Manisa İli, Soma İlçesi. Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı

Transkript

1 PROJE SAHİBİNİN ADI HİDRO-GEN ENERJİ İTH. İHR.DAĞ. TİC. A.Ş. Adresi Telefonu Ve Faks Numaraları Projenin Adı Projenin Bedeli Horasan Sok. No: 24 GOP/Ankara Tel: Fax: SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLOĞLU-2 3X150 MWe/480 MWm/1.198,4 MWt ÇED RAPORU $ ( TL) Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) Manisa İli, Soma İlçesi Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı Sırası Sağa Değeri : 6 Basamak.Kesir (3 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) Yukarı : 7 Basamak.Kesir (3 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) Değeri Dom : 27 Zone : 35 Ölçek Faktörü : 6 Derecelik TERMİK SANTRAL SAHASI SAĞA (Y) YUKARI (X)

2

3 Alan : m 2 (49 Ha) NOKTA NO (KÜL DEPOLAMA SAHASI ) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan: ,52 m 2 (329,40 Ha) NOKTA NO (İR: 34714) SAĞA (Y) YUKARI (X)

4 Alan: ,96 Ha NOKTA NO ( DENİŞ-2 KÖMÜR OCAĞI) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan: ,24 m 2 (1.242 Ha) NOKTA NO (EVCİLER 1 KÖMÜR OCAĞI) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan : ,19 m 2 (643 Ha) NOKTA NO (EVCİLER 2 KÖMÜR OCAĞI) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan : ,12 m 2 (153,01 Ha) NOKTA NO (TÜRKPİYALE KÖMÜR OCAĞI) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan : ,72m 2 (98 Ha) - 4 -

5 NOKTA NO (KOZLUÖREN KÖMÜR OCAĞI) SAĞA (Y) YUKARI (X) Alan : ,57 m 2 (206,8 Ha) NOKTA NO (KÖMÜR HAZIRLAMA ve İLAVE STOK SAHASI) SAĞA (Y) YUKARI (X)

6 Alan : m 2 (18 Ha) NOKTA NO (KOLOĞLU-1 GÖLETİ) SAĞA (Y) YUKARI (X)

7 NOKTA NO (KOLOĞLU-2 GÖLETİ) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (POMPA İSTASYONU) SAĞA (Y) YUKARI (X)

8 NOKTA NO (BORU HATTI-I) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (BORU HATTI-II) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (BORU HATTI- III) SAĞA (Y) YUKARI (X)

9 NOKTA NO (BY PASS HATTI) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (DERİVASYON) SAĞA (Y) YUKARI (X)

10 NOKTA NO (DEŞARJ HATTI) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (İLETİM HATTI) SAĞA (Y) YUKARI (X)

11

12 NOKTA NO (EVCİLER REGÜLATÖRÜ) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (SU DEPOSU) SAĞA (Y) YUKARI (X) Datum : Wgs-84 Türü : Derece.Kesir Elemanların : Enlem. Boylam Sırası Ayraç : : Sağa Değeri : Derece.Kesir (8 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) Yukarı Değeri : Derece.Kesir (8 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) NOKTA NO (TERMİK SANTRAL SAHASI) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

13 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

14 : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (KÜL DEPOLAMA SAHASI) ENLEM BOYLAM : : : : : NOKTA NO (İR: NOLU İŞLETME ENLEM BOYLAM RUHSATI) : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (DENİŞ-2 ENLEM BOYLAM KÖMÜR OCAĞI) : : : : : :

15 : : : : : : NOKTA NO ENLEM BOYLAM (EVCİLER 1) : : : : : NOKTA NO ENLEM BOYLAM (EVCİLER 2) : : : : NOKTA NO ENLEM BOYLAM (TÜRKPİYALE) : : : : : : NOKTA NO ENLEM BOYLAM (KOZLUÖREN) : : : : NOKTA NO (KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE STOK SAHASI) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

16 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (KOLOĞLU-1 ENLEM BOYLAM GÖLETİ ) : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

17 : : : : : : NOKTA NO (KOLOĞLU-2 ENLEM BOYLAM GÖLETİ ) : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (POMPA ENLEM BOYLAM İSTASYONU ) : : : : NOKTA NO (BORU HATTI-I) ENLEM BOYLAM :

18 : NOKTA NO (BORU HATTI-II) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (BORU HATTI- III) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : :

19 NOKTA NO (BY PASS HATTI) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (DERİVASYON) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : NOKTA NO (DEŞARJ HATTI) ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (İLETİM HATTI) ENLEM BOYLAM : : : : : : :

20 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :

21 : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : NOKTA NO ENLEM BOYLAM (REGÜLATÖR) : : : : : : : : : : : : NOKTA NO (SU DEPOSU) ENLEM BOYLAM : Termik Santral; (toplam ısıl gücü1.198,4 MWt) Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( Tarih ve Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 2- Termik güç santralleri: a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri kapsamında yer almaktadır

22 Kül Depolama Sahası (Alan: 329 ha) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( Tarih ve Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 12 Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler. Kömür Ocakları Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılamsına Dair Yönetmelik Geçici 3. Maddesi hükmü (1) 23/6/1997 tarihinden önce yatırım programına alınmış olup, 5/4/2013 tarihi itibarıyla planlama aşaması geçmiş olan veya ihalesi yapılmış olan veya üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesislere, Çevre Kanunu ve ilgili diğer yönetmeliklerde alınması gereken izinler saklı kalmak kaydıyla bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz ereğince ÇED yönetmeliği kapsamı dışında kalmaktadır Göletler Koloğlu-1 Göleti Depolama Hacmi : m 3 Koloğlu-2 Göleti Depolama Hacmi : m Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( Tarih ve Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-2 Listesi Madde 31 n bendi Su depolama tesisleri (göl hacmi 5 milyon m3 ve üzeri baraj ve göletler), Çed Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı Çed Raporunu Hazırlayan Kuruluşun Adresi, Telefon Ve Faks Numaraları Enerji Çevre Yatırımları Ve Danışmanlığı Ltd.Şti. Mahatma Gandi Cad. No:92/ G.O.P. /Ankara Tel : (312) Faks : (312) Yeterlik Belgesi Nosu, Tarihi Çed Raporu Hazırlanış Tarihi (Gün, Ay, Yıl)

23 ÇED RAPORU HAZIRLANMASINDA GÖREV ALAN PERSONEL TABLOSU Projenin Adı : SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLOĞLU-2 GÖLETLERİ VE İSALE HATLARI) ÇED RAPORU Proje Sahibi Projenin Mevkii Yeterlik Belge No : 70 : : Hidro-Gen İth. İhr.-Dağ. Tic. A.Ş. Manisa İli, Soma İlçesi Tebliğin İlgili Maddesi Kapsamında Çalıştırılacak Personel Adı Soyadı Mesleği Sorumlu Olduğu Bölüm, Sayfa, Bölüm, Ekler vb. İmzası Çevre Mühendisi (5/1-a) Mühendislik veya mimarlık fakülteleri veya fakülte veya akademi veya dört yıllık yüksek okul veya fen veya edebiyat fakültelerinin... mezunu personel (Madde 5/1-b) Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca veya PTD İnceleme değerlendirme komisyonunca belirlenmiş meslek grubundaki personel NAZAN KAYA ÇEVRE MÜHENDİSİ ODA SİCİL NO:02819 BÖLÜM I-II-III-IV-V-VI- VII-VIII-IX-X-XI HURİYE ULUSOY UZMAN BİYOLOG BÖLÜM IV-V ÖZER EMRAH ÖZTÜRK SÜLEYMAN TARIK KARAKILIÇ ÖMER TANER AKMAN ULUSLAR ARASI İLİŞKİLER ELEKTRİK MÜHENDİSİ METEOROLOJİ MÜHENDİSİ BÖLÜM IV.3-V.3 BÖLÜM IV-V BÖLÜM IV-V REMZİ TURALI MAKİNE MÜHENDİSİ BÖLÜM IV-V GÖKHAN CAMCI MADEN MÜHENDİSİ BÖLÜM IV-V AHMET YILMAZ AKDEMİR ZİRAAT MÜHENDİSİ ODA SİCİL NO: BÖLÜM IV-V Rapor Koordinatörü (Madde 5/1-c) SUAT YETİŞEN BİROL ÇOBAN İKTİSATÇI JEOLOJİ MÜHENDİSİ ODA SİCİL NO:9572 BÖLÜM I-II-III-IV-V-VI- VII-VIII-IX-X-XI BÖLÜM I-II-III-IV-V-VI- VII-VIII-IX-X-XI GÖZDE GÖKÇE HİDROJEOLOJİ MÜHENDİSİ ODA SİCİL NO:16091 BÖLÜM IV-V (Madde 5/1-ç) kapsamındaki personel) MUHAMMET HABİP GÜÇLÜ BİYOLOG BÖLÜM IV-V DERYA GANİ SOSYOLOG BÖLÜM IV.3-V.3

24 İÇİNDEKİLER Projenin Teknik Olmayan Özeti... i Bölüm I: Projenin Tanımı ve Amacı... 1 Proje (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) Konusu, Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar Veya Hizmet Alanları Ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik Ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge Ve/Veya İl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu II.1. Proje Yer Seçimi (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planının İlgili Paftası, Plan Hükümleri ve Lejantı Proje Sahasının Bu Plan Üzerinde Gösterilmesi. Doğruluğu Onanmış Olan Faaliyet Yerinin, Lejant ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları Ve Hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı(Plan Notları ve Lejantları Aslının Aynıdır Islak Tasdikli) Üzerinde Gösterimi, Kıyı Yapılarına İlişkin Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı Tarafından Onaylı 1/1000 Ve 1/5000 Ölçekli İmar Planları Aslının Aynıdır Islak Tasdikli, II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet Planı na İşlenmesi Ve Koordinat Noktalarının Gösterilmesi) Bölüm III: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı Ve Finans Kaynakları III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması Veya Zamanlama Tablosu III.3.Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Alt Yapı Faaliyetleri, III.5. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı III.7. Diğer Hususlar Bölüm IV: Termik Santral, Kül Depolama Tesisi, Kapsamında Etkilenecek Alanın Belirlenmesi ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması (*) IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı,.. 33 IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin Genel ve Yerel İklim Koşulları, Projenin Bulunduğu Mevkiinin Topografik Yapısı, Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Sıcaklık, Yağış ve Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu ve Bunların Grafikleri, Proje Alanının Sisli, Kar Yağışlı, Karla Örtülü Günler, En Yüksek Kar Örtüsü ve Kar Kalınlığı v.s. Gibi Sayılı Günler Dağılımı, Enverziyonlu Gün Sayıları, Kararlılık Durumu, Rüzgar Yönü ve Hızı, Rüzgar Hızı Dağılımları, Yıllık ve Mevsimlik Rüzgar Gülü, Fırtınalı Günler Sayısı, v.b.) IV.2.2. Bölgesel Jeolojik Özellikler ve Proje Alanının Jeolojisi {Jeolojik Yapının Fiziko-Kimyasal Özellikleri, Tektonik Hareketler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi Başlıkları Altında İncelenmesi, Proje Sahasının 1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası ve İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/1000 Ve/Veya 1/5000 lik) Jeolojik Harita ve Lejantı, Stratigrafik Kolon Kesiti, Jeoteknik Etüd Raporu (Proje Yerinin Detaylı Jeoloji-Jeoteknik Etütleri), Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli, Yamaçlardaki Kırık Ve Çatlaklar İle Kayma Yapacak Alanların Olup, Olmadığı, Heyelan Ve Taşkın Riski, 1/ Ölçekli Jeoloji Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması), IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yer Altı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu Emniyetli Çekim Değeri, Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Yer Altı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı), I

25 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından Deniz, Göl, Dalyan, Akarsu ve Diğer Sulak Alanların Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri),76 IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi ve Üretim Miktarları, Su Yolu Ulaşımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar), IV.2.6. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b. Alanlar), IV.2.7. Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları İle Birim Alan İtibariyle Verimi, Kullanılan Tarım İlaçları),93 IV.2.8. Orman Alanları (Alan Miktarları, Bu Alanlardaki Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri, Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil İse Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil ise Proje ve Ünitelerinin En Yakın Orman Alanına Mesafesi, 1/ Ölçekli Meşcere Haritası ), IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Varsa Deniz İçerisindeki Kültür Varlıklarının Araştırılması), IV Karasal ve Sucul (Marmara Denizi) Ortamındaki Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat ve İşletme Aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi, IV Soğutma Suyunun Temine Edileceği Sulardaki Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabi Karakterleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları), IV Hayvancılık ve Su Ürünleri (Balıkçılık, Voli Yerleri, Yetiştirilen Türler, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri), IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları, Benzersiz Özellikteki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar, IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi ve Ekonomik Değerleri), IV Termal ve Jeotermal Su Kaynakları, IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, V.B.) IV Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi IV Diğer Özellikler IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.2. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler), IV.3.3. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Diğer Bilgiler), IV.3.4. Yöredeki Sosyal Alt Yapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), IV.3.5. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Limanlar, Konutlar, Turizm Alanları v.b.) IV.3.6. Gelir ve İşsizlik (Bölgede Gelirin İş Kollarına Dağılımı İş Kolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir), IV.3.7. Diğer Özellikler Bölüm V: Termik Santral, İskele, Kül Depolama Tesisi, Dolgu Alanının Bölüm IV te Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri Ve Alınacak Önlemler II

26 (Bu Bölümde Projenin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari Ve Teknik Önlemler A-V.1. Ve B-V.2. Başlıkları İçin Ayrı Ayrı Ve Ayrıntılı Şekilde Açıklanır) A-V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Termik Santral, Kül Depolama Tesisi, Soğutma Suyu İsale Hattı) V.1.1. Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin İnşası İçin Yapılacak İşler Kapsamında (Ulaşım Altyapısı Dahil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum v.b. Maddelerin Nerelere Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar ve Makineler, Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Tozun Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler, V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler, V.1.3. Proje Kapsamında Yer Alan Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasiteleri, Derinliği ve İnşaat Tekniği, V.1.4. Proje Alanı İçindeki Su Ortamında Herhangi Bir Amaçla Kazı Dip Taraması v.b. İşlemlerin Yapılıp, Yapılmayacağı, Yapılacak ise Nerede, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, İnşaat Tekniği ve İnşaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar, Çıkarılacak Malzemenin Miktarı, Özellikleri (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 11-A ya Göre Bakanlığımızdan Yeterlilik /Ön Yeterlilik Belgesi Almış Laboratuvarlarca Yapılan Analiz Sonuçları), Nereye Taşınacağı veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacağı, V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler (Taşıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları), V.1.6. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, V.1.7. Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atıksuyun Miktar Ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye Deşarj Edileceği, Alınacak Önlemler, (İnşaat Ve İşletme Aşaması İçin Proses, İçme ve Kullanma Suyu İle İlgili Su Yönetim Planı Hazırlanması, Su Temininin Yetersizliği Durumunda Ne Yapılacağına İlişkin Açıklama,) V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Oluşabilecek Emisyonlar, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacı ile Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Meşcere Tipi, Kapalılığı, Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler, V İnşaat Faaliyetlerinin, Proje ve Yakın Çevresinde Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik (Araç) Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi (Bağlantı Yolu veya Mevcut Yollarda Genişletme Yapılıp, Yapılmayacağı, Yapılacak ise Kim Tarafından Yapılacağı Hakkında Bilgi Verilmeli ve İlgili Karayolları Bölge Müdürlüğü nün Görüşü Alınmalıdır) V Arazi ve İnşaat Çalışmalarının Projenin Mevcut Deniz Trafiğine Etkisi ve Alınacak Önlemler, V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri v.b) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri v.b V Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler (Tüm Ünitelerin İnşaatına İlişkin Faaliyetlerden Kaynaklanacak Etkiler, Soğutma Suyu İsale Hattı Dahil), V Diğer faaliyetler III

27 B-V.2. Termik Santral, Kül Depolama Alanı, İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklanması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri Ve Miktarları, V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı, V.2.3. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön İşlemler (Arıtma Birimleri İle Katma-Besleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Akım Şeması V.2.4. Soğutma Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması, Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Soğutma Suyunun Deşarj Edileceği Ortam, Termal Modelleme Çalışması, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Deşarj Edilecek Ortama Etkileri ve Alınacak Önlemler, Mevcut Su Kalitesine İlişkin Analiz Sonucunun Rapora Eklenmesi, Soğutma Sisteminde Aylar Bazında Giriş Çıkış Su Sıcaklık Farklarının Belirlenmesi, V.2.5. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atık Suların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği, V.2.6. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Özellikleri, Rezerv Miktarları, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları v.b.) Kullanılacak Ulaşım Tipi, Ulaşım Yolu ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı, V.2.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Kireçtaşının Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Karakteristikleri (Reaktivitesi ve Diğer Özellikleri) V.2.8. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği v.b.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Kümülatif Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi V.2.9.Santral Dışında Diğer Ünitelerden Kaynaklanan Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Toz Oluşumuna Karşı Alınacak Tedbirler, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler, V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Analizi, Miktarı Ve Özellikleri, Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Aktarmadan Önce Saha İçinde Depolanıp Depolanmayacağı, Saha İçerisinde Geçici Depolama Yapılacaksa Depolama Şartları Ve Alınacak Önlemler, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları, Alternatif Yol Güzergahları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri,282 V Kül Depolama Tesisinin Tasarımı Ve Drenaj Sistemi, Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler Ve Kontrol Yöntemleri Ve Alınacak Önlemler, Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özellikleri, Nereden Ve Nasıl Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre İçin Üst Örtü Ve Zemin Suyu Drenaj Tabakası Plan Ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik Tabakasının Teşkili, Ömrü, Depolama Alanının Rehabilitasyonu, V Kül Taşınmasında Kullanılacak Araçların Özellikleri, Atık Taşıma Yöntemi, Taşıma Güzergahı, Saha İçi Trafik Yönetim Planı, Depolama Sahasında Kötü Hava Şartlarında Yapılacak Çalışmalar, V Drenaj Sisteminden Toplanacak Suyun Miktarı, Sızıntı Suyu Toplama Havuzunun Toplama Karakteristiği, Arıtılma Şekli, Arıtma Sonucu Ulaşılacak Değerler, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl Deşarj Edileceği, Deşarj Limitlerinin Tablo Halinde Verilmesi, Tesiste Oluşacak Sızıntı Suyu İle İlgili Değerlendirmenin Şiddetli Yağış Analizlerine Göre Yapılması, Depo Alanı Yüzey Drenaj Suları Ve Sızıntı Sularının Kontrolü Ve Kirlilik Unsuru İçermesi Durumunda Nasıl Temizleneceği, Alınacak İzinler, V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, V Tesiste Oluşabilecek Koku, Toz ve Haşere Üremesine Karşı Alınabilecek Önlemler, V Termik Santral ve Kül Depolama Tesisi Faaliyeti Kapsamında Meydana Gelecek Gürültü ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler Ve Önerilen Tedbirler, Vibrasyon Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Çevresel IV

28 Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması, (www. cevreorman.gov.tr Adresinde Bulunan Akustik Formatının Esas Alınması) V Radyoaktif Atıkların Miktar Ve Özellikleri, V Proje Ünitelerinde Üretim Sırasında Kullanılacak Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler, Taşınımları ve Depolanmaları, Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Kullanımları Sırasında Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alınacak Önlemeler, V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımalarından Kaynaklanacak Trafik Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi, V Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler, V Projenin Tarım Ürünlerine ve Toprak Asitlenmesine Olan Etkileri, Toprak Asitlenmesinin Tahmininde Kullanılan Yöntemler ve Alınacak Tedbirler, V Yeraltı ve Yüzey Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler, V Bölgenin Mevcut Kirlilik Yükü (Hava, Su, Toprak) Dikkate Alınarak Kümülatif Etkinin Değerlendirilmesi, V Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, V Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli Ve Tehlikeli Olanlar, V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri, Peyzaj Projesi, V Sağlık Koruma Bandı İçin Önerilen Mesafe, V Diğer Faaliyetler V.3. Projenin Sosyoekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Projeyle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları, Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanma Durumlarında Değişiklikler v.b V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi V.3.3 Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi (Proje Alanı ve Etki Alanındaki Tarım, Hayvancılık, Balıkçılık v.b. Faaliyetlere Etkiler ve Alınacak Önlemler, Bunların Sosyo- Ekonomik Açıdan Analizi, Uygulamaya Geçirilecek Sosyal Sorumluluk Projeleri), Bölüm VI. İşletme faaliyete kapandıktan sonra olabilecek ve süren etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler: VI.1. Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları VI.2. Yer Altı ve Yer Üstü Su Kaynaklarına Etkiler VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Eylem Planı, VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlilik Tebliği nde Yeterlilik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının Dördüncü Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program BÖLÜM X: YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ BÖLÜM IX. Sonuçlar (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı Ve Projenin Gerçekleşmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler ve Bu Seçimlerin Nedenleri ) V

29 TABLOLAR DİZİNİ Tablo Yılında Kömür Üretim ve Tüketiminde İlk 10 Ülke (BP)... 6 Tablo- 2 Türkiye deki Linyit Santralleri... 8 Tablo- 3 Soma Kolin Termik Santrali Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Kapalı Alanları Tablo- 4. Soma Kolin Termik Santrali Yatırım Programı Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri Tablo- 9 Buharlaşma Durumu Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Esme Sayıları Toplamı Tablo Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı Tablo Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Tablo Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları Tablo Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Tablo- 17 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Tablo Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Tablo- 19 Jeolojik Birimlerin Birbirleriyle Olan İlişkisi Tablo- 20 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Su Kaynakları Ve Debileri Tablo- 21 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Temel Kayaç) Tablo- 22 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Miyosen yaşlı kömür seri) Tablo- 23 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Pliyosen Yaşlı Kömürlü Seri) Tablo- 24 Manisa İli İçmesuyu Kuyuları Tablo- 25 Yeraltı Su kaynakları Tablo- 26 Manisa İli Büyük Toprak Gruplarına Arazi Sınıfları (ha) Tablo- 27 Santral Alanı, Evciler Kömür Sahası, Evciler Kömür Sahası 2, Kül Depolama Sahası Tablo- 28 Deniş 2 Kömür Sahası Tablo- 29 Kozluören Kömür Sahası, Kozluören Ek Kömür Sahası, Türkpiyale Kömür Sahası Tablo- 30 Sevişler Barajı Dip Savak Derivasyon, Pompa İstasyonu, Boru Hattı, Su Deposu, By-Pass Hattı, Deşarj Hattı, İletim Hattı, Evciler Regülatörü, Koloğlu Göletleri Tablo- 31 Manisa İli Arazi Varlığı Tablo- 32 Soma İlçesi Arazi Varlığı Tablo- 33 Manisa İli Tarımsal Sulama VI

30 Tablo- 34 Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı Tablo- 35 Manisa İli Önemli Tarımsal Ürünler Tablo- 36. Buğdaygiller Ürünleri Üretim Değerleri Tablo- 37 Baklagiller Üretim Değerleri Tablo- 38. Yem Bitkileri Üretim Değerleri, Tablo- 39 Tarla Ürünleri Üretim Değerleri, Tablo- 40 Meyve Üretim Değerleri Tablo- 41 Sebze Ürünleri Üretim Değerleri, Tablo- 42 Manisa İli Toplam Bitkisel Gelir Tablo- 43 Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde Belirtilen Alanlar Tablo- 44 Bulunması muhtemel balık türleri Tablo- 45 Manisa İli Hayvan Varlığı Tablo- 46 Soma İlçesi Hayvan Varlığı Tablo- 47 Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri Tablo- 48 Su Ürünleri Üretim Değerleri Tablo- 49 Karada Su Ürünleri Yetiştiriciliği Üretimi, Tablo- 50 Hayvansal Üretim Tablo- 51 Soma Ruhsat Sahası Ortalama Rezerv ve Kalite Dağılım Tablosu Tablo- 52 Hava Kalitesi Modellleme Sonucu Belirlenen Tesis Etki Alanı Kaynak Noktaları, koordinatları ve Ölçüm Yapılan Parametreler Tablo- 53 Çöken Toz Ölçümü Yapılan Noktalar Tablo- 54 Arka Plan ve Hesaplanan Gürültü Değerleri Tablo- 55 Manisa İli 2012 Nüfus Durumu Tablo- 56 Manisa İli Soma İlçesi 2012 Nüfus Durumu Tablo- 57. Yataklı Tedavi Kurumlarının Dağılımı Tablo- 58 Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Dökümü Tablo Yılı Sonu Rakamlarıyla Kayıtlı İşsizlerin Meslek Grupları Ve Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı Tablo- 60 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri Tablo- 61 Deniş II Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Tablo- 62 Türkpiyale Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Tablo- 63 Kozluören Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Tablo- 64. Proje Alanında Arazi Hazırlık Aşamasında Kontrolsüz Durumda Oluşacak Toz Emisyon Değerleri Tablo- 65 Duraylılık Analizlerinde Kullanılan Jeomekanik Parametreler Tablo- 66 Stabilite Analizleri Özet Tablosu Tablo- 67 Soma Kül Depolama Sahası Kuşaklama Kanalları Seçilen Taşkın Yinelenme Değerleri (m³/s) Tablo- 68 Çeşitli Tekerrrürlerde Hesaplanan Taşkın Debileri Tablo- 69 Proje Kapsamında Su Kullanımı Tablo- 70. Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları VII

31 Tablo- 71. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri Tablo- 72 İşletme Aşamasında Su Kullanımı Tablo- 73. SKKY Tablo Tablo- 74.Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri Tablo- 75 Soma Kolin Termik Santrali Çalışan Personelden Kaynaklı Oluşacak Katı Atık Miktarı Tablo- 76.Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri Tablo- 77. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) Tablo- 78. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) Tablo- 79 Arazi Hazırlama ve İnşaat Faaliyetleri SonucuHesaplanan Gürültü Değerleri Tablo- 80 Arazi Hazırlama ve İnşaat faaliyetleri Arka Plan Gürültü Değerleri Tablo- 81. ÇGDYY Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo-82 Proje Yeri İşaretli Uydu Haritası Tablo- 83 Dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisi İşletme Parametreleri Tablo- 84 Soma Kolin Termik Santrali İşletme Parametreleri Tablo- 85 Kazan Ana Teknik Parametreleri Tablo- 86 Santral Dizayn Parametreleri Tablo- 87 Türbin Karakteristikleri Tablo- 88 Kömür ve Kireç Taşı Tane Büyüklüğü Tablo- 89 Koloğlu-1 Göleti Gövde Yapısı Tablo- 90. Rezervuar Alanı Tablo- 91 Koloğlu-2 Göleti Gövde Yapısı Tablo- 92. Rezervuar Alanı Tablo- 93. Evciler Regülatörü Tablo- 94. Koloğlu 1 Göleti Pompa İstasyonu ve Depo Tablo- 95. Koloğlu 1 Göleti Koloğlu 2 Göleti İletim Hattı Tablo- 96. Koloğlu 1 Göleti Termik Santral ( Bypass Hattı ) İletim Hattı Tablo- 97. Koloğlu 2 Göleti Termik Santral İletim Hattı Tablo- 98. Evciler Regülatörü Koloğlu 2 Göleti Derivasyonu Tablo- 99. Termik Santral Koloğlu 2 Göleti Pompa İstasyonu Tablo- 100 Proses Suyu Miktarı ve Kullanım Amaçları Tablo- 101 Soma Kolin Termik Santrali Soğutma Sisteminde Kullanılacak Su Miktarları Tablo-102 Soma Kolin Termik Santrali nde Kullanılacak Kimyasal Maddeler Tablo Soma Kolin Termik Santrali nde Kullanılacak Kömür Özellikleri Tablo- 104 İthal Edilecek Kömürün Elementer Özellikleri Tablo- 105 Genel Rezerv ve Ortalama Kalite Dağılım Tablosu Tablo- 106 Görünür Rezerv ve Ortalama Kalite Dağılım Tablosu Tablo- 107 Soma Kolin Termik Santrali 26 Yıllık Üretim Planlaması Tablo Evciler Yeraltı Sahası Galeri Metrajları Tablo Üniteler ve Tozun kütlesel Debi Değerleri VIII

32 Tablo- 110 Termik Santral Lokasyonu ve Kömür Taşıma Mesafeleri Tablo- 111 Deniş-II Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Tablo- 112 Kozluören Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Tablo Türkpiyale Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) Tablo- 117.Termik Santral Emisyon Kaynakları Tablo Planlanan Tesiste Yer Alan Emisyon Kaynaklarının Teknik Özellikleri Tablo Tesisten Kaynaklanacak Kirletici Emisyon Konsantrasyonları Tablo Tesisten Kaynaklanacak Kirletici Emisyonların Kütlesel Debileri Tablo SKHKKY Tablo 2.1. Kütlesel Debiler Tablo- 122 BYT Yönetmeliği Ek-1 Kati Yakitli Yakma Tesislerinde Emisyon Sinir Değerleri Tablo- 123 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Teknik Bilgiler Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (1.Baca) Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (2.Baca) Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (3.Baca) Tablo- 128 Soma Kolin Termik Santrali Çalışan Personelden Kaynaklı Oluşacak Katı Atık Miktarı Tablo İşletme Faaliyetleri Sonucu Hesaplanan Gürültü Değerleri Tablo- 130 Arka Plan ve Hesaplanan Gürültü Değerleri Tablo- 131 ÇGDYY Tablo-4 Endüstri tesisleri için çevresel gürültü sınır değerleri Tablo-132 Soma Kolin Termik Santrali nde Kullanılacak Kimyasal Maddeler Tablo- 133 Bölgelere Göre Türkiye Topraklarında ph + Dağılımı Tablo- 134 Toprakların Asitlenme Hassasiyeti İçin Kriterler Tablo- 135 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları IX

33 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil- 1 Dünya Primer Enerji Talep Projeksiyonu (IEA)... 5 Şekil- 2 Dünya Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı... 5 Şekil- 3 Türkiye de Kömür Sahaları (Kaynak: 7 Şekil- 4 Proje Alanının Görünümü (1) Şekil- 5 Proje Alanının Görünümü (2) Şekil- 6 Proje Alanının Görünümü (3) Şekil- 7 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) Şekil- 8 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) Şekil- 9 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) Şekil- 10 Soma Kolin Termik Santrali Genel Yerleşim Planı Şekil- 11 Termik Santral Temsili Resim Şekil- 12 Milli Gelir ve Elektrik Tüketimi Arasındaki İlişki Şekil- 13 Kişi Başına Düşen GSYİH ve Mukayeseli Elektrik Tüketimi Şekil Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği Şekil Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği Şekil Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği Şekil Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği Şekil Yılları Arası Buharlaşma Grafiği Şekil Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı Şekil Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı Dağılımı Grafiği Şekil Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı Şekil Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Şekil- 23 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı Şekil- 24 Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı Şekil- 25 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği Şekil- 26 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği Şekil- 27 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği Şekil- 28 Akhisar meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Esme Sayıları Toplamına Göre Hakim Rüzgar Yönü Şekil- 29 Genel Jeoloji Haritası Şekil- 30 Genel Stratigrafik Kesit Şekil- 31 Manisa İli Deprem Haritası Şekil- 32 Proje Yerini Gösteren Heyelan Haritası Şekil- 33 Bakırçay Uzun Yıllar Aylık Ortalama Değerleri Şekil- 34 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (1) Şekil- 35 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (2) Şekil- 36 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (3) Şekil- 37 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (4) X

34 Şekil- 38 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (5) Şekil- 39 Manisa İli Orman Varlığı Şekil- 40 Manisa İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası Şekil- 41 Proje alanının ormanlık durumunu gösteren uydu haritası Şekil- 42 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Şekil- 43 Proje Alanı Vejetasyon Tipleri Şekil- 44. Deniş-II Sahası Jeolojik Kesiti Şekil- 45 Genel Şev Açısı, Yeraltı Su Seviyesi Ve Güvenlik Katsayısı Arasındaki İlişkiyi Gösteren Grafik Şekil- 46. Jeolojik Model Şekil- 47 Kireçtaşı Biriminde Basamak ve Genel Stabilite Analizi Şekil- 48 Kili Marn Birimde Basamak ve Genel Stabilite Analizi Şekil- 49 Killi Marn ve Linyit Biriminde Basamak ve Genel Stabilite Analizi Şekil- 50 Yeraltı Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Boykesit ve Enkesitleri Şekil- 51 Toplanma Havuzu Örnek Kesiti Şekil- 52 Toplanma Havuzu Örnek Detayı Şekil- 53 Örnek Boru Kesiti Şekil- 54 Atık Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Boykesiti Şekil- 55 Kuşaklama Kanalları Güzergahı (Alternatif-1) Şekil- 56 Kuşaklama Kanalları ve Tünel Güzergâhları (Alternatif-2) Şekil- 57 Proje Yerini Gösterir Karayolları Trafik Hacim Haritası, Şekil- 58 Sabit Yatak, Minimum Akışkanlaştırma Konumu, Kabarcıklı Ve Dolaşımlı Akışkan Yatak Şekil- 59 Dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazana Dayalı Termik Santral Temsili Akım Şeması Şekil- 60 Kömür Stok Sahası ve Kömür Alma Sistemi Örnek Şeması Şekil- 61 Baca Gazı SO 2 Arıtma Sistemi Şekil- 62 FGD Sistemi Tesis Akım Şeması Şekil- 63 Örnek ESP Sistemi Şekil- 64 Islak Soğutma Kulesi Çalışma Prensibi Şekil- 65 Islak Soğutma Kulesi Çalışma Prensibi Şekil- 66. Beton Santrali İş Akım Şeması Şekil- 67 Tabii Çekişli Hiperbolik Soğutma Kulesi Şekil- 68 Sedde Üzeri Kaplama Detayı Şekil- 69 Rezervuar Tabanı Kaplaması Sızdırmazlık Kaplaması Detayı Şekil- 70 Rezervuar Yamaçlarında Sızdırmazlık Kaplaması Detayı Şekil- 71 Rezervuar Yamaçlarında Palye Detayı Şekil- 72 II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi Üst Örtü Geçirimsizlik Sistemi Şekil- 73 Kül Depolama Sahası Uydu Görüntüsü Şekil- 74 Halkın Katılımı Toplantısı Şekil- 75 Halkin Katılımı Toplantısı XI

35 EKLER EK-1 EK-2 EK-3 EK-4 EK-5 EK-6 EK-7 EK-8 EK-9 EK-10 Yer Bulduru Haritası ÇED Raporu Özel Formatı Rodövans Sözleşmesi -İR: Nolu İşletme Ruhsatı ile İşletme İzni Fotokopisi -AR: Nolu Ruhsat Fotokopisi -ÇED Kapsam Dışı Yazısı Soma Kolin Termik Santrali Genel Yerleşim Planı Resmi Kurum Görüşleri -Manisa İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü Görüşü -Soma Belediyesi İçme-Kullanma Suyu Tedariki Yazısı -Soma Belediyesi Katı Atık Alım Yazısı -Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü Görüşü -Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü Görüşü -Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü Görüşü -İzmir 2 KVKBK Müdürlüğü ne Müracaat Dilekçesi -Manisa İl Kültür Turizm Müdürlüğü ne Müracaat Dilekçesi 1/ Ölçekli Topografik Harita -Etki Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita -Termik Santralin İstanbul-İzmir Otoyolu Kamulaştırma Sınırı Dışında Kaldığını Gösterir Topografik Harita 1/5.000 Ölçekli Kadastral Harita -1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası -1/ Ölçekli Meşcere Haritası -ÇED İnceleme Değerlendirme Formu Proje İş Termin Programı (Zamanlama Tablosu) EK-11 Akhisar Meteoroloji İstasyonu Onaylı Meteorolojik Veriler ( ) -Fevk Rasatları -Standart Zamanlarda Gözlenen En Yüksek Yağış değerleri EK-12 EK-13 EK-14-1/ Ölçekli Jeoloji Haritası -1/ Ölçekli Jeoloji Haritası -Jeolojik Kesitler -Bakırçay Ovası Hidrojeoloji Haritası -Eş Su Seviyeleri Haritası -Deprem Risk Analizi Kömür Ocaklarına İlişkin Sondaj Lokasyon Haritaları -Türkpiyale Ocağı Yıllara Göre Üretim Planı -Evciler Ocağı Yıllara Göre Üretim Planı -Kozluören Ocağı Yıllara Göre Üretim Planı -Deniş Ocağı Yıllara Göre Üretim Planı Kül Depolama Sahası Ön İnceleme Raporu Kül Depolama Sahası Taşkın Hidrolojisi Raporu XII

36 EK-15 EK-16 EK-17 EK-18 EK-19 EK-20 EK-21 Analizler -Kömür Analizi -Kül Analizi -Külde Radyoaktivite Analizi -Kömürde Civa Analizi -Su Analizi -Toprak Analizi Onaylı Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu Akustik Rapor -Su Denge Diyagramı -Anyon-Katyon Değiştirici Demineralizasyon Sistemi -Ters Osmos Demineralizasyon Sistemi Akım Şeması -Toz Dağılım Modellemesi - Hava Kalitesi Modelleme Raporu -Pasif Örnekleme Raporu Ekosistem Değerlendirme Raporu Sosyo Ekonomik Değerlendirme Raporu XIII

37 KISALTMALAR A.Ş. Anonim Şirketi Bkz. Bakınız ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği SKHKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği HKDY Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği BYTY Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği SKKY Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği BGD Bacagazı Desülfürizasyon(FGD) ESF Elektrostatik Filtre PM Partikül Madde NOx Azotoksit SO 2 Kükürtdioksit CO Karbonmonoksit CaSO 4 Kalsiyum Sülfat MWe Megawatt Elektrik MWm Megawatt Mekanik MWt Megawatt Termal MWh Megawatt Saat İR İşletme Ruhsatı AR Arama Ruhsatı ha. hektar km. kilometre m. metre m 2 metrekare m³ metreküp mm. milimetre µm mikrometre mg/nm 3 miligram/normalmetreküp no. numara ort. Ortalama sn. saniye vb. ve benzeri XIV

38 Projenin Teknik Olmayan Özeti HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım Ticaret A.Ş. tarafından; Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında; toplam kurulu gücü 3x150 MWe/480 MWm/1.198,4 MWt olan Soma Kolin Termik Santrali (Kül Depolama Sahası, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri, Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları) tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Soma Kolin Termik Santrali toplam kurulu gücü 3x150 MWe, mekaniksel gücü 480 MWm ve ısıl gücü ise 1.198,4 MWt dır. Söz konusu proje ile; rodövans sözleşmesi kapsamında işletilecek kömür ocaklarından elde edilen kömürden elektrik enerjisinin elde edileceği 3x150 MWe kurulu gücünde % 37,5 verimli termik enerji santrali, kullanılacak kömür yakıtının hazırlanacağı 1 adet kömür hazırlama ve ilave stok sahası, termik santralde açığa çıkan küllerin depolanacağı 1 adet kül depolama sahası, kullanılacak kömür için rodövans sözleşmesi kapsamında işletilecek maden ocakları (Deniş-2, Evciler, Türkpiyale, Kozluören), ile hazır beton üretimi için 2 adet hazır beton santrali (90.m 3 /sa) kurulacaktır. Termik Santralde ana yakıt olarak yılda ton yerli kömür (linyit) kullanılacak olup, kömürün kalorifik değeri 1700 kcal/kg dır. Bu kapsamda Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü (TKİ) ile Hidro-GEN Enerji İth. İhr. Dağ. Tic. A.Ş. arasında 30 yıllığına rodövans sözleşmesi imzalanmıştır. Rodövans sözleşmesi kapsamında İR: (Eski İR:4168) nolu ruhsat sahası içerisinde Deniş 2 Kömür Ocağı, Kömür Ocağı, Türkpiyale Kömür Ocağı, Kozluören Kömür Ocağı olmak üzere toplam 4 adet ocak işletilecektir. Kömür Ocakları; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Geçici 3. Maddesi hükmü gereğince ÇED yönetmeliği kapsamı dışında kalmaktadır. Termik Santralde yakıt olarak kullanılacak kömürün kimyasal bileşiminden dolayı kazanda yanma sırasında açığa çıkan SO 2 gazları kireç taşı (CaO) püskürtülmek suretiyle tutulacak ve SO 2 ; CaSO 4 olarak çökerek alçı taşını oluşturacaktır. Santralda yılda ton kireç taşı kullanımı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında gerekli olan kireç taşı; serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Termik Santralde yılda kw brüt, kw net elektrik üretimi söz konusudur. Santralde üretilecek elektrik; 380 kv luk enerji iletim hattına beslenecek ve iletim ve dağıtım şebekeleri aracılığıyla kullanıma arz edilecektir. Santralın yıllık çalışma süresi; yıllık standart 1 aylık genel bakım ve 5 yıllık periyotlarda 2 aylık genel bakım öngörülerek ve beklenmedik duraklamalar için % 95 lik bir efektif çalışma süresi düşünülerek ortalama saat alınmıştır. Tesiste 3 vardiyalı olarak çalışacaktır. i

