154 kv Pınarbaşı-Şarkışla Enerji İletim Hattı ÇED Raporu

TEİAŞ TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla Enerji İletim Hattı ÇED Raporu KAYSERİ İLİ PINARBAŞI İLÇESİ VE SİVAS İLİ ŞARKIŞLA İLÇESİ ANKARA - 2013

PROJE SAHİBİNİN ADI Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (TEİAŞ) ADRESİ Nasuh Akar Mah. Türkocağı Cad. No:2 06520 Çankaya/ANKARA TELEFON VE FAKS NUMARALARI Tel : 0 (312) 203 86 11 Faks: 0 (312) 203 87 17 PROJENİN ADI 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla Enerji İletim Hattı PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN (HAT GÜZERGAHININ VE ALTERNATİF GÜZERGAHLARIN) AÇIK ADRESİ (ADI, MEVKİSİ, BİRDEN FAZLA İL VEYA İLÇEDE YER ALIYORSA BUNLARI TANIMLAYAN YÖRENİN ADI) 7.200.000 TL Kayseri ili, Pınarbaşı ilçesi ve Sivas ili, Şarkışla ilçesi PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Projeye Ait Koordinatlar Devam Eden Sayfada Verilmiştir. PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) EK-I Listesi 32-154 kv (Kilovolt) ve Üzeri Gerilimde 15 km den Uzun Enerji İletim Tesisleri (İletim Hattı, Trafo Merkezi, Şalt Sahaları) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü (Yeterli Belge No: 179, Veriliş Tarihi: 30.12.2011) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Nasuh Akar Mah. Türkocağı Cad. No:2 06520 Çankaya/ANKARA Tel : 0 (312) 203 86 11 Faks : 0 (312) 203 87 17 ÇED BAŞVURU DOSYASININ SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 19.08.2013 i

Tablo. Some noktalarına Ait UTM 6 Derecelik ve Coğrafik Koordinatlar UTM ZONE 37 COĞRAFİ WGS 84 NOKTA_NO Y X ENLEM BOYLAM ND.1 270731,200 4286589,010 38,69758628 36,36381179 S.1 270565,750 4286466,080 38,69643677 36,36195195 S.2 270272,750 4286441,120 38,69613605 36,35859462 S.3 269988,570 4286586,090 38,69736724 36,35528225 S.4 269829,500 4286889,080 38,70005337 36,35335446 S.5 269914,930 4287362,380 38,70433621 36,35417871 S.6 270625,000 4288375,000 38,71363622 36,36200080 S.7 270553,970 4289649,030 38,72508656 36,36076264 S.8 269004,310 4291847,890 38,74447664 36,34222128 S.9 269168,210 4294414,420 38,76762282 36,34324825 S.10 270729,250 4296941,570 38,79077881 36,36035816 S.11 272109,510 4297851,440 38,79932721 36,37593333 S.12 273122,920 4300339,100 38,82198254 36,38677243 S.13 273274,880 4303624,060 38,85159280 36,38743941 S.14 273858,190 4305884,700 38,87209314 36,39341105 S.15 275103,780 4310170,130 38,91099017 36,40635092 S.16 274504,090 4314459,280 38,94944690 36,39803036 S.17 273801,800 4318771,790 38,98808628 36,38850855 S.18 273410,650 4323641,380 39,03181961 36,38238075 S.19 274460,760 4328463,730 39,07550038 36,39290348 S.20 276344,920 4333088,320 39,11761459 36,41314077 S.21 277119,470 4336785,940 39,15109805 36,42087623 S.22 277280,810 4342019,180 39,19824736 36,42102005 S.23 276654,570 4345647,180 39,23074435 36,41257629 S.24 274711,480 4349582,830 39,26566845 36,38877334 S.25 273704,860 4352709,900 39,29355372 36,37606686 S.26 273160,660 4356436,750 39,32695715 36,36850597 S.27 273277,750 4358550,860 39,34601708 36,36914933 S.28 274756,740 4361017,870 39,36860957 36,38546636 S.29 275069,930 4361214,560 39,37046161 36,38903223 ND.2 276785,390 4361354,260 39,37216405 36,40887948 ii

İÇİNDEKİLER BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri)... - 2 - BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 6 II.1 Hat Güzergâhının Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi Yerleşim Alanlarına Mesafesi, Mevcut Arazi Kullanım Haritası veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Hat Güzergâhı ve Yakın Çevresinde Bulunan Önemli Tarım, Sanayi Alanlarının ve Sağlık Koruma Bandı nın Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Alanın/Yakın Çevresinin Panoramik Fotoğraflandırılması, 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planının İlgili Paftası, Plan Hükümleri ve Lejantı Proje Yerinin Bu Plan Üzerinde Gösterilmesi, 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Üzerinde Direk Yerlerinin, Yol Güzergâhlarının, Etki Alanının ve Koridorun Gösterilmesi... 6 II.2 Hat Güzergâhı Belirlenirken Göz Önüne Alınan Hususlar... 7 II.3 Proje Kapsamında Kullanılacak Teknoloji ve Faaliyet Ünitelerinin Konumu... 8 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 10 III.1 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Finans Kaynakları... 10 III.2 Proje Bedeli... 10 III.3 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu... 10 III.4 Projenin Fayda-Maliyet Analizi... 11 III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri... 12 III.6 Kamulaştırma (Kamulaştırılacak Alanların 1/25.000 lik Harita Üzerinde Gösterimi, Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu, İstimlâk ve İzin İrtifak Hakkı İle İlgili Bilgi Verilmesi)... 12 III.7 Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED Sürecinden Sonra Alınacak İzinler)... 13 III.8 Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Zamanlama Tablosu... 13 III.9: Diğer Hususlar... 14 BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI(*)... 16 (*)Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir.... 16 IV.1 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklaması ve Etki Alanı İçersindeki Varsa Mevcut Diğer Hatlarında Harita Üzerinde Gösterilmesi, Değerlendirilmesi)... 16 iii

IV.2 Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı... 17 IV.2.1 Hat Güzergâhının Jeolojik Özellikleri (Güzergah ve Etki Alanı içerisindeki Mevcut Fay Hatlarının Değerlendirilmesi, Tektonik Hareketler, Topografik Özellikler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi vb. 1/25.000 lik Jeoloji Haritası ve Kesitler, jeolojik ve jeoteknik Etüt Raporları)... 17 IV.2.2 Hat Güzergâhındaki Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Faaliyet Alanına Mesafeleri, Halen Mevcut ve Planlanan Kullanımı)... 37 IV.2.3 Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri İstihsali, Su Yolu Ulaşımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar, Faaliyet Alanına Mesafeler, Debiler)... 38 IV.2.4 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Mera, Çayır, Toprağın Mevcut Kullanım Durumları vb),(5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Hükümlerine göre İrdelenmesi )... 39 IV.2.5 Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları),. 45 IV.2.5.1 Mera Vasfında Olan Yerler (4342 Sayılı Mera Kanunu Hükümleri, Zeytinlik Olan Yerler İçin 3573 Sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunu Hükümleri ile 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Hükümlerine Göre İrdelenmesi)... 46 IV.2.5.2 Arazi Vasfı ile İlgili Bilgiler (Tapu Kayıtları), 1/25.000 Ölçekli ve 1/5.000 Ölçekli Alanların İşaretlenmiş Olduğu Onaylı (koordinatlı) Harita ve Vaziyet Planı... 46 IV.2.6 Orman Alanları (Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı, Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, 1/25.000 Ölçekli Meşcere Haritası, Orman Bölge Müdürlüğü Görüşü İle ÇED İnceleme Değerlendirme Formu)... 47 IV.2.7 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Mevcut Korunan Alanların (İznik Gölü gibi) Mesafelerinin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Kapsamında Alınacak İzinler)... 48 IV.2.8 Flora ve Fauna (Güzergah boyunca mevcut bitki örtüsü hakkında arazi ve literatür çalışması bilgileri, güzergah boyunca alanı temsil edecek fotoğraflar, Literatür Çalışmasına Dayalı Olarak Alandaki Flora ve Fauna Türlerinin Tehlike Kategorileri, Endemiklik Durumları, Nispi Bolluk Dereceleri, Ulusal ve Uluslar arası Antlaşmalar, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre Koruma Altına Alınan Türler, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Çerçevesinde ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahasına Olabilecek Etkiler ve Gerekli Önlemler)... 49 IV.2.9 Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, 25.09.1978 Tarih ve 16415 Sayılı Resmi gazetede Yayınlanan 7/16349 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar vb.)... - 84 - iv

IV.2.10 Diğer Özellikler... - 84 - IV.3 Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri... - 84 - IV.3.1 Ekonomik Özellikler (Enerjinin İletildiği Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler)... - 84 - KAYSERİ İLİ:... - 84 - IV.3.2 Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Diğer Bilgiler)... - 86 - IV.3.3 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu)... - 88 - IV.3.4 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımı (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Tarım Alanları, Turizm Alanları vb.)... - 91 - IV.3.5 Diğer Özellikler... - 91 - BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... - 93 - (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1 ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.)... - 93 - V.1 Hat Güzergahı Boyunca Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... - 93 - V.1.1 Arazinin Hazırlanması Ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda, Ne Miktarda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları... - 93 - V.1.2 Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum Gibi Maddelerin Taşınacakları Yerler veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları... - 94 - V.1.3 Nakil Hatlarına Ait Servis Yollarının İnşası ile İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler... - 94 - V.1.4 İletim Hatlarının İnşası ile İlgili İşlemler... - 95 - V.1.5 Direklerin Dikimi, Kırma, Öğütme, Taşıma ve Servis Yolu Açılması Gibi Toz Yayıcı İşlemlerin Değerlendirilmesi ve Alınacak Önlemler... - 96 - V.1.6 Proje Kapsamında Oluşacak Katı Atık Miktarı ve Özellikleri, Nasıl Bertaraf Edileceği... - 98 - V.1.7 Proje Kapsamında Kullanılacak Su Miktarları, Nereden ve Nasıl Temin edileceği, Bu Suların Kullanımı Sonucu Oluşacak Atık Suların Hangi İşlemlerden Sonra Hangi Alıcı Ortama Nasıl Verileceği ve Bu Suların Özellikleri, Su Temini Sistemi Planı... - 100 - V.1.8 Enerji İletim Hatlarında Yapılacak Topraklama İle İlgili İşlemler... - 102 - V.1.9 Arazinin Hazırlanması ve Tesislerin İnşası Sırasında Yapılacak İşler ve İşletme Sonrasında Meydana Gelebilecek Gürültünün Kaynakları, Seviyesi, Yerleşim Birimlerine Olan Etkisi ve Alınacak Önlemler... - 102 - v

V.1.10 Arazinin hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı... - 106 - V.1.11 Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Tarımsal Amaçlı Arazi Kullanım İzni... - 107 - V.1.12 Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Meşcere Tipi, Kapalılığı, Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler... - 107 - V.1.13 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına kadar Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personel İçin Kurulacak Şantiye Alanı ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği... - 109 - V.1.14 Hat Güzergâhı ve Yakın Çevresinde Yer altı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi... - 109 - V.1.15 İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Faaliyetin İnşaat Aşamasında Yapılacak Olan İşlerden Kaynaklı Risk ve Tehlikeler, Alınacak Önlemler... - 110 - V.1.16 Taşkın Önleme ve Drenaj ile İlgili İşlemler... - 120 - V.1.17 Hat Güzergahı Boyunca Mevcut Dere Geçişleri... - 120 - V.1.17.1 Hat Güzergahı Boyunca Dere Geçişlerinde Direk Yerlerinin Tespiti (Dere Geçiş Projeleri)... - 120 - V.1.18 Hattın Güzergahı İçinde Kalan Bahçelik Barajı, Yapıaltın Barajı, Kanat Barajı Sulama Sahası İle İlgili Alınacak İzinler, Uygulamalar... - 120 - V.1.19 Diğer Faaliyetler... - 121 - V.2 Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... - 121 - V.2.1 Hat Güzergâhındaki Temel Yapıların (Direkler, İzolatörler, İletkenler, Kuleler, vb.) Diğer Ünitelerin Özellikleri, Boyutları, Kapasiteleri vb. Diğer Bilgiler... - 121 - V.2.2 Hat Güzergâhının Bakımı İçin Ne Gibi İşlemler Yapılacağı, Kullanılacak Malzemeler, Çıkacak Atıkların Tür ve Miktarları, Özellikleri, Boyutları ve Nasıl Bertaraf Edileceği... - 121 - V.2.3 Hattan Kaynaklanan Elektrik ve Manyetik Alan Şiddetleri, Etkileri, Ulusal ve Uluslararası Standartlar İle Kıyaslanması, Olası Etkilerinin İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Değerlendirilmesi ve Alınacak Önlemlerin Belirtilmesi, En Yakın Yerleşim Yerine ve Meskun Mesafeye Etkilerinin Değerlendirilmesi... - 122 - V.2.4 Hattın Haberleşme ile İlgili Tesislere Etkileri (PTT Hatları, Radyo, TV Vericileri vs.)- 126 - V.2.5 Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler... - 126 - V.2.6 Doğal Afet Riskleri ve Alınacak Önlemler (Geçmişte Meydana Gelmiş Doğal ve İnsan Kaynaklı Afetlerin Değerlendirilmesi, Varsa Afete Maruz Bölge Kararları)... - 128 - V.2.7 Diğer Faaliyetler... - 131 - BÖLÜM VI: İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... - 133 - vi

VI.1 Arazi Islahı... - 133 - VI.2 Diğer Çalışmalar... - 133 - BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ... - 135 - (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji ve alınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması yapılacak ve gerekçeli olarak tercih sıralaması yapılacaktır.)... - 135 - BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI... - 137 - VIII.1: Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı... - 137 - VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının Dördüncü Maddesinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi ile İlgili Program... 143 BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI... 145 (Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Nasıl ve Hangi Yöntemlerle Bilgilendirildiği, Proje ile İlgili Halkın Görüşlerinin ve Konu ile İlgili Açıklamaların ÇED Raporuna Yansıtılması)... 145 BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 147 (Projenin İnşaat ve İşletme Aşamalarında Yapılması Planlanan Tüm Çalışmaların ve Çevresel Etkiler İçin Alınması Öngörülen Tüm Önlemlerin, Mümkün Olduğunca Basit, Teknik Terim İçermeyecek Şekilde ve Halkın Anlayabileceği Sadelikte Anlatılması)... 147 BÖLÜM XI: SONUÇLAR... 149 (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı ve Projenin Gerçekleşmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler ve Bu Seçimlerin Nedenleri)... 149 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo I.1: Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu... - 2 - Tablo II.1.1: EİH Güzergâhına En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Güzergâha Uzaklıkları... 6 Tablo III.3.1 EİH Zamanlama Tablosu... 10 Tablo III.6.1. Hat Boyunca Mülkiyet Hakkı ve İrtifak Hakkı Alınacak Alanların Yaklaşık Yüzölçümü... 13 Tablo IV.2.1.1 Kayseri deki Başlıca Dağlar ve Yükseklikleri... 17 Tablo IV.2.4.3 İl Arazisinin İlçeler İtibariyle Genel Dağılımı (2007)... 41 Tablo IV.2.4.4 Tarımsal Alanların Sınıfsal Dağılımı (ha)... 42 Tablo IV.2.4.1 İnceleme Alanı Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu... 43 Tablo IV.2.4.2 Kamulaştırma Alanı Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu... 44 Tablo IV.2.6.1 Projeden Etkilenecek Orman ve Diğer Alanlara Ait Özellikler(Mesçere Tipi, Kapalılık, Çağ vs.)... 47 Tablo IV.3.2.1 Kayseri ve Sivas ili Kentsel Nüfus-Kırsal Nüfus Dağılımı... - 87 - Tablo IV.3.2.2 İnceleme Alanı İçerisindeki İlçelerde Köy-Şehir Nüfusu ve Kadın-Erkek Nüfusunun Oranı... - 87 - Tablo IV.3.2.3 Kayseri ve Sivas illeri proje inceleme alanındaki ilçelerdeki 6 Yaş Üzeri Okuma Yazma Oranının Nüfus Dağılımı... - 87 - Tablo IV.3.3.1 Yıllara göre okullarımıza ait istatistiki bilgiler... - 88 - vii

