BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAD122 BİLGİSAYAR DESTEKLİ MADEN TASARIMINA GİRİŞ DERS NOTLARI (Son Güncelleme: Mart 2016) Yrd. Doç. Dr. Alaaddin ÇAKIR
İÇİNDEKİLER 1. BİLGİSAYAR DESTEKLİ MADEN TASARIMI YAZILIMLARINA GENEL BİR BAKIŞ... 3 1.1 Giriş... 3 1.2 Cevher Modelleme ve Açık Ocak Projelendirme Uygulamaları... 3 1.3. Yaygın Olarak Kullanılan Bilgisayar Destekli Maden Tasarımı Programları... 5 2. PROJE İŞLEMLERİ VE VERİ GİRİŞİ... 6 2.1 Proje Verilerinin Oluşturulması... 6 2.2 Proje Dosyası Oluşturulması... 8 2.3 Veri Girişi ve Dosya Okuma İşlemleri... 10 2.4 Sondajların Üç Boyutlu Gösterimi... 13 3. YÜZEY İŞLEMLERİ VE KATI MODELLEME... 17 3.1 Yüzey Oluşturma Işlemleri... 17 3.2 KATI MODEL OLUŞTURMA İŞLEMLERİ... 24 3.2.1 Damar/Litoloji Yüzeylerinden Katı Model Oluşturma... 24 3.2.2 Enkesitlerden Katı Model Oluşturma... 27 3.2.3 Otomatik Enkesit... 31 3.3 Katı Model Üzerinden Kesit Oluşturma Işlemleri... 34 4. BLOK MODELLEME İŞLEMLERİ... 37 4.1 Blok Model Oluşturma İşlemleri... 37 4.2 Blok Model Üzerinden Jeoistatistiksel Yöntemler Ile Kestirim Işlemleri... 38 4.3 Blok Model Kestirim Raporlarının Hazırlanması... 41 4.4 Blok Model Üzerinden Tematik ve Süzgeç Uygulamaları... 42 5. YERÜSTÜ MADENCİLİĞİ (AÇIK OCAK VE PATLATMA)... 47 5.1 Ocak ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması... 47 5.1.1 Netcad Üzerinden Netpromine'a Aktarım... 47 5.1.2 Netpromine Üzerinden Ocak Çizimi... 48 5.2 Basamak Tasarım İşlemleri ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması... 49 5.3 Rampa Tasarım İşlemleri... 53 5.4 Rakotman Tasarım İşlemleri... 54 5.5 Ocak ve Tavan/Taban Yüzeylerinin Oluşturulması... 56 5.6 Pasa Harmanı Tasarım İşlemleri... 60 5.7 Yol Tasarım İşlemleri... 64 5.8 Patlatma Tasarımı ve Patlatma Etki Alanlarının Raporlanması... 67 6. YERALTI MADENCİLİĞİ (GALERİ)... 75 6.1 Galeri Tasarım İşlemleri... 75 6.2 Galeri Elemanlarının Tasarlanması... 81 6.3 Galeri Elemanları Üzerinde Tematik Harita Uygulamaları... 84 2
1. BİLGİSAYAR DESTEKLİ MADEN TASARIMI YAZILIMLARINA GENEL BİR BAKIŞ 1.1 Giriş Madencilik faaliyetlerinin verimli olarak yürütülebilmesi için, arama, proje, hazırlık, üretim ve üretim sonrası aşamalarının her birinde kullanılacak olan verilerin doğru olarak derlenmesi ve değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Kimi zaman hesaplamalarda, kimi zamansa çizim ve modellemelerde kullanılan bu veriler, ele alınan aşamanın niteliğine göre farklı ortam ve belgelerde saklanmaktadır. Günümüzde gelişen bilgisayar teknolojileri ve yazılımları, bu verileri sayısal ortamda çok daha güvenle saklama ve çok daha hızlı değerlendirme olanaklarını da beraberinde getirmiştir. Bilgisayar destekli maden tasarımı yazılımları, bu amaçla geliştirilen özel niteliklere sahip yazılımlardır. Bilgisayar destekli maden tasarımı yazılımları, madencilik faaliyetlerinin tüm aşamalarına ait verilerin bir veritabanında bir araya getirilmesi ve bu verilerin gerek sayısal gerekse görsel olarak çok kısa zamanda yorumlanmasını mümkün kılmaktadır. Arazi yapısı, jeolojik yapı, rezerv hesabı, örtü kazı, patlatma, hazırlık, üretim, nakliyat ve havalandırma gibi ana madencilik konularına yönelik çalışmalarda gerçeğe yakın modellerin oluşturulması, bu tür yazılımların sağladığı en belirgin kolaylıklardan biridir. Hazırlanan bu modellerin ilerleyen madencilik faaliyetleriyle birlikte kolayca güncellenmesi, mevcut durumun ve yakın geleceğin çok daha yakından izlenmesi açısından önemli emek ve zaman tasarrufu sağlamaktadır. Bu durum, özellikle işçi sağlığı ve güvenliği ve de verimlilik konularında büyük önem taşımaktadır. Bilgisayar destekli maden tasarımı yazılımlarıyla yapılan çalışmalarda, genellikle aşağıda sıralanan iş akışına uygun olarak yürütülmektedir: Eşyükselti eğrilerinin çizilmesi ve yeryüzünün modellenmesi Sondaj verileri yardımıyla yeraltının (cevherin, damarların, fayların vb.) modellenmesi Rezervin hesaplanması ve en uygun işletme yönteminin seçimi Seçilen açık veya yeraltı işletme yöntemine göre madenin 3-boyutlu tasarımı Tasarlanan madene ait tasarım verilerin güncellenmesi ve geliştirilmesi 1.2 Cevher Modelleme ve Açık Ocak Projelendirme Uygulamaları Cevher Modelleme ve Ocak (Yeraltı-Yerüstü) Projelendirme Uygulamaları, yenilenen Maden Kanunu na uygun yapıda yerüstü ve yeraltı cevher yatağı modelleme projelerinin tüm aşamaları ile oluşturulma süreçlerini kapsar. Maden işletmeciliği, veri girişi ve sondaj log raporu hazırlama, sayısal arazi modeli oluşturma, üç boyutlu görüntüleme ve sayısallaştırma, jeolojik katı ve blok modelleme, jeoistatiksel kaynak ve rezerv kestirimi, işletme tasarımı ve üretim planlaması süreçlerini içerir. 3
Hedefler Sondajlara ait veri girişi yapabilecek ve raporları mevzuatlara uygun yapıda alabilecek, Sayısal arazi modelini arazi noktalarından oluşturabilecek, Jeolojik yapı unsurlarını yüzeylere uygulayarak modelleme yapabilecek, Üç boyutlu jeolojik katı ve blok modelleme yaparak görselleştirebilecek, Katı ve blok model üzerinde istenilen parametre değerlerine göre tematik haritalar hazırlayabilecek, Kaynak ve rezerv kestirim hesaplamalarını jeoistatiksel yöntemlerle hazırlayarak raporlama yapabilecek, Yeraltı ve yerüstü ocak modelleme projelerini kurum standartlarında, mevzuatlar ve yenilenen 5177 Sayılı Maden Kanunu na uygun yapıda oluşturabilecek, Yeraltı ve yerüstü ocak modelleme işlemlerini kullanıcı tanımlı parametreler doğrultusunda veya otomatik yapabilecek, Yerüstü ocak tasarımında şev, rampa, yol, pasa harmanı, yapı, patlatma vb. elemanların kullanıcı tanımlı ya da otomatik oluşturulması sağlanabilecek, Yeraltı ve yerüstü ocak tasarımında oluşacak çevresel etki değerlendirme raporlamalarını hazırlayabilecek, Yeraltı ocak tasarımında galeri, havalandırma, tesisat vb. elemanları kullanıcı tanımlı ya da otomatik oluşturulması sağlanabilecektir. 4
1.3. Yaygın Olarak Kullanılan Bilgisayar Destekli Maden Tasarımı Programları SURPAC http://www.gemcomsoftware.com/products/surpac/ MINEX http://www.gemcomsoftware.com/products/minex/ NETCAD http://www.netcad.com.tr/ MICROSTATION http://www.bentley.com/en-us/products/microstation+product+line/ SURFER http://www.goldensoftware.com/products/surfer/surfer.shtml VULCAN http://www.maptek.com.au/products/vulcan/index.html MICROMINE http://www.micromine.com/ DATAMINE http://www.datamine.co.uk/ MINESIGHT http://www.minesight.com/ MICROMODEL http://www.rkmminingsoftware.com/micromodel-system/ 5
2. PROJE İŞLEMLERİ VE VERİ GİRİŞİ 2.1 Proje Verilerinin Oluşturulması NETPRO/Mine ile proje oluşturabilmek için sondaj verilerine ait 4 adet veri tablosunun en az aşağıdaki kolonlarla mevcut olması gerekmektedir; Sondaj; sondaj no, derinlik, X, Y, Z Açı; sondaj no, derinlik, başlangıç, bitiş, doğrultu, eğim Litoloji; sondaj no, başlangıç, bitiş, litoloji Ham Örneklem; sondaj no, başlangıç, bitiş, numune değerleri (kalori, tenör, ısıl değer, kül, nem, vs.) Bahsedilen veri tabloları proje dosyası içerisine iki farklı yöntem ile aktarılabilmektedir. Bu aktarımlardan ilki verilerin excel (*.csv) formatında kaydedilmiş olmalıdır. *.csv formatında veri kaydetmek için aşağıdaki yöntem izlenebilir. Şekil 1. Sondaj Veri Tablosu 6
Şekil 2. Açı Veri Tablosu Şekil 3. Litoloji (Kaya Türü) Veri Tablosu 7
Şekil 4. Ham Örneklem(Kömür cevheri örneği) Veri Tablosu Veri aktarımı için kullanılacak olan yöntem sondaj bilgilerinin veri tabanına manuel aktarımıdır. İşlem adımları "2.3 Veri Girişi ve Dosya Okuma İşlemleri" konu başlığı altında detaylı olarak anlatılmaktadır. 2.2 Proje Dosyası Oluşturulması Netcad menülerinde yer alan NETPRO/Mine altında sekmesi altındaki NETPRO/Mine işlemi ile 3 boyutlu NETPRO/Mine ekranının açılmasını sağlayınız. Şekil 5. NETPRO/Mine Ekranının Açılması Veri Kataloğu/NetproMine/Yeni işlemine girilir ve açılan pencerede proje dosyasının adı ve dizin bilgisi tanıtılarak işleme devam edilir. 8
Şekil 6. Yeni Bu işlem sonucunda (*.MDB) uzantılı Access dosyası oluşacaktır. Sondajlara ait; koordinat, derinlik, açı, litoloji ve analiz bilgileri gibi bilgiler bu dosya içerisinde tutulur. Netpro/Mine editöründe Veri Kataloğu altında standart ağaç yapısının geldiğini gözlenir. Projeye aktarılacak olan ham örneklem değerlerine ait kolonların ve özniteliklerin tanımlanması gerekmektedir. Veri Kataloğu altında NetproMine/PROJE üzerinde sağ tuş ile Özellikler işlemine girilir. Özellikler penceresinde Öznitelikler sekmesinde projeye uygun ham örneklem dosyasında aktarımı yapılacak kolonlar tanımlanır. 9
2.3 Veri Girişi ve Dosya Okuma İşlemleri Proje dosyası içerisine sondaj verilerinin manuel olarak aktarımı için PROJE/Sondajlar üzerinde sağ tuş Yeni Sondaj işlemine girilir. 10
Ekranda açılan Sondajlar-PROJE sekmesi altında yer alan sondaja ait veri girişleri ilgili sekme (Sondaj Bilgileri, Litoloji Kayıtları, Açı Kayıtları ve Örnekleme Kayıtları) altından girilir. Her girilen sondaj bilgisi sonrasında Ekle ile veri girişi tamamlanır. Sondaj bilgileri girildikçe PROJE/Sondajlar altındaki grup içerisine eklendiği görülür. Eğer girilen sondajlara ait düzenleme yapmak isteniliyorsa ilgili sondaj üzerinde sağ tuş ile Düzenle işlemine girilir ve gerekli düzeltmeler yapılır. 11
Güncelle ile işlem sonlandırılır. *.csv formatında hazırlanmış olan sondaj verilerinin proje dosyasına aktarımı için; *Veri Kataloğu/NetproMine/PROJE/Oku işlemine girilir. Oku penceresinde sondajlara ait açı, koordinat, eğim, litoloji vb. bilgileri içeren dosyalar sırasıyla tanıtılarak aktarım gerçekleştirilir. İlk olarak sondajlara ait; sondaj no, derinlik, X, Y, Z bilgilerinin bulunduğu dosya üç nokta butonu yardımıyla seçilir. Aktarım türü aktarımı yapılan dosyaya göre seçilmelidir. Sondaj bilgileri için aktarım türü Sondaj olarak seçilir. Kolon eşleme bölümünde, dosya ve eklenecek kolon eşleştirmeleri yapılır ve Ekle butonu yardımıyla tanımlama tamamlanır. 12
Tüm kolon eşleştirmeleri tamamlandığında Uygula butonu ile veri aktarımı tamamlanır. Dosya oku işlemi diğer sondaj veri dosyaları içinde tekrarlanır ve aktarılan sondajlar Veri Kataloğu/NetproMine/PROJE/Sondajlar altına eklendiği gözlenir. 2.4 Sondajların Üç Boyutlu Gösterimi Veri Kataloğu altında listelenen sondajlar, litolojilerine göre renk tanımlayarak üç boyutlu ekranda gözlenmesi sağlanabilir. 13
Bunun için Veri Kataloğu/NetproMine/PROJE üzerinde sağ tuş ile Özellikler işlemine girilir. Özellikler penceresi altında Litoloji Tanımları sekmesi altında *.csv formatında aktarımı yapılmış litoloji bilgilerinin aktarıldığı gözlenir. İstenilen litolojiye ait renk ve renk deseni seçimi gerçekleştirilir. 14
Sondaj eksenlerinin üç boyutlu ekranda daha belirgin gözlenmesi için Araçlar/Seçenekler işlemine girilir. Seçenekler penceresi altında 3D Ayarları sekmesinde yer alan Sondaj Çapı ve Çözünürlüğü değerleri tanımlanır. Sondaj eksenleri üzerinde gösterilmesi istenilen bilgilere Sondajlar/Etiketler altından müdahale edilebilir. Projeye eklenecek sondajlar arasındaki mesafe değerlerinin, tanımlanacak minimum ve maksimum sınır değerlerinin dışına çıkmaması istenen durumlarda Araçlar/Veri Kontrolleri bölümünden bu değerleri tanımlamak mümkündür. Buradan girilecek mesafe değerleri doğrultusunda, projeye eklenecek yeni sondajlar kontrol edilmekte, belirtilen sınırlar dışında veri olması durumunda bir uyarı mesajı ile kullanıcı bilgilendirilmektedir. 15
Aktarımı tamamlanmış sondajlara ait özellikleri incelemek için Sondajlar altında listelenen sondaj üzerinde sağ tuş Düzenle ile veya Sorgu/Obje Özellikleri işlemi ile ekrandan sondaj seçimi yapılarak girilir. Örnekleme Kayıtları, Ham Örnekleme Kayıtları' nın kompozitleştirme işlemi ile yeniden düzenlenmesi ile oluşur. Bunlar proje sırasında oluşturulan kayıtlardır. 16
3. YÜZEY İŞLEMLERİ VE KATI MODELLEME 3.1 Yüzey Oluşturma Işlemleri Cevher modelleme esnasında cevherin veya diğer sedimanter birimlerin alt ve üst yüzey sınırları tercih edilmektedir. Oluşturulan bu yüzeyler üzerinde yüzey işlemleri altında toplanan yüzey kes, yüzey birleştir ve fay işlemleri uygulanabilir. Sondaj başlangıç noktalarına ait yüzey oluşturmak için Yüzey/Yüzey Oluştur işlemine girilir. Yüzey Oluştur penceresinde oluşan yüzeyin kaydedileceği tabaka adı ve dikkate alınacak verinin bulunduğu tabaka adı seçimi yapılarak işleme devam edilir. 17
Oluşan yüzeye ait bilgilerin bulunduğu pencere Tamam ile kapatılır. Ayrıca elde edilen yüzeyin Veri Kataloğu/Yüzey altına eklendiği gözlenir. Elde edilen yüzey incelendiğinde sondajların üst sınırlarından geçen bir yüzey olduğu gözlenir. 18
Uygulama kapsamında dikkate alınacak olan KM2 ve KM3 kömür cevher seviyelerine ait alt ve üst yüzeylerin elde edilmesi için Yüzey/Damar Yüzeyi Oluştur işlemine girilir. Damar Yüzeyi Oluştur penceresinde Koordinat Süzgeci; Üst, Litoloji/Damar Süzgeci; KM2 ve elde edilecek yüzeyin kaydedileceği dizin olarak Tabaka; KM2_Ust olarak tanımlanır. 19
KM2 kömür cevher üst yüzeyinin oluştuğu ve Veri Kataloğu/Yüzeyler altına eklendiği gözlenir. Aynı işlem adımı bu kez KM2 kömür cevher alt yüzeyinin elde edilmesi için tekrarlanır (Koordinat Süzgeci; Alt, Litoloji/Damar Süzgeci; KM2 ve Tabaka; KM2_Alt). 20
KM2 kömür cevher alt yüzeyinin oluştuğu ve Veri Kataloğu/Yüzeyler altına eklendiği gözlenir. KM2 kömür cevher alt ve üst yüzey oluşturma işlem adımları KM3 kömür cevherine ait yüzeylerin oluşturulması için tekrarlanır. Yüzey oluşturma işlemlerinde Kestirim Yöntemleri (En Yakın Komşu, Ters Uzaklık ve Krigleme) kullanılabilir. Ayrıca bu kestirim yöntemleri ile birlikte yüzeyler üzerinde fay tanımlamaları gerçekleştirilebilir. En Yakın Mesafe ile kestirim gerçekte jeoistatistiksel bir teknik değildir. Bu yöntem ile kestirilecek noktaya en yakın kompozit değeri, kestirim değeri olarak atanır. Ters Uzaklık ile kestirilecek noktanın değeri bu noktanın kestiriminde kullanılacak kompozit verilerin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır. Ağırlıklar, kestirilecek nokta ve kompozit veri arasındaki uzaklığın tersi ile orantılı bir şekilde hesaplanır. Bu orantının derecesi alfa parametresi ile belirlenir. 21
Alfa 1 ve k arasında değer alabilir. Bu parametrenin değeri arttıkça yöntem, en yakın komşu yöntemine yaklaşır. Krigleme yönteminde, kestirilecek noktanın değeri, bu noktanın kestiriminde kullanılacak kompozit verilerin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır. Ağırlıklar, kestirim hataları ortalaması sıfır ve varyansı en küçük olacak şekilde belirlenir. Bu nedenle diğerleri arasında istatistiksel olarak en az hata üreten bir yöntemdir. Yöntem, kestirilecek değişkene ilişkin önceden bir variogram analizinin yapılmasını gerektirir. KM3 kömür cevher birimine ait üst yüzeyin kestirim yöntemleri ve fay eklenmesi işlemleri için öncelikle fay tanımının yapılması gerekmektedir. Fay ekleme işlemi için Veri Kataloğu altında yer alan Faylar üzerinde sağ tuş Fay Ekle işlemine girilir. 3D ekranından fayın başlangıç ve bitiş noktaları işaretlenerek işleme devam edilir. Fay Özellikleri penceresinde faya ait değer girişleri tamamlanarak işleme devam edilir. 22
Eklenen faya ait yüzey ekranda gözlenir. En Yakın Komşu kestirim yöntemi ve fay kullanarak KM3 kömür cevher birimine ait üst yüzeyin elde edilmesi için Yüzeyler/Damar Yüzeyi Oluştur (En Yakın Komşu Kestirimiyle)+(Fay Ekle) işlemine girilir. 23
Oluşan yüzey üzerinde fayın dikkate alındığı gözlenir. 3.2 KATI MODEL OLUŞTURMA İŞLEMLERİ 3.2.1 Damar/Litoloji Yüzeylerinden Katı Model Oluşturma Damar ve litolojilere ait yüzey oluşturma işlemi sonrasında damarın/litolojinin üst, orta, alt ve en alt yüzeyleri kullanılarak katı model oluşturulabilir. Bu işlem için öncelikle modellenmesi istenilen damarın/litolojinin yüzeyleri oluşturulmuş olmalıdır. Katı Model/Yüzeyler Arası Katı Model Oluştur işlemine girilir. 24
Oluşacak katı modelin kaydedileceği tabaka adı ve kullanılacak yöntem (tetrahedron veya kabuk model) açılan pencerede seçilir ve işleme devam edilir. Komut satırı bölümünde işleme girecek yüzey seçimi bilgisi gözlenir. İlk olarak Üst daha sonra Alt yüzey seçimi yapılarak işleme devam edilir. 25
Oluşturulan katı model Veri Kataloğu/Katı Model altında verilen tabaka adı ile oluştuğu gözlenir. Oluşturduğunuz katı model üzerinden sağ tuş işlemleri ile hacim ve diğer özellikleri sorgulanabilir. 26
3.2.2 Enkesitlerden Katı Model Oluşturma Sahada yeralan sondajlara ait enkesitler manuel olarak veya otomatik olarak çizilebilir. Oluşturulan bu enkesitlerin birleştirilmesi ile katı model oluşturulabilir. Enkesit çizimi için; kendinize enkesitler için bir hat belirleyiniz. (Hangi sondajları birleştirerek enkesit alacağınızı kararlaştırınız.) Araç çubuğunda yer alan Kırpma İşlemine tıklayınız. Gelen pencerede belirleyeceğiniz hattın Tipini seçiniz. (düzlem, çoklu düzlem,...) Soldan ve Sağdan etki alanlarını yazınız. (örn. 10 m) 27
Ekrandan nokta yakalama butonlarının tamamını kapatarak, belirlediğiniz hatlardan ilkinin başlangıç ve bitiş noktasını ekrandan işaretleyiniz. Belirlediğiniz sondajların bir düzlem üzerinde üstten aşağı kesilerek yan profilden ekrana geldiğini göreceksiniz. Kırpma işleminden sonra Enkesit çizimi yapabilmek için, araç çubuğundan enkesit işlemine tıklayınız ve ekranda birleştireceğiniz damarlarınızı çiziniz. (İlgili yakalama butonlarını kullanarak.) Veri Kataloğu altında Enkesitler sekmesi altına oluşturdugunu enkesitler Grup 1 altına yerleşecektir. 28
Çizim tamamlandıktan sonra veri kataloğu altında yeralan 3D sekmesin ve alt sekmelerinin (Kırpma/Dilim, Düzlemler) tiki kaldırılıp tekrar açıldığında ekranda kırpma işleminden çıkıldığını görebileceksiniz. İlk enkesit çizimi tamamlandıktan sonra belirlenen hat üzerinde ikinci bölüme Kırpma işlemini uygulayınız ve Araç çubuğunda yeralan Enkesit işlemine tıklayarak Tüm Nesneleri Yakala modu açıkken cevher sınırlarından geçen enkesitleri çiziniz. 29
İşlemi tüm sahaya uygulayınız. Tüm sondajlardan geçen enkesitleri çiziniz. Enkesitlerinizi daha sonra tekrar düzenlemek istiyorsanız Düzenle altında yeralan Edit butonunu kullanınız. Enkesit oluşturma ve düzenleme işlemleri tamamlandıktan sonra Üst bölümde yeralan Katı Model altından Katı Model işlemine tıklayınız. Gelen pencereye Tamam diyerek enkesitleri sırası ile seçiniz. 30
3.2.3 Otomatik Enkesit Enkesit alma işlemlerini Kırpma- Dilim işlemini kullanmadan sondajları seçerekte yapabilirsiniz. Bu işlem için araç çubuğu altında yeralan Otomatik Enkesit işlemine tıklayınız. İşleme tıkladıktan sonra ekrandan kesit alacağınız sondajları sırası ile seçiniz. Gelen pencereden hangi litolojiye ait kesit oluşturulacaksa onu seçiniz. Sağa ve Sola etki alanlarını belirleyiniz. (1. Kenar uzatması - 2. Kenar uzatması ) 31
Çizgi yumuşatması sekmesinden ise enkesitinizin köşe şeklini yumuşatabilirsiniz. Tüm sahaya ait enkesitler otomatik olarak oluşturunuz. (ilgili sondajları seçerek yukarıdaki işlemi uygulayınız.) 32
Enkesit oluşturma ve düzenleme işlemleri tamamlandıktan sonra Üst bölümde yeralan Katı Model altından Katı Model işlemine tıklayınız. Gelen pencereye Tamam diyerek enkesitleri sırası ile seçiniz. 33
3.3 Katı Model Üzerinden Kesit Oluşturma Işlemleri Veri Kataloğu - Katı Modeller altında yeralan daha önceden oluşturulmuş katı modeller üzerinden kesit oluşturularak tekrar düzenleme yapılabilir. Bu işlem için Düzenle- Katman Ekle işlemi ile tabaka açarak, katı modelden geçmesini istediğimiz kesit hattını Çizgi objesi ile çiziniz. Önceden oluşturduğunuz katı model üzerine sağ klik yapınız. Açılan pencereden Kesit Oluştur işlemine giriniz. Ekrandan oluşturduğunuz kesit eksen çizgisini seçiniz. (Katı modelin tikini kaldırarak işlem uygulanır ise daha kolay yapılabilir.) 34
Gelen pencereden Enkesit Aralığı veya Enkesit Sayısı vererek katı modelinize otomatik enkesit oluşturabilirsiniz. Bu bilginin yanında gerekiyorsa başlangıç ve bitiş verevlik açılarını yatayda ve düşeyde belirleyiniz. Tamam denildiğinde kesitleriniz oluşmuş olacaktır. 35
Oluşan kesitler veri kataloğunda Enkesitler altına yerleşecektir. Edit butonu ile enkesitler düzenlenip tekrar katımodel oluşturmada kullanılabilir. 36
4. BLOK MODELLEME İŞLEMLERİ 4.1 Blok Model Oluşturma İşlemleri Oluşturulan katı modeller bazı parametreler verilerek bloklanabilmektedir. Bu işlem için önceden oluşturulmuş katı modellerden biri üzerine sağ klik yaparak Blokla işlemine giriniz. Blokla denildikten sonra gelen pencereden katı modele uygun X, Y, Z değerleri, Alt Blok Sayısıve Blok Kabul Yüzdesi belirlenir. Daha fazla blok oluşturabilmek için topografyanın durumuna göre X, Y ve Z değerlerine açı verilebilir. Bu değerler girildikten sonra Tamam butonuna tıklayınız. Katı modelinizin bloklandığını göreceksiniz. Oluşan Blok üzerine sağ klik yaparak Özellikler sekmesine tıklayınız. Katı model yeterince hassas bloklanamadıysa değerleri değiştirip işlemi tekrarlayabilirsiniz. 37
Blok model sağ tuş özellikleri için (?) Oluşturulan bloklar üzerinde yapabileceğiniz işlemler için (?) 4.2 Blok Model Üzerinden Jeoistatistiksel Yöntemler Ile Kestirim Işlemleri Katı Model üzerinden bloklama işlemi yapıldıktan sonra oluşan blok üzerinden Jeoistatiksel yöntemler kullanılarak kestirim işlemleri ve rezerv hesabı yapılabilmektedir. Blok üzerinde kestirim işlemi yapmadan önce Kompozitler bölümünden istenilen kriterlerde kompozit ekleyiniz. Kompozit eklemek ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için (?) Oluşturduğunuz blok üzerine sağ clik yapıp Kestirim bölümüne geliniz. Buradan uygun kestirim yöntemini seçiniz. 38
En Yakın Komşu : Bu yöntem kullanılırken sadece Öznitelik kısmı seçilmelidir. (Öznitelik kolonu kompozit işleminde seçilen öznitelik değerlerinden biri kullanılarak seçim yapılmasını sağlar.) Bölünme sayıları bloklara atanacak değerin merkez sayılarıdır. X-Y-Z 1 kullanılabilir. Bu bloklara tek merkezli olarak değer atanacağını ifade etmektedir. 39
Altta yeralan parametreler kısmı bu yöntemde pasif gelmektedir. Ters Uzaklık Bu yöntemde de öznitelik değerleri seçildikten sonra parametreler kısmı aktif geldiğinden, bu bilgilerde doldurulmalıdır. Alpha : 2 (1-3 arası değer alabilmektedir.) Uzaklık : 250 (Sondajlar arası ortalama mesafe) Maks. Komşu Sayısı : 16 (İstatistik uygulanacak alanın etkileneceği maksimum örnek sayısı) Elipsoid tiki açıldığında sahaya uygun Maks, Orta, Min yarıçaplar ve açı değerleri belirlenmelidir. 40
Krigleme Diğer kestirim yöntemleri ve jeoistatistiksel işlemler ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için (?) 4.3 Blok Model Kestirim Raporlarının Hazırlanması Blok model üzerinde kestirim işlemlerinden biri uygulandıktan sonra sahaya ait rezerv kestirim raporu alınabilmektedir. Bu işlem için Blok üzerinde sağ klik yapılarak Raporlar sekmesine tıklayınız. Gelen pencereden Blok Raporu sekmesine girip damara ait yoğunluk değerini yazınız. 41
Hesaplanan cevher miktarı (metreküp) yoğunluk ile çarpılarak tonaj elde edilmektedir. Alınan raporda, hacim, kümülatif Hacim, öznitelik değerlerine göre yüzdelik dilimler, tonaj ve proje bilgileri yeralmaktadır. Rapor alma işlemi tüm kestirim işlemlerinden sonra aynı şekilde uygulanabilmektedir. 4.4 Blok Model Üzerinden Tematik ve Süzgeç Uygulamaları Blok modele kestirim işlemi uygulandıktan sonra Blok altına Tematik sekmesi yerleşecektir. Tematik sekmesinin alt sekmeleri açılarak uygun olmayan tematik değerlerindeki özniteliklerin tikleri kaldırılabilir. Kestirim işlemi yapıldığında öznitelik verileri standart 4 aralığa bölünerek gelmektedir. Bu aralıklar ve öznitelik renkleri üzerinde düzenleme yapılabilir. Düzenleme işlemi için Blok altında yeralan Tematik üzerine sağ klik yapınız. Düzenle işlemine giriniz. Açılan pencerede açılan standart tema stilleri üzerine sağ klik yapılarak düzenle işlemi ile değişiklik yapılabilir. 42
Verilen aralıklarda üzerinde değişiklik yapılmak isteniyorsa Yeni butonu altında yeralan işlemlerden Sayısal Aralık(?) işlemine tıklayınız. Açılan Pencereden Sayısal aralık değer ifadesi kısmından ilgili özniteliği seçiniz. Alt Kısımda yeralan özelliklerden Slot Aralıkları Kullanıcı Tanımlı (?) bölümünü işaretleyerek solda yeralan Maks. ve Min değerlere göre Slot Aralık Artış miktarını belirleyiniz. 43
44
Tamam butonuna tıklandığında verilen aralıklara göre ekranda ve tematik sekmesi altından değişiklikler izlenebilir. Alınan Blok raporlarında da güncel aralık değerleri görülebilir. Bloğunuza istenilen kriterlere göre süzgeç uygulanabilir. Blok sağ tuş işlemlerinden Süzgeç sekmesine tıklayınız. Açılan pencereden F3 Ekle butonu ile kategori ekleyiniz. İstenilen özelliğe göre süzgeç uygulayınız. ( Örn. Kalori >500) 45
Süzgeç uygulanan blok veri kataloğunda kırmızı renkte görünecektir. İşlem geri alınmak isteniyorsa aynı pencereden Süzgeci Kaldır işlemine tıklayınız. 46
5. YERÜSTÜ MADENCİLİĞİ (AÇIK OCAK VE PATLATMA) 5.1 Ocak ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması Netpromine üzerinde açık ocak çalışması yapılabilmesi için ilk olarak topografya veya damar üzerine ozak sınır çizgisinin çizilmesi gerekmektedir. Bu çizim Netcad anamodul ekranında çizilip aktarılabileceği gibi netpromine penceresinde de çizim araçları ile çizilebilir. 5.1.1 Netcad Üzerinden Netpromine'a Aktarım 1. Netcad katman yöneticisinden, Ocak_Sınırı adında bir tabaka açın ve açık ocak çalışması yapılacak yeri koordinatlı olarak çoklu doğru veya alan objesi ile çizin. 2. Çizim tamamlandıktan sonra tabaka üzerinde sağ klik- Gönder- 3D ile netpromine a aktarın. (Diğer gönderme seçenekleri için (?) Aktarılan ocak sınırı üçgen model üzerine çizilmediyse kotsuz olarak netpromine ekranında yeralacaktır. Netpromine'a aktarılan ocak sınırının topografyayı izleyebilmesi için, Yüzey altında yeralan Çizgi Modeli İzlesin işlemine tıklayınız. Önce çizilen ocak sınırını seçiniz. Daha sonra çizginin takip edeceği topografyayı seçiniz. Ocak Sınırının topoğrafyayı izlediğini göreceksiniz. 47
5.1.2 Netpromine Üzerinden Ocak Çizimi Ocak sınırınızı netpromine çizim menüsündede çizebilirsiniz. Bu işlem için topografyayı aktardıktan sonra Düzenle- Katman Ekle - Ocak Sınır adında bir katman ekleyiniz. Eklediğiniz Sınır Veri kataloğu altında 3D sekmesi altına yerleşecektir. Alt sekmeleri + lara basarak açınız ve Ocak Sınır tabakası üzerine geliniz. Bu tabakadayken Çiz penceresi altında yeralan Alan sekmesi ile topoğrafya üzerine ocak sınırınızı çiziniz. 48
5.2 Basamak Tasarım İşlemleri ve Şev Çizgilerinin Oluşturulması Ocak Çizgisi topoğrafya üzerine eklendikten sonra, sahaya ait basmak tanımı yapılması gerekmektedir. Basamak tanımı yapmak için; Veri Kataloğu- Yer Üstü Madenciliği üzerine sağ tuş - Ocak Ekle butonuna tıklayınız. Ocak 1 Yer Üstü Madenciliği altına eklenecektir. Ocak 1 üzerinden sağ tuş yapınız ve Varsayılan Basamak Tanımı işlemine giriniz. Basamak kriterlerini girerek Tamam butonuna tıklayınız. 49