39 Termik Santralde dolaşımlı akışkan yataklı kazan (circulated fluidized bed technology) teknolojisi kullanılacaktır. Termik santralde açığa çıkan SO 2 gazlarını tuttmak için iki kademeli desülfürizasyon yapılması ön görülmektedir. Bu durumda 1.kademede dolaşımlı akışkan yataklı kazanda sisteme kireçtaşı tozu kömürle birlikte verilerek oluşacak reaksiyon sonucu SO 2 gazı kısmen kazanda tutulacak ve alçıtaşı oluşacaktır. 2.Kademede ise; tesis edilecek BGD Ünitesinde baca gazının kireçtaşı ile absorbsiyonu sonucu alçıtaşı meydana gelecektir. Termik Santralde açığa çıkan NOx gazlarını turmak için ise kazan içerisinde kademeli hava beslemesi yapılacaktır. Kazanda düşük yanma sıcaklığı ( C) sayesinde düşük miktarda ısıl NOx ve kademeli hava beslemesi sayesinde düşük yakıt kaynaklı NOx oluşumu söz konusu olacaktır. Tesiste uçucu külleri tutmak için elektrostatik filtre bulunacaktır. Proje kapsamında proses ve soğutma amaçlı suyun temini amaçlı Koloğlu-1-2 Göletleri ve İsale Hatlarının tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda gerekli olan 400 l/s suyun; Sevişler Barajı Dip savak yapısı ve tesis edilecek göletlerin kendi havzasından temin edilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında inşaat aşamasında Termik Santral de yaklaşık 900 kişi, kül depolama sahasında yaklaşık 150 kişi, hazır beton santrallerinde yaklaşık 10 kişi, Koloğlu-1 Göleti inşaatında yaklaşık 100 kişi, Koloğlu-2 Göleti inşaatında yaklaşık 150 kişi çalışması planlanmaktadır. İşletme aşamasında ise; termik santralde yaklaşık 250 kişi, kömür ocaklarında ise pik dönemde yaklaşık 500 kişinin çalışması planlanmaktadır. Proje kapsamında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık suların oluşumu söz konusu olacaktır. Proje kapsamında çalışacak personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksular; kurulacak paket arıtma sistemlerinde arıtıldıktan sonra kurulacak dengeleme havuzunda işlemden geçtikten sonra kül nemlendirmede kullanılacaktır. Proje kapsamında işletme aşamasında oluşacak proses atıksuları; endüstriyel atık su arıtma sisteminde arıtıldıktan sonra dengeleme havuzuna gelecek buradan da yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılacaktır. Bu kapsamda; proses atıksularının dereye deşarjı söz konusu olmayacaktır. Proje kapsamında tesis edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu 2 Göleti nden yaklaşık 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) proses ve soğutma amaçlı su kullanımı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında oluşacak soğutma kulesi blöf suları; SKKY ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre tesis edilecek Koloğlu 2 Göletine deşarj edilecektir. ii

40 Proje kapsamında mühendislik yapılarının inşası için gerekli olan malzeme serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. İhtiyaç duyulan hazır beton için ise 2 adet 90 m 3 /sa kapasiteli Hazır Beton Santrali kurulacaktır. Hazır Beton Santralleri ; Termik Santral Saha sınırı bitişiğinde kurulacak olan kömür hazırlama ve ilave stok saha sınırları içerisinde konuşlandırılacaktır. Beton Santralleri inşaat süresince geçici olarak kullanılacak, inşaat bitimi sonrası kaldırılacaktır. Proje kapsamında çalışan personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile; termik santral saha sınırı bitişiğinde yer alan kömür hazırlama ve ilave stok sahası sınırları içerisinde 1 adet, Koloğlu-1 Gölet saha sınıları içerisinde 1 adet, Koloğlu-2 Gölet saha sınırları içerisinde 1 adet ve Kül depolama saha sınırları içerisinde 1 adet olmak üzere toplam 4 adet prefabrik şantiye kurulması planlanmaktadır. Prefabrik Şantiye içerisinde mutfak, yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapılar yer alacaktır. Proje kapsamında çalışacak personel her türlü sosyal ihtiyaçlarını burdan karşılayacak olup, aynı zamanda burada konaklayacaktır. Kül Depolama Sahası inşa işlemlerinde yaklaşık m 3 civarında kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır. Açığa çıkan kazı fazlası malzemenin m 3 ü (gövde altı ve rezervuar kazılarından elde edilebilecek kaya malzeme) yapılacak jeoteknik etüdler sonucu kullanılabilir olması durumunda özellikle gövde dolgularında gerekli kaya ufağı, riprap, koruyucu v.b. kaya dolguları için kullanılacaktır. Gövde Dolgusunun oluşturulacağı alan ile Kül Depolama Sahası birbirine bitişik konumdadır. Geriye kalan kullanılmayacak durumdaki m 3 kazı fazlası malzeme ise kül depolama sahası rezervuar sınırları dışında, Evciler Kömür Sahası sınırları içerisinde depolanacaktır. Proje kapsamında yaklaşık m 2 lik termik santral sahasında inşa aşamasında yaklaşık m 3 sıyırma kazısı ve yaklaşık m 3 temel kazısı işlemleri söz konusu olacaktır. Sahadan çıkacak kazı fazlası malzeme, temel ve çukur kısımların dolgusunda ve arazi tesviyesinde kullanılacak olup, kazı fazlası malzemenin tamamı kullanılacaktır. Proje kapsamında kömür hazırlama saha sınırları içerisinde ayrı bir alanda biriktirilecek olan toplam m 3 bitkisel toprak; erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayırmera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprak; yatırımın tamamlanmasından sonra çevre düzenlemesinde yeşil alan elde etmek amaçlı peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır. iii

41 Bölüm I: Projenin Tanımı ve Amacı Proje (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) Konusu, Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar Veya Hizmet Alanları Ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik Ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge Ve/Veya İl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri. Proje (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) Konusu, Faaliyetin Tanımı, Ömrü, HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım Ticaret A.Ş. tarafından; Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında; toplam kurulu gücü 3x150 MWe/480 MWm/1.198,4 MWt olan Soma Kolin Termik Santrali (Kül Depolama Sahası, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri, Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları) tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin yer bulduru haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-1). Soma Kolin Termik Santrali; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( Tarih ve Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi Ek-1 Listesi Madde 2) Termik Güç Santralleri Bent a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri kapsamında Çevresel Etki Değerlendirilmeye alınmıştır. Bu kapsamda hazırlanılan ÇED Başvuru Dosyası; Tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulmuştur Tarihinde Halkın Katılımı Toplantısı ve Tarihinde gerçekleştirilen Kapsamlaştırma ve Özel Format Belirleme Toplantısı katılımı sonrasında; proje konusu faaliyetin; özelliklerini, yerini, muhtemel etkilerini ve öngörülen önlemleri ortaya koymak amacı ile yürürlükteki ÇED Yönetmeliğinin 10. Maddesine istinaden tarihinde verilen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda iş bu ÇED Raporu hazırlanmıştır. ÇED Raporu Özel Formatı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2). Soma Kolin Termik Santrali toplam kurulu gücü 3x150 MWe, mekaniksel gücü 480 MWm ve ısıl gücü ise 1.198,4 MWt dır. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yakıt ısıl gücü için yapılmış olan hesaplamalar aşağıda verilmektedir. Isıl Güç (Yakıt Isıl Gücü, Anma Isıl Gücü): Bir yakma tesisinde birim zamanda yakılan yakıt miktarının yakıt alt ısıl değeriyle çarpılması sonucu bulunan asıl güç değerdir. kw, MW birimleri ile verilir. Isıl Güç: kg/saat x kcal/kg x 4.18 kj/kcal x h/3600 s = KW Birim Zamanda Tüketilen Yakıt: kg/saat Alt Isıl Değer: kcal/kg 4,18 kj : 1kcal 1 saat (h): 3600 s 1000 KW: 1 MW 1

42 Dizayn Isıl Güç: ton/yıl x 1000 kg/tonx1yıl/7000sax1700kcal/kgx4,18kj/kcalx1sa/3600s = ,5 KW = 1.198,4 MWt Söz konusu proje ile; rodövans sözleşmesi kapsamında işletilecek kömür ocaklarından elde edilen kömürden elektrik enerjisinin elde edileceği 3x150 MWe kurulu gücünde % 37,5 verimli termik enerji santrali, kullanılacak kömür yakıtının hazırlanacağı 1 adet kömür hazırlama ve ilave stok sahası, termik santralde açığa çıkan küllerin depolanacağı 1 adet kül depolama sahası, kullanılacak kömür için rodövans sözleşmesi kapsamında işletilecek maden ocakları (Deniş-2, Evciler, Türkpiyale, Kozluören), soğutma suyu temini amaçlı göletler ve isale hatları ile hazır beton üretimi için 2 adet hazır beton santrali (90.m 3 /sa) kurulacaktır. Termik Santralde ana yakıt olarak yılda ton yerli kömür (linyit) kullanılacak olup, kömürün kalorifik değeri 1700 kcal/kg dır. Bu kapsamda Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü (TKİ) ile Hidro-GEN Enerji İth. İhr. Dağ. Tic. A.Ş. arasında Manisa İli Soma İlçesi dahilindeki İR: ( Eski İR:4168 (S:34714) ruhsat nolu ,95 hektarlık kömür sahasında üretilen kömürün rodövans karşılığında asgari 450 MW kurulu gücünde termik santralde tüketilerek enerji üretilmesi koşulu ile 30 yıllığına rodövans sözleşmesi imzalanmıştır. Rodövans sözleşmesi ekte verilmektedir (Bkz.Ek-3). Rodövans sözleşmesi kapsamında İR: (Eski İR:4168) nolu ruhsat sahası içerisinde Deniş 2 Kömür Ocağı (1243 ha) Evciler Kömür Ocağı (601 ha), Türkpiyale Kömür Ocağı (98 ha), Kozluören Kömür Ocağı (207 ha)- Kozluören Ek Kömür Ocağı (484 ha), olmak üzere toplam 4 adet ocak işletilecektir. İR: Nolu İşletme Ruhsatı ile İşletme İzni Fotokopisi ekte verilmektedir (Bkz.Ek-4). Kömür Ocakları; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılamsına Dair Yönetmelik Geçici 3. Maddesi hükmü (1) 23/6/1997 tarihinden önce yatırım programına alınmış olup, 5/4/2013 tarihi itibarıyla planlama aşaması geçmiş olan veya ihalesi yapılmış olan veya üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesislere, Çevre Kanunu ve ilgili diğer yönetmeliklerde alınması gereken izinler saklı kalmak kaydıyla bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz gereğince ÇED yönetmeliği kapsamı dışında kalmaktadır (Bkz.Ek-4). Ancak; kömür ocaklarının çevresel etkileri rapor içersinde detaylı olarak irdelenmiştir. Kömür Ocaklarından; Deniş 2 Kömür sahasının 738 hektarlık bölümü İR:34714 Nolu (eski İR: 4168) saha içerisinde, 505 hektarlık bölümü ise AR: nolu ruhsat sahası içerisinde kalmaktadır. AR: Nolu ruhsat fotokopisi ekte verilmektedir (Bkz.Ek-4). Termik Santralde yakıt olarak kullanılacak kömürün kimyasal bileşiminden dolayı kazanda yanma sırasında açığa çıkan SO 2 gazları kireç taşı (CaO) püskürtülmek suretiyle tutulacak ve SO 2 ; CaSO 4 olarak çökerek alçı taşını oluşturacaktır. Santralda yılda ton kireç taşı kullanımı söz konusu olacaktır. 2

43 Termik Santralde yılda kw brüt, kw net elektrik üretimi söz konusudur. Santralde üretilecek elektrik; 380 kv luk enerji iletim hattına beslenecek ve iletim ve dağıtım şebekeleri aracılığıyla kullanıma arz edilecektir. Buna ek olarak; bu termik santralin kurulması ile inşaat ve işletme aşaması süresince kısa ve uzun vadede iş imkanı sağlanmış olacak yöre halkına da ekonomik katkı sağlayacaktır. Ancak; Enerji İletim Hattı bu rapor kapsamında değerlendirilmeyecek olup, ÇED yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Santralın yıllık çalışma süresi; yıllık standart 1 aylık genel bakım ve 5 yıllık periyotlarda 2 aylık genel bakım öngörülerek ve beklenmedik duraklamalar için % 95 lik bir efektif çalışma süresi düşünülerek ortalama saat alınmıştır. Tesiste 3 vardiyalı olarak çalışacaktır. Termik Santralde dolaşımlı akışkan yataklı kazan (circulated fluidized bed technology) teknolojisi kullanılacaktır. Akışkan yatakta yanma, kömür taneciklerinin sıcak akışkanlaştınlmış kum, kül ve/veya tutucu yatağında yanmasıdır. Dağıtıcı plakadan geçen primer hava- yatak malzemesini akışkanlaştırır ve yatağa alttan veya üstten beslenen kömürün yanmasını sağlar. Ayrıca; Çevre acısından daha temiz bir enerji kaynağı olmakla birlikte, AYY teknolojisi Avrupa Birliği nin (AB) Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği (Council Directive 96/61/EC) icin 2003 yılında yayınlanan referans dokumanda büyük yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerden (best available technique) birisidir. Söz konusu yönetmeliğin hukuki dayanağı çevrenin korunmasıdır. Yönetmeliğin 2 (11) maddesinde en iyi mevcut teknikler emisyon sınır değerlerine baz olacak şekilde ve bu prensibin uygulanamadığı durumlarda emisyonları ve çevreye etkiyi azaltacak şekilde tasarlanmış ve pratikte uygulanabilen en etkin ve ileri teknikler olarak tanımlanmıştır. Aynı maddede, mevcut teknik terimi ile elektrik üretiminde ekonomik ve teknik olarak uygulanabilir kapasiteye ulaşmış teknikler, en iyi terimi ile de çevrenin bir bütün olarak en üst seviyede korunmasını sağlayacak en etkili teknikler olarak tanımlanmıştır. Ayrıca; Aralık 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler/Dünya Bankası tarafından hazırlanmış olan Türkiye Enerji ve Cevre Değerlendirmesi Sentez Raporu nda da AYY teknolojisinin kömürden elektrik üretiminde kullanılabilecek en temiz kömür yakma teknolojilerinden biri olduğu vurgulanmıştır. Termik Santral; 3 adet dolaşımlı akışkan yataklı kazan, 3 adet elektrostatik çöktürücü, fanlar, 1 adet baca, desülfürizasyon sistemi, şalt sahası, buhar kazanı, kömür depolama sahası ve kömür besleme sistemleri, uçucu ve taban külü siloları, soğutma kulesi ile 1 adet buhar türbini ve jeneratörden oluşmaktadır. Bunların dışında; laboratuar binası, çalışma ofisi, idari bina, yangın söndürme sistemleri de bulunmaktadır. Soma Kolin Termik Santrali Genel Yerleşim Planı Planı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). 3

44 Termik Santral, Kömür Ocakları, Kül Depolama Sahası Ömrü Santralin ve Kömür Ocaklarının ekonomik ömrü 26 yıl (TKİ Sözleşmesi itibariyle) olarak belirlenmiştir. Kül Depolama Sahası Gövdesi iki alternatifli düşünülmüş olup, gövdenin tek kademeli olması halinde kül depolama sahası maksimum hacmi; 389 m kotta yaklaşık m 3, çift kademeli olması halinde ise yaklaşık m 3 olacaktır. Kül Depolama Sahasının tek kademeli olması (H=100 m) halinde, kül depolama ömrünün yaklaşık; Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 Toplam Yıl Sayısı = Toplam Hacim /Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 / m 3 = 31,6 yıl olacağı tahmin edilmektedir. Kül Depolama Sahasının çift kademeli olması (H=100 m) halinde, kül depolama ömrünün yaklaşık; Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 Toplam Yıl Sayısı = Toplam Hacim /Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 / m 3 = 33,8 yıl olacağı tahmin edilmektedir. 4

45 Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri. Termik Santrallar; termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştürüldüğü tesislerdir. Termik Santrallerde esas olarak fosil yakıtlar olan kömür, gaz ve petrol ürünleri kullanılır. Dünya da elektrik üretiminde en büyük pay fosil yakıtlardadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) nın hazırladığı aşağıdaki grafik primer enerji kaynaklarına yönelik olsa da elektrik üretiminde de durum farklı değildir. Şekil- 1 Dünya Primer Enerji Talep Projeksiyonu (IEA) Şekil- 2 Dünya Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı 5

46 2009 yılında Dünya Elektrik Üretiminin %41 i kömür, %21 i Doğal Gaz, %16 sı Hidrolik, %13 i Nükleer, %5 i petrol ve %4 ü diğer kaynaklardan karşılanmıştır yılı itibariyle Dünya da 860,9 Trilyon ton kömür rezervi bulunmaktadır. Bunun % 35,4 ü Avrupa ve Kuzey Asya da, %30,9 u Güney Doğu Asya da, % 28,5 i Kuzey Amerika da, % 3,8 i Orta Doğu ve Afrika da, % 1,5 u Güney ve Orta Amerika dadır. Dünya da 2010 yılında en büyük 10 üretici ve tüketici ülke aşağıdaki tablo da gösterilmektedir. Tablo Yılında Kömür Üretim ve Tüketiminde İlk 10 Ülke (BP) 2012 Kaynak: Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi, Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri, Tablodan da görüleceği gibi ilk 10 ülke Dünya üretiminde % 92,3 lük, ve Dünya tüketiminde %86,4 lük paya sahiptir. Türkiye de Kömür Türkiye de linyit rezervinin uzun yıllar 8,3 milyar ton olduğu söylenirken son 5 yıldaki MTA nın aramaları sonucu rezerv 12 milyar tona çıkmıştır. Aşağıdaki haritada Türkiye deki önemli kömür sahaları gösterilmektedir. 6

47 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 3 Türkiye de Kömür Sahaları (Kaynak: 7

48 Türkiye de Kömür Santralleri Türkiye de 2012 Şubat sonu itibariyle kömür yakan santralların kurulu gücü ,7 MW tır. Bunların 8.139,7 MW ı linyit, 335 MW ı yerli taşkömürü ve ı MW ithal kömür kullanırlar. Bu santrallar 2011 yılında 63,76 milyar kwh enerji üretmişlerdir ve 228,43 milyar kwh lik Türkiye toplam üretimlerindeki payları %27,91dir. Bu santralların MW ı EÜAŞ, 620 MW ı İşletme Hakkı Devri, MW Yap İşlet, MW Serbest Üretici Şirketler ve 289,7 MW Otoprodüktör Şirketler tarafından işletilmektedir. MTA ve TKG tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda mevcut rezervler dikkate alınarak yerli kömüre dayalı MW lık ilave santral kurulabileceği hesaplanmaktadır. 1 Aşağıda Türkiye deki bazı kömürlü santrallardan örnekler verilmektedir. Tablo- 2 Türkiye deki Linyit Santralleri 2012 Kaynak: Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi, Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri, Enerji üretimi için kullanılacak kaynak çeşitliliğinin artırılması, enerji politikamızın en önemli ilkelerinden biridir. Yerel kaynakların kullanımı, mümkün olduğu kadar desteklenmektedir. Türkiye de elektrik enerjisinin elde edilmesinde kullanılan temel yerel kaynaklar hidroelektrik enerji kaynakları ve fosil yakıtlardır. Diğer taraftan, Türkiye nin enerji sorununun giderilmesinde etken olacak önemli bir husus, emre amadeliği yüksek ve güvenilir baz yük santrallerine sahip olması şartıdır. 1 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi, Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri,

