVQUAL Modeli Ve Bir Hastane Uygulaması, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 52 (2), ss. 15-36. Tarhan D.-Güler H. (2009), Sınıflandırma, Kalite ve Hasta Güvenliği, Performans Kalite ve Hasta Güvenliği Ajansı, 5, ss. 34-43. Tengilimoğlu D.-Işık O.-Akbolat M. (2012), Sağlık İşletmeleri Yinetimi, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., Geliştirilmiş 5. Basım, Ankara. Tüfekçi N. (2012), Örgüt Kültürünün Örgüt Performansına Etkisinin Hastaneler İçin Akreditasyon Standartları Kapsamında Ölçülmesi: Isparta İlindeki Devlet, Özel ve Üniversite Hastanesinde Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü