kültürümüzden okula grup rehberliği etkinlikleri Editör: Serdar Erkan Yazarlar Serdar Erkan / Hicran Çetin Gündüz / Özer Kaya Sinem Tarhan / Serap Gökçe / Cevriye Gülebağlan
Editör: Prof. Dr. Serdar Erkan KÜLTÜRÜMÜZDEN OKULA GRUP REHBERLİĞİ ETKİNLİKLERİ ISBN: 978-605-364-337-1 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Ekim 2012 Yayın Yönetmeni: Seda Çelikkaya Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara-0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İLETİŞİM Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 03124306750-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net
İÇİNDEKİLER Editörden... ii Önsöz... xi İçindekiler...xvi 1. BÖLÜM KUTADGU BİLİG DEN OKULA 1 - Öfke Baldan Tatlı Mı?... 2 2 - Zahmetsiz Lokma Yenmez... 4 3 - Yakışıksız Haller... 6 4 - Bilgi İle Göğe Dahi Yol Bulunur... 8 5 - Kötü Sövülür İyi Övülür... 10 6 - İnsanın Süsü Sözüdür... 11 7 - Yanılmak İnsan İçindir... 12 8 - Kurumuş Ağaçlar Yeşiller Giyindi... 13 9 - Gündoğdu Bey... 15 10 - Yardımcı Çok Olursa, Bey Zahmet Çekmez... 18 11 - Yalnız İnsanın Hali... 20 12 - Sabredip Bekleyen Avcı Ak-Kuş Tutar... 22 13 - Açgözlülük... 25 14 - İçi Dışı Bir Olmak... 27 15 - Alçak Gönüllülük... 28 16 - Tedbirlilik İhmalkarlık... 30 17 - Tabipler... 32 2. BÖLÜM MEVLANA DÜŞÜNCESİNDEN OKULA 1 - Yediveren... 36 2 - Öfke... 37 3 - Sorumluluktan Kaçma... 39 4 - Arkadaşlık... 41
İçindekiler xvii 5 - Hırs Gemisi... 43 6 - Zaman... 46 7 - Yüzük Olmak İsteyen Taş... 47 8 - Keşfe Çıktım... 48 9 - Dinle Onu!... 49 10 - Bütünü Görmek... 51 3. BÖLÜM HACI BEKTAŞ-I VELİ DÜŞÜNCESİNDEN OKULA 1 - Gelin Canlar Bir Olalım... 54 2 - Hangisi Gelirse Hangisi Gider?... 55 3 - Hoşgör Sen... 58 4 - En Yüce Servet İlimdir... 60 5 - Edeb... 63 6 - Toprak Olabilmek... 68 7 - Sen Seni Bil... 70 8 - Cömertlik... 71 9 - Sabrederek Kazanılanlar... 73 10 - Marifet...75 4. BÖLÜM DEDE KORKUT HİKAYELERİ VE NUTUKTAN OKULA 1 - Deli Dumrul... 78 2 - Dedem Korkut Boy Boylamış Soy Soylamış... 80 3 - Tatlı Dil Yılanı Deliğinden Çıkarır... 83 4 - Gözüne Dizine Durmasın!!!... 85 5 - Eleştiri... 87 6 - Hangi Duygu?... 89 7 - Ev Alma Komşu Al... 92 8 - Milletin Efendileri... 94 9 - Geleceğimi Planlıyorum... 96 10 - Tek Dişi Kalmış Canavar... 98 11 - Takdir...99 12 - Arkadaşım... 101
xviii Kültürümüzden Okula Grup Rehberliği Etkinlikleri 5. BÖLÜM TÜRK HALK OZANLARININ TÜRKÜ VE ŞİİRLERİNDEN OKULA 1 - Bu Da Gelir Bu Da Geçer... 104 2 - Kara Toprak... 106 3 - Neredesin Sen?... 108 4 - Ehil İle Konuş Ki Olasın Ehil... 110 5 - Dinle Sana Bir Nasihat Edeyim... 112 6 - Hayat Bayram Olsa... 114 7 - Söz Ola Kestire Başı... 116 8 - Bu Yıl Benim Yeşil Bağım Kurudu... 118 9 - Ey Sevdiğim Sana Şikayetim Var... 120 10 - Bana Kara Diyen Dilber... 122 6. BÖLÜM TÜRK ATASÖZLERİNDEN OKULA 1 - Horoz Bile Vaktinde Öter... 126 2 - Adam Adama Gerek Olur... 128 3 - Cahilin Dostluğundan Âlimin Düşmanlığı Yeğdir... 129 4 - Yazın Başı Pişenin Kışın Aşı Pişer... 131 5 - İşleyen Demir Pas Tutmaz... 133 6 - Tek Kanatla Kuş Uçmaz... 134 7 - Cambaz İpte Balık Dipte Gerek... 135 8 - Yol Sormakla Bulunur... 136 9 - Sabır Acıdır Meyvesi Tatlıdır... 137 10 - Öfkede Akıl Omaz... 139 11 - Söz Var Ara Bozar, Söz Var Ara Düzer... 141 12 - Her Sakaldan Bır Tel Çekseler, Köseye Sakal Olur... 142 13 - Hesapsız Kasap, Ya Bıçak Kırar Ya Masat... 143 KAYNAKÇA... 145
1. BÖLÜM KUTADGU BİLİG DEN OKULA Prof. Dr. Serdar ERKAN Bu bölümde 11 yüzyılda yaşayan ünlü Türk şair, edip ve devlet adamı Yusuf Has Hacib in Kutadgu Bilig adlı eserinden yararlanılarak hazırlanan 17 grup rehberliği etkinliği sunulmuştur. Etkinliklerin hazırlanmasında kullanılan metinler Reşit Rahmeti Arat ın bugünkü Türkçeye çevirdiği Türk Tarih Kurumu yayını Kutadgu Bilig 1 adlı kitaptan alınmıştır. 1 Yusuf Has Hacib (1991). Kutadgu Bilig. Çeviren: R.R. Arat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
2 Kültürümüzden Okula Grup Rehberliği Etkinlikleri 1 ÖFKE BALDAN TATLI MI? Amaç: Öğrencilerin öfke kontolünün önemini kavramalarına yardımcı olma. Materyal: Her öğrenci için birer adet Form 1. Düzey: Ortaokul ve üstü Süreç -1. Öğrencilere bir hafta önceden ana- babalarıyla röportaj yaparak, öfkelerine hakim olmadıkları için olumsuz sonuçlanan birer yaşantılarını öğrenip sınıfa getirmelerini isteyin. 1. Gönüllü öğrencilerden ana-babalarının yaşantılarını sınıfla paylaşmalarını isteyin. 2. Gönüllü öğrencilerden aynı konuda kendi yaşantılarını sınıfla paylaşmalarını isteyin. 3. Formları sınıfa dağıtın ve öğrencilere hazırlanmaları için gerekli zamanı verin. 4. Öğrencilerin görüşlerini sınıfla paylaşmalarını isteyin. 5. Sabırlı olmanın önemini vurguladıktan sonra öğrencilere öfke ile başa çıkmada kullanılabilecek başka yöntemler olup olmadığını sorun ve cevaplarını almak için fırsat tanıyın. 6. Konuyla ilgili kaynaklar (kitap, web sitesi v.s.) önerin. 7. Öğrencilerin etkinlikle ilgili yaşantılarını paylaşmalarını sağlayıp etkinliği bitirin. Uygulayıcıya öneriler: Uygulayıcının kendi kişisel yaşantısından bir örnekle etkinliği başlatmasının öğrencilerin kendini açma düzeylerine olumlu katkı yapması beklenir.
Kutadgu Bilig den Okula 3 Form 1 Sevgili Öğrenciler; Aşağıda Yusuf Has Hacib in Kutadgu Bilig adlı eserinde yer alan öfk e ile ilgili bazı görüşleri verilmiştir. Sizden istenen her bir ifadeyi okuyarak, gerek kendi deneyimleriniz gerekse anne-babanızın deneyimleri ile tutarlılığı açısından bu görüşleri değerlendirmenizdir. Bu formun arkasın kısa notlar alabilirsiniz. Ey akıllı iyi yiğit, öfkeyi kendinden uzaklaştır; ey bilgili bey yiğit, hiddetlenme, iyi ad kazan. Öfke ve gazap ile işe yaklaşma; eğer yaklaşırsan, ömrü boşa harcarsın. Öfke ile kalkan pişmanlıkla oturur; insan hiddetlenince, işinde yanılır. İnsan sakin ve mülayim tabiatlı olmalıdır; güneş ve ay doğması için, beye itidal lâzımdır. Hiddet ve öfke insan için fenadır; her ikisinin yüzünden vücut daima eziyet çeker. Dinle, hakîm âlim buna benzeterek, ne der; bu söze göre hareket et, ey bahtiyar insan. Hiddetlenirse, e, insan bilgisizce hareket eder; e eğer öfkelenirse, öfke onu akılsıza çevirir. Hiddetlenmek insan için fenadır, bilgiyi götürür; ür; hiddetlenince, yumuşak huylu insan da kabalık a yapar. ar. Eğer öfkelenirsen, enir n kendini ni tut, sabırlı ol; sabırlı insan sonunda nd sevince e kavuşur.
4 Kültürümüzden Okula Grup Rehberliği Etkinlikleri 2 ZAHMETSİZ LOKMA YENMEZ Amaç: Öğrencilerin zahmetsiz, sıkıntısız bir hayat beklentisinin gerçekçi olmadığını kavramalarına yardımcı olma. Materyal: Her öğrenci için birer adet Form 2. Düzey: Ortaokul ve üstü Süreç 1. Tahtaya Yusuf Has Hacib e ait aşağıdaki sözü yazın. Öğrencilere okumaları ve düşünmeleri için yeterli zamanı verdikten sonra konuyla ilgili görüşlerini ifade etmelerini isteyin. Huzur istersen, o zahmet ile birlikte gelir; sevinç istersen, o kaygı ile birlikte bulunur. 2. Öğrencilere Form 2 leri dağıtarak yönergeyi okuyun. 3. Öğrenciler formu tamamladıktan sonra sıra ile her iki senaryoya ilişkin yazdıklarını sınıfla paylaşmalarını isteyin. 4. Öğrencilerden etraflarında Halime ya da Salime gibi insanlar tanıyıp tanımadıkları ve kendilerinin kime daha çok benzediklerine ilişkin görüşlerini paylaşmalarını isteyin. 5. Etkinliğin amacıyla tutarlı öğrenci görüşlerini vurgulayan kısa bir konuşmadan sonra öğrencilerin etkinlikle ilgili yaşantılarını paylaşmalarını sağlayıp etkinliği bitirin.
Kutadgu Bilig den Okula 5 Form 2 Sevgili Öğrenciler; Bugün sizlerle gerçekleştireceğimiz etkinlik için aşağıda ilk cümleleri verilen senaryolardaki kişilerin hayatlarının nasıl gelişeceğine ilişkin görüşlerinizi ilgili yerlere yazınız. Senaryo A: Halime her zaman sıkıntılardan uzak, istediklerini kolayca elde edeceği bir hayat arzuluyordu. Çok parası olursa böyle bir hayat elde edeceğine ve çok mutlu olacağına inanıyordu... Senaryo B: Salime sıkıntıları, zahmetleri hayatta istediklerine ulaşmak için ödenmesi gereken bedeller olarak görüyor ve doğal karşılıyordu. Bunlarla karşılaştığında başedebilecek güce sahip olmanın önemine inanıyordu...