49 Ülkemizde, enerji politikalarının ana hedefi, ihtiyacımız olan enerjinin zamanında, güvenilir, ucuz, kaliteli, temiz ve öngörülen kalkınma hızı ile sosyal gelişmeyi destekleyecek şekilde temin edilmesi olarak belirlenmiştir. Enerji üretiminde verimliliğin arttırılması, mümkün olduğu kadar, yerli kaynakların kullanımına öncelik verilmesi ve yerli kaynakların değerlendirilmesinin yanı sıra, daha temiz enerji kaynaklarının kullanılması ile kaynak çeşitliliğinin sağlanmasına da özen gösterilmesi, enerji politikalarımızın önemli prensiplerindendir. Bu kapsamda; elektrik enerjisi üretiminde ağırlıklı olarak hidrolik kaynaklar ve yerli linyitler kullanılması gerekmektedir. Türkiye nin yağış rejiminin zaman ve yer bakımından oldukça düzensiz olması ve meteorolojik koşullara bağlı olarak sık periyotlarla değişim göstermesi nedeniyle, hidrolik santraller enerji arzı güvenirliliği açısından belli ölçüde risk taşımaktadır. Elektrik üretiminde kömürün kullanımı, yatırımcıları çevre dostu ve verimliliği daha yüksek elektrik üreten teknolojiye yatırım yapmaya zorlamaktadır. Gelişmiş teknolojiler kullanımıyla, elektriğin birim üretimine karşılık daha az yakıt kullanımı ile gaz emisyonları ve diğer kirletici miktarları azaltılmaktadır. Teknolojik gelişmeler ve araştırmalar sonucu gelişmekte olan ülkelerdeki eski elektrik santrallarının verimliliği % 33 seviyesinde iken, modern teknoloji verimliliği % 43 seviyelerine çıkmış olup, ilerleyen yıllarda bu verimin daha da arttırılması beklenmektedir. Projede uygulanacak olan dolaşımlı akışkan yatak teknolojisi dünyada başarılı uygulamaları bulunan, güvenilirliği ve yanma veriminin üstünlüğü ile dünyaca kabul edilmiş bir teknolojidir. Söz konusu projenin temel amacı, ülkemizin doğal kaynaklarını etkin biçimde kullanarak, bölgenin kalkınma potansiyelini ortaya çıkarmak, elektrik üretiminde Türkiye nin yerli yakıt rezervlerinin kullanımını artırmak ve üretilen elektrik enerjisi ile enerjide Türkiye nin dışa bağımlılığını azaltmaktır. Yapılması planlanan projenin; ülkemizin kaynak çeşitliliğine yardımcı olacağı, doğal gaz kullanımını azaltacağı ve arz güvenliğine katkı sağlayacağı ön görülmektedir. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, yabancı yatırımları Türkiye ye çekerek, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. 9

50 Bölüm II: Proje İçin Seçilen Yerin Konumu II.1. Proje Yer Seçimi (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planının İlgili Paftası, Plan Hükümleri ve Lejantı Proje Sahasının Bu Plan Üzerinde Gösterilmesi. Doğruluğu Onanmış Olan Faaliyet Yerinin, Lejant ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, (Plan Notları Ve Hükümleri), Onaylı Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı (Plan Notları ve Lejantları Aslının Aynıdır Islak Tasdikli) Üzerinde Gösterimi, Kıyı Yapılarına İlişkin Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı Tarafından Onaylı 1/1000 Ve 1/5000 Ölçekli İmar Planları Aslının Aynıdır Islak Tasdikli, Proje konusu faaliyet; HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım Ticaret A.Ş. tarafından; Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında; tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Soma Kolin Termik Santrali Projesi işini kapsamaktadır. Soma Kolin Termik Santrali Projesi; Kül Depolama Sahası, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri ile Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları Projesini kapsamaktadır. Termik Santral Termik Santral Sahası; Manisa İline kuşuçuşu yaklaşık 65 km mesafede, Soma İlçesine ise kuşuçuşu yaklaşık 3,5 km mesafede yer almaktadır. Yapımı planlanan termik santralin yer seçiminde; kömür sahalarına yakınlığı, TKi ile Hidro- Gen arasında rodövans sözleşmesinin yapılmış olması, sahanın jeolojik yapısı, topografyası, yerleşim yerlerine olan uzaklık, sahaya ulaşım ve nakliye imkanları ve hakim rüzgar yönü dikkate alınmıştır. Kül Depolama Sahası Kül Depolama Sahası; Manisa İline kuşuçuşu yaklaşık 70 km mesafede, Soma İlçesine ise kuşuçuşu yaklaşık 8,5 km mesafede yer almaktadır. Kül Depolama Sahasının yer seçiminde Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik MADDE 15 (1) Düzenli depolama tesis sınırlarının yerleşim birimlerine uzaklığı I. sınıf düzenli depolama tesisleri için en az bir kilometre, II. sınıf ve III. sınıf düzenli depolama tesisleri için ise en az iki yüz elli metre olmak zorundadır. Hükmü baz alınmıştır. Kül depolama sahası olarak seçilen yerin topografyasının depolamaya uygun olması, vadi görünümünde olması ve çevresinde kömür sahaları ve termik santral sahası için seçilen yerlerden ötürü başka bir alan planlanamamasından ötürü başkaca bir saha düşünülmemiştir. 10

51 Kömür Ocakları Kömür; nebatların bataklık alanlarda birikmesi sonucu oluşan tabakaların değişime uğraması neticesi meydana gelmiştir. Bu tabakalar üzerine çeşitli çökeltilerin birikmesi ve yer hareketleri sonucu derinliklere gömülmüştür. Gömülmüş olan bu nebatlar; artan ısı ve basınca maruz kaldıklarında bünyelerinde fiziksel ve kimyasal değişikliğe uğrayarak kömüre dönüşürler. Bu proses milyonlarca yıl içinde gerçekleşerek kömürler organik olgunluklarına göre Linyit, Alt bitümlü, Kömür, Bitümlü kömür ve Antrasit tiplerine ayrılırlar. Madencilikte, üretilen maden; formasyonun oluşum şartlarına bağlı olduğundan ötürü; madencilik faaliyetleri yer alternatifi olmayan faaliyetlerdir. Proje alanının uydu haritası, yol haritası ve arazi haritası üzerindeki görünümü aşağıdaki şekillerde verilmektedir. 11

52 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Türkpiyale Kömür Sahası Kozluören Kömür Sahası Kül Depolama Sahası Evciler Kömür Sahası Deniş-II Kömür Sahası Termik Santral Evciler Kömür Sahası Şekil- 4 Proje Alanının Görünümü (1) 12

53 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Türkpiyale Kömür Sahası Kozluören Kömür Sahası Kül Depolama Sahası Evciler Kömür Sahası Evciler Kömür Sahası Deniş-II Kömür Sahası Termik Santral Evciler Kömür Sahası Şekil- 5 Proje Alanının Görünümü (2) 13

54 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Türkpiyale Kömür Sahası Kozluören Kömür Sahası Kül Depolama Sahası Evciler Kömür Sahası Evciler Kömür Sahası Deniş-II Kömür Sahası Termik Santral Evciler Kömür Sahası Şekil- 6 Proje Alanının Görünümü (3) 14

55 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Sevişler Barajı Dip Savağında Derivasyon L=1.400 m Boru Hattı (L=2.400 m) Koloğlu-1 Göleti Boru Hattı (L=8.500 m) İletim Hattı Evciler Regülatörü Bypass Hattı L=4.500 Koloğlu-2 Göleti Boru Hattı L=3.000 m Deşarj Hattı (L=3.500 m) Termik Santral Deşarj Hattı Boru Hattı Bypass Hattı Şekil- 7 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) 15

56 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Sevişler Barajı Dip Savağında Derivasyon L=1.400 m Boru Hattı (L=2.400 m) Koloğlu-1 Göleti Boru Hattı (L=8.500 m) İletim Hattı Evciler Regülatörü Bypass Hattı L=4.500 Boru Hattı L=3.000 m Deşarj Hattı (L=3.500 m) Termik Santral Deşarj Hattı Boru Hattı Bypass Hattı Şekil- 8 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) 16

57 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Sevişler Barajı Dip Savağında Derivasyon L=1.400 m Boru Hattı (L=2.400 m) Koloğlu-1 Göleti Boru Hattı (L=8.500 m) İletim Hattı Evciler Regülatörü Bypass Hattı L=4.500 Boru Hattı L=3.000 m Deşarj Hattı (L=3.500 m) Termik Santral Şekil- 9 Proje Alanının Görünümü (Göletler ve İsale Hattı) Deşarj Hattı Boru Hattı Bypass Hattı 17

58 Termik Santral, Kül Depolama Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası, Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları; TKİ Genel Müdürlüğü ile Hidro-GEN arasında yapılan Rodövans Sözleşmesi kapsamında bulunan ruhsat sahası sınırları içerisinde yer alacaktır. Bu kapsamda; ruhsat sahası; Manisa İli ne kuşuçuşu yaklaşık 65 km mesafede, Soma İlçesine kuşuçuşu yaklaşık 2 km mesafede yer almaktadır. Proje alanı; Soma Belediyesi mücavir alanı sınırları dışında kalmakta olup, projenin yapılmasında imar açısından herhangi bir sıkıntı olmadığına dair Manisa İl Özel İdaresi İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü nden görüş alınmıştır (Bkz.Ek-6). Proje alanı; Manisa J19-A3, J19-B4, J19-D2, J19-C1 pafta nolu 1/ Ölçekli topografik haritada kalmaktadır. Proje yerini, yakın yerleşim birimlerini, sanayi yerleşimlerini ve mesafelerini gösterir 1/ ölçekli topografik harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-7). Proje sahasına ilişkin tapu bulunmamaktadır. Ancak; tesis edilmesi düşünülen termik santral toplam 110 parselden oluşmakta olup, tapu sicil kayıtlarında parsellerin büyük bir bölümü zeytinlik-tarla olarak tanımlanmaktadır. Proje yeri işaretlenmiş 1/5.000 Ölçekli Kadastral Harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Santral Sahası; büyük toprak gruplarından kolüvyal toprak ve kırmızı akdeniz toprakları grubuna girmektedir. Arazi kullanım kabiliyet sınıflamasına göre ise tarımsal kullanıma elverişli I. ve VII. sınıf topraklar üzerinde yer almaktadır. Sahaya ilişkin 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ve Lejandı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden temin edilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu na göre ,13 m 2 olan proje sahasının işletme şekli Koru ve bozuk koru olup mevcut ağaç cinsleri, Çz (Kızılçam), Çk (Karaçam) ve M (Meşe) dir. Meşçere tipleri ise şu şekildedir: Çza (Kızılçam, a çağ sınıfı), Çza0 (Kızılçam, a çağ sınıfı, boşaltılmış gençleştirme alanı), Çzab3 (Kızılçam, a çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzb2 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzb3 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzbc2 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzbc3 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzc1 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 1 kapalılık), Çzc2 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzc3 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzcd1 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 1 kapalılık), Çzcd2 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzcd3 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzd1 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 1 kapalılık), ÇzÇkc2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), ÇzÇkc3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇzÇkcd2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), ÇzÇkcd3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), ÇkÇzc3 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇkÇzcd2 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), BÇz (Bozuk Kızılçam), BÇk (Bozuk Karaçam), BM (Bozuk Meşe), OT (Ağaçsız Orman Toprağı), Z (Tarım Arazisi). İnceleme Değerlendirme Formu ve 1/ Ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Söz konusu proje sahasının içerisinde bulunduğu Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı için yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Bu itibarla; onaylanmış büyük ölçekte çevre düzeni planı bulunmamaktadır. 18

59 Proje konusu faaliyet alanına ilişkin 1/1.000 Ölçekli uygulama imar planı ya da 1/5.000 ölçekli nazım imar planı bulunmamaktadır. Proje kapsamında; planlanan tesisler için ÇED Olumlu Belgesinin alınmasına müteakip, 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı teklifleri hazırlanılarak Manisa İl Özel İdaresi ne müracaatlar yapılacaktır. Proje konusu faaliyet kara tarafında planlandığından ve kıyı tarafında yapılacak herhangi bir yapı olmadığından, kıyı tarafına ilişkin imar planları ile ilgili herhangi bir çalışmada bulunmamaktadır. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Manisa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. Proje konusu faaliyet; 10 Ağustos 2005 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik (Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik : R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G. 16/8/2011 Tarih ve Sayı, Değişik: Tarih ve Sayı) Ek-2 Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi A) 1.Sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi Madde 1.1 Toplam ısıl gücü 20 megavat (MW) ve üzeri kapasitede olan yakma tesisleri ile termik enerji santralleri, listesinde yer almaktadır. Bu sebeple İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Madde 6 gereğince: Termik Santral İçin İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır. Projenin ÇED sürecinin tamamlanmasından sonra Manisa İl Özel İdaresi ne başvuruda bulunulacaktır. Mevzuat açısından İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereği Yer Seçimi, Tesis Kurma İzni ve tesis kurulduktan sonra iş yeri açma ve çalışma ruhsatı alınacaktır. Bu aşamada oluşturulacak olan ve yönetmelikte belirtilen İnceleme Kurulunca, belirlenecek Sağlık Koruma Bandı mesafesine meri mevzuat gereği ilgili kurumların onayı alınarak riayet edilecektir. 19

60 II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin (Termik Santral, Kül Depolama Alanı) Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi, Kıyı-Kenar Çizgisinin ve Batimetrik Bilgilerin Vaziyet Planı na İşlenmesi Ve Koordinat Noktalarının Gösterilmesi) Proje konusu faaliyet; TKİ Genel Müdürlüğü ile Hidro-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım Ticaret A.Ş. arasında yapılan rodövans sözleşmesi kapsamında olan ruhsat sahası sınırları içerisinde gerçekleştirilecektir. Ruhsat saha sınırları içerisinde; Termik Santral ( m 2-49 Ha), kül depolama sahası ( ,52 m 2-329,40 ha), Deniş-2 Kömür Ocağı ( ,24 m Ha), Evciler 1 Kömür ocağı ( ,19 m 2 (643 Ha), Evciler 2 Kömür Ocağı ( ,12 m 2-153,01 Ha), Türkpiyale Kömür Ocağı ( ,72 m 2-98 Ha), Kozluören Kömür Ocağı ( ,57 m 2-206,8 Ha), Kozluören Ek Kömür Ocağı ( m Ha) yer alacaktır. Termik Santral Termik Santral Sahasının güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Yırca Köyü, kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Evciler Köyü, kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Küçük Güney Köyü, kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Büyük Güney Köyü bulunmaktadır. Termik Santral Sahasının kuzey istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Evciler 1 Kömür Sahası, kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 875 m mesafede Evciler 2 Kömür Sahası bulunmaktadır. Sahanın güney istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafeden demiryolu, m mesafeden Akhisar Bergama karayolu (D-240) geçmektedir. Termik Santral Sahasına en yakın konut; santral sahasının güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 420 m mesafede sadece yazları kullanımda olan baraka tarzındaki yapıdır. Termik santral sahasının güney istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 1500 m mesafeden sürekli akış gösteren Bakır Çayı, mevsimsel akış gösteren Kör Deresi, güney istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 875 m mesafeden mevsimsel akış gösteren Esme Deresi geçmektedir. Termik Santralin bitişiğinden mevsimsel akış gösteren Kırmızı Deresi geçmektedir. Ayrıca; termik santral sahasının güney batı istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 500 m mesafede Soma Termik Santrali bulunmaktadır. Termik Santral; 3 adet dolaşımlı akışkan yataklı kazan, 3 adet elektrostatik çöktürücü, fanlar, 1 adet baca, desülfürizasyon sistemi, şalt sahası, buhar kazanı, kömür depolama sahası ve kömür besleme sistemleri, uçucu ve taban külü siloları, soğutma kulesi ile 1 adet buhar türbini ve jeneratörden oluşmaktadır. Bunların dışında; laboratuar binası, çalışma ofisi, yangın söndürme sistemleri de bulunmaktadır. Soma Kolin Termik Santrali içinde bulunacak üniteler aşağıdaki tabloda görülmektedir. Soma Kolin Termik Santrali Genel Yerleşim Planı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). 20

61 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 SOĞUTMA SUYU KLORLAMA ÜNİTESİ TÜRBİN ODASI ACİL DURUM YAĞ TANKI DESÜLFÜRİZASYON TESİSLERİ HİDROJEN DEPOLAMA TESİSİ KÖMÜR DEPOLAMA SAHASI TABAN KÜLÜ SİLOSU ŞALT SAHASI KONTROL TANKI KAZAN FAN ATÖLYE ŞALT SAHASI TABAN KÜLÜ SİLOSU KAZAN FAN FUEL OİL POMPA ODASI YAĞ DEPOLAMA TANKI KAZAN FAN MAKİNE-EKİPMAN PARKI ÇÖKELTME HAVUZU KIRMA ÜNİTESİ TRANSFER KULESİ KÖMÜR BESLEME KONTROL BİNASI AMBAR YANGIN SİSTEMİ İDARİ BİNA GÜVENLİK BİNASI SOĞUTMA KULESİ YEMEKHANE KAZAN BESLEME SUYU ARITMA SİSTEMİ LABORATUAR BİNASI ASİT ALKALİ DEPOLAMA ÜNİTESİ Şekil- 10 Soma Kolin Termik Santrali Genel Yerleşim Planı SU DEPOSU DEMİNERALİZE SU TANKI ASİT ALKALİ DEPOLAMA ÜNİTESİ EVSEL ATIKSU ARITMA SİŞTEMİ ENDÜSTRİYEL ATIKSU ARITMA SİŞTEMİ SOĞUTMA SUYU KLORLAMA ÜNİTESİ 21

62 Soma Kolin Termik Santral Sahası m 2 konşlandırılacaktır. (49 hektar) lik bir alanda Tablo- 3 Soma Kolin Termik Santrali Projesi Kapsamında Kurulacak Ünitelerin Kapalı Alanları Ünite Adet Boyut (m 2 ) Yükseklik (m) Kat/Platform Sayısı Buhar Türbini Buhar Türbini Binası GT 3 3 x 69 açıkta duruyor yok UAT 3 3 x 49 açıkta duruyor yok SAT açıkta duruyor yok Kontrol Ünitesi Servis Binası Kazanlar Akışkan Yataklı Kazan & ESF 3 2 x DeSOx Sistemleri 2 2 x 866 açıkta duruyor yok Kompresör & ESF Kontrol Binası Uçucu Kül Hava Üfleme Ünitesi-Taban Külü/Uçucu Kül Silosu yok Soğutma Sistemi Kazan Besleme Suyu Arıtma Ünitesi Laboratuar Binası Asit&Alkali Depolama Ünitesi Soğutma Suyu Klorlama Ünitesi açıkta duruyor yok Soğutma Suyu Pompa Odası Su Deposu Soğutma Kulesi yok Pompa Odası Yangın Sistemi Arıtma Endüstriyel Atıksu Arıtma Ünitesi Evsel Atıksu Arıtma Ünitesi Kömür Depolama Sahası (Konveyor, transfer, kırma) açıkta duruyor yok Çökeltme Havuzu Makine-Ekipman Parkı açıkta duruyor yok Kömür Besleme Kontrol Ünitesi Kül Depolama Sahası açıkta duruyor yok 329 ha Yardımcı Yakıt Fuel Oil Fuel Oil Depo Alanı (Yağ Depolama Tankı-Fuel Oil Pompa Odası-Yangın Söndürme Sistemi) 1 tank açıkta duruyor, pompa odası 4 mt yüksekliğinde Hidrojen Depolama Ünitesi açıkta duruyor İdari Bina Yemekhane Atöyle-Ambar Güvenlik Kulubesi Kaynak: Soma Kolin Termik Santrali Vaziyet Planı 1 22

63 Baca; Termik Santralde 3 adet kazan bulunacak olup, 3 adet kazan için ortak bir baca düşünülmüştür. Bu durumda; baca yüksekliği 180 m, baca çapı; 7 m, baca gazı hızı; 22,2 m/s ve baca gazı sıcaklığı 107 o C olarak seçilmiştir. Soma Kolin Termik Santrali Temsili Resmi aşağıdaki şekilde görülmektedir. Şekil- 11 Termik Santral Temsili Resim Kül Depolama Sahası Termik Santralde açığa çıkan kül ve alçıtaşının değerlendirilemeyeceği varsayılarak, en kötü durum senaryosu düşünülerek 1 adet kül depolama sahası belirlenmiştir. Kül Depolama Sahası yaklaşık 329 hektar büyüklüğünde olup, Rodövans Sözleşmesi yapılan ruhsat saha sınırları içerisinde kalmaktadır. Kül Depolama Sahasının kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Kozluören, güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Evciler Köyü bulunmaktadır. Kül Depolama Sahasının içinden sürekli akış gösteren Keçikaya Deresi, Çıkırgan Deresi ile mevsimsel akış gösteren Sumak Deresi geçmektedir. Kül Depolama sahasının güneydoğu istikametinde ve yaklaşık m mesafede Deniş 2 Kömür sahası, güneybatı istikametinde ve yaklaşık 500 m mesafede Evciler Kömür Sahası, kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Kozlu Ören Kömür Sahası yer almaktadır. Kül depolama Sahasına en yakın yerleşim birimi; sahanın güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Kozluören Köyü dahilinde bulunan konuttur. 23

64 Proje konusu faaliyet kara tarafında planlandığından ve kıyı tarafında yapılacak herhangi bir yapı olmadığından, kıyı tarafına ilişkin imar planları ile ilgili herhangi bir çalışmada bulunmamaktadır. Kömür Ocakları Proje kapsamında termik santralde yakıt olarak kullanılacak olan kömürün; TKİ uhdesinde olan 4 adet ocaktan (Deniş-2 Kömür Sahası, Kozluören Kömür Sahası, Türkpiyale Kömür Sahası ve Evciler Kömür Sahası) elde edilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda; TKİ ile Hidro-Gen arasında 30 yıllığına Rodövans Sözleşmesi imzalanmıştır. Madencilik ve Termik Santral işletmeciliğinin yapılacağı bölgelerde Deniş, Evciler, Kozluören, Türkpiyale, Yırca ve Tekel Işıklar köyleri bulunmaktadır. Soma ilçesine Deniş köyü kuşuçuşu yaklaşık 12 km, Kozluören kuşuçuşu yaklaşık 20 km, Evciler kuşuçuşu yaklaşık 5 km, Yırca kuşuçuşu yaklaşık 4 km, Türkpiyale kuşuçuşu yaklaşık 28 km ve Tekel Işıklar kuşuçuşu yaklaşık 17 km uzaklıkta olup, ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Evciler Kömür sahası için iki ayrı yer belirlenmiş olup, Evciler Kömür Sahası-1 yaklaşık 643 hektarlık, Evciler Kömür Sahası-2 ise yaklaşık 153 hektarlık bir yer kaplamaktadır. Santral Sahasının kuzey istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1000 m mesafede Evciler-1 Kömür Sahası, kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 750 m mesafede Evciler-2 Kömür Sahası yer almakta olup, sahada kapalı işletme yöntemi ile kömür üretimi söz konusu olacaktır. Deniş-II Kömür Sahası (1242 ha); Deniş-2 Köy merkezinde yer almakta olup; köyün tamamının kamulaştırılması öngörülmektedir. Sahanın güney istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Bayat İlçesi, kuzey doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafdede TekeliIşıklar Köyü yer almaktadır. Kozluören Kömür Sahası (691 ha); Kül Depolama Sahasının kuzeydoğu istikametinde ve kuşçuşu yaklaşık 625 m (en yakın sınır noktası referans kabul edilerek) mesafede yer almaktadır. Kozluören Kömür Sahası üretim yerine en yakın yerleşim yeri yaklaşık 650 m mesafede yer almaktadır. Türkpiyale Sahası (0,54 ha); Bozarmut Köyü nün kuzey batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede yer almaktadır. Türkpiyale Kömür sahası üretim yerine en yakın konut kuşuçuşu yaklaşık 150 m mesafede yer almaktadır. Göletler Proje kapsamında soğutma suyu ve proses amaçlı su temini amaçlı Koloğlu-1 Göleti ve Koloğlu-2 Göleti, Evciler Regülatörü ile isale hatlarının tesis edilmesi söz konusudur. Proje sahası; Manisa İline kuşuçuşu yaklaşık 90 km, Soma İlçesine ise kuşuçuşu yaklaşık 5 km uzaklıkta olup ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Yol ve iklim koşulları elverişli olup, her mevsim sorunsuz olarak ulaşım mümkündür. Koloğlu 1 Göleti aksı Sevişler Barajı mansabında, Uruzlar Köyü nün güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede, Beyce Köyü nün güney batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede, Dualar Köyü nün kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede yer almaktadır. Koloğlu-1 Göleti aks yerine en yakın konut; kuşuçuşu yaklaşık 50 m mesafede yer almaktadır. 24

65 Koloğlu 2 Göleti Soma İlçesinin kuzeyinde, santral sahasına kuşuçuşu yaklaşık 3 km mesafededir. Gölet aksı; Soma İlçe Merkezinin kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede yer almaktadır. Koloğlu-2 Göleti aks yerine en yakın konut; kuşuçuşu yaklaşık 50 m mesafede yer almaktadır. Evciler Regülatörü; Evciler Köyünün doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1 km mesafededir. Evciler Regülatör yerine en yakın konut; regülatör yerinin kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 500 m mesafede yer almaktadır. Hazır Beton Santrali Proje kapsamında mühendislik yapılarının inşası için gerekli olan malzeme serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. İhtiyaç duyulan hazır beton için ise 2 adet 90 m3/sa kapasiteli Hazır Beton Santrali kurulacaktır. Hazır Beton Santralleri ; Termik Santral Saha sınırı bitişiğinde kurulacak olan kömür hazırlama saha sınırları içerisinde konuşlandırılacaktır. Beton Santralleri inşaat süresince geçici olarak kullanılacak, inşaat bitimi sonrası kaldırılacaktır. Şantiyeler Proje kapsamında çalışan personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile; termik santral saha sınırı bitişiğinde yer alan kömür hazırlama ve İlave Stok Sahası sınırları içerisinde 1 adet, Koloğlu-1 Gölet saha sınıları içerisinde 1 adet, Koloğlu-2 Gölet saha sınırları içerisinde 1 adet ve Kül depolama saha sınırları içerisinde 1 adet olmak üzere toplam 4 adet prefabrik şantiye kurulması planlanmaktadır. Prefabrik Şantiye içerisinde mutfak, yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapılar yer alacaktır. Proje kapsamında çalışacak personel her türlü sosyal ihtiyaçlarını burdan karşılayacak olup, aynı zamanda burada konaklayacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Sahası Kül Depolama Sahası inşa işlemlerinde yaklaşık m 3 civarında kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır. Açığa çıkan kazı fazlası malzemenin m 3 ü (gövde altı ve rezervuar kazılarından elde edilebilecek kaya malzeme) yapılacak jeoteknik etüdler sonucu kullanılabilir olması durumunda özellikle gövde dolgularında gerekli kaya ufağı, riprap, koruyucu v.b. kaya dolguları için kullanılacaktır. Gövde Dolgusunun oluşturulacağı alan ile Kül Depolama Sahası birbirine bitişik konumdadır. Geriye kalan kullanılmayacak durumdaki m 3 kazı fazlası malzeme ise kül depolama sahası rezervuar sınırları dışında, Evciler Kömür Sahası sınırları içerisinde depolanacaktır. Proje kapsamında yaklaşık m 2 lik termik santral sahasında inşa aşamasında yaklaşık m 3 sıyırma kazısı ve yaklaşık m 3 temel kazısı işlemleri söz konusu olacaktır. Sahadan çıkacak kazı fazlası malzeme, temel ve çukur kısımların dolgusunda ve arazi tesviyesinde kullanılacak olup, kazı fazlası malzemenin tamamı kullanılacaktır. Proje kapsamında kömür hazırlama ve ilave stok sahası sınırları içerisinde ayrı bir alanda biriktirilecek olan toplam m 3 bitkisel toprak; erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprak; yatırımın tamamlanmasından sonra çevre düzenlemesinde yeşil alan elde etmek amaçlı peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır. 25

66 Bölüm III: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı Ve Finans Kaynakları Düşünülen Finansman Kaynakları Hidro-Gen İth. İhr. Dağıtım ve Ticaret A.Ş. tarafından kurulması planlanan Soma Kolin Termik Santrali toplam yatırım tutarı USD olarak tahmin edilmektedir. Gerekli finansmanın yatırım dönemi kredi faizleri ve işletme sermayesi dahil olmak üzere USDlık (% 25) bölümü özkaynaklardan, USDlık (% 75) bölümü ise kredi kaynaklarından karşılanacaktır. Bu proje konusu yatırım için alınacak kredinin, LIBOR+ % 3 faizli (%4 faiz oranlı) 4 yıl geri ödemesiz 10 yıl vadeli dış kaynaklı olması öngörülmüştür. Üretim Maliyeti Enerji Üretimi Soma Kolin Termik Santralı emre amedeliği %79 alınarak ekonomik analiz yapılmıştır. Soma Kolin Termik Santralının yıllık üretimi, tam kapasitede 7000 saat çalışmasına karşılık gelen üretim olarak alınmıştır. Santralın iç tüketimi brüt üretiminin, ıslak sisteme göre % 11 olacak şekilde kabul edilmiştir. Santralın üretime geçme süresi işin başlangıç tarihinden 48 ay olarak öngörülmüştür. Tablo- 4. Soma Kolin Termik Santrali Yatırım Programı Yatırım Maliyeti ($/kw) Santral Kurulu Gücü (MW) 3x150 Santral İç ihtiyacı (%) 11 Tam Yükte Yıllık Çalışma Süresi (saat/yıl) Yıllık Brüt Enerji Üretimi (*1000 kw/yıl) Yıllık Net Enerji Üretimi (*1000 kw/yıl) Satılabilir Enerji (*1000 kw/yıl) Kazan Teknolojisi Akışkan Yatak Toplam Yatırım Bedeli (USD) Santral Kuruluş Süresi (yıl) 4 Ekonomik Ömür (yıl) 26 Ortalama Üretim Maaliyeti (cent/kwh) 5,14 Proje Bazında İç K rlılık Oranı (%) 13,8 Özkaynak Oranı (%) 25 26

67 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması Veya Zamanlama Tablosu Yapımı Planlanan Santral İçin iş termin programı; idari işlemler (ÇED, üretim lisansı, imar işlemleri, kamulaştırma, orman izinleri, su temin izinleri, enerji bağlantı-sistem kullanım anlaşmaları, yatıım teşvik belgesi, inşaat izinleri), inşaat işlemleri ve kamulaştırmalar, teknolojik tedarikçilerinin seçimi ve finansman, mühendislik hizmetleri ve projelendirme (ön mühendislik hizmetleri, santral inşai ve mimari projeleri, santral çelik yapıları projeleri, santral ekipmanları, elektro mekanik projeleri, santral su temin hattı projeleri, şalt sahası projeleri) inşaat ve montaj işlemleri, testler ve devreye alma işlemlerinden oluşmaktadır. Bu kapsamda; inşaat öncesi ilk 18 aylık dönemde; idari işlemler, inşaat işlemleri ve kamulaştırma, teknolojik tedarikçilerinin seçimi ve finansman işlemlerinin tamamlanması öngörülmektedir. Toplam 28 aylık dönemde tamamlanması planlanan Mühendislik ve Proje Hizmetlerinin ise bir bölümünün (ilk 13 ay) inşaat öncesi dönemde bir bölümünün ( sonraki 15 ay) ise inşaat döneminde tamamlanması planlanmaktadır. Proje kapsamında inşaat işleri ve montaj çalışmalarının ise yaklaşık 27 ayda tamamlanması öngörülmektedir. Bu durumda; santral ile ilgili tüm çalışmaların (inşaat öncesi, inşaat dönemi, işletmeye alma) yaklaşık 5,5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Projeye ilişkin zamanlama tablosu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-10). III.3.Projenin Fayda-Maliyet Analizi Türkiye hemen hemen her çeşit enerji kaynağına sahiptir. Ancak hidrolik ve kömür dışındaki bu kaynaklar ülkenin ihtiyacını karşılayacak seviyede değildir. Kömür ve hidrolik enerji yerli üretimde önemli pay teşkil etmektedir. Kömür, doğalgaz ve petrol ise enerji tüketiminin önemli bileşenidir. Türkiye de artan GSMH ve nüfusa paralel olarak enerji tüketimi de artmaktadır. Bu konuda yapılmış olan istatistiki bir analizde elektrik tüketimi ile kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) arasında yüksek korelasyon sağlayan ilişki tespit edilmiştir. 27

68 Şekil- 12 Milli Gelir ve Elektrik Tüketimi Arasındaki İlişki Halen 9000 $ seviyelerinde olan kişi başına düşen GSYİH ya karşılık 2700 kwh/kişi mertebesinde elektrik tüketimi gerçekleşmektedir. Aşağıdaki şekilde yer alan matematiksel ilişkiye göre kişi başına düşen GSYİH $ seviyelerine ulaştığında kişi başına tüketimimizin 5000 kwh e aşması beklenmektedir. Şekil- 13 Kişi Başına Düşen GSYİH ve Mukayeseli Elektrik Tüketimi 28

69 Dünya da etkili olan finansal kriz 2009 yılında Türkiye de sonuçlarını ciddi bir şekilde göstermiştir. Gerçi 2009 yılında global ekonomik kriz nedeniyle enerjinin tüm çeşitlerinde tüketimde azalma görülmüş olmasına rağmen, 2010 ile 2011 ve gelecek diğer yıllarda enerji tüketimimiz %5 i aşacak oranda artmıştır yılında Türkiye nin birincil enerji tüketiminin 105 mtpe ulaşmıştır. Elektrik enerjisi talebindeki artışın daha yüksek seviyelerde olacağı tahmin edilmektedir yılının Ağustos ayında elektrikte peak talep MW a ulaşmıştır. Petrol ve doğalgaz üretim oranı; diğer enerji kaynaklarının üretim oranlarına göre oldukça düşük olmasına rağmen, bu iki enerji kaynağının elektrik üretimindeki yeri oldukça fazladır. Bu durum elektrik üretiminde dışa bağımlılığı en üst seviyelere taşımaktadır. Artan enerji talebinin yerli kaynaklardan sağlanmaması durumu, enerji talebinde dışa bağımlılığı kabul edilebilir seviyelerin üzerine çıkarmaktadır. Bu sebeple bu projede olduğu gibi yerli kaynakların kullanımı, projenin ülke adına ne kadar önemli olduğunun bir göstergesi olacaktır. Faaliyet alanında yılda ton kömür üretimi planlanmıştır. Bu üretim çalışmaları sırasında birçok gider kalemi açığa çıkacaktır. Yapılacak olan yeni yatırımlar ve personel istihdamı, bölgenin ekonomik gelişimine önemli bir katkı sağlayacaktır. Planlanan üretimlerin gerçekleşmesi için ihtiyaç duyulan ara elemanlar dikkate alındığında; yakıt, gıda maddeleri, makine ve ekipmanlar, bu elemanların üretildiği sektörlere dönük olumlu etkiler açığa çıkacaktır. Tesiste üretilecek elektrik enerjisi, Türkiye nin artan elektrik ihtiyacının karşılanmasında önemli bir rol oynayacaktır. Proje ile sağlanacak sürekli, güvenilir ve kaliteli elektrik, yabancı yatırımları Türkiye ye çekerek, ülkenin endüstriyel açıdan gelişmesine katkıda bulunacak; özel sektörde yeni iş alanları yaratılarak kişi başına düşen gelirin artmasında rol oynayacaktır. Ayrıca, yatırımın yapılacağı yörede ciddi istihdam ve gelişme sağlanacağından, proje sahasının bulunduğu yörenin yerel yönetimlerine kaynak girdisi sağlanmış olunacaktır. Proje kapsamında inşaat aşamasında Termik Santral de yaklaşık 900 kişi, kül depolama sahasında yaklaşık 150 kişi, hazır beton santrallerinde yaklaşık 10 kişi, Koloğlu-1 Göleti inşaatında yaklaşık 100 kişi, Koloğlu-2 Göleti inşaatında yaklaşık 150 kişi çalışması planlanmaktadır. İşletme aşamasında ise; termik santralde yaklaşık 250 kişi, kömür ocaklarında ise pik dönemde yaklaşık 500 kişi nin çalışması planlanmaktadır. Proje kapsamında gerek inşaat ve gerekse işletme aşamalarında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin mümkün olduğunca bölgeden temin edilmesi sağlanılacak ve bu sayede bölgede bir istihdam imkanı sağlanmış olacaktır. 29

70 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Alt Yapı Faaliyetleri, Tesis edilecek termik santralinde, proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, yatırımcı firma veya diğer firmalar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır. III.5. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı Soma Kolin Termik Santral Sahasına ilişkin tapu bulunmamaktadır. Ancak; tesis edilmesi düşünülen termik santral toplam 110 parselden oluşmakta olup, tapu sicil kayıtlarında parsellerin büyük bir bölümü zeytinlik-tarla olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda; tapu kayıtlarına göre; proje sahasının büyük bir bölümü şahıs arazileri, bir bölümü EÜAŞ alanı, bir bölümü tapulama harici alan, bir bölümü ise köy tüzel kişiliği sahası olarak görülmektedir. Proje yeri işaretlenmiş 1/5.000 Ölçekli Kadastral Harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Santral Sahası; büyük toprak gruplarından kolüvyal toprak ve kırmızı akdeniz toprakları grubuna girmektedir. Arazi kullanım kabiliyet sınıflamasına göre ise tarımsal kullanıma elverişli I. ve VII. sınıf topraklar üzerinde yer almaktadır. Sahaya ilişkin 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ve Lejandı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Proje alanında tarım arazilerinin kesin miktarı; inşaat çalışmaları öncesinde yapılacak; harita ve kamulaştırma işlemleri sırasında belirlenecektir. Tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 Sayılı Toprak koruma ve Arazi Kullanımı kanunu kapsamında girmekte olup, ilgili kanunun 13. Maddesinde mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak; alternatif alan bulunmaması ve kurulun uygun görmesi şartıyla; kanunun (d) bendinde, Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. Hükmü yer almakta olup, Tarım arazileri kullanımı için gerekli tüm izinler inşaat çalışması başlamadan alınacaktır. Proje sahasında mera vasfında araziler olması halinde; 28/02/1998 Tarih Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı Mera Kanunu ve yürürlükteki Su Ürünleri Kanunu hükümlerine göre gerekli izinler inşaata başlamadan önce alınacaktır. Ayrıca; zeytinlik olan yerler için 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılatıırılması ve ek 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunu açısından ve 3 Nisan 2012 Tarih ve Sayılı Yönetmelik kapsamında yapılacak faaliyetlerin bitkilerin vegetatif ve generatif gelişimine zarar verip, vermeyeceği konusunda Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü nden görüş alınacaktır. İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden temin edilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu na göre (Bkz.Ek-9) ,13 m 2 olan proje sahasının işletme şekli Koru ve bozuk koru olup mevcut ağaç cinsleri, Çz (Kızılçam), Çk (Karaçam) ve M (Meşe) dir. 30

71 Proje sahasında bulunan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, orman arazisi niteliğini taşıyan sahalar için 6831 sayılı Orman kanununun 17. maddesine göre Orman ve Su İşleri Bakanlığı ilgili Orman Bölge Müdürlüğü nden orman alanları ile ilgili gerekli izinler alınacaktır. Söz konusu proje sahasının içerisinde bulunduğu Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı için yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. Bu itibarla; onaylanmış büyük ölçekte çevre düzeni planı bulunmamaktadır. Proje konusu faaliyet alanına ilişkin 1/1.000 Ölçekli uygulama imar planı ya da 1/5.000 ölçekli nazım imar planı bulunmamaktadır. Proje kapsamında; planlanan tesisler için ÇED Olumlu Belgesinin alınmasına müteakip, 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı teklifleri hazırlanılarak Manisa İl Özel İdaresi ne müracaatlar yapılacaktır. Proje konusu faaliyet kara tarafında planlandığından ve kıyı tarafında yapılacak herhangi bir yapı olmadığından, kıyı tarafına ilişkin imar planları ile ilgili herhangi bir çalışmada bulunmamaktadır. Proje kapsamında orman arazisi dışında kalan alanların kamulaştırma işlemleri; 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan ve 5 Mayıs 2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanunu na göre gerçekleştirilecektir. Yapılacak kamulaştırma planına göre; şahıs arazisinin kamulaştırmasının söz konusu olması durumunda; 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik: 5496 SK. 5. md) maddesi gereğinde; kamulaştırma işlemleri EPDK tarafından yürütülecek, bu konuda verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğünde hazine adına tescil edilecektir. Kamulaştırma işlemleri sırasında her türlü zarar ziyan yatırımcı firma tarafından karşılanacaktır. Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun hükümlerine riayet edilecektir. III.7. Diğer Hususlar Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır. 31

72 Bölüm IV: Termik Santral, Kül Depolama Tesisi, Kapsamında Etkilenecek Alanın Belirlenmesi ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması (*) IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Soma Kolin Termik Santrali nde enerji üretiminde yakıt olarak yerli kömür kullanılacak olup, tesiste oluşacak en geniş çevresel etki baca gazı emisyonları kaynaklı olacaktır. Tesis etki alanı belirlenir iken; tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı SKHKKY) Ek-2 Listesi Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü b bendi Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanacağı ve Hava Kalitesinin Ölçüleceği Alanın Belirlenmesi: nde yer alan 1) Tesis Etki Alanı: Emisyonların merkezinden itibaren bu yönetmelikte Ek-4 de verilen esaslara göre tespit edilmiş baca yüksekliklerinin 50 (elli) katı yarı çapa sahip alan, tesis etki alanıdır. i alanı, bir kenar uzunluğu 2 km olan kare şeklindeki alandır. Baca dışı emisyon kaynaklarının (alan kaynak) yüzey dağılımı 0,04 km 2 den büyükse, tesis etki alanı, alan kaynak karenin ortasında olmak üzere bir kenar uzunluğu 2 km olan kare şeklindeki alandır. Emisyon kaynaklarının yüzeydeki dağılımının tespitinde tesisin etki alanı esas alınır. 2) İnceleme Alanı: Tesis etki alanı içinde kenar uzunlukları 1 km olan kare şeklindeki alanlardır. Kirlenme hakkında kararın verilemediği özel durumlarda inceleme alanının kenar uzunlukları 0,5 km olarak alınır. Hükümlere uyulması zorunludur. Soma Kolin Termik Santrali nde 3 adet akışkan yataklı kazan yer alacak olup, oluşacak baca gazı emisyonları ortak bir bacada toplanacaktır. Baca yüksekliği 180 m olarak belirlenmiş olup, tesis etki alanı çapı bahse konu yönetmelikte belirtilen hükümlere göre m. (50 x 180 m x 2) olarak hesaplanmıştır. Etki alanını gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita ekte verilmiştir (Bkz.Ek-7). 32

73 IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı, IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler (Bölgenin Genel ve Yerel İklim Koşulları, Projenin Bulunduğu Mevkiinin Topografik Yapısı, Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Sıcaklık, Yağış ve Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu ve Bunların Grafikleri, Proje Alanının Sisli, Kar Yağışlı, Karla Örtülü Günler, En Yüksek Kar Örtüsü ve Kar Kalınlığı v.s. Gibi Sayılı Günler Dağılımı, Enverziyonlu Gün Sayıları, Kararlılık Durumu, Rüzgar Yönü ve Hızı, Rüzgar Hızı Dağılımları, Yıllık ve Mevsimlik Rüzgar Gülü, Fırtınalı Günler Sayısı, v.b.). 1- Bölgenin Genel İklim Özellikleri Ege Bölgesi içinde geniş bir alanı kapsayan Manisa da, Akdeniz iklimi ile beraber karasal iklim özellikleri de egemendir. Ovalar ve ovaları çevreleyen vadilerde, karasal nitelikli Akdeniz iklimi görülürken, yüksek dağlık bölgeler ve platolar ile kuzey ve kuzeydoğusundaki dağlar ve platolarda karasal nitelikli ikliminin etkileri görülür. Manisa da yaz aylarında sıcaklık yükselirken, yağışlar kış aylarında yoğunlaşır. Ovaların çevresindeki dağlar, deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı denizin etkisi batıdan doğuya doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa Dağı nın etkisi altındadır. Dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yakıcı, kışın dondurucu bir etki yapmaktadır Manisa nın büyük bölümünde karasal nitelikli Akdeniz ikliminin özellikleri egemen olduğundan yaz ayları oldukça sıcak geçer. İl topraklarında yükselti ve yeryüzü şekillerine bağlı olarak iklim şartları değişiklik gösterdiğinden, ovalar ve vadilerde ender görülen kar yağışı dağlık ve yüksek kesimlerde daha fazla gerçekleşmektedir.. 2 Faaliyetin gerçekleşeceği Soma İlçesinin İklimi; Bu bölgede kış mevsimi, cephesel deprasyonların artışı ile en yağışlı, yaz ise en yağışsız mevsimdir. 3 Meteorolojik ve iklimsel özellikler bölümü, Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan, Akhisar Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarından yararlanılarak oluşturulmuş olup, Onaylı Meteorolojik Veriler ekte verilmiştir. (Bkz.Ek-11). 2-Basınç Dağılımı Akhisar istasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre bölgede ortalama basınç yıllık 1004,06 hpa, maksimum basınç yıllık 1028,9 hpa, minimum basınç yıllık 974,8 hpa dır

74 Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK Ortalama Basınç (hpa) 1007,9 1006,2 1004,9 1002,4 1002,3 1000,9 998,9 999,7 1003,3 1006,3 1007,8 1008,1 1004,06 Maksimum Basınç (hpa) 1028,9 1024,1 1024,7 1019,2 1012,2 1010,3 1009,7 1008,3 1015,8 1017,3 1023,3 1026,3 1028,9 Minimum Basınç (hpa) 974,8 978,6 981,5 986,4 990,8 988, ,2 991,3 992,6 988,4 982,7 974,8 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Şekil Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği 3- Sıcaklık Dağılımı yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 16,2 C dir. En yüksek sıcaklık 44,6 C ile Temmuz ayında, en düşük sıcaklık -11,3 C ile Şubat ayında ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ortalama Sıcaklık ( C) 6,1 7,1 9,9 14,5 19,8 24,7 27,2 26,8 22,6 16,9 11 7,5 16,2 Maksimum Sıcaklık C) 22,3 24,1 34,3 43,9 38,9 43,3 44,6 43,5 42, ,6 44,6 Minimum Sıcaklık ( C) -8,7-11,3-7,4-2, , ,9-8,4-11,3 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 34

75 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık ( C) Şekil Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği 4) Yağış Dağılımı Akhisar Meteoroloji İstasyonu Uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 46,74 mm dir. Günlük en çok yağış miktarı 101,8 mm ile Aralık ayında ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri AYLAR Toplam Yağış Ortalaması (mm) 79,3 77,5 63, ,6 11,8 4,4 4, ,3 77,1 98,3 46,74 Günlük Maksimum Yağış (mm) 64,9 53,4 60,6 40,9 87,7 28, ,3 53,1 66,7 55,2 101,8 101,8 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: Toplam Yağış Ortalaması (mm) Günlük Maksimum Yağış (mm) 0 Şekil Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği 35

76 5) Nem Dağılımı yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama bağıl nem % 63 dir. Minimum nem ise; % 2 lik oran ile Ağustos ayında ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ortalama Nem %) 73,8 70,2 66, ,1 51,2 50,7 53,1 56, ,7 75,1 63,0 Minimum Nem %) İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) 10 0 Şekil Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği 6) Buharlaşma Durumu yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre Yıllık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması 156,42 mm dir. Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması 12,5 mm ile Eylül ayında görülmüştür. Tablo- 9 Buharlaşma Durumu Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ortalama Açık Yüzey buharlaşması (mm) 1,9 1,3 13,2 106,7 172, ,7 270,8 186,6 101,5 35, ,42 Maksimum Açık Yüzey buharlaşması (mm) 5 4,5 8, ,6 15, , ,5 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 36

77 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazira n Temmu z Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 0 Şekil Yılları Arası Buharlaşma Grafiği 7) Sayılı Günler Dağılımı yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre kar yağışlı günler sayısı yıllık 2,6, kar örtülü günler sayısı 0,8, sisli günler sayısı yıllık 5.2, dolulu günler sayısı yıllık 0.5 ve kırağılı günler sayısı yıllık 31.8, orajlı günler sayısı ortalamasu ise 19 olarak ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler AYLAR Kar Yağışlı Günler Sayısı 0,7 0,9 0, ,6 2,6 Kar Örtülü Günler Sayısı 0,3 0,2 0,1 0,2 0,8 Sisli günler Sayısı Ortalaması 1,3 0,3 0,2 0,1 0 0,1 0,9 2,3 5,2 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0 0,1 0,1 0,1 0,1 0, ,5 Kırağılı Günler Sayısı Oratalaması 9,6 7,4 3,6 0,2 0,1 3,5 7,4 31,8 Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 1,2 1,2 1,3 2,4 3,2 1,9 1 0,9 1,5 1,5 1,7 1,2 19 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 37

78 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Kar Yağışlı Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 0 Şekil Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı Maksimum Kar Kalınlığı yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre toplam yıllık maksimum kar kalınlığı 10 cm. ile Şubat ayında ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Aylar YILLIK Maksimum Kar Kalınlığı (cm) İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Şekil Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı Dağılımı Grafiği 38

79 8) Rüzgar Dağılımı Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı aşağıda tabloda verilmektedir. Tablo Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu Esme Sayıları Toplamı I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII YILLIK TOPLAM N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hakim rüzgar yönü (NNW) Kuzey-KuzeyBatı, 2. Derece hakim rüzgar yönü (N) Kuzey, 3. Derece hakim rüzgar yönü (NNE) Kuzey-KuzeyDoğu, 4. Derece hakim rüzgar yönü ise (WNW) Batı-BatıKuzey Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı verilmiştir. 39

80 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S SSE Şekil Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre esme sayıları mevsimlik olarak hesaplanmış ve aşağıda tabloda verilmiştir. Tablo Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 40

81 KIŞ Mevsimi Rüzgar Diyagramı İLKBAHAR Mevsimi Rüzgar Diyagramı NW WNW W NNW N NNE NE ENE E NW WNW W N NNW NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE YAZ Mevsimi Rüzgar Diyagramı SONBAHAR Mevsimi Rüzgar Diyagramı WNW W NW N NNW NNE NE ENE E WNW W NW N NNW NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Şekil Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı 41

82 Tablo Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Mart Ayı Rüzgar Diyagramı Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı 8000 N NW NNW 6000 NNE NE WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S ESE SE SSE Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı 8000 N NNE NW NNW 6000 NE WNW 4000 ENE 2000 W 0 E WSW SW SSW S ESE SE SSE Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı 8000 N NNE NW NNW 6000 NE WNW 4000 ENE 2000 W 0 E WSW SW SSW S ESE SE SSE Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı 8000 N NW NNW 6000 NNE NE WNW ENE W 0 E WSW SW SSW S ESE SE SSE Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE 6000 N NW NNW 4000 NNE NE WNW W ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE 42

83 9) Rüzgar Hızı Dağılımı yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme hızları aşağıda tabloda verilmektedir. Tablo Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları I II III IV V VI VII VII I IX X XI XII Ortalama Rüzgar Hızı N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,8 2,1 2,1 1,6 2 2,4 3,2 3,1 2,3 1,9 1,5 1,5 2,1 NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2 2,3 2,4 2 2,2 2,7 3,6 3,6 2,8 2,2 1,7 1,7 2,4 NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,2 1,4 1,6 1,4 1,7 1,7 2,7 2,7 2,2 1,7 1 1,1 1,7 ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,3 1,4 1,7 1,5 1,8 1,8 2,9 3,1 2,1 1,7 1,2 1,3 1,8 E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 0,8 0,8 0,9 0,8 0,9 0,9 0,9 1,1 0,6 0,7 0,7 0,7 0,8 ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1 1,1 1,2 1 1,1 1,2 1,1 1,2 0,8 0,8 0,7 1 1,0 SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 0,9 0,9 1,1 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,9 SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,4 1,7 1,5 1,5 1,2 1,1 1,1 1,1 1 1,2 1,4 1,5 1,3 S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,4 1,8 1,9 1,6 1,3 1, ,2 1,4 1,5 1,4 SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,5 1,9 2 1,9 1,7 1,5 1,5 1,4 1,5 1,3 1,4 1,6 1,6 SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1 1,2 1,4 1,4 1,5 1,4 1,2 1,2 1,1 1 0,9 0,8 1,2 WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı m/sn) 1 1,4 1,5 1,6 1,7 1,7 1,6 1,5 1,5 1,1 1 0,8 1,4 W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 0,7 0,9 1 1,2 1,3 1,4 1,3 1,6 1,1 0,8 0,6 0,6 1,0 WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı /sn) 0,8 1 1,1 1,2 1,3 1,5 1,6 1,5 1,2 0,9 0,7 0,8 1,1 NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 0,6 0,7 0,9 0,8 0,9 1,2 1,3 1,5 1 0,7 0,6 0,6 0,9 NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı m/sn) 1,6 1,9 1,8 1,6 1,8 2,1 2,9 3,2 2,3 1,8 1,4 1,5 2,0 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 Aşağıda esme hızlarına göre uzun yıllar ortalaması rüzgar diyagramı verilmiştir. Bu doğrultuda esme hızları en yüksek olan yönler (NNE, N, NNW) Kuzey-KuzeyDoğu, Kuzey, Kuzey-KuzeyBatı, ve (ENE) Doğu-DoğuKuzey yönleridir. 43

84 Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı NNW NW WNW W 2,5 N NNE 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 NE ENE E WSW ESE SW SSW S SSE SE Şekil- 23 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı 44

85 Ocak Ayı Şubat Ayı Mart Ayı 2 N NW NNW WNW 1 NNE NE ENE W WSW 0 E ESE SW SE SSW SSE S WNW NW W WSW NNW 3 N NNE NEENE SW SSW S E ESE SE SSE WNW W WSW NW NNW SW SSW 3 N NNE 2 NE 1 ENE 0 S E ESE SE SSE Nisan Ayı Mayıs Ayı Haziran Ayı 2 N NW NNW WNW 1 NNE NE ENE W WSW 0 E ESE SW SE SSW SSE S WNW NW W WSW NNW 3 N NNE NEENE SW SSW S E ESE SE SSE WNW W WSW NW NNW SW SSW 3 N NNE 2 NE 1 ENE 0 S E ESE SE SSE Temmuz Ayı Ağustos Ayı Eylül Ayı 4 N NW NNW WNW 2 NNE NE ENE W WSW 0 E ESE SW SE SSW SSE S 4 N NNE NEENE WNW NW NNW 2 W 0 E WSW ESE SW SE SSW SSE S WNW W WSW NW NNW SW SSW 3 N NNE 2 NE 1 ENE 0 S E ESE SE SSE WNW W WSW NW NNW SW SSW Ekim Ayı 3 N NNE 2 NE 1 ENE 0 S E ESE SE SSE Kasım Ayı 2 N NNE NEENE WNW NW NNW 1 W 0 E WSW ESE SW SE SSW SSE S Aralık Ayı 2 N NW NNW WNW 1 NNE NE ENE W WSW 0 E ESE SW SE SSW SSE S Şekil- 24 Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı 45

86 Ortalama Rüzgar Hızı Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgar hızı 2,5 m/sn dir. Tablo Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Rüzgar Hızı 2,2 2,5 2,6 2,1 2,3 2,7 3,6 3,5 2,7 2,2 1,8 1,9 2,5 (m/sn) İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 YILLIK ORT. Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Şekil- 25 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği En Hızlı Esen Rüzgar Yönü Ve Hızı Yılları Arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre en hızlı esen rüzgar yönü NE, hızı 43,1 m/sn dir. En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü Tablo- 17 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü AYLAR YILLIK WSW W NE WSW NNW ENE NNE SSE WNW SSE SSW WSW NE Hızı 29,1 32,2 43,1 28,6 27,3 22,4 22,7 29,6 24,0 27,1 24,2 32,2 43,1 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 46

87 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Toplam SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Şekil- 26 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği 10) Fırtınalı Günler Sayısı, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı, yılları arası Akhisar Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık toplam fırtınalı günler sayısı 12.3, kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 104,6 dir. Tablo Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları AYLAR Fırtınalı Günler Sayısı 1,1 1,8 2,2 0,8 0,6 0,7 0,8 1 0,6 0,6 0,9 1,2 12,3 Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 7,3 8,4 8, ,7 13,7 14,2 8,8 7 5,3 6,4 104,6 İstasyon Adı: Akhisar, Denizden Yüksekliği:93 m, Enlem: 38, Boylam: 27 47

88 Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil- 27 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği 11) Fevk Rasatları, Ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). 12) Standart Zamanlarda Gözlenen En Yüksek Yağış Değerleri Ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). 48

89 13) Enerji Üretimi İle İlgili Olarak İşletme Öncesi ve İşletme ve Diğer Atıklar Hakkında Bilgi Verilmesi, Emisyonların Atmosferde Dağılımı ve Atmosferde Kimyasal Etkileşimi Hava Kalitesi Modelleme Raporunda; meteorolojik verilerde; DMİ Genel Müdürlüğü Akhisar Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı saatlik verileri kullanılmıştır. Bu yıl seçilirken; Akhisar Meteoroloji İstasyonlarından alınan son 10 yılın yönlere göre aylık esme sayıları toplamı verilerinden yararlanılarak her yıl için hangi yönlerden daha fazla rüzgar estiği bulumuştur. Sonuçlar Akhisar Meteoroloji uzun yıllar esme sayıları toplamı(en fazla esme sayısına sahip 3 yön) ile karşılaştırılmış ve hakim yönler karşılaştırılarak karakteristik yıl bulunmuştur. Şekil- 28 Akhisar meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Esme Sayıları Toplamına Göre Hakim Rüzgar Yönü İşletme Öncesi Termik Santralin inşaat aşamasında; arazinin hazırlanması ve iş makinelerinin çalışmasından kaynaklı toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Bitkisel toprağın sıyırılması esnasında 10,6 kg/sa, temel kazı çalışmaları sırasında ise 3,8 kg/sa toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Oluşacak toz emisyonu SKHKKY Ek-2 Listesi Tablo 2.1 de toz için verilen 1 kg/sa kütlesel debi değerini aştığından ötürü Airmod modeli kullanılarak toz dağılım modellemesi (Bkz.Ek-19) yapılmıştır. İşletme Sonrası Termik santralin işletilmesi sırasında kömürün yakıt olarak kullanılmasından kaynaklı SO 2, NOx, PM emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. 49

90 Tesisten kaynaklanacak kirleticiler (SO 2, NOx, HCl, HF ve PM) için konsantrasyon değerleri olarak; BYTY sınır değerleri baz alınmıştır. Bunun sonucunda açığa çıkan kütlesel debi değerleri yürürlükteki SKHKKY Tablo 2.1 de verilen sınır değerin üzerinde olduğundan ötürü SKHKKY Ek-2 de belirtilen hususlar çerçevesinde de NOx, PM, HCl, HF, VOC ve SO 2 parametreleri için AİRMOD modeli kullanılarak hava kalitesi modelleme raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-19). Soma Kolin Termik Santraline ait emisyon kaynakları ile birlikte kümülatif etkiye ilişkin modelleme çalışmalarına, proje alanının güneybatı istikametinde bulunan Mevcut Soma Termik Santraline ait emisyon kaynakları da ilave edilerek kümülatif modelleme çalışması yapılmıştır. Termik santralde açığa çıkan SO 2 gazları tuttmak için iki kademeli desülfürizasyon yapılması ön görülmektedir. Bu durumda 1.kademede dolaşımlı akışkan yataklı kazanda sisteme kireçtaşı tozu kömürle birlikte verilerek oluşacak reaksiyon sonucu SO 2 gazı kısmen kazanda tutulacak ve alçıtaşı oluşacaktır. 2.Kademede ise; tesis edilecek BGD Ünitesinde baca gazının kireçtaşı ile absorbsiyonu sonucu alçıtaşı meydana gelecektir. Termik Santralde açığa çıkan NOx gazlarını turmak için ise kazan içerisinde kademeli hava beslemesi yapılacaktır. Kazanda düşük yanma sıcaklığı ( C) sayesinde düşük miktarda ısıl NOx ve kademeli hava beslemesi sayesinde düşük yakıt kaynaklı NOx oluşumu söz konusu olacaktır. Termik Santralde kömürün yakılması işlemi sonucu oluşacak yıllık m 3 kül (uçucu kül ve taban külleri); Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak II. Sınıf Düzenli depolama Sahası kriterlerine uygun olarak belirlenen kül depolama sahasında depolanacaktır. Termik santralde oluşacak alçı taşı ve kül karıştırılıp, ADDDY Madde 30 (1) Jips esaslı atıklar, II. sınıf atık depolama tesislerinde biyobozunur atıkların kabul edilmediği lotlar veya hücrelerde depolanabilir. Jips esaslı atıklarla birlikte depolanmak istenen atıkların Toplam Organik Karbon (TOK) ve Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK) parametreleri bakımından Ek-2 de II. sınıf düzenli depolama tesisine kabul edilebilecek tehlikeli atıklar için verilen sınır değerleri sağlaması zorunludur. Hükümlerine uygun olarak belirlenen kül depolama sahasında depolanması planlanmaktadır. 50

91 IV.2.2. Bölgesel Jeolojik Özellikler ve Proje Alanının Jeolojisi {Jeolojik Yapının Fiziko- Kimyasal Özellikleri, Tektonik Hareketler, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Benzersiz Oluşumlar, Çığ, Sel, Kaya Düşmesi Başlıkları Altında İncelenmesi, Proje Sahasının 1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası ve İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/1000 Ve/Veya 1/5000 lik) Jeolojik Harita ve Lejantı, Stratigrafik Kolon Kesiti, Jeoteknik Etüd Raporu (Proje Yerinin Detaylı Jeoloji-Jeoteknik Etütleri), Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli, Yamaçlardaki Kırık Ve Çatlaklar İle Kayma Yapacak Alanların Olup, Olmadığı, Heyelan Ve Taşkın Riski, 1/ Ölçekli Jeoloji Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması), Bölgesel Jeoloji İnceleme alanı İzmir Ankara zonu (Brinkmann, 1966) üzerinde yer alır. Bu alanın GGD'sunda, Menderes masifi platformuna karşılık gelen bir kesimde, gözlenen Mesozoyik istifi İzmir-Ankara zonu içinde gözlenen istiften stratigrafi, litofasiyes ve biyofasiyes özellikleri ile ayrılır. Bu farklı iki istif Tersiyer yaşlı çökeller tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Bölgede otokton olarak Alt Triyas'tan Kuvaterner'e kadar çökel, mağmatik ve metamorfik kayaçlar yüzeylemektedir. Allokton olarak saptanan Permiyen yaşlı Çamoba formasyonunun Çaldağ kireçtaşı üyesi, Alt Triyas yaşlı Halilağa grubuna ait Kınık formasyonu içinde ve üst manto kökenli ultramafitler ise Üst Kretase yaşlı Eydemirçay formasyonu içinde değişik boyutlarda bloklar halinde izlenir. Stratigrafi Triyas Kınık Formasyonu (Trhk) Kınık formasyonu, ilksel halini kısmen korumuş metakonglomera, metakumtaşı, metaçamurtaşı, kumlu kireçtaşı, kumtaşı ile volkanerit, aglomera ve metavolkanitten oluşur. İçinde Permiyen yaşlı Çaldağ kireçtaşı üyesine ait değişik boyutlarda bloklar bulunur. Kınık formasyonu sarı, boz, kahve ve gri renkli, ince - orta tabakalanmalı ve kıvrımlıdır. Soma güneyinde Garp Linyitleri İşletmesine giden yolda metakumtaşı ve kumlu silttaşı olarak izlenmiştir. İlksel çökeli genellikle ince taneli, pelitik olan malzeme, yeniden kristalize olmuş karbonat ve boyu mm'ye kadar olan kuvars, feldispat taneleri içerir. Kumtaşı ve konglomeraların çimentosu çoğunlukla karbonattır. Kınık formasyonu fosilce çok fakirdir. Harita alanı dışında Bergama'nın güneydoğusunda birime ait kumlu kireçtaşı bantlarında bulunmuş olan Meandrospira cf. pusilla (Ho) fosilli ile birimin yaşı Alt Triyas olarak belirlenmiştir. Kınık formasyonu, Karakaya formasyonu ve Elmadağ formasyonu (Akyürek ve. diğ., 1984) ile eşdeğer tutulabilir. 51

92 Kırkağaç Formasyonu (Trk1) Birim harita alanında kuzeydoğu - güneybatı doğrultusunda yayılım gösterir. Kireçtaşı beyaz, gri renkli orta-kalm tabakalı kısmen dolomitleşmiş ve yer yer kristalizedir. Kırkağaç formasyonu altta Kınık formasyonunu uyumsuz olarak örter. Üstte ise Liyas yaşlı Sarıkaya formasyonu ile geçişlidir. Kırkağaç formasyonunun gri renkli kireçtaşı düzeyleri bol fosillidir. Birimin yaşı; içinde mevcut olan fosiller göre Orta - Üst Triyas olarak belirlenmiştir. Tersiyer Soma Formasyonu (Ts) Birim bölgede geniş yayılım gösterir. Soma formasyonu killi kireçtaşı, marn, miltaşı, tüfit, kumtaşı, konglomera ardalanması veya bu kaya türlerinin bir veya birkaçının baskın olduğu kaya türlerinden oluşur. Soma formasyonu genellikle beyaz, sarı, boz, gri renkli ve ince orta kalın tabakalanmalıdır. Yatay ve yataya yakın tabakalanmalı olan birim sıkışma nedeniyle yer yer yatık, hatta devrik kıvrımlı yapı gösterir. Killi ve karbonatlı düzeyleri bazen laminalıdır. Bölgede Soma formasyonu içinde kömür ve bitümlü şist düzeyleri vardır. Soma formasyonu, Ballıca formasyonu ile geçişli, Rahmanlar aglomerası ile girik olup Dededağ bazaltı tarafından kesilir ve örtülür. Soma formasyonunun yaşı, bölgede yayılım gösteren fosiller yardımı ile Üst Miyosen- Pliyosen olarak saptanmıştır. Kuvaterner Dededağ Bazaltı (Qd) Birim bölgede küçük yüzlekler halinde izlenir. Dededağ bazaltı siyah, koyu kahve renkli, sert bol gaz boşluklu, altıgen soğuma sütunları gelişmiş olarak görülür. Dededağ bazaltı, Soma formasyonunu Yuntdağ volkanitlerini ve Rahmanlar aglomerasını kesmiş ve bu birimler Üzerinde akmıştır. Buna göre Dededağ bazaltı olasılıkla Üst Miyosen-Pliyosen'den gençtir. Dededağ bazaltı, Dededağ volkaniti (Ercan ve diğ., 1986) ile eşdeğerdir. Alüvyon (Qal) Akarsular boyunca dar alanlar ve geniş olarak da Kırkağaç ovasını oluşturur. Proje alanı 1/ lik Genel Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir. 52

93 Şekil- 29 Genel Jeoloji Haritası 53

94 PROJE ALANI JEOLOJİSİ Soma Evciler Kömür Sahası Jeolojisi Soma havzasında ve Evciler sektöründeki stratigrafik diziliş oluşum itibariyle üç ayrı zaman dilimi olarak incelemek ve değerlendirmek yerinde olacaktır: 4 Neojen öncesi kayaçlar, Neojen çökelleri, Neojen sonrası çökeller, Genel stratigrafik diziliş aşağıdaki şekilde verilmektedir. Şekil- 30 Genel Stratigrafik Kesit 4 Manisa Soma S: (eski İR:4168) Ruhsat Numaralı Kömür Sahası Uygulama Projesi, Mayıs

95 Neojen Öncesi Kayaçlar Paleozoyik grovak, Mesozoyik kristalize kireçtaşı ve mermerlerden oluşan Neojen öncesi kayaçlar Neojen in temelini teşkil etmektedir. Paleozoyik Sahada en yaşlı birim olarak grovaklar yer almaktadır. Grimsi mavi-kahvemsi gri renktedir. Kısmen metamorfize olmuş kumtaşlarından oluşurlar ve ince tanelidirler. Aralarında ince bantlar veya mercek biçiminde koyu renkli kireç taşları görülmektedir. Grovaklar önemli derecede tektonizmaya uğramışlardır. Miyosenle olan sınırları genellikle faylıdır. Sahanın kuzey ve doğusunda en karakteristik biçimde ayırt edilebilirler (Gölcük Tepe). Mesozoyik Kristalize kireçtaşları ve mermerler şeklinde görülürler. Düzensiz yapıdadırlar. Bazı yerlerde orta-kalın tabakalanma gösterirlerken masif yapı arz edenleri de bulunmaktadır. Yırca Köyü doğu ve kuzeydoğusunda mostra veren kristalize kiraçtaşları mikrofaunalarla yapılan yaş tayinlerine göre üst Jura ya dahil edilmişlerdir. Sahanın güneyinde Ada Tepe ve Çakmaklı sırtlarında görülen mermerler açık renkli ve iri taneli olmalarıyla dikkati çekerler. Neojen Çökelleri Kömür içeren Neojen genel olarak Miyosen ve Pliyosen olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Miyosen Litolojik özelliklerine göre beş seriye ayrılmıştır. Tavan: Kumtaşı-çamurtaşı-alacalı kil serisi Orta kömür serisi (KM3) Kireçtaşı serisi (M3) Marn serisi (M2) Alt kömür serisi (KM2-1) Taban serisi (M1) Temel: Kristalize kireçtaşı-mermer-grovak Taban serisi (M1): Doğrudan temel kayaçları üzerinde yer almaktadır. Litolojik olarak şu şekilde karakterize edilmektedir; Alt kısım (temel kayaçların hemen üzeri) bloklu çakıl taşlarından oluşmaktadır. Yukarıya doğru tane büyüklükleri küçülmekte ve azalmakta, çakıllar kumlar veya killerle ardalanmalı olarak yataklanmış şekilde bulunmaktadır. Üst kısımda ise kumlar ve killer çoğunluktadır. Ayrıca ilk kömür bantları da görülmektedir. Bunlar dikey yönde artarak üzerinde yer alan kömür serisine geçiş teşkil etmektedirler. 55

96 Taban serisinin alt bölümü en iyi şekilde Evciler in 1 km. kuzey doğusunda mostra vermektedir. Burada en altta cm. çapında yer yer de daha iri bloklar vardır. Bunlar alttaki temel kaya (grovak) kökenlidir. Bunun üzerinde iyi yuvarlaklaşmış çakıllar ve gri kumtaşları içeren çakıltaşları yer almaktadır. Orta ve üst kısımları ise litolojik özellikleri yönünden sondaj profillerinin yardımıyla belirlenebilmiştir. M1 de en fazla ilerlenen Evciler 30 no lu sondaja göre taban serisinin orta ve üst bölümünde genellikle sert, mavi -gri renkte kumtaşları, gri renkli marnlar ve yeşilimsi gri renkteki killer ardalanmalı olarak yataklanmışlardır. Yüzeyde ise bunlar genellikle kırmızımtırak kahvemsi renkte mavimsi gri renkte (alacalı) ve ayrışmış olarak görülmektedir. Taban serisinin en üst kısmı kömür bantlarının artarak alt kömür serisine geçiş göstermesi nedeniyle üst sınır kesin olarak ayrılamamıştır. Hatta bu nedenle alt kömür serisi taban ve marn serileri arasında değerlendirilmektedir (KM2-1). Taban serisinin kalınlığı havzanın durumuna göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılık Neojen öncesi temel topoğrafyası ve teknotizma ile ilgilidir. Sondaj programı ekonomik amaçlı olduğundan sondajlar genellikle taban serisinin üst kısımlarında durdurulmuştur. Sadece Evciler 27, 31, 30, 36, 40, 41, 21, 47, 56, 60 ve 79 no lu sondajlarda M1 in alt seviyelerine ve temele kadar inilebilmiştir. Bunların neticesine göre M1 kalınlığı en fazla 73 m. kesilmiştir. (Evciler 30 no lu sondaj) Alt Kömür Serisi (KM2-1): Taban serisi, yavaş yavaş kömür damarlarının dikey yönde artması ile ayrılmaktadır. Bu nedenle her iki litostratigrafik seri arasında kesin sınır çizilememektedir. Alt sınır kömürün tam anlamıyla baskın olduğu yerde takribi olarak saptanmıştır. Alt serinin orta ve üst bölümlerinde kömür baskındır. Sağlam, sert ve zift siyahlığındaki parlak kömür karakterindedir. Kömürler arasında kalınlıkları birkaç santimetreden birkaç metreye ulaşan kil ara bantları mevcuttur. Kömürde kil oranının arttığı yerler ile kömür içerikli killerin bulunduğu kısımlarda bol miktarda Planorbis kabukları görülmektedir. KM2-1 in 0,40-5,30 m. altında 0,10-0,25 m. kalınlığında beyaz renkli tüf ile 0,60-3,40 m. kalınlığında beyaz renkli tüfitik kumtaşı seviyelerinin bulunmaktadır. Yine, KM2-1 in orta alt seviyelerinde kalınlıkları 0,20-1,40 m. arasında değişen kireçtaşı-marn seviyeleri de yer almaktadır. Sektörde alt kömür serisi Evciler Köyü nün (yaklaşık 1 km.) güney doğusunda Keçikaya deresinin her iki yanında ve Düztarla Tepenin kuzeyinde mostra vermektedir. Buradaki kömürler eskiden küçük işletmeler şeklinde işletilmiştir. Serinin kalınlığı 2,30-51,50 m. arasında değişmektedir (Evciler 21 ve 54 no lu sondajlar). Ortalama 7,00-8,00 m. kömür kalınlığı mevcuttur. Sonuç olarak; KM2-1 in alt seviyesi fazla killi kömür ve kömür içerikli kil, marn ve kireçtaşlarının ardalanmalı olarak yataklanmıştır. Orta-Üst seviyesinde ise birkaç metre kalınlığa ulaşan kömür damarları çoğunluktadır. Alt kömür serisi ile bunun üzerinde yer alan marn serisi (M2) arasında belirli bir sınır bulunmaktadır. Marn Serisi (M2): Alt kömür serisi üzerinde yer alan marnlar Evciler Köyünün doğusunda mostra verirler. Taban serisinin bulunduğu yerlerde geniş yayılım gösterir. Litolojik bakımdan muntazam ve homojen oluşumludur. Taze yüzeyleri açık yeşilimsi-gri, ayrıştığında açık bir renk alan marnlar ortakalın tabakalıdırlar. Bazı seviyelerde bol miktarda yaprak ve bitki izlerine rastlanılması en belirgin özelliğidir. Bu seviyelerde marnlar ince plaketlere ayrılabilmektedir. (M2) serisinin alt sınırı kömürlü killerden kesin olarak ayrılabilmesine karşın üst sınırı marnların alttan üste doğru kireçtaşlarına geçişli olmaları nedeniyle kesin olarak ayrılamamaktadır. Ancak geçiş zonunun bol lamelli branş fosili (az miktarda da yaprak fosili) içermesi M2-M3 sınırının belirlenmesine yardımcı olmuştur. Jeolojik harita alımında M2 ile M3 arasındaki kontakt bu bol fosilli seviye dikkate alınmıştır. Marn serisinin kalınlığı 9,50-140,00 m. arasında değişmektedir. En fazla kalınlık Evciler 54 ve 59 sondajlarında kesilmiştir. 56

97 Kireçtaşı serisi (M3) - Orta Kömür Serisi (KM3): Orta kömür serisinin genellikle kireçtaşı serisinin üst kısmına yakın bölümlerde oluşması nedeniyle her iki seri beraber mütalaa edilmiştir. Kireçtaşı serisi sektörde çok geniş bir alanda yayılım göstermektedir. Evciler köyü doğusu ile güneydoğusunda M2 marnlarıyla olan geçişi, Düz kaya Mevkii İle Çakmaklı Sırtı arasındaki kül baraj aksı yarmasında da M3 ile Pl arasındaki diskordans hattı görülebilmektedir. Seri, kalın tabakalı, taze yüzeyleri açık beyaz-bej renkli kireçtaşı-killi kireçtaşlarından meydana gelmiştir. Bol miktarda tatlı su gastropadları fosili içerir. Havzanın kuzeybatısı (Evciler köyünden 1 km. güneyine kadar) ile doğusunda (Yırca köyünün 1 km. kuzeyi) kalınlığı 30 m. ye kadar ulaşabilen kil ve çakıllı M3 kireçtaşları arasında yer almaktadır. Kireçtaşlarının oluşumu, yakınında bulunan temel kayaçlarının aşınarak, ani sellenmeler ile havza içerisinde çökelimi şeklindedir. Oldukça fazla çatlaklı ve boşlukludur. Sondajlardan çoğunun bu seri içerisinde kaçaklı, ender olarak da artezyenli seviyelere girmesinden anlaşılmaktadır (Evciler 20, 25, 28, 29, 46, 58, 71, 78, 82 ve 83 no lu sondajlar). Kireçtaşı serisinin ortalama kalınlığı m. arasındadır (KM3 orta kömür serisi dahil). Sektörde Evciler Köy yolu üzerinde ve kuzey güney istikametinde uzanan derelerin M3 kireçtaşlarını geçtiği yerlerde KM3 orta kömür serisine ait mostralar görülmektedir. M3 ün üst seviyesine yakın kısımda yer alır. Kalınlığı, 0,95-11,48 m. arasında değişen zonda ortalama 4-5m. arasında kömür mevcuttur. Zon içinde kalınlığı 0,35-0,95 m. arasında kil, 0,10-3,20 m. Arasında marn ve 0,10-4,75 m. arasında değişen kireçtaşı ara bantları vardır. Kömür kalitesinin bozulduğu kısımlarda (kil oranının arttığı yerler) bol planorbis kavkıları görülmektedir. KM3 ün yanal devamlılığı sınırlıdır. Miyosen serileri ile Pliyosen serileri arasında Miyosen serilerinin en üst birimlerindeki aşınmadan dolayı uyumsuzluk bulunmaktadır. Miyosen in su üstüne çıkma evresi (kara durumuna geçmesi) sırasında yer yer M3 kireçtaşının üst bölümü (Evciler 35), yer yer de KM3 orta kömür serisinin bir kısmı (Evciler 35, 34, 74) ve hatta bazı yerlerde KM3 ün tamamına kadar olan birimler (Evciler 81, 37, 41, 43, 47, 52 ve 53) aşınmaya uğramıştır. Bu nedenle orta kömür serisi bazen M3 ün en üst bölümünde yataklanmış kömür serisi halinde ortaya çıkmaktadır. Evciler 35, 34, 74 ve 80 no lu sondaj profilleri bunu kanıtlamaktadır. Bazen de KM3 e hiç rastlanılmamaktadır (Evciler 41, 43, 47, 37, 52, 54 ve 81 no lu sondajlar). Bu durum ya o civarda aşınmanın fazlalığından veya ortamın müsait olmaması nedeniyle kömürün oluşamamasından ileri gelmiş olabilir. Serilerin Yaşı (M): Soma civarındaki formasyonların yaşları fosil faunlara dayanılarak yapılan tayinlere göre Miyosendir. Fosil floralara göre yapılan tayin ise Alt-Orta-Miyosen yaşını vermiştir. Pliyosen Litolojik özellikleri bakımından sahamızda 6 seriye ayrılmıştır. Tavan: Kuvaterner oluşukları Silisifiye kireçtaşı serisi (P3) Marn bantlı varvlı kil serisi (P2c) Andezitik tüf-bazaltik aglomera (P2b) Tüf-marn serisi (P2a) Üst kömür serisi (KPl) Kumtaşı-çamurtaşı-alacalı-kil serisi (KM3) 57

98 Taban: Kireçtaşı serisi (M3)-Orta kömür serisi (KM3) Kumtaşı-çamurtaşı-alacalı kil serisi (Pl): Miyosen birimlerinden bir diskordans (erozyon uyumsuzluğu) yüzeyi ile ayrılmaktadır. Aşınma miktarına göre (Pl) in tabanı ya (M3) kireçtaşı ya da (KM3) orta kömür serisi olabilmektedir. Sektörün orta ve batısında görülen (Pl) seride altta çakıllı kumtaşları ile başlayıp üste doğru kumtaşları, alacalı killer ve çamurtaşları şeklinde yataklanmaktadır. Tabandaki çakıllı kumtaşları yüzeyde gri-kahvemsi bir renk alırlar. Çakıllar genellikle iyi yuvarlaklaşmış kuvars, grovak ve kristalize kireçtaşı kökenli olup en fazla fındık büyüklüğündedir. Üste doğru tane büyüklükleri küçülmekte sarımsı-kahvemsi renkli kumtaşlarına ve daha üst seviyelerde de alacalı renkli kil ve yeşilimsi-gri renkli çamur taşlarına dönüşmektedir. Kumtaşları ve killer karakteristik olarak bol miktarda serisit pulları içerirler. Serinin kalınlığı 300 m. civarındadır. En fazla kalınlık Evciler 10 no lu sondajında kesilmiştir. (398,50 m.) Üst kömür serisi (KPl): Stratigrafik konumu itibariyle (Pl) in en üstündedir. Yer yer kömür ihtivalı, yer yer de steril kil seviyeleri ile ardalanmalı olarak yataklanmıştır. Alt ve orta kömür serileri gibi zon kalınlığı fazla olmayıp (0,75-4,50 m.) yer yer de yanal olarak merceklenmeler ve steril olan seviyelere geçiş gösterir. Yayılımı çok az olan KPl Yırca Köyü kuzeyinde yataklanmıştır. Tüf-marn serisi (P2a): (Pl) üzerinde uyumlu ve kesin sınırlı olarak (KPl) üzerinde yer alır (Evciler 18 ve 34 no lu sondaj profili). İçindeki iki ana seviye dolayısıyla diğer serilerden kolaylıkla ayırt edilmektedir. Tipik yapısı Evciler 10 no lu sondaj profilinde ortaya çıkmaktadır. Yırca köyü ve kuzeydoğusu ile sahanın batısında geniş yayılım gösterirler. Tüfler piroklastik cam tüfleri şeklinde olup renkleri açık gri, açık beyaz renklidir. Serinin alt kesiminde egemen olan marnlar ince tabakalıdır. Tabakalanmaları gayet iyidir. Renkleri açık bej-kirli beyaz renklidir. Planorbis fosilleri ihtiva ederler. Tüfler ile marnlar serinin orta kısımlarında ardışık şekilde bulunurlar. Altta marnlar üst kısımda tüf-tüfitler hakim durumdadır. Serinin kalınlığı 100 m. İle 190 m. arasındadır (Evciler 10 ve 42 no lu sondaj profillerine göre). Andezitik tüf-bazaltik aglomera (P2b): Evciler Köyünün güneybatısında Kaklık Tepe de Yırca Köyü kuzeyinde Düzkaya mevkiinde ve Evciler 81 no lu sondajın doğusunda görülmektedir. (P2a) üzerinde uyumlu olarak bulunurlar. Genellikle andezitik tüfler açık krem, bazaltik aglomeralar kızıl kahverengimsi renktedirler. (P2b) nin kalınlığı 7 m. ile 60 m. arasındadır. Sahada kılavuz marn serisi ile P 2a dan ayrılmaya çalışılmışsa da her yerde marnların bulunmaması nedeniyle belirli kesimlerde ayırmak mümkün olmamıştır. Bu nedenle bazı yerlerde P2a ile P2b beraberce mütalaa edilmiş ve P2ab rumuzuyla haritalanmıştır. Her ikisinin ortalama kalınlığı m. arasındadır. Marn bantlı kil serisi (P2c): Sahanın güneybatısında oldukça geniş bir yayılımı vardır. İnceorta tabakalıdır. Killerde mevsimsel değişimlere göre yeşilimsi gri, açık gri renkler hakimdir. Marnlar bej renklidir. Bazı seviyelerde kireçtaşı tabakaları görülmektedir. Evciler 45 no lu sondajın 500 m. Kuzeydoğusunda da bu serinin en üstünde çakıltaşları yer almaktadır. 58