Tablo IV.3.3.2 Eğitim Kurumları Milli Eğitim (2011)... - 89 - Tablo IV.3.3.3 Okullaşma Oranı Milli Eğitim (2011)... - 89 - Tablo V.1.5.1. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... - 97 - Tablo V.1.5.2. Emisyon Faktörleri (Mobile Sources Emission Factors, EPA, 1995)... - 98 - Tablo V.1.5.3. Proje Kapsamında Çalışan Araçlardan Yayılan Toplam Emisyonların Kütlesel Debileri... - 98 - Tablo V.1.7.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü... - 100 - Tablo V.1.9.1 Alt Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyesi... - 103 - Tablo V.1.9.2 Üst Montaj Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyesi... - 104 - Tablo.V.1.15.1.1 Elektrik ve manyetik alanların hayvanlar üzerindeki etkileri... - 116 - Tablo.V.1.15.1.2 Elektrik ve manyetik alanların bitkiler üzerindeki etkileri.... - 118 - Tablo V.2.2.1. İletim Hatlarının Bakım Malzemeleri... - 122 - Tablo V.2.3.1 Kansere Sebebiyet Vermesi Muhtemel Faktörlerin Bağıl Riskleri... - 123 - Tablo V.2.3.2 Elektrikli Ev Aletlerinin Manyetik Alan Şiddetleri... - 123 - Tablo V.2.3.3 50/60 Hz. Elektrik ve Manyetik Alanlar İçin Sınır Değerler... - 124 - Tablo V.2.3.4 Yüksek Gerilimli Elektrik İletim Tesislerinden Kaynaklı Elektrik ve Manyetik Alanlar (Havai Hattın Tam Altında Yer Altı Hattının Tam Üstünde TM nin Çitinde Yaklaşık Ölçüm Aralığı)... - 125 - Tablo V.2.3.5 Amerikan Bonneville Power Administration Firmasının Belirli Mesafelere Göre Yaptığı EMA Ölçümleri... - 125 - Tablo V.2.4.1. Güvenli Yaklaşım İçin Gerekli Düşey Mesafeler... - 126 - Tablo V.2.4.2. Güvenli Yaklaşım İçin Gerekli Yatay Mesafeler... - 126 - Tablo V.2.6.1. Pınarbaşı İlçesi Doğal Afetler (İl Bayındırlık İskan Müdürlüğü-2009)... - 129 - Tablo V.2.6.2. Nedenlerine Göre Orman Yangınları, Yanan Alan ve Ağaç Miktarları (2008)... - 129 - Tablo VIII.1.1. İzleme Programı (EİH)... - 138 - ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.1: Planlanan EİH ve Bölgenin Enerji Üretim-İletim Sistem Haritası (Ölçeksiz)... - 4 - Şekil III.3.1 EİH ye ait İş Akış Şeması... 11 Şekil IV.2.1.1. İlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Sütun Kesiti... 24 Şekil IV.2.1.2 Kayseri İli Jeoloji Haritası... 25 Şekil IV.2.1.3 Kayseri ili Deprem Haritası... 26 Şekil IV.2.1.6 Sivas İli Sınırları İçerisinde yer Alan Bölgenin Tektonik Birlikleri ve İlişkileri(Pelm 1977, Öztürk.1979, Özsayar.1981, Yılmaz.1984,1985;İnan vd. 1993)... 29 Şekil IV.2.1.7 Sivas İlinin Genelleştirilmiş Maastrihtiyen-Kuvaterner Yaşlı Kesiti (Kurtman, 1993; Pelin 1977; Öztürk, 1979; Yılmaz, 1984,1985,1986; İnan ve Diğerleri, 1993)... 30 Şekil IV.2.1.7 Sivas ili Deprem Haritası... 36 Şekil IV.2.4.1 Sivas İli Topraklarının Genel Arazi Dağılımı (2007)... 41 Şekil V.1.9.1 Alt Montaj aşamasında Gürültü Düzeyinin Kaynağa Olan Mesafeye Göre Değişimi... - 104 - Şekil V.1.9.2 Alt Montaj aşamasında Gürültü Düzeyinin Kaynağa Olan Mesafeye Göre Değişimi... - 105 - viii

EKLER DİZİNİ Ek-1 Yer Bulduru Haritası Ek-2 Proje Güzergâhını Gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ve Direk Tevzi Listesi Ek-3 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Üzerinde Proje Güzergâhı Arazi Varlığı Haritası Ek-4 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Üzerinde Proje Güzergâhı Orman Meşcere Haritası Ek-5 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Üzerinde Proje Güzergâhı Jeoloji Haritası Ek-6 Proje Güzergâhı Vejetasyon Haritası Ek-7 Fotoğraflar Ek-8 Fosseptik Çukur Planı Ek-9 Halkın Katılımı Toplantısı Tanıtım Kitapçıkları, Gazete ve Toplantı Tutanakları Ek-10 Resmi Yazılar Ek-11 İnceleme Değerlendirme Formu Ek-12 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı KISALTMALAR ADNKS -Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi CBS -Coğrafi Bilgi Sistemi ÇED -Çevresel Etki Değerlendirme DDY -Devlet Demir Yolları EİH -Enerji İletim Hattı EMA -Elektromagnetik Alan GPS -Küresel Yer Belirleme Sistemi kv -Kilovolt S -Some Noktası TEİAŞ -Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TCDD -Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TM -Trafo Merkezi TUİK -Türkiye İstatistik Kurumu ix

BÖLÜM I PROJENİN TANIMI VE AMACI - 1 -

BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri) Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü, Devletin genel enerji ve ekonomik politikalarına uygun olarak; elektrik iletimi ve yük dağıtımı ile ilgili faaliyetleri verimlilik ve karlılık ilkelerine göre kurulması öngörülen yeni iletim tesislerinin (şalt, enerji iletim hattı, trafo merkezi) etüt ve planlamasını yapmak, buna bağlı olarak yatırım programına alınıp yapılmasını sağlamak ve tüm iletim tesislerini devralmak, mevcut ve kurulacak tesisleri işletmek, bakım, onarım ve rehabilitasyonunu yapmak ve gerek gördüğünde bu fonksiyonları yerine getirmek üzere, hizmet satın almak amacı ile 05.02.2001 tarihinde kurulmuştur. Enerji sektöründe temel amaç, artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji ihtiyaçlarının sürekli ve kesintisiz bir şekilde ve mümkün olan en düşük maliyetlerle karşılanabilmesidir. Bu proje kapsamında, TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından 154 kv geriliminde 1272 MCM iletkenli yaklaşık 82 km uzunluğunda 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla Enerji İletim Hattı (EİH) tesisi ve işletilmesi planlanmaktadır. EİH güzergâhı Kayseri ili Pınarbaşı ilçesi ve Sivas ili Şarkışla ilçesi sınırlarından geçmektedir. Hat boyunca 2 tanesi Nihai Direk olmak üzere yaklaşık 31 tane durdurucu ve yaklaşık 200 tanesi de taşıyıcı olmak üzere toplam 231 adet direk kullanılacaktır. EİH ye ait nihayet ve some direklerinin yerleri belli olup bu direkler arasına tesis edilecek diğer direkler için etüt tevziat çalışmaları devam etmektedir. Planlanan EİH Kayseri ili Pınarbaşı ilçesi sınırlarında bulunan mevcut Pınarbaşı TM den başlayacak olup Sivas ili Şarkışla ilçesinde Şarkışla TM ye bağlanacaktır. Proje alanını gösterir yer bulduru haritası Ek-1 de, hat güzergâhını gösterir 1/25.000 ölçekli topografik harita ise Ek-2 de verilmiştir. Tesisi planlanan enerji iletim hattı ile enerji kaynağı olarak yüksek gerilime ihtiyaç duyan sanayi alanlarının bu bölgede yaygınlaşması sağlanmış olacaktır. Böylece, Kayseri ve Sivas illerinde sanayinin gelişmesi sağlanacak ve bölgenin ekonomik ve sosyal gelişimindeki süreklilikte sekteye uğramayacaktır. Dolayısıyla projenin tesis edilmesi, hem bölge ekonomisini hem de Türkiye ekonomisini olumlu yönde etkileyecektir. Türkiye de TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve 2006-2015 yıllarını kapsayan Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu raporunda Türkiye nin 10 yıl sonrasına ilişkin enerji ihtiyacı Tablo I.1 de verilmektedir. Bu tabloya bakıldığında 2015 yılında Türkiye de enerji ihtiyacının 297.089 GWh olacağı görülmektedir. Tablo I.1: Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık Üretim Kapasite Projeksiyonu YIL PUANT TALEP ENERJİ TALEBİ MW Artış GWh Artış 2006 27.500 171.430 2007 29.233 6.3 182.230 6.3 2008 31.074 6.3 193.711 6.3 2009 33.032 6.3 205.914 6.3 2010 35.113 6.3 218.887 6.3 2011 37.325 6.3 232.677 6.3 2012 39.676 6.3 247.335 6.3 2013 42.176 6.3 262.918 6.3 2014 44.833 6.3 279.481 6.3 2015 47.658 6.3 297.089 6.3-2 -

Tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmakta olan EİH ye ait projenin ömrü, en son düzenlemelere göre % 3 amortisman göz önüne alındığında, yaklaşık 30 yıl olarak öngörülmektedir. Ömrünü tamamlayan hat uygun görülmesi halinde mevcut güzergâh kullanılarak yenileme yapılmaktadır. Aksi durumlarda ise direkler yerlerinden sökülerek işletmeye son verilebilir. Projenin yerini gösterir, bölgenin enerji üretim-iletim sistem haritası Şekil I.1 de verilmiştir. ÇED çalışmalarında, hat güzergâhının sağından ve solundan 2,5 km olmak üzere toplam 5 km genişliğinde bir koridor "inceleme alanı" olarak alınmış olup bu inceleme alanı içerisindeki hassas ortamlar taranarak ÇED Raporu hazırlanmıştır. - 3 -

Şekil I.1: Planlanan EİH ve Bölgenin Enerji Üretim-İletim Sistem Haritası (Ölçeksiz) - 4 -

BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 5

BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1 Hat Güzergâhının Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi Yerleşim Alanlarına Mesafesi, Mevcut Arazi Kullanım Haritası veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Hat Güzergâhı ve Yakın Çevresinde Bulunan Önemli Tarım, Sanayi Alanlarının ve Sağlık Koruma Bandı nın Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Alanın/Yakın Çevresinin Panoramik Fotoğraflandırılması, 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planının İlgili Paftası, Plan Hükümleri ve Lejantı Proje Yerinin Bu Plan Üzerinde Gösterilmesi, 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Üzerinde Direk Yerlerinin, Yol Güzergâhlarının, Etki Alanının ve Koridorun Gösterilmesi Bu proje kapsamında, tesis edilecek olan EİH, 154 kv geriliminde 795 MCM karakteristiğinde 82 km uzunluğunda olup, Kayseri ili Pınarbaşı ilçesi sınırlarında bulunan mevcut Pınarbaşı TM ile Sivas ili Şarkışla ilçesinde bulunan mevcut Şarkışla TM arasında yeni bir ring oluşturulacaktır. Tesis edilecek hattın güzergâhının sağından ve solundan 2,5 km olmak üzere toplam 5 km genişliğinde bir koridor inceleme alanı olarak belirlenmiştir. EİH güzergâhına en yakın yerleşim yerleri; 300 m mesafedeki Beserek Köyü ile 500 m mesafedeki Hayriye Köyüdür. İnceleme koridoru içinde kalan yerleşim yerlerinin hatta göre konumları ve uzaklıklarını gösterir liste Tablo II.1.1 de verilmiştir. Some noktaları ve koordinatları ise 1/25.000 ölçekli Ek-2 de sunulan pafta üzerinde belirtilmiştir. Tablo II.1.1: EİH Güzergâhına En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Güzergâha Uzaklıkları Yerleşim Yeri İlçesi İli Takribi Güzergaha Yönü Takribi Güzergaha Mesafesi (m) Şarkışla Şarkışla Sivas Doğu 1750 Gürçayır Belediyesi Şarkışla Sivas Batı 1500 Gümüştepe Köyü Şarkışla Sivas Doğu 1800 Bahçealan Köyü Şarkışla Sivas Doğu 1200 Mengensofular Şarkışla Sivas Batı 2200 Başören Şarkışla Sivas Doğu 1600 Tavladere Şarkışla Sivas Doğu 2000 Hayriye Pınarbaşı Kayseri Doğu 500 Malakköy Pınarbaşı Kayseri Batı 2500 Beserek Pınarbaşı Kayseri Doğu 300 Kavakköy Pınarbaşı Kayseri Batı 2100 Çukuryurt Pınarbaşı Kayseri Batı 1000 Yeniyassıpınar Pınarbaşı Kayseri Doğu 1500 Yağlıpınar Pınarbaşı Kayseri Doğu 1600 Küçükpotuklu Pınarbaşı Kayseri Doğu 1400 Büyükpotuklu Pınarbaşı Kayseri Doğu 2500 Pınarbaşı ilçesi Pınarbaşı Kayseri Doğu 2500 Solaklar Pınarbaşı Kayseri Güneydoğu 1100 Kaynak: 1/25.000 Ölçekli Güzergâh Planı Tablo II.1.1 de yerleşim yerlerinin hatta göre konumları ve uzaklıkları yerleşim yeri merkezleri esas alınarak takribi olarak belirtilmiş olup, sadece konum belirlemeye yönelik bir bilgi niteliğindedir. Anılan mesafeler taahhüt değildir. Söz konusu mesafeler inceleme koridoru içerisinde kesin güzergâh çalışmaları sırasında ve daha sonra teknik gerekçeler nedeniyle değişkenlik göstere(bile)cektir. 6

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, planlanan yaklaşık 82 km uzunluğundaki enerji iletim hattı güzergâhının 47,5 km si nadaslı kuru tarım alanlarından, 3,4 km si sulu tarım alanlarından, 0,09 km si yetersiz sulu tarım alanlarından, 26,1 km si mera alanlarından, 4,8 km si bağlardan, 0,11 km si ise çayır alanlarından geçmektedir. Proje güzergâhını gösteren 1/25.000 ölçekli topografik harita, 1/25.000 ölçekli proje güzergâhı arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası, 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde orman meşcere haritası, 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde jeoloji haritası ve proje güzergâhı vejetasyon haritası eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-2, Ek-3, Ek-4, Ek-5 ve Ek-6). II.2 Hat Güzergâhı Belirlenirken Göz Önüne Alınan Hususlar Proje kapsamında, Kayseri ili Pınarbaşı ilçesi sınırlarında bulunan mevcut Pınarbaşı TM den başlayacak olup, Sivas ili Şarkışla ilçesinde bulunan mevcut Şarkışla TM ye bağlanacaktır. 154 kv geriliminde 1272 MCM karakteristiğinde yaklaşık 82 km uzunluğundaki enerji iletim hattının tesisi planlanmaktadır. Proje kapsamında, Pınarbaşı TM ile Şarkışla TM arasında, iletilecek enerjinin öncelikle bölge daha sonra tüm Türkiye genelinin enerji ihtiyacının kesintisiz ve sürekli karşılanması amacıyla TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından bir adet EİH tesis edilmesi planlanmaktadır. Güzergâh boyunca hattın sağında 2,5 km, solunda 2,5 km olmak üzere, toplam 5 km genişliğindeki koridor inceleme alanı olarak kabul edilerek; tüm çevresel etütler ve arazi çalışmaları bu koridor içerisinde yapılmıştır. Söz konusu projeden etkilenecek alan belirlenirken projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal etkiler bir arada değerlendirilmiştir. Proje kapsamında, çevresel kirlilik yaratacak unsurlar olan hava, su ve gürültü kirlilikleri ile flora-fauna, istihdam, sosyoekonomik özellikler, tarım ve orman alanları gibi faktörler esas alınmıştır. Projeye ait güzergâh tespit edilirken, mevcut Pınarbaşı TM ile mevcut Şarkışla TM arasında ve mümkün olduğunca yerleşim yerlerinden uzak geçilmesine özen gösterilmiştir. Bunun yanı sıra proje güzergâhının belirlenmesinde; - Yerleşim alanlarından, imarlı sahalardan, hassas alanlardan ve sit alanlarından ve su kaynaklarından mümkün olduğunca uzak kalmasına; - Mevcut yolların kullanılmasına ve mümkün olduğunca yeni yollarının açılmasına gerek kalmamasına; - Bakım, işletme kolaylıkları sağlamasına; - Maliyet açısından en kısa güzergâh olmasına; - Arazinin morfolojik özelliklerinin uygunluğuna dikkat edilerek güzergâh seçimi yapılmıştır. Projenin ÇED Başvuru Dosyası sunum aşamasında belirlenen güzergâh üzerine yapılan detaylı çalışmalar, ilgili kurum ve kuruluşlardan alınan görüşler ve toplanan bilgiler (harita, plan, koruma bölgeleri, arazi durumu vb.) doğrultusunda, proje güzergâhının son şekli verilmiştir. 7

II.3 Proje Kapsamında Kullanılacak Teknoloji ve Faaliyet Ünitelerinin Konumu EİH projelerinde teknolojik olarak iki seçenek bulunmaktadır. Bunlar, yer altı kabloları ve havai hatlardır. Yer altı kabloları genellikle yerleşimin yoğun olduğu yerlerde tercih edilmekte olup, havai hatlara nazaran çok daha maliyetli olmaktadır. Çevre koruma konusunda bazı hususlarda havai hatlara nazaran daha uygun olan yer altı hatları, arazi kullanımı, hafriyat işlemleri ve elektromanyetik alanın dağılımı gibi konularda daha problemli olmaktadır. TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından 1272 MCM iletkenli yaklaşık 82 km uzunluğunda 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesinin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje dâhilinde proje güzergâhını gösteren haritalar; 1- Ek 2: 1/25.000 ölçekli proje güzergâhı topografik haritası (Veri Tabanı: 1/25.000 ölçekli topografik haritalar, Harita Genel Komutanlığı) 2- Ek 3: 1/25.000 ölçekli proje güzergâhı arazi mülkiyet durumu ve arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topografik haritalar ve 1/25.000 ölçekli Kayseri ve Sivas İlleri Arazi Varlığı Haritaları) 3- Ek 4: 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde proje güzergâhı orman mesçere haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topografik haritalar ve 1/25.000 ölçekli Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü ne ait orman mesçere haritaları) 4- Ek 5: 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde proje güzergâhı jeoloji haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topografik haritalar ve MTA dan temin edilen 1/25.000 ölçekli jeoloji haritaları) 5- Ek 6: Proje güzergâhı vejetasyon haritası (Veri Tabanı: Harita Genel Komutanlığı ndan temin edilen 1/25.000 ölçekli topografik haritalar, 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritaları, 1/25.000 ölçekli arazi varlığı haritaları) 6- Ek-12 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Proje alanını gösterir yer bulduru haritası ve proje güzergâhından fotoğraflar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1, Ek-7). 8

BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 9

BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 154 kv geriliminde tesis edilmesi planlanan Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesinin ekonomik ve sosyal boyutları aşağıda detaylı olarak incelenmiştir. III.1 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Finans Kaynakları 154 kv gerilimli Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesi Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü yatırım planında bulunan bir proje olduğundan TEİAŞ Genel Müdürlüğü bütçesinden finanse edilecektir. Planlanan EİH nin işletmesi de TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. III.2 Proje Bedeli 154 kv gerilimli Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesinin başlıca maliyet kalemleri; Kamulaştırma maliyetleri, Ekipman temin maliyetleri, Arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklanacak personel istihdamı, personel ihtiyaçları, ulaşım, inşaat araçları için kullanılacak yakıt gibi maliyetler, Projeden kaynaklanacak çevresel etkilerin minimize edilmesi için alınacak önlemlerin maliyeti (atıkların bertarafı, arazinin eski haline getirilesi vs.), İşletme giderleri olarak sıralanabilir. Toplam uzunluğu yaklaşık 82 km olan 154 kv gerilimli EİH nin maliyeti yaklaşık 7.200.000 TL olarak hesaplanmıştır. III.3 Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesinin inşaat süresi için yaklaşık 18 ay planlanmaktadır. Bu doğrultuda, projenin gerçekleşmesi ile ilgili zamanlama tablosu Tablo III.3.1 de, proje kapsamında inşa edilecek EİH ye ait iş akım şeması ise Şekil III.3.1 de belirtilmiştir. Tablo III.3.1 EİH Zamanlama Tablosu YAPILACAK İŞLER 2012 Aylar 2013 Aylar 2 0 1 4 Bu sürece ait zamanlama ihalenin gerçekleşmesiyle belli olacaktır. 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 18 AY 19 20 Etüt Çalışmaları ÇED Prosedürü Kamulaştırma Direğin İnşaatı, Tel Çekimi Gerekli Tesislerin Yapılması 18 Ay İşletme 10

Şekil III.3.1 EİH ye ait İş Akış Şeması III.4 Projenin Fayda-Maliyet Analizi Enerji, ekonomik ve sosyal kalkınma için temel girdilerden birisi olduğundan, Kayseri ili, Pınarbaşı ilçesi ile Sivas ili Şarkışla ilçesi sınırları içerisinde yapılması ve işletilmesi planlanan 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesi, kısa vadede maliyetini çıkaracağı ve proje ömrü içerisinde kar getireceği öngörülmektedir. Proje güzergahı, Ek-4 te yer alan 1/25.000 ölçekli proje güzergâhı Orman Meşcere Haritası na ve Ek-11 de verilen İnceleme ve Değerlendirme Formu na göre ormanlık alandan geçmemektedir. Bu nedenle de EİH nin tesisi sırasında ormanlık alanlarda herhangi bir azalma olmayacaktır. EİH nin tesis edilmesiyle, direk yerlerinin bir kısım tarım alanlarına isabet etmektedir. Direklerin yerleştirileceği tarım alanlarındaki tel altları inşaat (kazı, montaj vb.) çalışmaları bittikten sonra tarım yapılmaya devam edilebilecektir. Dolayısıyla uzun vadede önemli bir tarımsal kayıp söz konusu olmayacaktır. Ayrıca enerji iletim hattının Güzergâhı merkez olmak üzere, sağından ve solundan maksimum 25 er metre olmak üzere toplam 50 m genişliğinde koridor irtifak hakkı olarak, her direk için ise Tablo III.6.1 de verilen alanlar ise mülkiyet hakkı olarak kamulaştırılacaktır. Dolayısıyla bölge halkının bu noktada ekonomik kaybı da karşılanmış olacaktır. EİH inşaatı çalışmaları sırasında geçici süre için de olsa bölgede bir istihdam imkânı sağlanacaktır. Proje kapsamında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçiler mümkün olduğu kadar bölgeden temin edilmeye özen gösterilecektir. Bu da kısa vadede bölge ekonomisine arazi hazırlama ve inşaat 11

çalışmaları süresince ekonomik yönden olumlu katkılar sağlayacaktır. EİH tesisleri altyapı yatırımları olup, yatırımın fayda-maliyete etkisi dolaylı olmaktadır. Enerji tüketimi; nüfus artışı, turizm, sanayileşmenin ilerlemesi, teknolojinin yaygınlaşması ve refah seviyesinin giderek yükselmesine paralel olarak artmakta olup, bu ve benzeri projelerin gerekliliği günden güne artmaktadır. Söz konusu EİH ile 154 kv gerilim kademesinde, enterkonnekte sisteme bağlanacak hat ile bölgesel yatırımlar için gerekli olan altyapı yatırımlarından biri olan elektrik enerjisinin iletimi sağlanarak ulusal enterkonnekte sistem içerisinde yeni bir ring bağlantısı oluşturulacaktır. Böylece bölgede sürekli ve kesintisiz enerji sağlanacak ve proje ile hem bölge ekonomisi hem de Türkiye ekonomisini, olumlu yönde etkileyecektir. III.5 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri Bu proje kapsamında, sadece 154 kv geriliminde yaklaşık 82 km uzunluğunda Pınarbaşı- Şarkışla EİH nin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, bölgede TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan Sistem Bağlantı Anlaşmaları kapsamında bu hatta bağlantı yapılacak herhangi bir hat şu an bulunmamakla birlikte süreç içinde böyle bir durumla karşılaşılması durumunda gerekli değerlendirmeler yapılacaktır. III.6 Kamulaştırma (Kamulaştırılacak Alanların 1/25.000 lik Harita Üzerinde Gösterimi, Mevcut Kullanım ve Mülkiyet Durumu, İstimlâk ve İzin İrtifak Hakkı İle İlgili Bilgi Verilmesi) Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, yaklaşık 82 km uzunluğunda planlanan enerji iletim hattı güzergâhında orman alanı bulunmamakla beraber kamulaştırma alanı içerisinde 2362616,64 m 2 lik kısmı (% 57,92) kuru tarım (nadaslı) yapılan alanlardan, 168025,668 m 2 lik kısmı (% 4,12) sulu tarım yapılan alanlardan, 4286,846 m 2 lik kısmı (% 0,11) sulu tarım (yetersiz) yapılan alanlardan 1300145,1 m 2 lik kısmı (% 31,87) mera alanlarından, 5570,372 m 2 lik kısmı (% 0,14) çayırlardan, kalan 238611,079 m 2 lik kısım (% 5,85) ise bağlardan geçmektedir. TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu gereğince, kamulaştırma planı doğrultusunda gerek mülkiyet için gerekse irtifak tesisi için idare tarafından fiili kamulaştırma işlemleri yapılarak hak sahiplerine arazi bedelleri ödenecektir. Proje kapsamında tesis edilecek olan yaklaşık 231 adet direğin isabet ettiği alanlar arazinin vasfına göre mülkiyet hakkı olarak kamulaştırılacak, kiralanacak veya tahsis amacı değişikliği yapılacaktır. Tellerin altında kalan ve salınım diyagramına göre belirlenecek alanları kapsayan, yaklaşık genişliği 50 metreye varan sahada ise kamulaştırma yolu ile irtifak hakkı tesis edilecektir. EİH güzergâhına isabet eden taşınmazlarda yapılacak mülkiyet kamulaştırmaları ile irtifak hakkı kurulması işleri 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerince TEİAŞ tarafından oluşturulan kıymet takdir komisyonları marifeti ile kamulaştırma/irtifak bedelleri tespit edilecek ve hak sahipleri ile anlaşma sağlanması durumunda bu kamulaştırma bedelleri hak sahiplerine ödenecektir. Direk yerlerinin dışındaki, tel altında kalan araziler Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde tanımlanan yatay ve düşey mesafeler korunmak şartı ile hak sahipleri tarafından kullanılmaya devam edilebilecektir. 12

Gerek mülkiyet hakkı ve gerekse irtifak hakkı alınacak alanların yaklaşık yüzölçümü, Tablo III.6.1. de verilmiştir. Tablo III.6.1. Hat Boyunca Mülkiyet Hakkı ve İrtifak Hakkı Alınacak Alanların Yaklaşık Yüzölçümü Kamulaştırılacak Alan Adet Alan (m 2 ) Direk Tipi Taşıyıcı Direkler 200 m 2 200 40.000 m 2 Durdurucu Direkler 300 m 2 31 9.300 m 2 Mülkiyet Hakkı İçin Kamulaştırılacak/izin alınacak /tahsis amacı değişikliği yapılacak alan 49.300 m 2 İrtifak Hakkı İçin Kamulaştırılacak Alan ( 82.000 m x 50 m) 4.100.000 m 2 Kaynak: Güzergâh Planından Yaklaşık Olarak Çıkarılmıştır. Proje bölgesinde, güzergâhında hattın her iki yanından 25 er m olmak üzere toplam 50 m genişliğinde koridor, irtifak hakkı tesis edilecek alan olarak hesaplanmıştır. Bu koridor esas alınarak irtifak hakkı için kamulaştırılacak toplam alan yaklaşık 4.100.000 m 2 dir. Direk ayaklarının isabet ettiği yerlerde ise her direk tipi için yukarıdaki tabloda belirtilen alanlar, mülkiyet hakkı olarak kamulaştırılacak, izin alınacak veya tahsis amacı değişikliği yapılacak olup, bu alanların toplamı da 49.300 m² olarak hesaplanmıştır. Proje kapsamında inşa edilecek EİH nin Arazi Mülkiyet Durumu ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları na göre dağılımı Bölüm IV.2.4 te verilmiştir. EİH Güzergâhı boyunca enerji taşıyan tellerin altında kalan ve irtifak hakkı için kamulaştırılacak tarım alanlarında, inşaat bittikten sonra tarım yapılmaya devam edilecektir. III.7 Projeye İlişkin İzin Prosedürü (ÇED Sürecinden Sonra Alınacak İzinler) Proje kapsamında güzergâh içerisinde yer alan tarım alanlarının, tarım dışı amaçla kullanılması için, 19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve/veya ilgili il müdürlüklerinden gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca muhtemel orman alanları için, 6831 Sayılı Orman Kanunun, 17. maddesi gereği Orman İzni, alınacak ve izin işlemleri Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün 17.06.2011 tarihli ve 5228 sayılı yazısı ile yayınlanan 2011/10 sayılı genelgesi kapsamında yürütülecektir. Bununla birlikte orman alanları için kamulaştırma yapılması söz konusu olmayacaktır. Mera alanlarının kullanımı için 28.02.1998 tarih ve 23272 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri gereğince, T.C Kayseri Valiliği ve T.C Sivas Valiliği (valilik mera komisyonlarına) tahsis amacı değişikliği için başvurular yapılacaktır. Projenin geçtiği alanlarda bulunan arazilerin vasıfları ve miktarı hazırlanacak olan kamulaştırma planlarından sonra netleşecek olup, belirtilen arazi vasıflarından başka vasıflara sahip alanların bulunması durumunda, bu alanlar içinde meri mevzuatlar kapsamında gerekli işlemler yapılacaktır. III.8 Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Zamanlama Tablosu Proje kapsamında yapılacak işlere ait zamanlama tablosu Tablo III.3.1 de, iş akım şeması 13

ise Şekil III.3.1 de verilmiştir. Bu tabloya göre projenin ÇED ile ilgili işlemleri devam etmektedir. Diğer işlere ait süreçler bu işlemin tamamlanmasının ardından gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında; Güzergâh belirleme, Seçilen güzergâh üzerinden kamu-kurum ve kuruluşlarla yazışmalar, ÇED sürecinin başlatılması, ÇED sürecinde güzergâh ve yakın çevresi ile ilgili haritaların temini ve haritalama çalışmaları, İşlemleri gerçekleştirilmiştir. III.9: Diğer Hususlar Bu bölümde belirtilecek başka herhangi bir husus bulunmamaktadır. 14

BÖLÜM IV PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI 15

BÖLÜM IV: PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI(*) (*)Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir. IV.1 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklaması ve Etki Alanı İçersindeki Varsa Mevcut Diğer Hatlarında Harita Üzerinde Gösterilmesi, Değerlendirilmesi) Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi için projeden kaynaklanan çevresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkilerdir. Proje etki alanı; flora, fauna, gürültü, EMA, tarım alanları, orman, yerleşim yerleri vb. göz önüne alınarak belirlenmiştir. EİH kapsamında yapılan tüm çalışmalar sırasında inşaat çalışmaları, özellikle direklerin kurulacağı alanlarda yoğunlaşacak ve direklerin kurulacağı alanlarda arazi kullanım şekli tamamen değişecektir. Ayrıca güzergâh boyunca, bu çalışmaların son aşaması olan tel çekme işlemleri sırasında yaklaşık 50 m genişliğindeki koridorda kısa süreli etkiler söz konusu olacaktır. Tarım alanlarına dikilen direklerden sonra tel altlarında EKAT hükümlerine uyulmak kaydıyla tarım aktivitesinin sürdürülmesinde bir sakınca olmayacaktır. İşletme döneminde ise arazi kullanımında bir değişiklik olmayacaktır. İşletme aşamasında ise en önemli etki görsel etki olacaktır. Dolayısıyla projenin inşaat ve işletme aşamaları göz önüne alındığında, uzun ve kısa dönemli olmak üzere iki ayrı nitelikte etki söz konusudur. İnşaat aşamasındaki etkiler geçici etkiler olup, kısa sürelidirler. Bu etkilere ait bilgiler ve alınacak önlemlerle ilgili detay bilgiler Bölüm V te verilmiştir. Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak toz, gürültü vb. etkiler kısa vadeli ve geçici olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çevresel etki alanı; yapılan toz ve gürültü hesaplamaları dikkate alınarak, EİH merkez olmak üzere hattın her iki yanından 50 şer metre olmak üzere toplam 100 metre genişliğindeki bir koridor belirlenmiştir. İşletme aşamasındaki etkiler ise uzun süreli etkiler olup, işletme aşamasında çevresel etki alanı; EMA ve gürültü değerleri dikkate alınarak, EİH nin sağından ve solundan 50 m olmak üzere toplam 100 m lik bir koridor öngörülmüştür. ÇED inceleme alanı olarak, güzergâhın sağından ve solundan 2,5 km olmak üzere toplam 5 km genişliğinde bir koridor esas alınmıştır. Koridorun bu kadar geniş tutulmasının sebebi; kesin güzergâh çalışmalarında ve projenin tatbikatında arazide karşılaşılacak sorunlara (heyelan, vb.) çözüm bulmaktır. Proje güzergâhını gösteren 1/25.000 ölçekli topografik harita, 1/25.000 ölçekli proje güzergâhı arazi mülkiyet durumu ve arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası, 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde orman mesçere haritası, 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde proje güzergâhı jeoloji haritası ve proje güzergâhı vejetasyon haritası 16

eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-2, Ek-3, Ek-4, Ek-5 ve Ek-6). IV.2 Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Hat Güzergâhının Jeolojik Özellikleri (Güzergah ve Etki Alanı içerisindeki Mevcut Fay Hatlarının Değerlendirilmesi, Tektonik Hareketler, Topografik Özellikler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi vb. 1/25.000 lik Jeoloji Haritası ve Kesitler, jeolojik ve jeoteknik Etüt Raporları) KAYSERİ İLİ: İlin Coğrafi Durumu: Kayseri İçanadolu nun güneydoğusunda orta Kızılırmak bölümünde yer alır.38 derece 18 dakika ile 37 derece 45 dakika kuzey enlemleri; 36 derece 58 dakika ile 34 derece 56 dakika doğu boylamları arasında bulunmaktadır. Kuzeyden Yozgat, kuzeydoğudan Sivas, güneyden Adana, güneydoğudan Kahramanmaraş, batıdan Nevşehir ve güneybatıdan Niğde illeri ile çevrilidir. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu Kayseri, güneyden ve kuzeyden yüksek dağların ve tepelerin sınırladığı topoğrafik bir çanak içerisinde yer alır. Şehir; ana eksen Ankara- Sivas karayolu boyunca doğu-batı istikametinde, daha az yerleşmiş olan ikinci eksen Erkilet-Talas olmak üzere kuzey-güney yönünde büyümüştür. Kentin biçimlenmesinde doğal sınırlayıcıların rolü olmuştur. İlk yerleşim bölgesi güneyindeki dağların yamaçlarına doğru olmuş yakın geçmişte kuzeye düzlüklere doğru kaymıştır. Şehrin gelişmesi ile sanayi şehir içinde kalmıştır. İlin etrafının yüksek dağlar ve tepelerle çevrili olması hava sirkülasyonunun büyük oranda engellemektedir. Doğal Coğrafya Dağlar: İl alanını engebelendiren dağlar üç sıra halindedir. Bunlardan ikisi yer kabuğu hareketleriyle kırılma ve kıvrılmalara uğrayarak yükselmiş dağlardır. Diğer grup ise orta Torosların ve orta Anadolu ya kıvrılan bölümün uzantılarıdır. Bu dağlar birbirinden çöküntü havzalarıyla ve yüksek platolarla ayrılmıştır. Türkiye nin önemli volkanlarından olan Erciyes Dağı da il sınırları içindedir. Erciyes Dağı: Kayseri il merkezinin güneyindedir. 3916 m. yükseklikte devamlı kar ile kaplı iç Anadolu bölgesinin en yüksek dağı olan Erciyesin tarihini jeologlar 20 milyon yıl öncesine kadar götürürler. Eskiden bir yanardağ iken şimdi tamamen sönmüştür. Dağcılık ve kış sporları için ideal bir yer olan Erciyes kayak pisti dünyanın en iyi kayak pistlerinden birisidir. Tekir kayak pisti uluslararası kış sporları merkezidir. Erciyes yayla turizmi açısından her geçen gün değer kazanmakta, yurt içi ve yurtdışından gelen konuklar ve il halkı için önemli bir dinlenme yeri oluşturmaktadır. Tablo IV.2.1.1 Kayseri deki Başlıca Dağlar ve Yükseklikleri Kayseri deki Başlıca Dağlar ve Yükseklikleri aşağıda verilmiştir. Erciyes Dağı 3.916 Aladağ 3.735 Beydağı 3.075 17

Yılanlı Dağ 1.640 Korumaz ve Hınzır Dağları: Bu sıra il alanını engebelendiren birbirine paralel üç dağ grubundan en kuzeyde olanıdır. Erciyes ile başlayıp Korumaz Dağı ile süren bu dağ sırası son kabartısını il sınırının kuzeyinde Hınzır Dağı nda gösterir. Korumaz-Hınzır dağı sırası üzerinde il ulaşımı açısından önem taşıyan iki geçit vardır. Bunlar Beştepeler ve Laleli beli geçitleridir. Süvegen-Aygörmez-Köşkerli ve Kepekli Dağları: Bu dağ grubu ilin güneyinde Süvegen dağı ile başlar. Aygörmez ve Köşkerli dağları ile süren sıra, Kepekli dağı ile Uzun yayla ya doğru uzanır. Tahtalı Dağları: İl sınırları içindeki kuzeydoğu-güneybatı uzantılı üç dağ sırasının en güneyindeki son grubunu oluşturan Tahtalı Dağları, Bakır Dağı, Soğanlı Dağı ve Gövdeli Dağı gibi kabartılardan oluşmaktadır. Orta Torosların uzantıları olan bu sıra dağın birçok noktası 2.500 m üzerindedir. Platolar, Yaylalar ve Ovalar: Dumanlı Dağı 3.024 Soğanlı Dağı 2.925 Binboğa Dağı 2.830 Bakır Dağı 2.721 Koç Dağı 2.700 Hınzır Dağı 2.641 Sandıkdere Tepesi 2.601 Kepekli Dağı 2.225 Tahtalı Dağı 2.100 Aygörmez Dağı 2.094 Köşkerli Dağı 2.000 Korumaz Dağı 1.907 Ali Dağı 1.871 Ak Dağı 1.800 Kayseri il alanının % 49,1 gibi önemli bir bölümü plato biçimindeki yüksek düzlüklerle kaplıdır. Bunlar kimi yerde akarsularla yarılmış yüksek plato düzlükleri kimi yerde de dağlar arasında uzanan ve yine derin vadilerle parçalanmış havzalar durumundadır. Bu tür düzlüklerin bir bölümü Kayseri ve Develi ovalarının çevresinde yer almıştır. İlde bunların dışında Kızılırmak ın kuzeyinde ve güneyinde yer alan 16 km uzunluğunda ve 1.550 m yüksekliğindeki Sultansekisi ve Amarat düzlükleri bulunmaktadır. Uzun Yayla: Pınarbaşı ilçesi hudutlarında dağlarla çevrili ve yüksekliği 1.5001.600 m arasında değişen çok geniş bir havzadır. Üç ırmağın başlangıç yeri Uzun Yayla sularını Zamantı ırmağı yoluyla Seyhan a, Tohma çayı ile Fırat a kuzeydeki küçük derelerde Kızılırmak a gönderir. Kayseri Ovası: İl topraklarının kuzeybatısında Erciyes Dağı nın kuzeyini kaplayan Kayseri Ovası yaklaşık 890 km 2 lik yüzölçümü ile ilin ve yukarı Kızılırmak bölgesinin en geniş ovalarından birini oluşturmaktadır. Kayseri Ovası üzerinden demiryolu ve karayolları da geçmektedir. Ovada yerleşim merkezleri ve sanayi kuruluşlarının yayıldığı alanlar dışında kalan kesimler kuru tarım ve sebzeciliğe ayrılmıştır. 18

Develi Ovası: İlin ve Erciyes Dağı nın güneybatısında yer alan Develi Ovası yaklaşık 1.000 km 2 lik yüzölçümü ile ilin en geniş ovalarından biridir. Develi-Yeşilhisar ilçeleri arasında uzanan ovada çevredeki dağlardan inen akarsular ve kar sularının oluşturduğu taşkınlar sonucu ortaya çıkan Sultansazlığı, Kurbağa, Deve ve Yay gölleri gibi bataklık ve gölcüklerde vardır. Develi ovası Erciyes Dağı nın güney Torosların ise kuzey yamaçlarının sularıyla beslenmektedir. Kayseri ilinde bu sayılan ovalardan başka ilin kuzeyinde yer alan Gölova (Palas) ve Sarıoğlan adları ile anılan iki ova birbirinden 1.300-1.350 m. olan tepeler ve dalgalı bir alanla ayrılmıştır. 100 km 2 yüzölçümlü Gölova kapalı bir çanak durumunda olup üzerinde Tuzla adlı bir göl yer almaktadır. 50 km 2 lik bir alana yayılan Sarıoğlan Ovası nın suları bir boğazdan geçerek Kızılırmak a dökülür.bunların dışında Akdölen Ovası, Zamantı Ovası, Mandal Ovası, Kayseri nin diğer önemli ovalarıdır. Jelojik Yapı ve Stratigrafi İlin jeolojik yapısı Şekil IV.2.1.2 de verilmiştir. Kayseri ili sınırları içinde Paleozoik, Mesozoyik ve Senozoyik zamanlarına ait birimler görülmektedir. Kayseri şehir merkezi ve ilçelerini kapsayan alanlarda; Proterozoyik (Prekambiriyen), Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik (Tersiyer-Kuvaterner) yaşta, karasal ve denizel ortamlarda oluşmuş, sedimenter (çökel), volkanik (yüzey), plutonik (derinlik), metamorfik ve ofiyolitik kayaçlar yer alır. Sedimanter Kayaçlar Bölgede Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik (Tersiyer-Kuvaterner) yaşlı sedimenter kayaçlar gözlenir. Özellikle Kayseri İli nin Yahyalı, Sarız ve daha az oranda Pınarbaşı ilçeleri dolaylarında yüzeyleyen, Paleozoyik yaşlı kayaçlar; Orta Kambiriyen- Karbonifer yaş aralığında çökelmiş olup, Orta Kambiriyen yaşlı karbonatlar, Üst Kambiriyen- Ordovisiyen yaşlı kırıntılılar ve Siluriyen-Karbonifer yaş aralığındaki kırıntılı ve karbonat çökellerinden oluşur. Bölgedeki Mesozoyik yaşlı sedimenter kayaçlar, egemen olarak Yahyalı, Tomarza, Sarız ve Pınarbaşı ilçeleri ve çevresinde yüzeylenirler. Mesozoyik birimleri Orta Triyas- Üst Kretase aralığında çökelmiş kayaçlardan oluşur. Ancak yer yer Üst Kretase- Paleosen(Tersiyer) ve Üst Kretase Eosen (Tersiyer) aralığındaki kayaçların sınırları tam olarak birbirinden ayrılamadığından Mesozoyik kayaçları içerisinde birlikte ele alınmıştır. Orta Triyas ve bir bölüm Jura-Kretase yaş aralığındaki kayaçlar genellikle neritik kireçtaşlarından, Jura-Kretase yaş aralığındaki bir kısım çökeller pelajik ve neritik kireçtaşlarından, Üst Kretase (Senoniyen, yer yer Üst Kretaseden ayrılmamış Paleosen ve Eosen yaşlı) yaşlı çökeller ise alttan üste doğru sırasıyla, neritik kireçtaşı, kırıntılılar (kumtaşı,çakıltaşı gibi) ve karbonatlar, pelajik kireçtaşı, neritik kireçtaşı ve karbonat ve kırıntılı kayaçlardan oluşur. Kayseri İlin deki Senozoyik yaşlı çökel kayaçlar Tersiyer ve Kuvaterner yaşlı olup, karasal ve denizel ortamlarda çökelmişlerdir. Tersiyer birimleri Paleosen yaşlı karasal ve denizel kırıntılı çökel kayaçlar ile başlayıp, Üst Paleosen-Eosen yaşlı kırıntılılar ve karbonatlar, Orta Eosen-Üst Eosen yaşlı kırıntılılar ve karbonatlar, Üst Eosen (yer yer ayrılmamış Alt Oligosen) yaşlı evaporitli sedimanter kayaçlar, Alt-Orta Eosen yaşlı kırıntılılar ve neritik kireçtaşları, Oligosen yaşlı kırıntılılar, Oligosen-Alt Miyosen yaşlı Evaporitler ve sedimenter kayaçlar, Alt-Orta Miyosen yaşlı gölsel kireçtaşları Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı gölsel kireçtaşı ve kırıntılılarla devam eder ve Piliyosen yaşlı gölsel karbonatlar ve karasal 19

kırıntılı kayaçlarla son bulur. Tersiyer yaşlı kayaçlar başta Yeşilhisar, İncesu, Erkilet, Felahiye, Sarıoğlan, Akkışla, Pınarbaşı, Bünyan, Sarız, Tomarza ve Yahyalı ilçesi nin güney kesimlerinde olmak üzere Kayseri ili ve çevre ilçelerinde yaygın olarak gözlenirler. Kayseri ili ve ilçelerindeki Kuvaterner yaşlı çökel kayaçlar ise ayrılmamış karasal kırıntılılar, travertenler ve yamaç molozlarından oluşmakta olup, başta Sultansazlığı, Kayseri ovası, Tuzla gölü civarı gibi akarsuların oluşturduğu alüvyonlar ve Ovalarda gözlenirler. Travertenler ise Kızılırmak vadisi (Bayramhacılı, Tekgözköprü, Hırkaköy) gibi aktif fayların etkin olduğu bölgelerde yer alır. Volkanik Kayaçlar Volkanik kayaçlar (Yüzey kayaçları) Kayseri ili ve ilçelerinde oldukça yaygın olarak gözlenirler. Üst Triyas (Mesozoyik)-Kuvaterner (Senozoyik) yaş aralığında gözlenen volkanizma özellikle Miyosen (Tersiyer) ve Kuvaternerde etkin olmuştur. Bölgede başta Erciyesdağ ve etrafı olmak üzere Yeşilhisar, Develi, Tomarza, İncesu ve Erkilet dolaylarında çok yoğun ve farklı kayatürlerinden oluşan volkanik kayaçlar yer alır. Bölgedeki en yaşlı volkanik kayaçları Tomarza ilçesi nin kuzey kesimleri, Belören civarında gözlenen Orta Triyas yaşlı bazaltik lavlar oluşturur. Alt-Orta Miyosen de başlayan ve giderek etkinliğini artıran Tersiyer volkanizması bazalt, piroklastik kayaçlar ve andezit türü kayaçlardan oluşur. Bölgedeki Üst Miyosen yaşlı volkanitler ise, başta İgnimbiritler olmak üzere, dasit, andezit ve bazaltlardan oluşur. Miyosen yaşlı volkanik kayaçlar özellikle Yeşilhisar, İncesu, Erkilet yönünde uzanan volkanik kuşak içerisinde ve Develi ilçesi Sarıca köyleri civarında gözlenir. Bölgenin Ana volkanik yapılarını oluşturan Pliyosen ve Kuvaterner volkanik kayaçları bazalt, andezit, dasit, ignimbirit ve çeşitli piroklastik kayaçlardan oluşmakta olup, Kayseri ili nin güneyinde yer alan Erciyesdağı ve etrafında geniş alanlar kaplar. Yine Erciyesdağı nın güney kesimlerinde ve Koçdağ civarında yaygın olarak Pliyosen- Kuvaterner yaşlı volkanik aktiviteye bağlı olarak gelişmiş pomza oluşumları gözlenmektedir. Plutonik Kayaçlar Kayseri ili içerisinde Plutonik kayaçlar (Derinlik kayaçları) oldukça sınırlı alanlarda gözlenmektedir. Üst Kretase (Mesozoyik), Üst Kretase-Paleosen (Senozoyik) yaşlı bu kayaçlar Gabro, granit, granodiyorit, türü kayaçlardan oluşur. Gabrolar Yeşilhisar ilçesinin güney kesimlerinde, granit, granitoyidik kayaçlar ise Yayalı ilçesinin güneyi, Felahiye ilçesi güneyi ve Bayramhacılı civarında sınırlı alanlarda yayılım gösterir. Metamorfik Kayaçlar: Kayseri il sınırları içerisinde gözlenen metamorfik kayaçlar, Yahyalı, Sarız, Pınarbaşı ve Felahiye ilçesi kuzey ve güneybatı kesimlerinde (Hırkaköy civarında) yayılım gösterir. Metamorfik kayaçlar Prekambriyen (Proterozoyik), Paleozoyik ve Mesozoyik (Kretase) yaş aralığında oluşmuştur. Prekambriyen yaşlı kayaçlar şistlerden (Metadetritik) oluşurken, Alt Kambriyen-Permiyen (Paleozoyik) yaş aralığında oluşmuş metamorfik kayaçlar sırasıyle kuvarsit, mermer, şist, fillat, ve kalın mermerlerden oluşur. Alt Triyas (Mesozoyik)-Üst Kretase (Mesozoyik) yaşlı metamorfik kayaçlar ise şist, mermer, metakırıntılılar ve metakorbonat kayaçlarından oluşmaktadır. 20

Ofiyolitik Kayaçlar Kayseri il ve ilçelerindeki ofiyolitik kayaçlar subofiyolitik metamorfitler, ayrılmamış ultramafitler, serpantinit, dunit ve peridotit türü kayaçlarla, bunların tektonik karışımlarından oluşan ofiyolitli melanjlardan olumaktadır. Özellikle Yahyalı ilçesinin güney-güneydoğu kesimlerinde geniş alanlarda, Pınarbaşı ilçesinin güney ve kuzeyleri ile Sarız ilçelerinin güney kesimlerinde daha sınırlı alanlarda yüzeylenen ofiyolitik birimler Mesozoyik (Üst Kretase) yaşlıdırlar. TEKTONİK Kayseri ve civarı tektonik açıdan oldukça önemli bir bölgedir. Kayseri özellikle Ecemiş fay zonu (Ecemiş Koridoru) gibi Türkiye jeolojisi açısından oldukça önemli olan bir kuşak üzerinde yer alır. Birçoğu diri olan bu faylar bölgenin depremselliği açısından oldukça önemlidir. Güneyden, Mersin yönünden kuzeye doğru uzanan sol yönlü doğrultu atımlı bu fay zonu, Yahyalı civarında çatallaşarak birkaç kola ayrılır. Bunlardan bir kol Yeşilhisar, İncesu, Erkilet yönünde, Sultansazlığı Havzası nın batı kenarını sınırlayacak şekilde uzanırken, diğer bir kol Sultansazlığının ortasından, Erciyesdağı nın zirvesinden geçerek Kayseri ye doğru devam eder. Diğer bir kol ise Yahyalı-Develi arasında Sultansazlığı Havzası nın doğu kenarını oluşturur şekilde, Yahyalı-Develi-Tekiryayla-Talas-Bünyan istikametinde uzanmaktadır. Ayrıca Kızılırmak vadisi ve Karasu nun aktığı Boğazda önemli diri fay hatlarını oluşturmaktadır. Kayseri yönünden gelen Karasu çayının Boğazköprü civarında doksan derece kırılarak Kızılırmak yönüne akması Boğazdaki bu fayın varlığına işaret etmektedir. Gesi, Talas ve Erkilet civarında ise bu doğrultu atımlı fayların yer yer normal atımlı bileşenlerine de rastlanılmaktadır. Metamorfizma ve Mağmatizma Metamorfizma: İl sınırları içinde görülen metamorfik birimler rejyonal Metamorfizma ürünleridir. Şiddetli basınç altında oluştuğu kabul edilen ve umumiyetle epizon ve mesozon mahsulleri olan killi şist, mikaşist, kalk şist ve mermerler Felahiye nin yakın çevresinde ve Himmetdede de yüksek tepeleri ve dağları oluştururlar. Şistler ve mermerlerin yakın ilişkisi olup ayrımları nispeten güçtür. Metamorfik birimlerin yaşları kesin olarak tespit edilmiş değildir. Ancak aynı masife (Orta Anadolu Kristalinin masifi) dahil olan Kaman (Kırşehir) batısındaki Karaoğlan Dağları Kretase yaşlı ofiyolitik seri Kaman mermerlerini normal bir şekilde örtmektedir. Mermerler metamorfik serinin en üst seviyesini teşkil ettiğine göre, bunların Kretase den daha eski olduğu şüphesiz ve büyük bir ihtimalle de Jura ya ait olmaları mümkündür. Ayrıca granit ve gabroların metamorfik serileri bariz olarak kestikleri bilinmektedir. Magmatizma bahsinde anlatılacağı gibi söz konusu bazik intrüzyonların yaşı Üst Kretase, asidik olanların ise Üst Kretase den daha gençtir. O halde metamorfik birimler Kretase den daha yaşlıdır. İlde görülen bir diğer Metamorfizma türü kontak metamorfizmedir. Söz konusu Metamorfizma ürünlerini eski temelden başlayarak Tersiyer e kadar muhtelif devirlerde görmek mümkündür. 21

Magmatizma: İl sınırları içindeki magmatik taşların başlıcaları asit ve bazik plütonlar halinde oluşmuştur. Asit olanlar granit-diyorit bileşiminde olup, yer yer iyi kristalli hornblend ve biyotitli derinlik taşlarıdır. Felahiye nin güneyinde, Kurşun Dağı nın doğusunda, Himmetdede nin güneybatısında yüzeylenirler. Bazik olanlar ise gabro diyabaz yapısında koyu renkli kitlelerdir. Bu gruba peridolit ve serpantini de katmak mümkündür. Bazik plütonlar ise Pazarören, Pınarbaşı, Tomarza ve Sarıoğlan çevresinde ve daha az olarak da Boğazlayan ve Felahiye nin yakın çevresinde yüzeylenir. Asit plütonlar ile bazik olanlar daha geniş anlamı ile açık ve koyu renkli plütonlar birbiri ile girift vaziyette bulunur. Bu durum asit ve bazik plütonların hangisinin daha yaşlı olduğunun tayinini güçleştirir. Yapılan çalışmalarda bazik plütonların, asitlere nazaran izafi olarak daha eski bir kristalizasyon safhasına ait olduğu kabul edilir. Bu bölgede jeolojik löveleri yapan W.BUCHARD granitlerin gabroları kestiğini açıklar. Granit ve Gabrolar metamorfik serileri bariz olarak kesmişlerdir. Söz konusu intrüzyonların yaşlarına gelince, bazik intrüzyonların yaşı üst Kretase, asidik olanların ise bazik olanlara göre daha genç olduğu kabul edilmektedir. Kayseri ve yakın çevresinde Erciyes volkanizmasının ürünlerini görmek mümkündür. Kayseri ve Develi arasında takriben 30 km kaide çapında 3916 m. yüksekliğinde bulunan Erciyes Dağı merkezi bir koni ile birçok tali parazit koniden oluşan sönmüş bir volkandır. Andezit, bazalt, lav ve cüruflardan meydana gelmiştir. Etrafında daha geniş sahalara yayılmış tüfler mevcuttur. Bunlar takriben 100 km mesafelere kadar sürüklenerek Neogen gölleri içinde teressüp etmiştir. Alt pliyosen volkaniklerinden bazalt ve aglomera kalın-ortaince tabakalaşmalı ve eklemlidir. Bloğumsu ayrışma gösterir. Tüfler ise ince tabakalıdır ve toprağımsı ayrışma gösterir. Develi ve Yahyalı arasında engebeli bir topografyaya sahip olan volkanitlerin üzerini uyumsuz olarak üst pliyosen yaşlı volkanitler örter. Gölsel kırıntılılar içerisinde yer alan tüf ve tüfütler üst pliyosen volkanizmasına aittir. Üst Miyosen de başlayan volkanit faaliyetler Kuvaterner de de devam etmiş ve Erciyesin son volkanizmasına ait tüf, ignimbirit, bazalt, bimis, aglomera, volkan külü, volkan çakılları ve volkan bombalarını oluşturmuştur. Bu volkanik birimlere Erciyes, Ali Dağı, Gesi, İncesu, Develi ve Tomarza yörelerinde rastlanmaktadır. Tektonik ve Paleocoğrafya Kayseri il merkezi ve yakın çevresi graben çöküntü alanı içerisinde yer alır. Bu graben Kuvaterner tektonizması sonucu oluşmuştur. Erciyes volkanizmasının tamamen bitmesi düşey blok hareketlerinden dolayı olmuştur. Söz konusu graben kuzeydoğu, güneybatı doğrultusunda oluşmuştur. Grabenin güney kanadında Gesi, Mimarsinan, Tavlusun, Talas, Ali Dağı ve Erciyes ten geçen çekim fayı ve buna paralel ovaya doğru çok sayıda çekim fayları vardır. Grabenin kuzey kanadında Muncusun, Erkilet, Boğazköprü, İncesu, Yeşilhisar çekim fayları vardır. Bu graben Develi ovası ile bağlantılıdır. Hatta daha güneyde Ecemiş koridoruna bağlıdır. Kuzeydoğu devamında ise Tuzla gölü ve Sarıoğlan baseni yer alır. Bu iki çöküntü arasında Lalebeli sırtı bulunur. Bu topoğrafik eşik iki çöküntüyü birbirinden ayırır. Bölgenin geçirdiği orojenik safhalara gelince; Bölgede Alp öncesi orojenik hareketlerin vukua gelmiş olması tabiidir. Ancak bu eski hareketler genç Alpin hareketlerle belirsiz hale gelmiştir. Bölgenin teknotik çehresi, asıl Alp orojenezi esnasında, bu orojenezin muhtelif safhaları sonunda oluşmuştur. Başlıca üç safha, Laremien, Pirenen ve Helvetik safhaları Orta Anadolu Bölgesi nin 22

tektonik gelişmesinde çok etkili olmuşlardır. Bilhassa Laremien orojenisi ile Orta Anadolu kristalin masifinin bazik ve asidik plütonları (İntruzit masifleri) Kretase ve daha eski teşekküller içerisine yerleşmişlerdir. Pirenen ve Helvetik safhalar esnasında paroksizma hareketleri meydana gelmiş ve bu hareketlerle ilgili olarak şiddetli kıvrılmalar meydana gelmiştir. Bölgenin Paleocoğrafyasına gelince; Alt Kretase devinde bölgede bir jeosenklinalin var olduğu ve bu devirde denizaltı volkanizmasının etkili olduğu kabul edilmektedir. Bu jeosenklinalde fliş fasiyesi oluşurken çevresine, bu jeosenklinalde ilaveten palozoyik ve Mesozoyik devri ürünleri yerleşmiştir. Miyosen den öne bölge eosen denitinin etkisinde kalmış ve eosen fliş fasiyesi oluşmuştur. Miyosen de Erciyes volkanizması başlamış, alt pliyosen, üst pliyosen ve kuvaternerde devam etmiş ve kuvaternerde sönümlenmiştir. Volkanizma sırasında (Miyosen de) yörede sığ göl, arten göl fasiyesinde, sıcak iklim etkisinde, sedimantasyonda kırmızı renk hakimdir. Gölün sığ olan serilerinde ani buharlaşmalar sonucu jips kütleri oluşmuştur. Alt Pliyosen de Volkanizma sonucu oluşan bütün olaylar görülür. Bazalt sütunları, tüt donları, bacaları, engebeli bir topografya oluşturur. Bu engebeli topografyanın üzerini Üst Pliyosen sığ gölü doldurmuştur. Üst pliyosen, miyosen gölüne nazaran daha sığ olup, zayf çimentolanma ve az belirgin tabaklanmalar neticesinde göl tamamlanmıştır. Üst pliyosenin Volkanizma faaliyetlerinin göle ulaştığı kesimlerde gölsel kırıntılar içerisinde tüf ve tüfitler oluşmuştur. Özellikle belirgin fay ve kırık hatlarında yerleşim bölgeleri mahsurludur. Bu yörelerde açılan yerleşim bölgelerinde deprem parametrelerinin göz önünde tutulması gerekir. Sonuç olarak; özellikle belirgin fay ve kırık hatlarında yerleşim bölgeleri mahsurludur. Bu yörelerde açılan yerleşim bölgelerinde deprem parametrelerinin dikkate alınması gerekir. Ayrıca ilin topoğrafik yapısının çanak şeklinde olması sebebi ile yeni yerleşimler yapılırken hava koordinatlarının etkilenmesinin dikkate alınması hava kirliliğinin artmaması açısından önem arz etmektedir. 23

TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. Şekil IV.2.1.1. İlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Sütun Kesiti 24

TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş. Şekil IV.2.1.2 Kayseri İli Jeoloji Haritası 25

Depremsellik Kayseri ili, Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 3. Derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Kayseri ili ve çevresinde 1881-1986 yılları arasında meydana gelen Akpınar Depremi (6.6 şiddetinde) ve Sarıkaya depremi (6.2 şiddetinde) bölgede görülen en önemli depremleri oluşturmaktadır. Yakın zamanda Kayseri ili ve çevresinde can ve mal kaybına yol açan yıkıcı bir deprem görülmemiştir. Pınarbaşı ilçesi, Kayseri ilinin güneyinden geçen Ecemiş Fayı, kuzeydoğusundan geçen Bünyan Fayı ve bu fayların bağlandığı Kızılırmak Fayı na yaklaşık olarak 100-120 km uzaklıktadır. Yörede aktif diri fayların bulunmayışı da deprem riskini çok azaltmaktadır. Şekil IV.2.1.3 Kayseri ili Deprem Haritası Şekil IV.2.1.3 te verilen Kayseri iline ait Deprem haritası incelendiğinde EİH bulunduğu Pınarbaşı ilçesi 3. ve 4. Derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. 26

SİVAS İLİ: İlin Coğrafik Durumu Sivas İli Anadolu yarımadasının ortasında, İç Anadolu Bölgesi nin Yukarıkızılırmak bölümünde yer alır. 36 ve 39 doğu boylamları ile 38 ve 41 kuzey enlemleri arasında kalan H, 28.488 km 'lik yüzölçümü ile Türkiye'nin toprak bakımından Konya dan sonra ikinci büyük ilidir. Sivas'ın doğusunda Erzincan, güneyinde Malatya ve Kahramanmaraş, güneybatısında Kayseri, batısında Yozgat, kuzeyinde Tokat ve Ordu, kuzeydoğusunda ise Giresun İlleri yer alır. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu Yerleşim birimleri, genellikle akarsuların aktığı vadilerde sıralanmışlardır. Konut ve sanayi alanlarının uygun yerlerde kurulup kurulmadığı konusunda il ve ilçeler bazında yapılmış derli toplu bir çalışma yoktur. Sivas İl merkezi hava kirliliği yönünden hassas bir alandır. Ancak diğer ilçe merkezleri ve köyler, genel olarak yüksek ve hava akımlarına açık alanlar oldukları için tehdit altında değildirler. Sivas İline ait toprakların büyük bir bölümü İç Anadolu Bölgesi'nin doğusunda, daha küçük bölümleri de Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Sivas İlinin topoğrafik yapısı genelde engebeli ve deniz seviyesinden ortalama 1000-1500 m yükseklikte olup, kuzey kesiminde Kuzey Anadolu Dağları'na, doğu kesiminde Karasu- Aras Dağları'na, güney kesiminde de Toroslar'a bağlı Kulmaç ve Tecer dağları yer almaktadır. İlin kuzey kesiminde Giresun Dağları'nın güneybatı uzantıları yer alır. Bu dağlık alandan Çoruh-Kelkit Vadisi ile ayrılan iç sıradağlar doğudan batıya doğru sıra ile Kızıldağ (3025 m), Kösedağı (2800 m), Tekeli Dağı (2600 m), Asmalı Dağı (2400 m) ve Yıldızdağı (2550 m) şeklinde izlenir. İlin güneydoğu kesimini Çengelli Dağı (2600 m) ile Karasu-Aras Dağları'nın batı bölümünü oluşturan Yama Dağı (2735 m) oluşturur. Bu kesimdeki dağlar, Divriği Dağları olarak da adlandırılır. İlin orta kesiminde Tecer Dağları, Gürlevik Dağı (2650 m) ve Beydağı (2700 m), daha batı da İncebel Dağları, en batıda ise Karababa Dağı'nda 2235m' ye ulaşan Akdağlar yer alır. İlin güney kesimindeki başlıca yükseltiler ise Hezanlı Dağı (2280 m) ile Göltepe'de 2700 m'ye ulaşan Gövdeli Dağı'dır. Toroslar'ın devamı olan bu dağlar, ilin güney kesiminde doğal sınır oluştururlar. İlin en yüksek tepesi, kuzeydoğu'daki Kızıldağ'da 3025 m'ye ulaşan Peynirli Tepe'dir. Platolar İl topraklarında geniş bir yer tutar. Uzunyayla'nın İl sınırları içinde kalan doğu kesimi, farklı havzalara su taşıyan akarsular arasında su bölümü çizgisini oluşturur. Bir başka önemli plato Sivas kentinin kuzeyinde yer alan Mereküm Yaylası'dır. Kızılırmak'ın doğduğu yer Kızıldağ olup, İmranlı'nın kuzeydoğusunda bulunur. Sivas yöresinde Yukarı Kızılırmak akaçlama alanı, kuzeydeki Kuzey Anadolu Dağları'nın bir 27

parçası olan Dumanlı Dağları ile güneydeki Toros Dağları'nın devamı niteliğinde olan Tecer Dağları'nı birbirinden ayırır. Fırat'ı oluşturan Karasu'nun kollarından olan Çaltı Çayı ve Kuruçay ile Fırat'a katılan Tohma Çayı da İl topraklarından doğar. Yine Sivas'a ait topraklardan doğan ve Kösedağı'nın batı yamaçlarından kaynaklanan Tozanlı Çayı, Şerefiye'yi geçtikten sonra Doğanşar İlçesinin kuzeybatısında Asmalı ve Tekeli Dağlarından akan derelerle birleşerek Yeşilırmak'ı oluşturur. Şekil IV.2.1.4 Sivas İli Jeomorfoloji Haritası İlin doğal göllerinin hemen hepsi jips karstı gölleri olup, başlıcaları Tödürge, Hafik, Lota ve Karagöl'dür. Ayrıca Gürün ilçesinin 10 km güneybatısında Gökpınar Gölü de vardır. Sivas İlinin büyük bir kesimi karasal İç Anadolu ikliminin etkisinde kalmakta olup, kuzeyde Karadeniz, doğuda Doğu Anadolu yüksek bölge ikliminin de etkileri gözlenmektedir. Kışları soğuk ve sert geçer, genelde kış aylarında bol kar yağışı görülür ve kimi zaman 3-4 ay karla örtülüdür. Yazları sıcak, ilkbahar ve sonbahar ayları genelde yağmurlu geçer. İl topraklarının büyük bir bölümü Kızılırmak, bir bölümü de Yeşilırmak havzalarına girer. Kızılırmak havzasına giren yörelerde genellikle bozkır bitkiler yer alır. Ayrıca orman ağaçlarından oluşan küçük kümelere rastlanır. Bu topluluklar, yüz yıl kadar önce tüm bölgeyi kaplayan zengin orman örtüsünün son kalıntıları görünümündedir. Sivas İlinin Yeşilırmak havzasına giren ve Karadeniz iklimini yansıtan Gölova, Akıncılar, Suşehri ve Koyulhisar yörelerinde bitki örtüsü açısından tümüyle değişik bir görünüm vardır. Bu yörelerde genellikle karaçam, kızılçam ve ardıç gibi iğne yapraklı ağaçlardan oluşan zengin ormanlar vardır. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Sivas İlinin yakınlaştırılmış jeoloji haritası Şekil IV.2.1.5 te verilmiştir (Bingöl ve diğerleri, 1989). Buna göre yayılım gösteren birimler, yaşlıdan gence doğru aşağıda açıklanmış olup Şekil IV.2.1.6 ve Şekil IV.2.1.7'de ilin genelleştirilmiş dikme kesitleri sunulmuştur 28

(Kurtman,1973; Pelin,1977; Öztürk, 1979; Yılmaz, 1984, 1985, 1989; İnan ve diğerleri, 1993). Hazırlanan dikme kesitler irdelendiğinde, Sivas İli sınırları içinde üç önemli tektonik birliğin yer aldığı görülür Şekil IV.2.1.6. Bu tektonik birlikler kuzeyden güneye doğru sıra ile Pontid Tektonik Kuşağı, Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşağı ve Toros Tektonik Kuşağı ile temsil edilmektedir. Yöredeki metamorfik masifler ise olasılıkla Toros Tektonik Kuşağı nda yer alan Platfom türü karbonatların metamorfizmaya uğramış eşdeğerleridir. Tektonik birliklerin üzerinde ise Maestrihtiyen-Kuvaterner yaşlı bir kayatürü topluluğu ile temsil edilen örtü, açılı uyumsuzlukla yer almaktadır Şekil IV.2.1.7'de Tektonik birlikleri ve örtüyü oluşturan kayatürü toplulukları yaşlıdan genç birimlere doğru sıra ile aşağıda sunulmuştur. Şekil IV.2.1.5 Sivas İli Jeoloji Haritası Şekil IV.2.1.6 Sivas İli Sınırları İçerisinde yer Alan Bölgenin Tektonik Birlikleri ve İlişkileri(Pelm 1977, Öztürk.1979, Özsayar.1981, Yılmaz.1984,1985;İnan vd. 1993) 29

Şekil IV.2.1.7 Sivas İlinin Genelleştirilmiş Maastrihtiyen-Kuvaterner Yaşlı Kesiti (Kurtman, 1993; Pelin 1977; Öztürk, 1979; Yılmaz, 1984,1985,1986; İnan ve Diğerleri, 1993) 30

Mesozoyik (M) Toros Tektonik Kuşağı'nda geniş bir yayılım sunan Munzur Dağları'nın batı uzanımını oluşturmakta ve İl sınırları içinde Divriği yöresinde yüzeylemektedir. Daha çok platform türü karbonatlardan oluşan birimin üst düzeyleri derin denizel ortam koşullarını yansıtmaktadır. 31

Özde allokton bir birim olmakla beraber, yöredeki ofiyolitik kayalara göre, göreli otokton konumludur. Üst Triyas - Üst Kretase yaş aralığında oluşmuş bir tektono-stratigrafik olan birim, Özgül ve diğerleri (1981) tarafından Munzur Kireştaşı olarak tanımlanmıştır. Jura-Kretase (Jc) Tüm tektonik kuşaklarda izlenen bu düzey, Kangal İlçesi Höyüklü Dağı dolayında, Gürün İlçesi batı bölümlerinde, Hafik kuzeyi, Doğanşar'ın batısı ve Gölova'nın kuzeydoğusunda olmak üzere tüm tektonik kuşaklar boyunca yüzeylenir. Örneğin, Gölova yöresinde bu düzey, piroklastik kayalar, kireçtaşı, epiklastik kayalar, çakıltaşı-kumtaşı ve kireçtaşı düzeylerinden oluşur (Yılmaz, 1985). Kangal ve Gürün dolaylarında neritik kireçtaşı, killi kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı, kalkarenit, breşik kireçtaşı gibi genellikle kireçtaşı düzeylerinden oluşmaktadır. Bu yörenin kireçtaşları, bazı araştırmacılar tarafından Munzur Dağları'nı oluşturan kireçtaşlarının batıdaki devamı olarak düşünülmüştür (Özgül ve diğerleri, 1991; Yılmaz, 1998). Hafik kuzeyi ve Doğanşar'ın batısında görülen kireçtaşları ise, pelajik ve neritik fasiyeslerde oluşmuş tortul kayatürü blokları şeklinde görülür. Bu blokların, Tokat yöresi metamorfitleri üzerine uyumsuzlukla gelen kayalardan kaynaklandığı kabul edilmektedir. Toros Tektonik Kuşağında, yer yer dolomitik olan kireçtaşları da İl sınırları içinde Jura- Kretase yaşlı olup göreli otokton konumlu olarak kabul edilmekte ve diğer birimlerle beraber temeli oluşturmaktadır. Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşağı'nda yer alan ofiyolitlerin ise Paleozoik' te oluştuğu (Tator, 1987) ya da Jura-Kretase sırasında okyanus ortası sırtlar boyunca oluştuğu kabul edilmektedir (Yılmaz, 1980, 1985). Üst Kretase (c2) Üst Kretase sırasında, kuzeyde yer alan Pontid Tektonik Birliği bir yay topluluğu, güneyde yer alan Toros Tektonik Birliği ise pasif kıta kenarı karbonatları ile temsil edilmektedir. Arada yer alan Kuzey Anadolu Ofiyolit Kuşağı boyunca, çeşitli yaşlarda oluşmuş ofiyolitler ile yitim zonu boyunca oluşmuş ofiyolitli karışık yüzeylenir (Zakariadze, 1983; Yılmaz, 1984, 1985, 1989). Daha çok ofiyolitik karışıktan oluşan birim, Yıldızeli-Sivas-Hafik yerleşim yerlerinin kuzeyinde, Gürün - Kangal - Divriği yörelerinde, İmranlı - Suşehri - Koyulhisar İlçeleri ve Ulaş'ın doğu kesiminde yaygın bir şekilde yüzeylenmektedir. Peridotit, serpantinleşmiş peridotit, gabro, diyabaz, aglomera, radyolarit, kireçtaşı, mermer ve fillit gibi kayaları temsil eder. Genellikle serpantinit, yer yer tüf, aglomera, spilitleşmiş volkanitler ve volkano - tortul kayalardan oluşur. Bu kaya topluluğunun oluşturduğu hamur içinde yüzer konumda değişik yaş ve kayatürü özellikli bloklar bulunur. Bu bloklar, Paleozoyik yaşlı metamorfitler ve daha çok Üst Jura - Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Ayrıca Senomaniyen yaşlı pelajik kireçtaşları, ofiyolitli kayatürü topluluğu içerisinde hem ara düzey hem de bloklar şeklinde yer alır. Tüm tektonik birliklerin Maastrihtiyen öncesinde yerleştiği kabul edilmektedir. Üst Kretase (Maestrihtiyen)-Eosen (c2-m1) Yukarıda sunulan tektonik birliklerin üzerinde ise Maestrihtiyen'den itibaren oluşan bir örtü, açılı uyumsuzlukla gelir. Bu örtü genel olarak transgresif ve regresif istiflerin birbirini izlediği, kimi yerlerde yerel uymsuzluklarla birbirinden ayrılabilen karasal, sığ denizel ve hemipelajik ortam koşullarını yansıtan ve yanal ya da dikey yönde fasiyes özellikleri sıkça değişen bir topluluktan oluşur. Örneğin, Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yaygın bir şekilde 32

görülen sığ denizel karbonatlar ve tortul arakatkılı kırıntılı kayalara Koyulhisar-Suşehri dolayında da rastlanır. Diğer taraftan, İl sınırları içinde Divriği ve Suşehri yörelerindeki granitoyidik kayalar da Üst Kretase - Eosen aralığında oluşmuştur. Paleosen-Eosen (pa-m1) Bu düzey, özellikle Ulaş, ilçesi Tecer Dağları ve Şarkışla - Altınyayla yörelerinde yüzeylenir. Tecer Dağları yöresinde gri, siyahımsı renkli, orta-kalın tabakalı kireçtaşı ile temsil edilir. Kalınlığı değişken olup, yanal devamlılığı olmayan bir düzey görünümündedir. Ofiyolitli karışık üzerine diskordan olarak çökelen bu kireçtaşı, ofiyolitlerin Eosen'de ikinci kez aktarılması sonucu, bugünkü konumunu kazanmıştır. Yaşı, Üst Maestrihtiyen-Paleosen olarak belirtilmiştir (İnan, 1993). Şarkışla-Altınyayla yörelerinde ise Paleosen yaşlı andezit - bazalt ve piroklastik kayalar; Paleosen - Eosen yaşlı türbiditik kireçtaşları, volkano - tortul dizi, türbiditik kireçtaşı, denizel kumtaşı - kiltaşı - şeyl ardışımı ve tekrar türbiditik kireçtaşı gibi volkano - tortullardan oluşmaktadır (Yılmaz, 1989). Bu birimlerin, temel konumundaki birimlerle ilişkisi sahada görülmemektedir. Eosen (m1) Bu düzey, Hafik, Zara ve İmranlı İlçelerinin kuzeyinde, Suşehri - Koyulhisar arasında, Yıldız Dağı'nın güneyinde, Yıldızeli ilçesinin batısında, Gürlevik Dağı - Gedikbaşı arasındaki koridor boyunca ve Gürün İlçesi civarında yüzeylenmektedir. Denizel kırıntılı kayalar; yer yer volkanit, serpantinit olistolitleri ve aktarılmış serpantinit breşleri, çeşitli olistolitli düzeyler ve kireçtaşı blokları içermektedir. Özellikle Orta Eosen yaşlı düzey, daha yaşlı temel birimler üzerine açısal uyumsu dereceli bir geçiş sunar bazı yerlerde uyumsuz olup, üstte yeralan Alt Miyosen yaşlı düzeylere ise, dereceli bir geçiş sunar. Oligosen (m2) Birim, ağırlıklı olarak Ulaş, Hafik, Zara ve İmranlı dolaylarında yüzeylenir. Altta jips arakatkılı kireçtaşı, kiltaşı, çamurtaşı ardalanması ve üstte ise çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı düzeylerinden oluşur. Birim ayrıca iri boyutlu ofiyolitik kaya ve kristalleşmiş kireçtaşı blokları da içerir. Sığ deniz, lagün ve karasal ortamlarda çökelmiş olan birim, ince-orta kalın tabakalı, eklemli ve yer yer devrik kıvrımlıdır. Kırıntılı üst düzeylerde çapraz katmanlanma gelişmiştir. Oligosen yaşlı birim, daha yaşlı birimler üzerinde bazı yerlerde uyumsuz olup, üstte yeralan Alt Miyosen yaşlı düzeylere ise, dereceli bir geçiş sunar. Oligo-Miyosen (m2-3) Ayırtlanamamış Oligo-Miyosen yaşlı birimler, Sivas İl merkezinin güneybatısından Şarkışla ve Gemerek'e kadar uzanan bir alanda yüzeylenir. Üstte sunulan Oligosen yaşlı birimle olasılıkla yanal ve dikey geçişlidir. Çakıltaşı, kumtaşı ve silttaşı arakatkılı masif jips düzeyleri ve jips üzerine uyumlu olarak gelen çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmalı birimlerden oluşmaktadır. Kalın, orta ve orta - ince katmanlanma gösterir. Yanal olarak kısa aralıklarda merceklenen katmanlarda, derecelenme ve çapraz katmanlanma olağandır. Birim, denizle ilişkili sabkha, delta ve 33

taşkın ovası çökelleriyle temsil edilmekte olup, Oligosen - Alt Miyosen yaş aralığında çökelmiştir. Miyosen (m3) Bu düzey, İlin Merkez İlçesi ile Hafik - Zara - İmranlı ilçeleri güney kesimlerinde ve Kangal - Divriği arasındaki bölgede yaygın bir şekilde yüzeylenir. Alttaki çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve çamurtaşından oluşan düzeyleri jips mercekleri ve bazaltik volkanit arakatkıları içerir. Üstte uyumlu olarak gelen masif, yer yer yumrulu ve orta- ince katmanlı jipsler, daha üstte çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardışımına uyumlu olarak geçer. Bütün bu birimlerin üzerinde de masif jips, çamurtaşı, silttaşı, kireçtaşının yanısıra çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, silttaşı ardalanması uyumlu olarak yer alır. Miyosen'in alt düzeyleri sığ denizel, delta ve akarsu ortamı ürünü olup, üste doğru gölsel ortam gelişmeye başlamış ve en üstteki birimleri göl-akarsu ortamında çökelmiştir. Yukarıda sunulan kaya türlerinin yaşı Alt - Orta Miyosen olarak belirtilmiştir (Yılmaz ve diğerleri, 1997). Neojen (m3-4) Neojen yaşlı karasal düzeyler, Sivas İl Merkezinden Şarkışla ve Gemerek'e doğru uzanan Kızılırmak Vadisinde, Kangal ve Gürün dolayında yüzeylenir. Altta kırmızı-bordo renkli çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmasından oluşan düzeylerde derecelenme ve çapraz katmanlanma izlenir. Bu düzey, daha yaşlı oluşukların üzerine açılı uyumsuzlukla gelmekte olup, göl-akarsu ortamında çökelmiştir. Alt- Orta Miyosen yaşlı jipslerin üzerinde uyumlu olması nedeniyle aynı yaşta kabul edilmiştir. Bu birimin üzerinde yer alan polijenik çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardalanmalı seviyeler, akarsu ortamında çökelmiş ve Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Üstte ise orta-kalın katmanlı, bitki kırıntılı, Gastropod ve Ostracod fosilli kireçtaşı düzeyleri ise olasılı Pliyosen yaştadır. En üstte ise karasal volkanitler yer alır (Yılmaz ve diğerleri, 1989). Yukarıda tanımlanan birimler, Bingöl ve diğerleri (1989)'nin haritasında Neojen yaşlı bir düzey olarak sunulmuştur. Pliyosen (m4) Sivas İl Merkezinin kuzeyinde ve İmranlı dolayında Pliyosen yaşlı karasal birimler yüzeylenir. Bunlar, ağırlıklı olarak akarsu ve gölsel oluşuklardır. Birimin alt düzeylerini, genel olarak turuncumsu çakıltaşı ve kumtaşından oluşan akarsu çökelleri temsil eder. Üstte ise geçişli olarak gölsel ortamda oluşmuş kireçtaşı düzeyleri yer alır. Başlangıçta akarsu, daha sonra gölsel ortamda oluşumunu sürdüren birimin alt kesimlerinin Üst Miyosen, üst kesimlerinin ise Pliyosen yaşta olduğu belirlenmiştir (Yılmaz ve diğerleri,1997). Pliyo-Kuvaterner (m4-q) Birim, Kangal - Divriği arasında Yamadağ bölgesinde yüzeylenir. Bazaltın yanısıra yer yer piroklastik düzeyler de kapsayan topluluk geniş bir yayılım sunar. Volkanitler, Üst Miyosen - Pliyosen yaşlı birimleri keserek çıkmış ve üzerine akmıştır. Buna göre volkanitler, Pliyosen ya da daha genç yaşta olmalıdır. 34

Kuvaterner (Q) Bu birim, akarsu vadilerinde ve yamaçlarda yer alan çakıl, kum ve çamur depoları ile sıcak su kaynakları boyunca gelişen traverten oluşuklarından oluşur. Prekambriyen (Ps) Sivas İli sınırları içinde Prekambriyen yaşlı bir düzey saptanmamış olmakla beraber, Toros Tektonik Birliği'nin yüzeylendiği başka alanlarda bu yaşta çeşitli düzeylerin var olduğu bilinmektedir. Metamorfizma ve Magmatizma Sivas yöresi, bir eski okyanusun açıldığı ve bu okyanusun tüketilerek yok olduğu bir alandır. Gerek okyanusun açılması, gerek kapanması ve gerekse kapanmayı izleyen çarpışma sürecinde meydana gelen sıcaklık ve basınç koşullarında kayaların büyük ölçüde değişime uğradığı bilinmektedir. Bu süreçlere bağlı olarak Sivas İl sınırları içindeki temel kayalarının metamorfizmaya uğradığı, okyanusun açılması sırasında bazik ve ultrabazik kayalar, okyanusun kapanması sırasında asidik, çarpışma ve sonrasında ise hem asidik hem de bazik magmatitlerin oluştuğu söylenebilir. Karaçayır, Köse Dağı, Yıldız Dağı ve Divriği yöresinde yer alan magmatik kayalar çarpışma sonrası bir dönemin ürünleridir (Boztuğ, 1997). Yörede Neotetiz olarak adlandırılmış olan okyanusun (Adamia ve diğerleri, 1977; 1981) Üst Kretase'de tüketilip yok olması (Şengör ve Yılmaz, 1981) sırasında meydana gelen tektonik yapılar Paleotektonik evreyi, okyanusun yok olmasından sonra ağırlıklı olarak sıkışmanın güdümünde meydana gelen tektonik yapılar geçiş tektonik evreyi ve doğrultu atımın egemen olduğu diri faylar ise Neotektonik evreyi karakterize eder. Sivas yöresinin Üst Kretase öncesinde yaklaşık doğu-batı uzanımlı bir okyanusun gelişmesine sahne olduğu, bu okyanusun kuzey ve güney kenarlarının bugunkü Atlantik türü pasif kıta kenarlarını temsil ettiği, kuzey kenarın Üst Kretase sırasında yitime uğradığı (Şengör ve Yılmaz, 1981), yitime bağlı olarak kuzeyde ve güneyde yer alan kıtaların Maastrihtiyen öncesinde çarpıştığı kabul edilmektedir (Yılmaz, 1994 ve 1998). Bu evre Paleotektonik evreyi temsil eder. Çarpışmadan sonra iki kıtanın yakınsaması devam ederek, bu da yörede kabuk kalınlaşmasına yol açmıştır. Geçiş evresini temsil temsil eden bu evreyi, Üst Miyosen-Pliyo- Kuvaterner döneminde Doğrultu Atımlı Fayların gelişimine sahne olmuş Neotektonik evre izler. Sivas yöresinin önemli Neotektonik yapıları Suşehri-Koyulhisar yöresinden geçen Kuzey Anadolu Fayı (KAF), Gemerek-Şarkışla-Sivas hattında Kızılırmak vadisi boyunca uzanan Yukarı Kızılırmak Fayı (YKF), Gemerek güneyinden geçen Deliler Fayı (DF), İmranlı'dan geçen İmranlı Fayı (İF) ve Tecer Bindirmesi (TB) ile Kuzey Anadolu Bindirmesi (KAB) şeklinde tanımlanabilir. Bu yapıların yakınında yer alan yerleşim birimlerinin durumunu ortaya koymak için yeterli ayrıntıda çalışmalar yapılmış değildir. Bu konuda sağlıklı bir karar vermek için, Sivas il ölçeğinde bizzat araziye giderek gözlemlerde bulunmak yararlı olacaktır. Kuzey Anadolu Fayı gibi aktif bir zon, Sivas'a bağlı Koyulhisar, Suşehri ve Akıncılar boyunca izlenmektedir. Ayrıca Yukarı Kızılırmak ve Tecer Dağları boyunca sınırlı da olsa yer sarsıntılarından etkilenebilen tektonik denetimli faylar ve heyelanlar da bulunur. Ancak 35

her yerleşim biriminin özelinde arazi çalışmalarının yapılması yararlı olacaktır. Depremsellik Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın 1996 yılında yayınladığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası'na göre, ayırtlanmış deprem bölgelerinin ilk dördünün Sivas il sınırları içinde yer aldığı görülür. Diğer bir ifade ile Sivas İli I., II., III. ve IV. derecede tehlike sunan deprem kuşağında bulunmaktadır. Deprem bölgesine Sivas ili özelinde ayrıntılı bakıldığında, İlin kuzeyindeki kesimin I. derecede olan deprem bölgesinde, Ulaş ve Kangal yöresinin ise IV. bölgede yer aldığı görülür. Şekil IV.2.1.7 Sivas ili Deprem Haritası Şekil IV.2.1.7 te verilen Sivas iline ait Deprem haritası incelendiğinde EİH bulunduğu Şarkışla ilçesi 3. ve 4. Derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. 36

IV.2.2 Hat Güzergâhındaki Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Faaliyet Alanına Mesafeleri, Halen Mevcut ve Planlanan Kullanımı) KAYSERİ İLİ: Kayseri iline ait yeraltı su kullanım durumu aşağıda verilmiştir: Hesaplanan Rezerv (hm 3 /yıl) : 716,30 Tahsis Edilen Rezerv (hm 3 /yıl) : 407,43 Sulama (hm 3 /yıl) : 209,41 İçme Suyu (hm 3 /yıl) : 198,02 Kalan Rezerv (hm 3 /yıl) : 308,87 Kayseri de 2011 yılında sulamaya tahsis edilen 198,02 (hm3/yıl) YAS nun 143,95(hm3/yıl) miktarı kullanılmıştır. 2011 yılında Kat i projesi tamamlanan Kayseri kenti içme, kullanma suyu projesine göre 209,41 (hm 3 /yıl) yeraltı suyu içme suyuna tahsis edilmiştir. İldeki önemli jeotermal alanlar ise Himmetdede, Bayramhacılı, Kuşçu ve Erciyes jeotermal alanları olup, buralardaki sıcak su kaynaklarının sıcaklıkları 25 C ile 45 C arasında değişmektedir. Himmetdede jeotermal alanında Çiftgöz sıcaksu kaynağında açılan kuyudan 32 C sıcaklık ve 10 lt/sn debide, Bayramhacılı alanında açılan kuyudan ise 38 C sıcaklık ve 15 lt/sn debide akışkan elde edilmiştir. Her iki kaynak da kaplıca turizminde kullanılmaktadır. SİVAS İLİ: Sivas İl sınırları içerisindeki yeraltı su potansiyeli toplam 44 hm 3 /yıl dır. Sivas kent olarak su miktarı açısından sorunu olmayan iller arasında yer almaktadır. Miktar açısından yüzey ve yeraltı suyu olarak sorun yoktur. Ancak mevcut suların sertliğinin biraz yüksek olması sorunu mevcuttur. Bu ise doğal koşulların, yani jeolojik yapının bir sonucudur. Sivas kentinin de içerisinde yer aldığı çok geniş bir alanda, Miyosen yaşlı jipsli jeolojik formasyonlar mevcuttur. Bu kayaç birimleri ile temasta olan sular, söz konusu kayaçları çok kolay çözebildiği için suyun tuzluluğu ve buna bağlı olarak da sertliği fazla olmaktadır. Bölgede geniş bir yayılıma sahip olan bu jipsli birimler, yaygın karstlaşmalı olup, yüzeylemelerinde karst morfolojisinin tipik şekillerinden olan çöküntü alanları, dolin, düden ve mağaralar gözlenmektedir. Bölgenin en büyük debili (1 m 3 /sn kadar) kaynakları olan Göydün ve Seyfe kaynakları bu birimden boşalan karst kaynaklarıdır. Bölgenin diğer önemli akiferleri; Sivas kentinin kuzeyinde yeralan Neojen (N) yaşlı birimler (konglomera, kumtaşı, kireçtaşı), Paleozoyik yaşlı kireçteşı-mermerler (B), Mesozoyik yaşlı kireçtaşları (M) ve alüvyonlardır (Qa). Paleozoyik yaşlı kireçtaşı-mermerlerden oluşan akifer ve bu akiferin boşalımı, Yıldız Irmağı nın çıktığı noktayı oluşturan, debileri 600-750 L/sn dolayındaki Gaziköy ve Kaynarca kaynakları); Mesozoyik yaşlı kireçtaşı akiferinin tipik örnekleri ise Sivas-Ulaş kasabasının doğusundaki Tecer Dağı kireçtaşı akiferi ve Sivas-Gürün kasabası ndaki Gökpınar kaynağının boşaldığı Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı akiferidir. Toplam yaklaşık 500 L/sn boşalımı olan Ekemen, 2001) Tecer Dağı kireçtaşı akiferinden boşalan kaynaklardan Beşgözeler Kaynağı, Ulaş kasabası, Sivas Demir Çelik Fabrikası ve bölgedeki köy yerleşimlerinin içme sularının karşılandığı, sertliği düşük (11-13 F.So) kaliteli bir sudur. Gürün-Gökpınar kaynağı ise debisi yıl içerisinde 4.5 ile 8 m 3 /sn arasında değişen (Kaçaroğlu, 2001) bölgenin önemli bir su kaynağıdır. 37

KAPLICALAR: 1) Kangal Balıklı Kaplıca: Sivas'a 96 km Kangal İlçesine 13 km uzaklıkta ve Kangal'ın kuzeydoğusunda Kavak Deresi vadisindedir. Suyun sıcaklığı 36-37 derece, havuzların toplam debisi, 130 lt/sn dir. Kimyasal karakteristiği; PH 7.40, radyoaktivite 6 eman, toplam mineralizasyon 590.9 mg/lt Fiziksel karakteristiği; kaplıca suyunda en büyüğü 10 cm boyunda olan binlerce küçük balık yaşar. Balıklar havuza girenlerin sivilce ve yara kabuklarını yemekte, deriye kaplıca suyunun temasını artırmaktadır. Kaplıca suyu her türlü romatizmal hastalığa, sinir hastalıklarına, kırık, çıkık, ezik vb. durumlara, deri ve böbrek hastalıklarına olumlu etki yapmaktadır. Yapılan araştırmanın sonuçlarına göre Balıklı Kaplıca sahası, gerek jeotermal enerji potansiyeli gerekse bu enerjinin kullanım imkanları yönünden önemli bir alan olarak ortaya çıkmaktadır. Kangal Balıklı Kaplıcası ülkemizin termal özelliğini daha da artırmaktadır. Çünkü modern tıpta şimdiye kadar fayda göremeyen cilt hastalığı olan insanlar (sedefli hastalar) için Kangal Balıklı Kaplıcası en son ümit kaynağı olmaktadır. 2) Sıcak Çermik: Sivas-Ankara karayolu üzerinde, il merkezine 31 km uzaklıktadır. 46-49 santigrat derece sıcaklığa sahip olan kaplıca suyunun kimyasal karakteristiği; florür içeren kalsiyum, magnezyum-sodyum, sülfat, bikarbonat ve karbonatlı, klörürlü sudur. Fiziksel karakteristiği; romatizma, sinir sistemi, solunum yolu, sindirim sistemi, metabolizma bozuklukları, böbrek ve idrar yolları, kan dolaşımı adale ağrıları, kadın hastalıklarına iyi gelmektedir. 3) Soğuk Çermik: İl merkezine 20 km uzaklıkta olup, suyun sıcaklığı 28 0C civarındadır. Kaplıca suyu içildiğinde mide, bağırsak ve safra kesesi hastalıklarına iyi gelmektedir. Ayrıca romatizma ve sinir hastalıkları tedavisinde de yararlı olmaktadır. Kaplıca suyu içilmektedir. Ayrıca Suşehri ilçesinde Akçaağıl Çermiği, Şarkışla ilçesinde Ortaköy ve Alaman Çermiği, Yıldızeli ilçesinde Ilıca, Hamzaşeyh, Uyuz Çermik ve Gündoğan Çermiği ilimiz sınırları içerisinde yer alan jeotermal alanlardır. IV.2.3 Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri İstihsali, Su Yolu Ulaşımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar, Faaliyet Alanına Mesafeler, Debiler) Proje güzergâhı, DSİ Genel Müdürlüğü nün görüş yazısına (EK-10) göre Bahçelik Barajı ile kesiştiği bildirilmiştir. Bahse konu barajın max. Su kotu 1500 m olup, bu kotun altında herhangi bir enerji iletim tesisi yapılmayacaktır. İnceleme koridorunda sulama projelerine ait sulama boruları, sulama kanalları drenaj kanalları ile sulama boruları ve kanallara ait bakım yolları bulunması durumunda bu yapılara yeterli mesafe bırakılarak geçilecek, ayrıca DSİ 12. Ve 19. Bölge Müdürlükleri ile gerekli koordinasyon sağlanacaktır. Ayrıca EİH güzergâhı boyunca kesişeceği akarsu ve kuru derelerin yataklarını bozmayacak nitelikte tesis edilecektir. 38

Bahçelik Barajı na ait bilgiler: Barajın Yeri Kayseri - Pınarbaşı Akarsuyu Zamantı Nehri Amacı Sulama + Enerji + İçme Suyu + Taş.K. İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1996-2005 Gövde dolgu tipi Kaya Dolgu Gövde hacmi 1,634 hm 3 Yükseklik (talvegden) 53 m Normal su kotunda göl hacmi 216,140 hm 3 Normal su kotunda göl alanı 12,13 km 2 Sulama alanı 49033 ha Güç 4,71 MW Yıllık Üretim 27,84 GWh IV.2.4 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Mera, Çayır, Toprağın Mevcut Kullanım Durumları vb),(5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Hükümlerine göre İrdelenmesi ) KAYSERİ İLİ Genel Toprak Yapısı İl toprakları bünye olarak %72 ince %28 kaba malzemeden oluşmaktadır. Toprak reaksiyonu olarak %37 kalevi, %62 nötr ve %1 ise asit özelliklidir. Kireç yönünden %63 oranında orta ve yüksek durumdadır. Yine ilin toprakları organik maddece %44 orta, %56 ise fakir durumdadır. Yaklaşık 80.932 Ha.lık alan ise çorak toprak olup, ilin arazi varlığı toplamının %5,33 dür. İlde görülen iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur. Kayseri de I-IV. sınıf tarım arazileri 546.221 ha olup, genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. 1.136.101 ha dan fazla alanı olan V-VIII. sınıf arazilerde de işlemeli tarım yapıldığı görülmektedir. Ancak, bu araziler işlemeli tarıma uygun değildir. Tarım alanlarından sonra ikinci sırayı alan mer a alanları ve orman alanları VII.sınıf araziler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.sınıf dan VIII.sınıf a doğru giderek artmaktadır. SINIF - I: Topografya düz veya düze yakın (%0-2) dir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan 40.115 ha olup il yüzölçümünün % 2,4 ünü teşkil etmektedir. I. Sınıf arazilerin; 25,568 Hektarı alüvyal topraklar, 5804 Hektarı kolüviyal topraklar, 5957 Hektarı kahverengi topraklar, 2254 Hektarı Kireçsiz kahverengi topraklar, 532 Hektarı ise kırmızı kahverengi topraklardan oluşturmaktadır. Bu arazilerin 17.762 ha da kuru tarım, 19.779 ha da sulu tarım yapılmaktadır. 1.034 Ha ı bağ-bahçe arazisidir. 1.540 ha da diğer kullanım içindir. SINIF- II: Toplam miktarı 112.475 ha olup İl Yüzölçümünün % 6,6 sını oluşturmaktadır. Bu arazilerin %20 sini alüviyal topraklar, %43,4 ünü kolüviyal topraklar, %0,3 ünü kestanerengi topraklar, %20 sini kahverengi topraklar, %9 unu Kireçsiz kahverengi topraklar ve %7 sini kırmızı kahverengi topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin; 67,554 ha da kuru tarım, 29.667 ha da sulu tarım yapılmaktadır. II inci sınıf arazilerin, 6200 Ha ı bağ-bahçe ve 4561 ha ı çayır-mer a arazidir. Ortalama eğimi ise % 2-6 arasındadır. 39

SINIF- III: III. sınıf araziler 200,305 ha. kapladığı alan ile İl Yüzölçümünün %11,87 sini teşkil eder. Bu arazinin toprak gruplarına göre dağılımı ise %13,5 i alüviyal topraklar, %16,6 sı kolüvyal topraklar, %0,7 si kahverengi orman toprakları, %2,1 i Kestanerengi, %14,5 i kireçsiz kahverengi, %3,2 si kırmızı kahverengi topraklar şeklindedir. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; 156,801 ha. kuru tarım, 20,390 ha. sulu tarım, 6,900 ha. Bağbahçe, 9,808 ha. çayır-mer a, 461 ha. Orman-funda ve 5,945 ha. Da diğer kullanımlar. SINIF- IV: IV. sınıf araziler 193.326 ha alanı ile İl Yüzölçümün ün %11,46 sını kaplamaktadır. IV üncü sınıf arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise şöyledir; % 13,80 i alüvyal, %6,94 ü kolüviyal topraklar, %2,57 ha ı Organik, %1,53 ü kahverengi orman toprakları, %0,1 i kireçsiz kahverengi orman toprakları, %3,74 ü kestanerengi, %44,81 i kahverengi toprakları, %14,99 u kireçsiz kahverengi, %10,60 ı kırmızı kahverengi ve %0,92 si Regosol topraklardan oluşmaktadır. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; 143,279 ha da kuru tarım, 2074 ha da sulu tarım, 6105 ha. Bağ-bahçe, 37,710 ha da çayır-mer a, 2426 ha da orman fundal ve 1,732 ha. Diğer kullanımlar. SINIF- V: Kayseri ilinde V. Sınıf arazinin toplamı 3,309 hektardır. Bu alanın büyük toprak gruplarına göre dağılımı şöyledir; 472 ha. Hidromorfik alüvyal topraklar, 2,837 ha. Organik topraklar. Bu arazilerin tamamı derin profile sahip ve düz-düze yakın eğimlidir. Aynı zamanda bu sınıf arazilerin tamamında yaşlık ve çoraklık problemi vardır. SINIF- VI: Kayseri ilinde VI. Sınıf arazinin toplamı 210,641 hektardır. Toprak gruplarına göre dağılımı ise 16,478 ha ı alüviyal topraklar, 8,902 ha. Kolüvyal, 4,776 ha ı kahverengi orman toprakları, 1,802 ha ı kireçsiz kahverengi orman toprakları, 14,144 ha ı kestanerengi, 105,782 ha ı kahverengi topraklar, 35,392 ha ı kireçsiz kahverengi topraklar, 12,177 ha ı kırmızı kahverengi topraklar, 11,188 ha ı ise regosol topraklar şeklindedir. Bu toprakların kullanım durumları ise şöyledir; %56,6 sı kuru tarım, %5 i sulu tarım, %3,8 i bağ-bahçe, %37,1 i çayır-mer a, %1,2 si orman funda ve %0,8 i diğer kullanımlar. SINIF- VII: 757,382 ha alanı ile ilin % 45 lik kısmını kaplar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise %0,005 i alüvyal, %1,78 i hidromorfik alüvyal, %0,001 i alüvyal sahil bataklık, %0,005 i kolüvyal, %9052 si kahverngi orman, %9 u kestanerengi, %39,2 si kahverengi, %24,6 sı kireçsiz-kahverengi, %7,2 si kırmızı-kahverengi, %102 si regosol şeklinde teşkil etmiştir. Bu toprakların kullanım durumları ise şöyledir; 60,555 ha. kuru tarım, 16 ha.ı sulu tarım, 2,679 ha. bağ-bahçe, 560,466 ha. Çayır-mer a, 130,219 ha. Orman-funda ve 3,429 ha. diğer kullanımlar. SINIF- VIII: 164,769 ha ile il topraklarının %9,8 ini oluşturur. Bu arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise 710 ha. Irmak yatağı, 164,059 ha. ise çıplak kayalık olarak belirlenmiştir. Kayseri de su yüzeyleri 4.251 ha. alan kaplamaktadır. Orman ve fundalık alanlar ilin 135,817 ha ını kaplar. Bunun 75,374 ha ı orman, 60,443 ha ı fundalıktır. Orman-fundalık alanların %95,88 i VII. sınıf arazilerde bulunmaktadır. Yerleşim alanları ise ilin 15,568 ha lık kısmını kaplamaktadır. Bu alanların 1,386 ha ı I inci sınıf arazilerde, 2,243 ha ı II inci sınıf arazilerde, 5,992 ha ı III üncü sınıf arazilerde bulunmaktadır. Yerleşim alanlarının %53 lük kısmı tarıma elverişli alanlarda kurulmuştur. 40

SİVAS İLİ Arazisinin Dağılımı 2.848.767 hektar alana sahip Sivas il topraklarının yüzde 43 ünü tarım, yüzde 42 sini çayır-mera, yüzde 12 sini orman ve fundalık, yüzde 3 ünü de tarım dışı alanlar oluşturmaktadır. Şekil IV.2.4.1 Sivas İli Topraklarının Genel Arazi Dağılımı (2007) İlçeler itibariyle incelendiğinde, toplam arazi büyüklüğü açısından 379.167 hektarla en geniş topraklara sahip olan Kangal ilçesinin yüzde 50 si tarıma elverişli arazilerden oluşmaktadır. En az tarım arazisine sahip ilçe ise Gölova ilçesidir. Tablo IV.2.4.3 İl Arazisinin İlçeler İtibariyle Genel Dağılımı (2007) Tarıma Elverişli Ormanlık Tarım Dışı Çayır-Mera Arazisi Toplam Arazi Fundalık Arazi İlçeler Arazi (Ha) Miktar Oran Miktar Oran Miktar Oran Miktar Oran (ha) (%) (ha) (%) (ha) (%) (ha) (%) Merkez 315.904 149.322 47,27 12.999 4,11 141.194 44,70 12.389 3,92 Akıncılar 49.394 28.757 58,22 10.349 20,95 9.000 18,22 1.288 2,61 Altınyayla 80.391 48.135 59,88 0 0,00 29.900 37,19 2.356 2,93 Divriği 276.819 109.812 39,67 49.665 17,94 108.200 39,09 9.142 3,30 Doğanşar 35.179 24.697 70,20 2.150 6,11 6.475 18,41 1.857 5,28 Gemerek 121.099 59.957 49,51 31.949 26,38 25.404 20,98 3.789 3,13 Gölova 29.181 12.288 42,11 6.899 23,64 8.982 30,78 1.012 3,47 Gürün 283.745 139.986 49,34 4.058 1,43 130.510 46,00 9.191 3,24 Hafik 182.872 52.965 28,96 21.936 12,00 99.077 54,18 8.894 4,86 İmranlı 117.058 18.356 15,68 6.563 5,61 88.100 75,26 4.039 3,45 Kangal 380.073 191.322 50,34 10.016 2,64 170.273 44,80 8.462 2,23 Koyulhisar 96.412 41.580 43,13 36.046 37,39 15.677 16,26 3.109 3,22 Suşehri 96.019 50.651 52,75 31.697 33,01 10.500 10,94 3.171 3,30 Şarkışla 202.935 113.516 55,94 8.266 4,07 74.902 36,91 6.251 3,08 Ulaş 81.864 68.215 83,33 1.894 2,31 10.542 12,88 1.213 1,48 Yıldızeli 286.395 72.495 25,31 53.514 18,69 151.000 52,72 9.386 3,28 Zara 286.214 107.440 37,54 42.523 14,86 128.180 44,78 8.071 2,82 Toplam 2.921.554 1.289.494 330.524 1.207.916 93.620 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2007 41

Ormanlık ve fundalık arazisi en fazla olan ilçe ise Yıldızeli ilçesi olup, onu Divriği ve Zara ilçeleri izlemektedir. İldeki en büyük çayır ve mera arazisine sahip ilçe ise yine Kangal ilçesidir. Yıldızeli, Gürün ve Merkez ilçeleri de geniş çayır-mera arazilerine sahiptir. Tarım dışı araziler ise il genelinde oransal olarak bütün ilçelerde yüzde 3-4 arasında değişmektedir ve 12.389 hektarla merkez ilçe en fazla tarım dışı araziye sahiptir. Toprak Yapısı Arazi kullanım kabiliyeti bakımından yapılan tarımsal alanların sınıflandırmasına göre, Sivas ili topraklarının yüzde 65 lik bölümü tarıma elverişli olmayan V-VIII. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Bu durum ilde tarımı sınırlayan faktörlerin başında gelmektedir.sivas ta bulunan tarım arazilerinin büyük bir bölümü VII. sınıf tarım arazisine girmektedir. I-IV. sınıf tarım arazileri 986.518 dekar olup, tarım genelde bu araziler üzerinde yapılmaktadır. Ancak işlemeli tarıma elverişli olmayan V-VIII. sınıf arazilerin yüzde 13 ünde de işlemeli tarım yapılmaktadır. Tablo IV.2.4.4 Tarımsal Alanların Sınıfsal Dağılımı (ha) I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf V. Sınıf VI. Sınıf VII. Sınıf VIII. Sınıf Merkez 32.852 35.466 65.137 40.595 523 35.670 155.983 11.064 Akıncılar - - - - - - - - Altınyayla - - - - - - - - Divriği 3.758 1.901 17.073 22.270-38.239 182.470 9.875 Doğanşar - - - - - - - - Gemerek 9.941 7.723 10.226 17.185 385 12.211 55.594 1.679 Gölova - - - - - - - - Gürün 10.875 11.385 29.531 27.027 625 42.992 133.687 18.113 Hafik 12.279 11.604 17.333 14.212 459 26.988 157.485 15.381 İmranlı 1.737 3.973 6.494 7.922-22.202 80.799 829 Kangal 25.399 46.580 76.449 65.315 1.991 55.464 96.327 6.655 Koyulhisar 49 3.271 4.608 5.618-18.771 63.378 1.730 Suşehri 5.061 6.546 17.432 17.022-30.724 83.450 8.117 Şarkışla 22.828 29.115 49.640 34.415 1.553 26.941 95.052 1.374 Ulaş - - - - - - - - Yıldızeli 23.263 20.078 33.338 28.576-33.403 132.788 2.224 Zara 10.864 9.661 10.237 22.654 109 35.122 150.668 13.155 Toplam 158.906 187.303 337.498 302.811 5.645 378.727 1.387.681 90.196 Kaynak: Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü, 2007 İlde tarım yapılan 1.289.494 hektarlık arazinin yüzde 28,49 luk kısmını oluşturan kuru tarım V-VIII. sınıf araziler üzerinde bulunmaktadır. Bu araziler toprak yapısı ve topografik şartlar bakımından işlemeye ve ekonomik üretim yapmaya elverişli olmadıkları gibi bu gibi topraklar üzerinde yapılan işlemeler erozyonu daha da hızlandırmaktadır.ayrıca su erozyonu il topraklarının en önemli sorunudur. Çoraklık, yaşlık ve taşlılık sorunu olan arazilerin toplamı 154.876 hektar olmasına karşılık, 2.519.043 hektar alanda yani il topraklarının yüzde 88 inde su erozyonu etkilidir. I. sınıf arazilerle II. sınıf arazilerin büyük bir bölümü dışında tüm topraklar su erozyonunun etkisindedir. 42

Arazi kullanım Durumu Tablo IV.2.4.1 İnceleme Alanı Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu İNCELEME ALANI TO PRAK ÖZELLİKLERİ BÜYÜK TO PRAK GRUBU ALAN m 2 ALÜVYO L TOPRAKLAR (A) KAHVERENGİ TO PRAKLAR (B) YÜKSEK DAĞ ÇAYIR TO PRAKLARI (F) HİDRO MORFİ K ALÜVYO L TO PRAKLAR (H) KO LÜVYAL TO PRAKLAR (K) KİREÇSİZ KAHVERENGİ TOPRAKLAR (U) DİĞER TO PLAM ALAN m2 32106427,28 243495319,6 37880252,99 2079702,811 45629208,2 49438570,06 14440545,86 425070026,8 GÜZERGAH UZUNLUĞU NA O RANI % 7,55 57,28 8,91 0,49 10,73 11,63 3,40 100,00 TO PRAK SINIFI ALAN m 2 GÜZERGAH UZUNLUĞU NA ORANI % 46094476,46 10,84 43421575,79 10,22 77499031,88 18,23 86824786,7 20,43 2079702,811 0,49 31370733,64 7,38 123339173,7 29,02 6209760,717 1,46 8230785,145 1,94 425070026,8 100,00 ŞİMDİKİ ARAZİ KULLANIMI ALAN m 2 I C:ÇAYIR II III IV V VI VII VIII DİĞER K:KURU TARIM (NADASLI) M:MER'A S:SULU TARIM SY:SULU TARIM (YETERSİZ) 43 TO PLAM ALAN m2 V:BAĞ (KURU) DİĞER TO PLAM ALAN m2 2028508,17 213620531,7 138269913,7 24052214,07 10233172,35 22425141,02 14440545,86 425070026,8 GÜZERGAH UZUNLUĞU NA ORANI % 0,48 50,26 32,53 5,66 2,41 5,28 3,40 100,00 Kaynak: TÜGEM

Tablo IV.2.4.2 Kamulaştırma Alanı Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu BÜYÜK TOPRAK GRUBU ALAN m 2 ALÜVYOL TOPRAKLAR (A) KAHVERENGİ TOPRAKLAR (B) YÜKSEK DAĞ ÇAYIR TOPRAKLARI (F) KOLÜVYAL TOPRAKLAR (K) KİREÇSİZ KAHVERENGİ TOPRAKLAR (U) TOPLAM ALAN m2 214096,692 2412148,074 408150,106 446603,332 598257,501 4079255,705 GÜZERGAH UZUNLUĞUNA ORANI % 5,25 59,13 10,01 10,95 85,33 TOPRAK SINIFI ALAN m 2 I II III IV VI VII TOPLAM ALAN m2 471497,43 474595,339 806543,127 939621,152 345314,491 1041684,166 4079255,705 GÜZERGAH UZUNLUĞUNA ORANI % 11,56 11,63 19,77 23,03 8,47 25,54 100,00 ŞİMDİKİ ARAZİ KULLANIMI ALAN m 2 C:ÇAYIR K:KURU TARIM (NADASLI) M:MER'A S:SULU TARIM SY:SULU TARIM (YETERSİZ) V:BAĞ (KURU) TOPLAM ALAN m2 5570,372 2362616,64 1300145,1 168025,668 4286,846 238611,079 4079255,705 GÜZERGAH UZUNLUĞUNA ORANI % 0,14 57,92 31,87 4,12 0,11 5,85 100,00 Kaynak: TÜGEM 44

IV.2.5 Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Özel Mahsul Plantasyon Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları), Kayseri ili genelinde oldukça yetersiz kalan sulama imkanları dolayısıyla kuru tarım gerçekleştirilmektedir. Sulu tarım ise bol yeraltı sularının olduğu ve akarsu geçişlerinin bulunduğu Develi ve Sarımsaklı ovalarında yapılmaktadır. İç Anadolu Bölgesinin doğusunda ve Orta Kızılırmak bölümünde yer alan Kayseri de tarım, genel olarak hububat ve hayvancılığa dayanmakta olup, yem ve sanayi bitkileri ile meyve ve sebze tarımı da gerçekleştirilmektedir. İl genelinde 158 adet tarımsal kooperatif faaliyet göstermektedir. Bu kooperatiflere 98.722 çiftçi üyedir. Bu kooperatiflerin 97 si tarımsal kalkınma, 59 u sulama, 1'i Pancar Ekicileri Kooperatifi, 1'i de Su Ürünleri Kooperatifi'dir. Kayseri ilinde yaklaşık 80 bin aile geçimini tarım ve hayvancılık ile sağlamaktadır Ancak köylerden şehir merkezlerine göçün hızla devam etmesi sebebi ile sayı gün geçtikçe azalmaktadır. İl arazi varlığının yarıya yakını, tarım alet ve makineleri ile işlenebilir kültür arazisi özelliği göstermektedir. Bununla birlikte çayır ve mera arazisi de büyük bir alan kaplamaktadır. Kayseri de toplam tarım alanı 670.584 hektardır. Bu alanın büyük bir kısmını kuru tarım alanı teşkil etmektedir. Kayseri ili kuru ve sulu tarım alanları Kuru Tarım Alanı (ha) Sulu Tarım Alanı (ha) Tarla Bağ-Bahçe Tarla Bağ-Bahçe 583.408 1.676 80.470 5.030 % 87 % 0.3 % 11.7 % 1 İlde kuru tarım alanları, akarsulardan uzak ve yeraltı suyu bulunmayan yerlerde bulunmaktadır. Pınarbaşı, Tomarza, Develi, Kocasinan, Talas, Bünyan, Sarıoğlan, Felahiye ilçelerinde yaygındır. Sulu tarımın yapıldığı yerler ise yeraltı suyu bakımından zengin Develi ve Sarımsaklı ovalarında yer almaktadır. İldeki tarım alanlarının %48 i tahıl, %40 ı da nadas alanlarından oluşmaktadır. Toplam %90 a ulaşan bu oran sulama imkanlarındaki yetersizliklerden kaynaklanmaktadır. Sulama imkanlarının artırılması, tarımsal ürünlerde çeşitlenmeye neden olacaktır Kayseri de tarımsal işletmeler, genellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşan aile işletmeleri şeklindedir. Tarım işletmelerinin büyük çoğunluğu küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden oluşmaktadır. Kayseri'de tarım işletmeleri Büyüklük Sınırları (Da) İşletme Sayısı (Adet) 0-9 4.362 7 10-19 5.137 8 Oran (%) 20-49 18.839 31 50-99 15.906 26 100-199 10.916 18 45

Büyüklük Sınırları (Da) İşletme Sayısı (Adet) 200-499 5.529 9 500-999 353 1 Oran (%) Toplam 61.042 100 İlde kuru tarım alanları, akarsulardan uzak ve yeraltı suyu bulunmayan yerlerde bulunmaktadır. Pınarbaşı, Tomarza, Develi, Kocasinan, Talas, Bünyan, Sarıoğlan, Felahiye ilçelerinde yaygındır. Sulu tarımın yapıldığı yerler ise yeraltı suyu bakımından zengin Develi ve Sarımsaklı ovalarında yer almaktadır. IV.2.5.1 Mera Vasfında Olan Yerler (4342 Sayılı Mera Kanunu Hükümleri, Zeytinlik Olan Yerler İçin 3573 Sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunu Hükümleri ile 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Hükümlerine Göre İrdelenmesi) Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, planlanan enerji iletim hattı güzergâhında 571851,744 m 2 lik mera vasfındaki arazi bulunmaktadır (Bkz. Bölüm IV.2.4 te verilen tablolar). Proje güzergâhında mera alanı kullanılması nedeniyle 4342 sayılı Mera Kanunu nun 14. maddesi gereğince, fiilen yatırıma başlanmadan önce, söz konusu mera alanlarının tahsis amacı değişikliği ile ilgili olarak, Kayseri ve Sivas Valiliklerine (valilik mera komisyonlarına) müracaat edilerek gerekli izinler alınacaktır. Proje güzergâhı boyunca geçilen en önemli yüzey suyu sulama Bahçelik Barajı sulama kanallarıdır. Proje alanı çevresinde yer alan sulak alanlarda ilgili detaylı bilgi, raporun IV.2.3 nolu bölümünde sunulmuş olup, projenin tüm aşamalarında, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, 1154 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği ve 09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi nin hükümleri yerine getirilecektir. Proje kapsamında zeytinlik olan yerler için 3573 Sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması ve 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunu Hükümleri ile 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamına giren alanların kullanılması durumunda, çalışmalara başlanmadan önce gerekli izinler alınacaktır. IV.2.5.2 Arazi Vasfı ile İlgili Bilgiler (Tapu Kayıtları), 1/25.000 Ölçekli ve 1/5.000 Ölçekli Alanların İşaretlenmiş Olduğu Onaylı (koordinatlı) Harita ve Vaziyet Planı CBS ortamında, koordinatlı bir şekilde hazırlanan Orman Meşcere Haritası ve Arazi Varlığı Haritası nın bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre, EİH güzergâhının 47,5 km si nadaslı kuru tarım alanlarından, 3,4 km si sulu tarım alanlarından, 0,09 km si yetersiz sulu tarım alanlarından, 26,1 km si mera alanlarından, 4,8 km si bağlardan, 0,11 km si ise çayır alanlarından geçmektedir. Proje faaliyetleri kapsamında kullanılacak arazi miktarları (gerek mülkiyet hakkı ve gerekse irtifa hakkı alınacak alanların yaklaşık yüzölçümü) Tablo III.6.1. de verilmişti. EİH güzergâhına ait direk yerleri ve irtifak koridoru 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde işlenmiş olup (Ek-2, Ek-3, Ek-4) de verilmiştir. Arazi vasıflarıyla ilgili kesin bilgiler yapımı devam eden Kamulaştırma Planları tamamlandıktan sonra ortaya çıkacaktır. 46

IV.2.6 Orman Alanları (Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı, Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, 1/25.000 Ölçekli Meşcere Haritası, Orman Bölge Müdürlüğü Görüşü İle ÇED İnceleme Değerlendirme Formu) Orman Genel Müdürlüğünden sayısal ortamda temin edilen Orman Mesçere Haritaları (Ek-4) üzerinde yapılan incelemelere göre güzergahın yaklaşık 305 m lik kısmı orman alanlarından geçmekte olup bu alan üzerine yaklaşık 1 adet direk dikilmesi planlanmaktadır. Projenin geçtiği güzergahın 1/10.000 ölçekli Orman Kadastro Haritaları temin edilememiş olup, ilgili haritalar kamulaştırma planları sonrasında temin edilerek izin aşamasında orman idaresine verilecektir. Projenin tesisi sırasında güzergâh eksen olmak üzere güzergâhın 25 m sağından 25 m solundan yaklaşık 50 m genişliğinde bir koridorun inşaat çalışmalarından yoğun etkileneceği öngörülmektedir. Proje inceleme alanı içerisinde bulunan ve projeden etkilenecek orman alanlarına ait özellikler Tablo IV.2.6.1 de verilmiştir. Proje inceleme alanı içerisinde değişik çağ ve kapalılıkta saf ve karışık Ardıç, Karaçam Meşe ve Sedir türlerinden oluşan, koru ve baltalık işletme sınıfında çoğunluğu suni tensil sahası olan, yaklaşık 1668978,001 m2 orman alanı bulunmakta olup bu alanın 26.637,181 m2 lik kısmının projeden etkilenmesi öngörülmektedir. Projenin ne kadar orman alanını etkilediği kamulaştırma planları hazırlandıktan sonra izin aşamasında kesinlik kazanacaktır. Konya Kayseri Bölge Müdürlüğünden temin edilen ÇED İnceleme Değerlendirme Formu EK-.11 de verilmiş olup; Kayseri ve Sivas Orman İşletme Müdürlüklerince 154 kv Pınarbaşı-Şarkışla EİH projesi incelenmiş ve ÇED Yönetmeliği ve 6831 Sayılı Orman Kanunu kapsamında yapılan değerlendirme sonucunda EİH faaliyetinin ormanlar ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz etkisi bulunmadığı yönünde görüş verilmiştir. Orman mesçere haritası üzerinde yapılan incelmeler ve ÇED İnceleme Değerlendirme raporunda da belirtildiği üzere proje etki alanı içerisinde özel niteliklere sahip alanlar bulunmamaktadır. Projeden etkilenecek orman alanları için Kayseri Orman Bölge Müdürlüklüğünden 6831 Sayılı Orman Kanununun 17. maddesi hükümlerince tesise başlanmadan önce gerekli izinler alınacak, EİH tesisi sırasında yangına karşı gerekli tedbirler alınacak ve izin verilen diğer yatırımlarla ilgili söz konusu kurumlarla tesis aşamasınada koordinasyonlu çalışılacaktır. Tablo IV.2.6.1 Projeden Etkilenecek Orman ve Diğer Alanlara Ait Özellikler(Mesçere Tipi, Kapalılık, Çağ vs.) MEŞÇERE TİPİ ÇAĞ SINIFI KAPALILIK İNCELEME KORİDORU ALANI (m 2 ) PROJE ETKİ ALANI (m 2 ) BMBt 0 1381114,625 15263,224 ÇsDya A 2 111271,81 ÇsSa A 1 176591,566 İs 0 218579,067 OT-Z 0 11852368,31 66299,327 OT-Z-T 0 278914071,6 2765809 Z-OT 0 132781502 1231883,57 Genel Toplam 3 425435499 4079255,705 Orman Mesçere Haritası nda bulunan sembollerin açıklaması aşağıdaki gibidir: Kv : Kavak B : Bozuk Meşçere Z : Ziraat Alanı E : Erozyon Sahası 47

Bt : Baltalık OT : Orman Toprağı T : Taşlık Alanlar T : Taşlık Alanlar S :Sedir B : Bozuk Meşçere Çk : Karaçam E : Erozyon Sahası Ar : Ardıç OT : Orman Toprağı M : Meşe T : Taşlık Alanlar M : Meşe Su :Su yüzeyleri İs : İskan Alanları Z : Ziraat a ( Gençlik ve Sıklık Çağı) : Göğüs boyu yüksekliği (1,30 m. deki) çapları 7,9 cm. ye Kadar olan ağaçlar b (Sırıklık ve Direklik Çağı) : Göğüs boyu yüksekliği (1,30 m. deki) çapları 8 19,9 cm. arasındaki ağaçlar c (İnce Ağaçlık Çağı) : Göğüs boyu yüksekliği (1,30 m. deki) çapları 20 35,9 cm. arasındaki ağaçlar d (Orta ağaçlık Çağı) : Göğüs boyu yüksekliği (1,30 m. deki) çapları 36 51,9 cm. arasındaki ağaçlar e (Kalın Ağaçlık çağı) : Göğüs boyu yüksekliği (1,30 m. deki) çapları 52 cm. ve daha kalın olan ağaçlar 0 (Boşluklu Kapalı) : Tepe kapalılığı %10 dan daha az olan mesçereler 1 (Gevşek Kapalı) : Tepe kapalılığı %11-%40 arası olan mesçereler 2 (Orta Kapalı) : Tepe kapalılığı %41-%70 arası olan mesçereler 3 (Kapalı ve Tam Kapalı) : Tepe Kapalılığı %71-%100 arası olan mesçereler IV.2.7 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Mevcut Korunan Alanların (İznik Gölü gibi) Mesafelerinin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Kapsamında Alınacak İzinler) Proje alanında; 2872 sayılı Çevre Kanunu Özel Çevre Koruma Bölgeleri başlığında tanımlanmış alan ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na giren Milli Parklar, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Tabiat Parkları maddesi altında yer alan özellikte herhangi bir alan bulunmamaktadır. Ayrıca Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik, Tarihi, Kültürel Sitler, Sulak Alanlar, Özel Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri bulunmamaktadır. 48

IV.2.8 Flora ve Fauna (Güzergah boyunca mevcut bitki örtüsü hakkında arazi ve literatür çalışması bilgileri, güzergah boyunca alanı temsil edecek fotoğraflar, Literatür Çalışmasına Dayalı Olarak Alandaki Flora ve Fauna Türlerinin Tehlike Kategorileri, Endemiklik Durumları, Nispi Bolluk Dereceleri, Ulusal ve Uluslar arası Antlaşmalar, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre Koruma Altına Alınan Türler, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Çerçevesinde ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahasına Olabilecek Etkiler ve Gerekli Önlemler) Flora Fitocoğrafik Bölge Faaliyet alanı, İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi içerisinde yer almaktadır. İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi nde endemizm oranı %25-30 arasındadır. Türkiye deki İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi nin kuzeyini Avrupa-Sibirya flora alanı, batı ve güneyini Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi, doğusunu da Anadolu Diyagonali oluşturmaktadır. Türkiye deki İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi, İran ve Orta Asya da çok belirgin olan step, dağ stepi ve yarı çöl karakteri taşımaktadır. Anadolu Diyagonali yaklaşık 38. enlemde biri Amanos Dağları na diğeri Toros Dağları na doğru çatallanan bir hatla belirgin olarak ikiye ayrılmaktadır. Anadolu çaprazının doğusundan batıya bir bitki göçünün olduğu açıktır. Çaprazın doğusunda endemizm oranı yaklaşık %30 iken, batısında %65 ve diyagonal üzerinde ise %75 dir. AKD. AV.-SİB. AV.-SİB. İR.-TUR. İR.-TUR. AKD. AKD. Şekil IV.2.8.1 Türkiye deki Fitocoğrafik Bölgeler ve Anadolu Diyagonali (Çaprazı) (AV.-SİB.: Avrupa Sibirya Bitki Coğrafyası Bölgesi, AKD.: Akd.Ele Bitki Coğrafyası Bölgesi, IR.-TUR.: İran Turan Bitki Coğrafyası Bölgesi) 49