Varsayılan Basamak Tanımı yapıldıktan sonra sahaya ait ocak çizgisi tanıtılabilir ve ocak çizgileri eklenebilir. Ocak çizgisini tanıtmak için Ocak 1 altında yeralan Ocak Çizgileri sekmesine sağ tuş yapınız ve Ocak Çizgisi Ekle işlemine tıklayınız. Ocak çizgisi Ekrandan Seç ve Tabakadan Seç seçenekleri ile projeye sınır tanımlanabilir. Tabakadan Seç sekmesine tıklayınız ve oluşturduğunuz ocak çizgisi katmanını seçiniz. 50
Ocak Çizgileri sekmesi aktif hale gelicek ve altında Çizgi 1 sekmesi oluşacaktır. Çizgi 1 oluştuktan sonra sahaya ait şev çizgileride oluşturulabilir. Şevler teker teker oluşturulduğu gibi Otomatik olarak da oluşturulabilir. - Çizgi 1 üzerinden sağ tuş yaparak-şev Üstü Çizgisi Oluştur sekmesine tıklayınız. Şev üstü çizgisine ait kriterlerin belirleneceği pencere açılacaktır. Buradan varsayılan basamak tanımı da tekrar yapılabilmektedir. İşlem tamamlandıktan sonra Şev Üstü 1 -Çizgi 1 altına eklenecektir. Daha sonra Oluşturulan Şev Üstü 1 çizgisi üzerinden sağ tuş işlemlerine girilerek Şev Dibi Çizgisi Oluştur işlemine tıklanır. Parametreler aynı şekilde belirlendikten sonra tamam denildiğinde Şev Dibi 1 çizgisi - Sev Üstü 1 çizgisinin altına yerleşecektir. Oluşturulacak her basamak son oluşturulan çizgi üzerinden sağ tuş yapılarak eklenmelidir. ( Şevler oluşturulurken parametreler penceresinden Limit Kotu sekmesi yanında yeralan hesap makinesine tıklayarak kotların basmak yüksekliklerine uygun düşürülmesi sağlanmalıdır.) 51
Şev çizgileri teker teker oluşturulabileceği gibi bu işlem otomatik olarak da yapılabilmektedir. Otomatik basamak oluşturmak için; Çizgi 1 üzerinden sağ tuş işlemlerine giriniz. Otomatik Basamak Oluştur sekmesine tıklayınız. Oluşturacağınız basamak sayısını ve Köşe Çizim Yöntemini(Düz-Yuvarlak) seçiniz. Şevler Varsayılan Basamak Tanımına göre otomatik oluşacaktır. 52
5.3 Rampa Tasarım İşlemleri Açık ocak ve Pasa harmanı oluşturulurken şevler üzerine rampa tanımı yapmak mümkündür. Bu işlemi yapabilmek için ocak çizgilerini oluşturmadan her seve ait rampa tanımı yapmak gerekmektedir. Rampa tanımı yapabilmek için Ocak Çizgileri altında yeralan Çizgi 1 sağ tuş işlemlerinden Rampa Tanımları sekmesine tıklayınız. Açılan Pencereden Yeni Rampa Ekleişlemine tıklayınız. Beyaz ekrana Rampa 1 eklenecektir. Sol tarafta yeralan parametreleri ocak kriterlerinize uygun olarak değiştiriniz ve Tamam butonuna tıklayınız. Rampa tanımı yapıldıktan sonra şevlerinizi teker teker veya otomatik olarak oluşturduğunuzda basamaklarınıza rampaların eklenmiş olduğunu göreceksiniz. 53
Her basamak için ayrı bir rampa tanımı ve başlangıç noktası belirleyebilmek için, oluşturulan her şevden sonra rampa tanımı yenilenmelidir. Otomatik basamak oluşturma işleminde belirlenen rampa ocağın uygun yerlerine tüm basamaklara otomatik olarak eklenir. Oluşan ocak çizgileri yada rampa çizgileri Düzenle altında yeralan Edit (?) butonu ile tekrar düzenlenebilir. 5.4 Rakotman Tasarım İşlemleri Rakortman Tasarımı, aynı ocak çizgisi içerisinde farklı basamak açılarına sahip basamaklar oluşturulmak isteniyor ise kullanılabilir. Çizilen Ocak Çizgisi üzerine farklı basamak açılarının tanımlanacağı alanlar çiziniz. Bu işlem için; Düzenle -Yeni Katman Ekle işlemi ile yeni bir katman oluşturunuz. Oluşturduğunuz katmanın üzerine gelerek Çiz- Alan işlemi ile farklı açıları oluşturacağınız alanları çiziniz. Veri Kataloğu altında yeralan Rakortmanlar sağ tuş işlemlerinden Rakortman Ekle işlemine tıklatınız. 54
Varsayılan değer; Çizdiğiniz alanlar dışında kalan alanlara verilecek basamak eğimidir. Tamam'a tıklayarak işlemi sonlandırınız. R01 Veri kataloğu altındaki Rakortmanlar altına yerleşecektir. R01 sağ tuş işlemlerinden Alan Ekle sekmesine tıklayınız ve çizdiğiniz alanlardan birini seçiniz. Gelen pencereye bu alana ait basamak açısını yazınız. (örn. 90 ) Tamam butonuna tıkladıktan sonra tekrar Rakortmanlar altında yeralan R01 sağ tuş işlemlerinden Alan Ekle diyerek diğer alanları ve basamak açılarını aynı şekilde tanımlayınız. Rakortman tanımlamaları bittikten sonra Yer Üstü Madenciliği- Varsayılan Basamak Tanımı işleminde Basamak Açısı bölümüne R01 yazınız ve Ocak çizgilerinizi ekleyiniz. 55
5.5 Ocak ve Tavan/Taban Yüzeylerinin Oluşturulması Yer Üstü Madenciliği - Ocak 1 altında yer alan pasif üç yüzeyi tanımlamak için; 56
Tavan Yüzeyi; Üzerinde sağ tuş işlemlerine girilerek Tavan Yüzeyini Seç işlemine tıklayınız ve ekrandan topoğrafyayının herhangi bir yerine tıklayınız. Tavan Yüzeyi aktif hale gelecektir. Ocak Yüzeyi; Ocak Yüzeyi üzerinde sağ tuş işlemlerine girilerek Ocak Yüzeyini Yenile İşlemine tıklayınız. Tanımlanmış şevlerin yüzey haline dönüştüğünü ve Ocak Yüzeyi sekmesinin aktif hale geldiğini görebileceksiniz. Taban Yüzeyi; Üzerinde sağ tuş işlemlerine giriniz ve Tavan Çizgisini Üçgenle işlemine tıklayınız. En altta yer alan sev dibi çizgisinin içinin üçgenlendiğini göreceksiniz. 57
Bütün yüzeyler aktif hale geldikten sonra ocağın üzerine gelen topoğrafyayı kesebilmek ve son halini verebilmek için Ocak 1 üzerinden sağ tuş işlemlerine girerek Tüm Yüzeyleri Yenile İşlemine tıklayınız. Ocak yüzeylerinin tekrar yenilenmesinden sonra ocağınızın son durumunu görebileceksiniz. Oluşan Ocağa ait ayrı yüzeylerin hepsinin tek bir yüzey olmasını isteniyorsa; Ocak 1 sağ tuş işlemlerinden Sonuç Yüzeyleri Birleştir ve Proje Yüzeylerine Ekle işlemine tıklayınız. Tüm yüzeylerin tek 1 yüzey olarak veri kataloğu altında yeralan Yüzeyler altına Ocak 1 olarak eklenecektir. 58
Ocağınız tamamlandıktan sonra Ocak 1 sağ tuş işlemlerinden Değişiklikleri Kaydet diyerek açık ocak çalışmasını veri tabanına kaydediniz. Oluşturduğunuz ocaktan alınacak toplam malzemeyi hesaplayabilmek için; Ocak 1 sağ tuş işlemlerinden Kotlar Arası- Hacim Hesapla İşlemine giriniz. Açılan pencereden sahaya ait minimum ve maksimum kotlar görünmektedir. İlgili kotları yazarak sahadan alınacak toplam malzemeyi yada belirli kotlar arasında alınacak malzemeyi hesaplayabilirsiniz. 59
Ocağınızı tamamladıktan sonra oluşturduğunuz yüzeyleri sağ tuş Stil işlemlerinden renklendirebilir veya Doku Kapla (?) işlemi ile desen verebilirsiniz. Netcad anamodul ekranında Sembol altında yeralan üç boyutlu semboller ile basmaklarınızı veya topografyanızı ağaçlandırabilirsiniz. Sembollerin üç boyutlu aktarımı ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için (?) 5.6 Pasa Harmanı Tasarım İşlemleri Açık ocak oluşturulduktan sonra bu sahaya ait çıkan pasa için pasa harmanı planı yapılabilir. Pasa Harmanı Oluşturabilmek için; Netcad anamodul ekranınından aktararak veya netpromine çiz sekmesinden alan objesi ile pasa sınırınızı çiziniz. (?) 60
Yer Üstü Madenciliği sağ tuş işlemlerinden Ocak Ekle işlemine tıklatınız. Ocak 2 Yer Üstü Madenciliği altına yerleşecektir. Ocak Çizgileri sağ tuş işlemlerinden Ocak Çizgisi Ekle - Tabakadan Seç - PASA_ALANI (çizdiğiniz alana ait katmanı seçiniz) işlem adımlarını izleyiniz. Ocak Çizgileribaktif hale gelecek ve Çizgi 1 sekme altına yerleşecektir. 61
Açık Ocak İçin Tavan Yüzeyi olan topoğrafya Pasa alanı için Taban Yüzeyidir. Taban Yüzeyi sağ tuş işlemlerinden Taban Yüzeyi Seç işlemini seçiniz ve ekrandan topoğrafyanın herhangi bir noktasına tıklayınız. Taban Yüzeyi sekmesinin aktif hale geldiğini görebileceksiniz. Ocak 2 sağ tuş işlemlerinden Varsayılan Basamak Tanımı sekmesine giriniz. Pasa için ilgili kriterleri doldurarak Yön kısmını Yukarı- İçeri seçiniz ve Tamam butonuna tıklayınız. 62
Varsayılan basamak tanımı yapıldıktan sonra Çizgi 1 üzerine gelinerek Rampa Tanımı yapınız. Rampa tanımı konusunda daha fazla bilgi alabilmek için (?) Çizgi 1 sağ tuş işlemlerinde Otomatik Basamak Oluştur işlemine tıklayınız ve 1 adet basamak oluşturunuz. Ocak Yüzeyi- sağ tuş işlemlerinden Ocak Yüzeyini Yenile işlemine tıklayınız. Ocak yüzeyi sekmesi aktif olacaktır ve pasa kenarları yüzey haline gelecektir. Tavan Çizgisi- sağ tuş işlemlerinden Tavan Çizgisini Üçgenle işlemine tıklayınız. Tavan Yüzeyi sekmesi aktif olacaktır ve pasa tavanı kapanacaktır. 63
Pasa alanınızı tamamladıktan sonra oluşturduğunuz yüzeyleri sağ tuş Stil işlemlerinden renklendirebilir veya Doku Kapla (?) işlemi ile desen verebilirsiniz. Netcad anamodul ekranında Sembol altında yeralan üç boyutlu semboller ile pasa alanınızı ağaçlandırabilirsiniz. Sembollerin üç boyutlu aktarımı ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için (?) 5.7 Yol Tasarım İşlemleri Yol tasarımı yapabilmek için yol güzergahı oluşturmak gerekmektedir. Veri Kataloğu altında yeralan Yollar sağ tuş işlemlerinden Yol Ekle (Yol Seç işlemi daha önceden çizilmiş veya netcadten aktarılmış güzergahları otomatik seçmenizi sağlar.) işlemine tıklayınız. Yol güzergahınızı belirleyiniz. Sağ tuş yaptığınızda Yol Tasarım Penceresi açılacaktır. Bu pencereden kurp değerlerinizi giriniz. Daha sonra Düşey penceresine geçiniz. Arazi Yüzeyini Seçiniz komutunu göreceksiniz, topografyayı seçtikten sonra Yolu Oluştur işlemine tıklayınız. 64
Veri Kataloğu- Yollar altına Yol olarak eklenecektir. Yol sağ tuş işlemlerinden Yola Platform Ekle işlemine tıklayınız ve arazi yüzeyini seçiniz. Yüzeyi Seçtikten sonra platform tanım penceresi gelecektir.... Basarak platform tanımınızı yapınız ve Tamam butonuna tıklayınız. (yolun sağa ve sola genişlik, eğim vb. değerleri) 65
Yüzeye Platform ekleniyor komutu ile yolunuz oluşacaktır. 66
5.8 Patlatma Tasarımı ve Patlatma Etki Alanlarının Raporlanması Patlama Tasarımı yapabilmek topoğrafya üzerinde patlatma yapacağınız alanı ve ona dik olan alanı alan objesi ile çizmeniz gerekmektedir. Patlatılacak alan yatay ve düşeyde çizildikten sonra; veri kataloğu altında yeralan Patlatmalar sağ tuş işlemlerinden Patlatma Ekle işlemine tıklayınız. Patlatma adı ve kriterleri ocak tasarımınıza uygun doldurunuz. 67
68
Tamam butonuna tıkladığınızda Veri Kataloğu - Patlatmalar Altında verdiğiniz isimle patlatmanız yer alacaktır. Oluşan Patlatma sağ tuş işlemlerinden Patlatma Yüzeyi Seçişlemine giriniz. Komut satırını takip ederek çizilen Basamak Üst Yüzeyini Seçiniz, Basamak Dik Yüzeyini Seçiniz, Serbest Yüzey Noktası Seçiniz adımlarını sırası ile uygulayınız. Deliklerin verilen değerlere uygun şekilde yerleştiğini göreceksiniz. 69
Delikler oluşturulduktan sonra oluşturduğunuz patlatma sağ tuş işelmlerinden Delikler işlemine tıklayarak oluşturulan tüm deliklere ait bilgilere ulaşılabilir. Patlatmaya ait canlandırma yapılmak isteniyor ise deliklere patlatma saniyeleri tanımlanmalıdır. Bu işlem için patlatma sağ tuş işlemlerinden Zamanlama sekmesine tıklayınız ve patlatma saniyelerinizi giriniz Referans ver işlemi ile ekrandan saniyelere göre delikleri seçiniz. Tamam butonuna tıklayınız. 70
