BAZI POŞET ÇAYLARIN TOPLAM FENOLİK MADDE VE ANTİOKSİDAN AKTİVİTELERİNİN BELİRLENMESİ* Determination of Total Phenolic Content and Antioxidant Activities Some Of Tea Bags Serap CAVLAK Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı Cahide YAĞMUR Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı ÖZET Bu çalışmada, bazı poşet çaylardan ıhlamur, rezene, adaçayı, mate, ekinezya, papatya, form, siyah ve yeşil çayların toplam fenolik madde ve antioksidan aktiviteleri belirlenmiştir. Bu çalışmada kuru çaylardan elde edilen ekstraktlar ile bu çayların uygun koşullarda demlenmesiyle oluşan infüzyondan elde edilen ekstraktlardaki toplam fenolik madde miktarı ve toplam antioksidan aktiviteleri belirlenmiş demdeki oranları irdelenmiştir. Toplam fenolik madde içeriği hem kuru çayda hemde demde en fazla yeşil çayda ardından siyah çayda bulunmuştur. Demlenmiş çaylarda antioksidan aktivitesi en yüksek olan çaylar ise ıhlamur, mate, ekineyza, adaçayıdır. Toplam fenoik bileşen miktarı ile antioksidan aktiviteleri arasında hem kuru çayda hem de demlerde korelasyon bulunmamıştır. Anahtar Kelimeler: Poşet Çay, Toplam Fenoik Madde, Antioksidan Aktivite ABSTRACT In this study, some of the tea bags, linden, fennel, sage, mate, echinacea, chamomile, form, black and green teas were identified total phenolic content and antioxidant activities. In this study the extracts obtained from dry tea and brewing of the tea extracts obtained by infusion comprising total phenolic content, total antioxidant were identified. The highest total phenolic content in the dry tea and brewed tea were found in green tea and secondly in black tea. The highest antioxidant activity of brewed tea was found in linden, mate, echinacea, sage. The correlation between the total amount of phenolic compounds and antioxidant activity for both in dry tea and brewing tea was found insignificant. Keywords: Tea Bags, Total Phenolic Content, Antioxidant Activity Giriş Dünyada en yaygın olarak tüketilen içeceklerden birisi olan ve ayrıca tıbbi özelliklerinin olduğu bilinen (Mello, 2005; Vyas ve Kumar 2005; Zhu, 2006) çay bitkisi, dünyada 40 kadar ülkede yetiştirilmektedir (Demir 2002). Günümüzde hem keyif almak amacıyla hem de sağlık açısından olumlu etkilerinden dola yı, en yaygın olarak tüketilen bitkisel kökenli doğal ürünler çaylardır. Çayların yüksek oranda içerdikleri antioksidan maddelerin hastalıkları Aynı başlıklı Yüksek Lisans tezinden üretilmiştir. - 11 -
önleme ve tedavi etmedeki önemi açıkça ortaya konulmuştur. Bu nedenle bu ürünlerin tüketimi gün geçtikçe artmaktadır (Ivanova ve ark., 2005). Bitki çaylarının besin değerini, yapısındaki antioksidan maddeler arttırmaktadır. Bu maddeler yaşlanma ve yaşlanmanın dejeneratif hastalıklarında anahtar rolü oynayan serbest radikallerin inaktivasyonunu sağlayan savunma mekanizmalarıdır. Antioksidanlar, düşük konsantrasyonlarda bulunsalar bile, bulundukları ortamdaki oksidasyonla bozunmaya uğrayacak substratları oksidasyona karşı korurlar (Becker ve ark., 2004; Atoui ve ark., 2005). ). Bir çok araştırma bitkilerin de aynı çayda olduğu gibi