Referans Ver işlemi ile ekrandan direk seçim yapılacağı gibi Patlatma sağ tuş işlemlerinden Delikler sekmesine tıklanarak Gecikme bölümünden istenilen zamanlamalar delik bazlı seçilebilir. Patlatma oluşturulduktan sonra sahaya ait Çevresel Etki Değerlendirme etki grafikleri (Hava Şoku, Gürültü, Vibrasyon (yer sarsıntısı), Taş Savrulması) ekranda oluşturulabilir. Bu işlem için oluşturulan patlatma sağ tuş işlemlerinden Çevresel Etki Değerlendirme bölümüne giriniz. 1.Hava Şoku: Etkili Zon Aralığı girildikten sonra Hesapla butonuna basınız. 71
2.Gürültü : Kaynaktan maksimum uzaklık ve ÇED raporunda yer alacak diğer değerleri girip Hesapla butonuna bastığınızda gürültü etki alanı dağılım aralıkları oluşacaktır. o Vibrasyon (Yer Sarsıntısı): o Bu işlem içinde sahaya ait değerler doldurularak Hesapla butonuna basınız. Etki alanı aralıklarını ve değerleri göreceksiniz. 72
o Taş Savrulması : o Bu işlem içinde ilgili bölümleri doldurarak Hesapla butonuna basınız. o Bu hesaplamaları yapıp pencereyi kapattıktan sonra ekranda çevresel etki değerlendirme grafiklerinin oluşturulacağı yüzeyi seçiniz. o Patlatma Altında, Çevresel Etkiler altına eklendiğini ve ekranda grafiksel etki alanları dağılımını görebileceksiniz. 73
74
6. YERALTI MADENCİLİĞİ (GALERİ) 6.1 Galeri Tasarım İşlemleri o Netpromine üzerinde galeri tasarımı yapılabilmesi için sahaya ait cevher ve topoğrafik yüzeylere göre galeri planının önceden yapılması gerekmektedir. o Bu plan iki boyut veya üç boyut ekranında yapılabilir ancak iki boyutta çalışılıp üçüncü boyuta aktarmak daha işlevsel olacaktır. o Netcad ekranında galeriye ait giriş noktasını ekleyiniz ve damara ulaşabilecek şekilde kotları (eğim ve doğrultu standartlarını gözeterek) azaltarak noktaları ekleyiniz. o Noktalar üretildikten sonra Tabaka özelliklerinden 3D sekmesine giriniz. o Rakım bölümünü Mutlak olarak değiştiriniz. 75
o Oluşturulan tabaka üzerinde sağ tuş Gönder- 3D işlemine tıklayınız o Netpromine veri kataloğundan Netcad katmanı altına ve ekrana noktalarınız gelecektir. o Gelen tabaka sağtuş Stil- Gelişmiş sekmesinden noktalarınıza kalınlık veriniz. (Örn. Kalınlık:4) o Veri kataloğu altından Galeriler sağ tuş işlemlerinden Galeri Ekle işlemine giriniz. o Nokta Yakala modunu aktif hale getirerek ekrandaki noktalardan tutarak Ana Nakliye Yolunu çiziniz. o Sağ tuş yaptıktan sonra ekrana Galeri Özellikleri-Genel sekmesi gelecektir. 76
o İlgili bilgileri doldurarak, eğer bilgi Tahkimatlar, Havalandırma Verileri ve Basınç Direnç hesapları bölümlerinden ilgili yerleri doldurunuz. o Bu bilgiler daha sonra havalandırma hesabı ve raporlarda kullanılabilir. 77
o Tamam butonuna basıldığında ekranda galeri çizgisinin oluştuğunu görebilirsiniz. o Diğer noktaları da bu şekilde birleştirerek galerilerinizin tamamını çiziniz. 78
o Galerilerinizi çizdikten sonra özelliklerini değiştirmek yada görünürlüklerini kaldırmak için galeri sağ tuş işlemlerinden Galeri Listesi işlemine tıklayınız. o Galeri silmek ve düzenleme yapmak için pencere altında yer alan butonları kullanabilirsiniz o Galerinizin seçtiğiniz profilde görünmesini istiyorsanız (B10) Galeriler sağ tuş işlemlerinden Eksen Göster tikini kaldırınız. o Galerilerinizin kalınlaşarak istediğiniz profilde görünmesini sağlayabilirsiniz. 79
o Galeri tasarımı tamamlandıktan sonra sağ tuş işlemlerinden Kurp, Bağlantı Yolu, Spiral eklenebilir. o Stil bölümünden görünüm özellikleri değiştirilebilir. o Kurp Ekleme: Galeriler sağ tuş işlemlerinden Kurp işlemine giriniz. o Yarıçap ve Açı adımı bölümlerini doldurarak kurp eklenmek istenen galerinin kollarını sırası ile seçiniz. 80
6.2 Galeri Elemanlarının Tasarlanması Galeri tasarımı yapıldıktan sonra galeriler üzerinde uygun koordinatlara Tesisat Taşıma-Fan ve Hava Kapısı eklenebilir. Tesisat ve Taşıma : İşlem üzerinde sağ tuş işlemlerinden Tesisat Ekle işlemine giriniz. Ekrandan tesisat hattını yakalama modlarını kullanarak sayısallaştırınız. 81
Galeriye Tesisat Ekle işleminde seçtiğiniz galerinin tamamına seçilen tesisat uygulanacaktır. Gelen pencereden ilgili yerleri doldurarak tamam butonuna tıklayınız. Fan Ekleme: Fan sağ tuş işlemlerinden fan ekle işlemine tıklayınız. Ekrandan fan eklenecek galeri ve fan noktasına tıklayınız. 82
Gelen ekranda Fan özelliklerini doldurarak yeni fanı ekleyebilirsiniz. Hava Kapısı Ekle : Hava Kapısı sağ tuş işlemlerinden Hava Kapısı Ekle işlemine tıklayınız, eklenecek galeriyi ve hava kapısı noktasını seçiniz. Gelen pencereden fan özelliklerini girerek Tamam butonuna basınız. 83
6.3 Galeri Elemanları Üzerinde Tematik Harita Uygulamaları Galeri ve elemanların tasarım ve çizim işlemleri tamamlandıktan sonra, oluşturulan galerilere ait renklendirme ve etiket işlemleri yapılabilir. Bu işlemler için Galeriler,Tesisat ve Taşıma, Hava Kapısı, Fan sağ tuş işlemlerinden Tematik İşlemine tıklayınız. Gelen pecereden Yeni sekmesine tıklayarak, Özgün seçiniz. Ekranda yapılacak renklerdirmenin niteliğini belirleyiniz. (örn. Galeri Tipi) Tamam tıklandığında ekranda renklendirme ve Tematik tablosunu görebilirsiniz. Tematik ile ilgili daha fazla bilgi alabilmek için (?) 84