kayda değer oranlarda antioksidan bileşikler ihtiva ettiğini ortaya koymaktadır (Kähkönen ve ark., 1999; Karakaya ve El, 1999; Toit ve ark., 2001; Zheng ve Wang, 2001; Exarchou ve ark., 2002; Ziakova ve Brandsteterova, 2003; Atoui ve ark., 2005; Ivanova ve ark., 2005). Doğal antioksidan kaynaklarını genel olarak bitki fenolikleri oluşturmaktadır (Atoui ve ark., 2005; Huang ve ark., 2005; Mathew ve Abraham, 2006; Skerget ve ark., 2005). Fenoliklerin antioksidan aktiviteleri, moleküllerinde yer alan hidroksil grubuyla ilişkilidir (Raven ve ark., 1999; Ziakova ve Brandsteterova, 2003). Bitki fenoliklerinin en geniş kısmını flavonoidler oluşturmaktadır. Bu grup altında bilinen 8000 den fazla bileşik mevcuttur (Pietta ve Gardana, 2003). Çayın antioksidan etkisi çayın yapısında bulunan polifenollerden kaynaklanmaktadır (Manzocco, 1998). Siyah çayda bulunan polifenollerin büyük kısmını yeşil çaydaki kateşinlerin kompleks oksidasyon ürünü olan teaflavinler ve tearubijinler oluşturmaktadır (Pelillo, 2002). Çayda bulunan polifenollerin kuru çayın ağırlıkça %20-35 ini oluşturması (Sharma, 2005) çayın en önemli bileşenleri olduğunun da göstergesidir. Fenolik bileşiklerin çayın başlıca kalite parametrelerinden biri olduğu bilinmektedir (Yao, 2004, Borse, 2002). Klorojenik asit, kateşinler ve bunların türevleri çayın tadı (acılık ve burukluk gibi) üzerine etkili olup (Goto, 1996), teaflavinler çayın renginden önemli ölçüde sorumludur (Obanda, 2001, Wang, 2000) ve çayın pazar değerini belirlemede kriter olarak kullanılmaktadır (Wright, 2002). Fenolik maddelerin yanısıra çayın başlıca alkaloidleri olan kafein ve teobromin de siyah çayın kalitesini belirlemede kullanılan önemli faktörlerdendir (Sharma, 2005). Bitkisel çayların hazırlanış biçimleri flavonoid miktarları üzerinde etkilidir. Çay yaprağının boyu ve ekstraksiyonda kullanılan miktar ile flavonoid içeriği arasında önemli bir ilişki olduğu bilinmektedir. Bitkideki flavonoid miktarını tam olarak ekstraksiyonunda önemli olan husus, uygun yöntemle doğru hazırlama metotlarının belirlenmesidir (Aherne ve O Brien, 2002). Ticari çaylar, üretim yöntemine göre genellikle fermente olmayan yeşil çay, kısmen ya da yarı fermente oolong çay ve tamamen fermente siyah çay olmak üzere 3 ana gruba ayrılmaktadır (Fernández, 2003; Wheeler ve Wheeler 2004; 2000; Vinson, 2004). Bunların dışında ticari ölçekte olmayan başka çaylar da bulunmaktadır. Dünya çapında üretilen çayın,yaklaşık % 76 sını siyah çay, % 22 sini yeşil çay ve % 2 sini oolong çay oluşturmaktadır (Trevisanato ve Young-In Kim, 2000).Çayların yapısında doğal olarak bulunan fenolik bileşiklerin sağlık üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı çay tüketimi gün geçtikçe artmakta ve - 12 -
özellikle bitki çayları araştırma konusu olmaktadır. Bitki çaylarının tüketiminin artmasıyla birlikte çay firmaları da değişik özelliklerde poşet çaylar üretmekte ve gün geçtikçe çeşit sayısını arttırmaktadırlar. Çaylarda yapılan çalışmaların bir çoğu, çayların taze bitkilerinin fenolik içerikleri üzerinde yapılmış, fakat poşetlenerek satılan çayların fenolik bileşenleri ve deme geçiş miktarları üzerinde yeterince araştırma yapılmamıştır. Bu nedenle bu çalışmada, poşetlenmiş olarak satılan çayların tolam fenolik madde miktarı ve antioksidan aktivitelerinin belirlenmesi ve usülüne uygun olarak hazırlanan infüzyonlarda(demlerde) demdeki miktarlarının belirlenmesi ve antioksidan aktivite ile toplam fenolik madde arasında korelasyon olup olmadığının, belirlenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Metod Materyal Araştırmada analiz edilen çay çeşitleri seçilirken özellikle bireylerin sıklıkla tükettikleri ve genellikle diyetetik amaçlı kullanılan çaylara öncelik verilmiştir. Araştırmada tek bir firmaya ait paketlenerek tüketime sunulan poşet bitki çaylarından adaçayı, ıhlamur, ekinezya, rezene, papatya, mate ile diyetetik amaçlı kullanılan karışık form çayı kullanılmış ayrıca aynı firmaya ait olan yeşil çay ve siyah çayda çalışmaya dahil edilmiştir. Çay örnekleri; üretim tarihlerindeki farklılıkların analiz sonuçlarını etkileyebileceği düşünülerek piyasadan değil üretici firmadan temin edilmiştir. Çayların homojenizasyonu sağlamak için poşetleme yapılmak üzere hazırlanmış çaylardan vakumlu ve ışık geçirmeyen poşetlerde 100 er g temin edilmiştir. Metod Demleme Prosedürü Araştırmada her bir çeşit çaydan eşit miktarda kuru çay alınarak uygun koşullarda demlenmesiyle hazırlanan örneklerin analizleri yapılmıştır. Demleme işlemi kuru çaylardan 2 şer g alınarak kaynatılmış ve ortalama 98ºC deki 200 ml saf suya konulup, ağzı kapalı biçimde 5 dakika oda sıcaklığında ( 25 o C) dinlendirilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışma 3 tekerrürlü yapılmıştır. Buradan elde edilen çay ekstraktları süzülmüş ve berrak kısım toplam kuru madde, antioksidan aktivite ve toplam fenolik madde belirlenmesinde kullanılmıştır. Kuru Çay örneklerinden Ekstraktların Elde Edilmesi Kuru çay örneklerinden ekstraktların elde edilmesi için uygulanan ekstraksiyon prosedürü aşağıda verilmiştir. Buradan elde edilen berrak kısım antioksidan aktivite tayini, toplam fenolik madde tayini, ve fenolik bileşenlerin belirlenmesinde kullanılmıştır. Çay örneklerine uygulanan analizler Kuru Madde Tayini Çay örneklerinden yaklaşık 2 gr alınarak 65 o C deki fanlı etüvde ağırlığın büyük bir çoğunluğu kayboluncaya kadar bekletilmiştir. Ardından vakumlu etüvde - 12 -
65 o C de ve 100 mmhg (13.3kPa) basınç altında, sülfürik asit çözeltisinden saniyede 2 kabarcık geçecek şekilde sabit ağırlığa kadar kurutma işlemi gerçekleştirilmiş ve sonuçlar yüzde kuru madde olarak hesaplanmıştır (g/100g) (AOAC, 1990). Toplam Fenolik Madde Tayini Bu yöntem, fenolik maddelerin Folin-Ciocalteu çözeltisinin fosfomolibdikfosfotungistik çözeltisini indirgeyerek mavi bir kompleks oluşturmaları ve bu mavi rengin kolorimetrik olarak ölçülmesi ilkesine dayanmaktadır. Örneklerde ölçülen absorbans değerinin gallik asit cinsinden eşdeğeri olan fenolik bileşik miktarı, gallik asit ile hazırlanmış olan standart eğrinin denkleminden hesaplanmıştır. Örneklerdeki toplam fenolik madde miktarı "mg gallik asit/l" cinsinden ifade edilmiştir (Abdulkasım ve ark., 2007). Antioksidan Aktivite Tayini Çay örneklerinin antioksidan aktivitesi DPPH yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Demleme prosedürü ve kimyasal ekstraksiyonla elde edilen berrak sıvıdan otomatik pipet yardımıyla 100 µl alınıp 2460 µl DPPH radikali ile karıştırılmıştır. Kontrol örneğinde distile su kullanılmıştır. Antioksidan aktivitesi, DPPH ın inhibisyon % si olarak ifade edilmiştir (Klimczak ve ark., 2007). İstatiksel Değerlendirme Analiz sonuçları, SPSS 20.0 paket programı kullanılarak varyans analizine tabi tutulmuş ve önemli bulunan farklılıklar Duncan çoklu karşılaştırma testine göre belirlenmiştir (Bek ve Efe, 1998). Bazı bileşenler arasındaki korelasyon incelenmiştir. Bulgular ve Tartışma Çay örneklerinin kuru madde içerikleri Şekil 1 de verilmiştir. Kuru çay örneklerinde en yüksek kuru madde mate de (%96.4), en düşük ise rezenede(%91.8) bulunmuştur. Demlenmiş çay örneklerinin kuru madde içerikleri Şekil 2 de verilmiştir. Demlenmiş çaylarda en yüksek kuru madde yeşil ve siyah çayda (%0.27), en düşük ise ıhlamurda (%0.16) bulunmuştur. Şekil 1. Çay örneklerinin kuru madde içerikleri Şekil 2. Demlenmiş çay örneklerinin kuru madde içerikleri - 13 -
Çay Örneklerinin Toplam Fenolik Madde İçerikleri Çay örneklerinin toplam fenolik madde içerikleri Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelgede de görüldüğü gibi toplam fenolik madde içeriği en yüksek yeşil çayda (67842.50 ppm) bulunmuş bunu siyah çay ve mate takip etmiştir. En düşük ise rezenede (4667.20 ppm) bulunmuş, bunu papatya ve form çayı takip etmiştir. Demlenmiş çay örneklerinde ise yine en yüksek yeşil çayda (31190.63 ppm) bulunmuş yine bunu siyah çay, adaçayı ve mate takip etmiştir. En düşük ise yine rezenede (6666.0 ppm) bulunmuş bunu papatya çayı takip etmiştir. Rezene ve papatyanın düşük toplam fenolik madde içeriğine sahip olmasına rağmen en yüksek geçiş yüzdeleri bu çaylarda görülmüştür (rezene %131.13; papatya %109.93). Yeşil çayın geçiş yüzdesi ise 44.0 olarak bulunmuştur (p<0.05). Çizelge 1. Çay örneklerinin toplam fenolik madde miktarı Çeşit Çay (ppm) Çay km (ppm) Demde (ppm) Geçiş (%) Fincanda (mg/200ml) Ihlamur 19712.93±1956.77ᶜ 21155.73±2099.96ᶜ 12230.73±1143.7ᶜ 57.90±3.48ᵃᵇᶜ 2446.13±228.73ᶜ Rezene 4667.20±76.30ᵃ 5085.20±83.15ᵃ 6666.00±899.85ᵃ 131.13±18.35ᶠ 1333.20±179.95ᵃ Papatya 6645.83±75.29ᵃ 7086.60±80.23ᵃ 7790.76±702.38ᵃᵇ 109.93±10.0ᵉ 1558.16±140.49ᵃᵇ Mate 29427.16±4721.33ᵉ 30541.93±4900.18ᵈ 22047.86±1024.1ᵉ 73.33±11.02ᶜᵈ 4409.56±204.78ᵉ Form 13924.30±1030.69ᵇ 14846.23±1099.00ᵇ 8638.70±1141.15ᵇ 58.03±4.00ᵃᵇᶜ 1727.73±228.25ᵇ Ekinezya 23508.10±2003.29ᶜᵈ 25304.76±2156.39ᶜᵈ 15672.30±420.30ᵈ 62.23±5.61ᵇᶜ 3134.46±84.05ᵈ Adaçayı 25871.96±511.97ᵈᵉ 27697.20±548.06ᵈ 22086.16±58.37ᵉ 79.80±1.73ᵈ 4417.23±11.69ᵉ SiyahÇay 50170.10±2612.33ᶠ 52369.6±2726.84ᵉ 27961.56±407.00ᶠ 53.46±2.07ᵃᵇ 5592.33±81.38ᶠ Yeşil çay 67842.50±7340.56ᶢ 71413.16±7726.91ᶠ 31190.63±183.39ᶢ 44.00±4.35ᵃ 6238.13±36.69ᶢ Her sütun kendi arasında değerlendirilmiştir. Farklı harfler arasındaki farklılıklar 0.05 düzeyinde önemlidir. Bazı çaylardaki deme geçiş yüzdelerinin %100 den fazla olmasının sebebi ise bazı fenoliklerin sudaki çözünürlüğünün daha fazla olması ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Balcı ve Özdemir (2012) kateşinlerin ekstraksiyonunda süre ve sıcaklık önemli düzeyde etkili olduğunu bildirmişlerdir. Türk siyah çayı geleneksel yöntemle en az 15 dakika demlenmesi gerekirken yeşil çayda ilk 5 dakikada kateşinlerin yaklaşık %80'i ekstrakte olduğunu tespit etmişlerdir. Ekstraksiyon süresinin 3 dakikadan 5 dakikaya çıkması ekstrakta geçen EGCG miktarını yaklaşık %29 oranında arttığında bildirmişlerdir. Çalışmamızda da demdeki fenoliklerin miktarının fazla olması, uygulanan demleme sıcaklığının bu maddelerin ekstrakte edilebilme kapasitelerini arttırmış olmasıyla ilgili olabilir. Akış (2010) bazı kuru çayların toplam fenolik madde içerikleri araştırmış ve adaçayının 27 mg GAE/g km, ıhlamurun 41.3 mg GAE/g km, papatyanın 13.1 mg GAE/g km, rezenenin 6.6 mg GAE/g km, siyah çayın 54.8 mg GAE/g km, yeşil çayın 101.2 mg GAE/g km olarak bulunmuştur. Araştırmada yeşil çayın yüksek fenolik madde içeriğine sahip olması bulduğumuz sonuçları destekler niteliktedir. Çay Örneklerinin Antioksidan Aktivite Değerleri Çay örneklerinin gösterdikleri toplam antioksidan aktivite değerleri (%) Çizelge 4.2 de belirtilmiştir. Çizelgede de görüldüğü gibi en yüksek antioksidan aktiviteyi ıhlamur (% 87.00) göstermiş ve bunu adaçayı, ekinezya ve form çayı - 14 -
takip etmiştir. Demlenmiş çaylarda ise en yüksek adaçayı (%81.10) göstermiş ve bunu ıhlamur, ekinezya ve mate takip etmiştir (p<0.05). Çizelge 2. Çay örneklerinin toplam antioksidan aktiviteleri (%) Çeşit Çay Geçiş(% Fincanda( Çay(%) KM(pp Demde(%) ) mg/200ml) m) Ihlamur 87.00±0.10ᵈ - 81.03±0.15ᵈ - - Rezene 46.63±9.53ᵃ - 48.26±2.17ᵃ - - Papatya 64.50±2.79ᵇ - 60.60±0.10ᵇ - - Mate 82.56±3.53ᶜᵈ - 78.13±0.15ᵈ - - Form 84.93±0.12ᵈ - 59.70±5.22ᵇ - - Ekinezya 86.06±0.84ᵈ - 79.93±0.55ᵈ - - Adaçayı 86.66±0.46ᵈ - 81.10±0.26ᵈ - - Siyah Çay 77.53±0.31ᶜ - 69.00±2.26ᶜ - - Yeşil çay 76.93±1.99ᶜ - 70.86±0.15ᶜ - - Her sütun kendi arasında değerlendirilmiştir. Farklı harfler arasındaki farklılıklar 0.05 düzeyinde önemlidir Akış (2010) bazı çayların antioksidan aktivitelerini adaçayı için 19.2 mg GAE/g km, ıhlamur için 24.5 mg GAE/g km, papatya için 6.8 mg GAE/g km, rezene için 5.2 mg GAE/g km, siyah çay için 43.5 mg GAE/g km, yeşil çay için 70.1 mg GAE/g km olarak bulmuştur. Lakenbrink (2000), geleneksel olarak hazırlanmış 235 ml lik siyah çayda demleme süresine ve çayın türüne göre 140-300 mg flavonoid bulunduğunu bildirmiştir. Çizelge 3 te tüm çayların hem kuru çayda hem de demlenmiş örneklerinde toplam fenolik madde ile antioksidan aktivite arasında korelasyon testi yapılmış ancak korelasyon görülmemiştir (p>0.05). Elde edilen bu sonuç çaylardaki antioksidan aktivitenin sadece fenolik madde içeriğine bağımlı olmadığını, başka etmenlerin de düşünülmesi gerektiğini göstermektedir. Yine fenolik bileşen miktarının demde en yüksek yeşil çayda, antioksidan aktivitenin ise yine demde en yüksek adaçayı, ıhlamur,ekinezya ve mate de bulunması bu sonucu destekler niteliktedir. Çizelge 4 te toplam fenolik bileşenin ve antioksidan aktivitelerinin demlenmiş çay örneklerine en yüksekten en düşüğe göre sıralanışı verilmiştir. Çizelgede de görüldüğü gibi en fazla toplam fenolik bileşen miktarı yeşil çaydayken en yüksek antioksidan aktiviteyi ıhlamur, adaçayı göstermiştir. Rezene çayı ise hem antioksidan aktivitesi hemde tola fenolik bileşen içeriği en düşük olan çay olmuştur. - 15 -
Çizelge 3. Kuru çay ve demlenmiş çay örneklerinin toplam fenolik madde miktarı ile antioksidan aktivite değerleri arasındaki korelasyon değerleri Çeşit Toplam fenolik madde ve antioksidan arasında korelasyon değerleri Çayda Demde Ihlamur Rezene Papatya Mate Form Ekinezya Adaçayı Siyahçay Yesilçay -0.164 0.016 0.895 0.990 0.964 0.851 0.171 0.352 0.007 0.289 0.996 0.814 0.866 0.994 0.333 0.068-0.598 0.484 0.592 0.678-0.909-0.002 0.273 0.999-0.685 0.392 0.520 0.743-0.561-0.470 0.621 0.688 0.976-0.264 0.140 0.830 Çizelge 5 te fenolik bileşenlerin en fazla bulunduğu çaylar verilmiştir. Çizelgeye göre fenolik bileşenlerin en fazla bunduğu çaylar ıhlamur, mate, form, siyah çay iken fenolik bileşenlerin en fazla bulunduğu demlenmiş çay örnekleri ise mate, ıhlamur, siyah çaydır. Çizelge 5. Demlenmiş çay örneklerinde çayların toplam fenolik madde ve antioksidan aktivitelerine göre en yüksekten en düşüğe doğru sıralanışı Toplam fenolik bileşen Antioksidan aktivite Yeşil çay Ihlamur Demlenmiş çay örnekleri Siyah çay Adaçayı Mate Ekinezya Ihlamur Form çayı Papatya Rezene - 16 - Adaçayı Ekinezya Mate Yeşil çay Siyah çay Papatya çayı Form Rezene Sonuçlar ve Öneriler Çay örneklerinin kuru madde içeriği en fazla mate çayında en az rezene çayında bulunmuştur. Demlenmiş çay örneklerinde ise en fazla kuru madde içeriği siyah ve yeşil çayda bulunmuş en az da ıhlamurda bulunmuştur. Toplam fenolik
madde içeriği en yüksek olan çay yeşil çaydır ardından siyah çay ve mate gelmiştir en düşükte rezenede bulunmuştur. Demlemede ise en yüksek yeşil çay,siyah çay,adaçayı ve mate de bulunmuştur. Rezene ve papatya düşük toplam fenolik madde içeriğine sahip olmasına rağmen en yüksek geçiş yüzdeleri bu çaylarda görülmüştür. En düşük geçiş ise yeşil çayda görülmüştür. Antioksidan aktivitesi en yüksek olan çay ise ıhlamurken bunu adaçayı, ekinezya ve form çayı takip etmiş, demde ise adaçayı göstermiş bunu ıhlamur, ekinezya ve mate takip etmiştir. KAYNAKLAR ABDULKASIM, P., SONGCHITSOMBON, S., TECHAGUMPUCH, M., BALEE, N., SWATSITANG, P., A and SUNGPUAG, N., 2007. Antioxidant capacity, total phenolics and sugar content of selected Thai health beverages. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 58(1):77-85. AHERNE, S.A. and O BRİAN, N.M., 2002. Dietary flavonols: Chemistry, food content and metabolism. Nutrition, 18, 75-81. AKIŞ, T. 2010. Bazı Bitkilerin Fenolik Yapılarının Belirlenmesi ve Antioksidan Aktivitelerinin Belirlenmesi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 207s. AOAC., 1990. Official Methods of Analysis of The Association of Official Analytical Chemistry, 15 th. Edition, USA ATOUI, A. K., MANSOURI, A., BOSKOU, G. And KEFALAS, P., 2005. Tea and Herbal infusions: Their antioksidant activity and phenolic profile, Food Chemistry, 89, 27-36. BALCI, F., ÖZDEMİR, F., 2012. Süre ve Sıcaklığın Yeşil Çayda Deme Geçen Kateşinler Üzerine Etkisi. 11.gıda kongresi,hatay BECKER, E.M., NISSEN, L.R. and SKIBSTED, L.H., 2004. Antioxidant evalution protocols: Food quality or health effects, Review, European Food Research Technology, 219, 561-571. BEK, Y., ve EFE, E., 1998. Araştırma ve Deneme Metodları-I. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Kitabı. No :71, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset ve Teksir Atölyesi, Adana, 395s BORSE, B.B., RAO, L.J.M., NAGALAKSHMI, S. and KRISHNAMURTHY,N., 2002. Fingerprint of black teas from India: identification of the regio-specific characteristics. Food Chemistry, 79, 419-424 DEMİR, A. 2002. Çay. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü -Bakış, 1, 1-4. EXARCHOU, V., NENADIS, N., TSIMIDOU, M., GEROTHANASSSIS, I.P., TROGANİS, A. and BOSKOU, D., 2002. Antioxidant activities and phenolic composition of extracts from Greek Oregano, Greek Sage, and Summer Savory. Journal of Agricultural Food Chemistry, 50, 5294-5299. FERNÁNDEZ, P.L., LÓPEZ, A., PABLOS, F., GONZÁLEZ, A.G. and MARTÍN, M.J. 2003. The use of catechins and purine alkaloids as descriptors for the differentiation of teabeverages. Microchimica Acta, 142, 79-84. GOTO, T., YOSHIDA, Y., KİSO, M. and NAGASHİMA, H., 1996. Simultaneous - 17 -
analysis of individual catechins and caffeine in green tea. Journal of Chromatography A, 749, 295-299. HUANG, D., OU, B. and PRIOR, R.L., 2005. The chemistry behind antioxidant capacity assays, Reviews, Journal of Agricultural Food Chemistry, 53, 1841-1856. IVANOVA D., GEROVA, D., CHERVENKOV, T. and YANKOVA, T., 2005. Polyphenols and antioxidant capacity of Bulgarian medicinal plants, Journal of Ethnopharmacology, 96, 145-150. KÄHKÖNEN, M.P., HOPİA, A.I., VUORELLA, H.J., RAUHA, J.P., PİHLAJA, K., KUJALA,T.S. and HEİNONEN, M., 1999. Antioxidant activity of plant extracts containing phenolic compounds, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 47, 3954-3962. KARAKAYA, S. and EL, S.N., 1999. Quercetin, luteolin, apigenin and keampferol contents of some foods, Food Chemistry, 66, 289-292. KLIMZACK, I., MALECKA, M., SZLACHTA, M., and GLISZCZYŃSKA-SWIGLO, A., 2007. Effects of storage on the content polyphenols, vitamin C and the antioxidant activity of orange juices. Journal of Food Composition and Analysis, 20:313-322. MATHEW, S. and ABRAHAM, T.E., 2006. Studies on the antioxidant activities of cinnamon (Cinnamomum verum) bark extracts, through various in vitro models, Food Chemistry, 94, 520-528. MANZOCCOA, L., ANESEB, M., and NICOLI, M. C., 1998. Antioxidant Properties of Tea Extracts as Affected by Processing, Lebensmittel-Wissenschaft und-technologie, 31 (7-8): 694-698 MELLO, L.D., ALVES, A.A., MACEDO, D.V. and KUBOTA, L.T. 2005. Peroxidasebased biosensor as a tool for a fast evaluation of antioxidant capacity of tea. Food Chemistry, 92, 515-519.OBANDA, M., OWUOR, P. O., and MANG OKA, R., 2001. Changes in the chemical and sensory quality parameters of black tea due to variations of fermentation time and temperature. Food Chemistry, 75, 395-404 PIETTA, P. and GARDANA, C., 2003. Flavonoids in herbs, in Flavonoids in Health and Disease 2nd Ed. Revised and Exponded, pp. 49-69, Eds. Rice-Evans, C.A. & Packer, L., Marcel Dekker Inc. PELILLO, M., BİGUZZİ, B., BENDINI, A., TOSCHI, T.G., VANZINI, M. and LERCKER, G., 2002. Preliminary investigation into development of HPLC with UV and MS-electrospray detection for the analysis of tea catechins. Food Chemistry, 78, 369-374 RAVEN, P.H., EVERT, R.F. and EICHHORN, S.E., 1999. Biology of Plants 6th Ed. New York, USA SHARMA, V., GULATI, A., RAVINDRANATH, S.D. and KUMAR, V., 2005. A simple and convenient method for analysis of tea bioghemicals by reverse phase HPLC. Journal of Food Composition and Analysis, 18, 583-594. - 18 -
SKERGET, M., KOTNIK, P., HADOLIN, M., HRAS, A.R., SIMONIC, M. and KNEZ, Z.,2005. Phenols, proanthocyanidins, flavones, and flavonol in some plant materials and their antioxidant activities, Food Chemistry, 89, 191-198. TREVISANATO, S., and YOUNG-IN KIM, M., 2000, Tea and Health, Nutrition Reviews., 58: 1-10. TOIT, R.D., VOLSTEEDT, Y. and APOSTOLIDES, Z., 2001. Comparison of the antioxidant content of fruits, vegetables, and teas measured as vitamin C equivalents, Toxicology, 166, 63-69. ZHENG, W. and WANG, S.Y., 2001. Antioxidant activity and phenolic compounds in selected herbs, Journal of Agricultural Food Chemistry, 49, 5165-5170 ZIAKOVA, A. and BRANDSTETEROVA, E., 2003. Validation of HPLC determination of phenolic acids present in some Lamiaceae family plants, Journal of Liquid Chromatography &Related Technologies, 26 (3), 443-453. VINSON, J.A., TEUFEL, K., WU, N. 2004. Green and black teas inhibit atherosclerosis by lipid, antioxidant, and fibrinolytic mechanisms. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 52, 3661-3665. VYAS, D. and KUMAR, S., 2005. Tea (Camellia sinensis (L.) O. Kuntze) clone with lower period of winter dormancy exhibits lesser cellular damage in response to low temperature. Plant Physiology and Biochemistry, 43, 383-388. WANG, H., PROVAN, G.J., and HELLIWELL, K., 2000. Tea flavonoids: their functions, utilisation and analysis. Trends in Food Science and Technology, 11, 152-160 WHEELER, D.S. and WHEELER, W.J. 2004. The medicinal chemistry of tea. Drug Development Research, 61, 45-65. WRIGHT, L.P., MPHANGWE, N.I.K.,NYİRENDA, H.E. and APOSTOLIDES, Z., 2002. Analysis of the theaflavin composition in black tea (Camellia sinensis) for predicting the quality of tea produced in Central and Southern Africa. Journal of the Science of Food and Agriculture, 82, 517-525. YAO, L., JIANG, Y., DATTA, N., SINGANUSONG, R., LIU, X., DUAN, J., et al., 2004. HPLC analyses of flavanols and phenolic acids in the fresh young shoots of tea (Camellia sinensis) grown in Australia. Food Chemistry, 84, 253-263. ZHU, Y., HUANG, H. and TU, Y., 2006. A review of recent studies in China on the possible beneficial effects of tea. International Journal of Food Science and Technology, 41, 333-340. - 19 -