99 Silisifiye kireçtaşı (P3): Pliyosen in en üst seviyesi olup Evciler Köyü güneyinde görülürler. Orta-kalın tabakalı, açık beyaz renkli silisifiye kireç taşlarından oluşurlar. Yer yer ince çakıllı yer yer de çamurtaşları ile ardalanmalıdır. (P2c) lerin içindeki kireç taşları ile (P3) kireç taşlarının arazide ayrılamamaları nedeniyle P2c+P3 şeklinde arazide haritalanmıştır. Her iki serinin ortalama kalınlığı m. civarındadır. (P) Serilerin yaşı: Soma civarında Evciler sektörü ile litolojik olarak aynı olan tüf-marn serilerinden toplanan fosil faunlara göre yaş Levanten dir. Sektörde yapılan sondajlara göre M serileri ile P serileri arasında bir zaman boşluğunun bulunduğu saptanmıştır. Bu durumda M serileri üzerindeki P serilerinin yaşını, yukarıda belirlenen fosil tayinlerinin ışığı altında ve stratigrafik konumları nedeniyle Alt Pliyosen olarak kabul edebiliriz. Neojen Sonrası Çökeller Kuvaterner Holosen yaşlı genç alüvyonlar, yamaç molozu ve taraçalar halinde görülürler. Yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak bulunurlar. Taraca (t) Yırca köyünün doğusundaki Dam Dere içinde sıkı tutturulmuş kum ve yuvarlar çakıllar şeklinde, Neojen çökelleri üzerinde yer alırlar. Alüvyon (al) Tutturulmuş kum-kil ve çakıldan oluşmuştur. Derelerin vadilerinde yer alırlar. Yamaç molozu (Ym) Yırca köyünün doğusundaki Kocadağ ın batı yamacında, Yırca köyünün batısındaki ADA Tepe nin eteklerinde ve Çitlenbik Tepe nin güneyinde daha çok eski heyelanların oluşturduğu yamaç molozları Neojen çökellerini örtmüştür. Ayrıca Soma B Termik Santralı nın inşaatı ve kül baraj aksının açılması esnasında çıkan pasalar ve yine santralın yaktığı kömürün artığı küller de Düzkaya Mevkiinin kuzeyinde ve Kireçlik Tepe üzerinde Neojen çökellerini, Çakmaklı Sırtlarının güneyinde ise temel kayaçlar üzerini örtmektedir. Yapısal Jeoloji Çalışma alanı Alp orojenezinin etkisinde kalarak bugünkü yapısal oluşumunu kazanmıştır. Öncelikle havza kenarında oluşan faylar temel kayaçların grabenler şeklinde çökmesine neden olmuş ve kömürü de içeren Neojen çökelleri için gerekli küvetleri oluşturmuştur. Gerek çökelim esnasında gerekse daha sonra devam eden kuzey batı-güneydoğu yönlü sıkışma hareketleri sonucu Neojen çökellerinde kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu kıvrımlanma ve faylanmalar oluşmuştur. Tabakaların eğim ve doğrultuları yapısal durumlardan dolayı çok değişken olup ondülasyonlar hemen hemen sahanın her yerinde görülmektedir. Sahadaki Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı temel kayaçları ile üstteki Neojen formasyonları arasında açısal uyumsuzluk mevcuttur. Ayrıca Miyosen ile Pliyosen ve Pliyosen ile Holosen birimleri arasında da uyumsuzluk mevcuttur. 59

100 Kıvrımlar Çalışma alanında belirlenen kıvrımlar çoğunlukla sahanın kuzey bölümünde yer almaktadır. Kuzeydoğu-güneybatı eksen doğrultuludurlar. Birbirini izleyen antiklinal ve senklinaller şeklinde dizilmişlerdir ve güneye dalımlıdırlar. Sahanın güneyinde önemli bir kıvrımlanmaya rastlanmamış olup, ufak çapta yersel kıvrımlar vardır. Faylar Sahada saptanan faylar genellikle kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu, eğim atımlı normal faylardır. Eğimleri yüksek olup değişken atımlara sahiptirler. Evciler köyünün batısında, yaklaşık kuzey-güney doğrultulu eğim atımlı, normal bir fay yer almaktadır. Neojen serileri içindeki uzanımı 900 m. olarak saptanmıştır. Batı blok düşmüş, doğu blok yükselmiştir. Pliyosen serileri ile temel ve Miyosen serilerinin karşı karşıya gelmesine neden olmuştur. Yaklaşık 40 m. lik atıma sahip olan fay, güneyde sönümlenmektedir. Maden Tepe batısında Keçikaya Deresi boyunca kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu eğim atımlı normal fay 1 km. uzanmaktadır. Yaklaşık 45 m. atılımlıdır. Güneye doğru fay sönümlenmektedir. Muhtemelen üzerinde yer aldığı antiklinalin batı ekseninde kırılmıştır. M2 içerisinde görülen bu faylanma sonucu doğu blok yükselerek KM2 kömür horizonunun mostra vermesine neden olmuştur. Evciler 71 no lu sondajın batısından başlayıp Evciler 25 no lu sondajın doğusuna doğru uzanan, yay şeklinde, eğim atımlı normal fay 1,5 km uzanıma sahiptir. Evciler 71 no lu sondajın batısında fay düzlem eğiminin 80 olduğu gözlenmiştir. M3 ile Pl serilerini karşı karşıya getirmiş olan fayın doğu bloğu yükselmiş batı bloğu düşmüştür. Güneyde 80 m. ye kadar varan atım kuzeyde sönümlenmektedir. Kaklık Tepe doğusundan başlayıp yaklaşık güney-güneybatı yönünde 1,5 km. uzanan eğim atımlı normal fay P2 formasyonları içinde yer alır. Doğu blok yükselmiş batı blok düşmüştür. Güneyde 100 m. ye varan atım kuzey yönünde sönümlenmektedir. Evciler 52 sondajının hemen kuzeyinden başlayıp doğu-batı yönünde 1,2 km. boyunca uzanan eğim atımlı normal fayda kuzey blok düşmüş güney blok yükselmiştir. Pliyosen serileri ile Miyosen serileri karşı karşıya gelmiştir. Yaklaşık 100 m. ye varan atıma sahiptir. Çalışma alanının güneyinde Evciler 23 ve 79 no lu sondaj hattının batısında kuzeydoğu-güneybatı yönünde 1,5 km. uzanımlı eğim atımlı normal fay, doğusundaki P1 serileri ile batısındaki M3, P1 ve temel kayaçlarını karşı karşıya getirmiştir. Sahanın güneydoğusunda Dam Deresi boyunca 1,5 km. uzanımlı, eğim atımlı normal fay mevcuttur. P2 serileri içerisinde görülen bu fayın batı bloğu çökmüş, doğu bloğu yükselmiştir. Bu fayların yanı sıra havza içinde ve doğu kenarında daha küçük boyutta birçok faylanmalar gelişmiş olup hemen hepsi eğim atımlı normal faylardır. Soma Deniş-II, Kozluören Ve Türkpiyale Kömür Sahaları Proje alanlarında temeli oluşturan Mesozoyik yaşlı, grovak, killi şist ve kireçtaşı, Miyosen yaşlı; kum, kil, çakıl, marn, kireçtaşı, Pliyosen yaşlı, kil, kum, marn, tüf, aglomera, Kuvaterner yaşlı; alüvyon ile magmatik kayalarda; bazalt bulunmaktadır. Bütün bu birimlerin birbiriyle olan ilişkisi aşağıdaki çizelgede sunulmuştur. 60

101 Tablo- 19 Jeolojik Birimlerin Birbirleriyle Olan İlişkisi Mesozoyik Grovak, killi şist ve kireçtaşı inceleme alanının en yaşlı birimidir. Genellikle Koca Sivri tepe, Küçük Sivri tepe ve Uzunburgaz sırtı yörelerinde gözlenebilen bu kayaçların alt seviyeleri; grovak, killi şist, üst seviyeleri ise kireçtaşı görünümündedir. 5 Bölgede bu birim, Paleozoyik Mesozoyik olarak yaşlandırılmıştır. Proje alanında yapılan etüdler sonucu bu birimde Mesozoyik e ait fosil bulunmakla birlikte Paleozoyik e ait fosile de rastlanmıştır. Bölgedeki bu detritikler rejyonel metamorfizmadan farklı derecelerde etkilenmişlerdir. Bu birime ait killi şistte yapılan petrografik analizlere göre, tanelerde muskovit, klorit, kil ve az miktarda kuvars, feldspat ve karbonatlı mineraller gözlenmiştir. Bölgede bulunan grovak, yeşilimsi renkte, sert ve araları kalsit, kil gibi malzemelerle doldurulmuş çatlaklar kapsar. Taneler ince, sıkı çimentolu ve deformasyona uğramıştır. İnceleme alanında temeli görülmeyen bu birim, üstte Miyosen ve Pliyosen yaşlı seriler ile açısal diskordans oluşturur. İnceleme alanının büyük bir kısmını içine alan bu birime ait tüm seviyelerin mostra vermemesine rağmen, sondaj verileri bölgedeki Miyosen in çalışma sahasında tümü ile temsil edildiğini kanıtlamaktadır. Proje sahasında Miyosen litolojik karakterine göre üç seviye halinde incelenmektedir. Genel stratigrafik yapı aşağıdaki gibidir. 5 Manisa Soma S: (eski İR:4168) Ruhsat Numaralı Kömür Sahası Uygulama Projesi, Mayıs

102 Alt Miyosen M 1 (kil, kum, çakıl) Bölgedeki Miyosen in tabanını oluşturur. Temel kayaçların üzerinde diskordan olarak gelir. Alt seviyelerde temele ait çeşitli irilikteki çakıllarla başlayan bu birim, üste doğru kumtaşları, kumlu seviyeler ve yeşil renkli killi seviyelerin ardalanmasından oluşur. Yer yer iri çakılların bulunduğu kum ve kumtaşları içeren seviyeler kapsarlar. Proje alanında mostra vermeyen bu seviyeler, ancak sondajlarından alınan kesinti ve karotlar ile gözlenebilmektedir. Orta Miyosen M 2 (Marn) Sahada bu M 2 seviyesinde hakim kayaç marn olmakla birlikte, üst seviyelerde kireçtaşına geçiş gösteren kısımlarda, kireçtaşı ara katkılarına da rastlanabilir. Marn; sert, yer yer orta sertlikte, mavimsi gri renkte olup; bol miktarda bitki fosili içerir. Çok iyi tabakalanma gösterir ve inceleme alanında tabak dere boyunca mostra verir. Üst Miyosen M 3 (Kireçtaşı, kil, kum, çakıllı taş) Bu birim altta M 2 ile dereceli geçişli, üstte ise P0 ile diskordanslıdır. Bölgede Tabak dere boyunca Çamtarla, Taşlıdere ve Soğucak Mevkii civarında mostra verir. Sahada bu seviyede hakim kayaç kireçtaşı olup; kil, kum ve çakıllı kil seviyeleri bazen ara katkı; bazen de geçiş zonlarında bulunur. Bu birime ait kireçtaşı bej renkli, sert ve ince tanelidir. Bol kırıklı çatlaklı ve gastropod fosillidir. Uzmanlar fosil içeren bu birimlere ait litolojiye Orta-Üst Miyosen yaşını vermişlerdir. Pliyosen: Proje alanının güney ve batısında geniş mostra veren bu birim iki seviye olarak gözlenmektedir. Alt Pliyosen P 1 (Serizitli kum, yeşilimsi kil): M 3 kireçtaşı üzerine diskordan olarak gelen bu birim bölgedeki Pliyosen in alt seviyelerini oluşturur. Tabanda gevşek tutturulmuş kum-çakıl ile başlayan bu birim, üstlere doğru yeşilimsi, alacalı renkli çakıl, kil ve mika kapsayan ve daha üstlerde ise kahve renkli olan kumtaşlarına geçiş gösterir. Bozkaya dere vadisinde mostra veren P 1 in yaklaşık kalınlığı m. dir. Üst Pliyosen P 2 (Marn Türf, Aglomera): En altta, orta sertlikte, kırıklı, az miktarda yaprak fosili içeren marnlarla başlar. Bölgede düşey ve yanal yönde tüf ve aglomeraya geçiş gösterir. Sahada P 2 tüfleri, iyi tabakalanmalı, ince taneli, gevşek tutturulmuş, beyaz-sarımsı ve bej renklerdedir. 62

103 İnceleme alanında Değirmendere Vadisi nde mostra verirler. P 2 seviyesindeki aglomera; çimentolu, sert ve andezit ile bazalt çakıllarından oluşur. Tane boyları 0,5-60 cm arasında değişmektedir. Aglomera bölgede Yazlık Damlarında mostra verir. Sahada aglomerada tabakalanma gözlenmemektedir. Bu birimin yaklaşık kalınlığı 150 m. dir. Kuvaterner Alüvyon, yamaç Molozu: Bölgede alüvyon dere yataklarında bulunmakla birlikte haritaya işlenmeyecek kadar az yayılım gösterirler. Yamaç molozu; genellikle temele ait kireçtaşlarından türemiş, tutturulmamış malzemeden oluşmuştur. Bu malzemede tane boyu 1-1,5 cm. den blok boyutuna kadar değişir. Magmatik Faaliyet İnceleme alanında, Pliyosen de ufak çapta bir volkanik faaliyet gözlenmiştir. Bölgede tüf ve agromeraların (P 2 ) varlığı bunu kanıtlamaktadır. Sahada volkanizmanın ürünü olarak bazalt türü kayaçlar bulunur. Bazalt Çalışma alanında Kurupınar deresinin kuzey batısında bulunur. Genellikle sert, yeşilimsi renkli, yer yer kırık ve boşlukludur. Boşlukları kalsit dolguludur. Bölgede Miyosen yaşlı birimleri kestiğinden, Miyosen sonrası yaşı verebilir. Tektonik ve Paleocoğrafya Sahada temele ait birimlerde tabakalanma gözlenmemiştir; ayrıca kıvrımlar da seçilememektedir. Miyosen ve Pliyosen birimlerine ait tabakalanmalarda da fazla bir kıvrımlanma seçilemez, tabaka eğimleri yatay veya yataya yakındırlar. Sahada en belirgin fay Bahçe Dere Açık meydan sırtı arasındaki fay olup eğim atımlı normal bir faydır. Soğucak Deresi nin batısındaki fay ise temele kadar uzanmaktadır. İnceleme alanı Mesozoyik zamanında genelde sığ, fakat zaman zaman derinleşen bir denizin varlığını göstermektedir. Bölge Mesozoyik sonuna doğru kara halini almıştır. Bölgede daha sonra göl ortamı oluşmuştur. Bu arada bölgede volkanizma faaliyetinin de olduğu Pliyosen çökellerinde bulunan tüf ve aglomeraların varlığı ile anlaşılmaktadır. 63

104 Koloğlu 1-2 Göletleri Kınık formasyonu (TRhk) Kınık formasyonu, ilksel halini kısmen korumuş metakonglomera, metakumtaşı, metaçamurtaşı, kumlu kireçtaşı, kumtaşı ile volkanerit, aglomera ve metavolkanitten oluşur. İçinde Permiyen yaşlı Çaldağ kireçtaşı üyesine ait değişik boyutlarda bloklar bulunur. Kınık formasyonu sarı, boz, kahve ve gri renkli, ince-orta tabakalanmalı ve kıvrımlıdır. İlksel çökeli genellikle ince taneli, pelitik olan malzeme, yeniden kristalize olmuş karbonat ve boyu mm'ye kadar olan kuvars, feldispat taneleri içerir. Kumtaşı ve konglomeraların çimentosu çoğunlukla karbonattır. Kınık formasyonu fosilce çok fakirdir. Bergama'nın güneydoğusunda birime ait kumlu kireçtaşı bantlarında bulunmuş olan Meandrospira cf. pusilla (Ho) fosilli ile birimin yaşı Alt Triyas olarak belirlenmiştir (Akyürek ve Akdeniz, 1989) Çaldağ Kireçtaşı Üyesi (Pçç) Kireçtaşı gri, siyah renkli, ince-orta tabakalı, yer yer rekristalizedir. Kınık formasyonu ve Bakırtepe volkanit üyesi içinde değişik boyutlarda bloklar halinde yaygın olarak izlenir. Kireçtaşı bloklarında bulunan Dunbarula tumida Skinner, Verbeekina verbeeki Geintz, Neoschwa-gerina craticulifera Schwager, StafTella sp., Nankinella sp., Reichelina sp., Chusenella sp., Neoendothyra sp., Globivalvulina graeca, Hemigordiopsis renzi Reichel, fosilleri ile Üst Permiyen yaşı saptanmıştır (Akyürek ve Akdeniz, 1989). Bakırtepe Volkanit Üyesi (TRhkb) Kınık formasyonu içinde kaya türü özelliğinden dolayı ayırtlanmıştır. Bakırtepe volkanit üyesi, yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş spilit, diyabaz ve tüften oluşur. Spilitlerdeki gaz boşlukları kalsit ile dolmuştur. Hamuru, intersertal doku gösteren küçük taneli feldispatlardan oluşmuştur. Hamur içinde sosiritleşmiş feldispat porfiroblastları bulunur. Bakırtepe volkanit üyesi içinde Permiyen yaşlı kireçtaşı blokları vardır (Akyürek ve Akdeniz, 1989). Kırkağaç formasyonu (TRkı) Birim kireçtaşlarından oluşur. Kireçtaşı beyaz, gri renkli orta-kalın tabakalı kısmen dolomitleşmiş ve yer yer kristalizedir. Kırkağaç formasyonu altta Kınık formasyonunu uyumsuz olarak örter. Üstte ise Liyas yaşlı Sarıkaya formasyonu ile geçişlidir. Kırkağaç formasyonunun gri renkli kireçtaşı düzeyleri bol fosillidir. Birim içinde; Triasina hantkeni Majzon, Triasina oberhauseri Koehn-Zanin. ve Brönn, Galeanella sp., Ophthalmipora sp., Trocholina permodiscoides Oberhauser, Involutina communis (Kristan),Involutina gaschei (Koehn-Zanin. ve Brönn.), Involutina impressa(kristan- Tallmann), Involutina sınuosa grubu,involutina minuta Koehn-Zanin.,Involutina parva Brönn.-Zanin., Involutina planidiscoides (Oberhauser), Involutina gaschei cf. praegaschei Koehn-Zanin.,Trochammina tabasensis Brönn -Zanin-Mosh-Huber, Ophthalmidiura chialingchiangense (Ho), Endothyra cf. küepperi Oberhauser, Duotaxis sp., Turrispirillina sp., Agathammina sp., Glomospira sp. fosilleri saptanmış ve buna göre, yaşı Orta-Üst Triyas olarak belirlenmiştir(akyürek ve Akdeniz., 1989). 64

105 Soma formasyonu (Ts) Birim bölgede geniş yayılım gösterir. Soma formasyonu killi kireçtaşı, marn, miltaşı, tüfit, kumtaşı, konglomera ardalanması veya bu kaya türlerinin bir veya birkaçının baskın olduğu kaya türlerinden oluşur. Soma formasyonu genellikle beyaz, sarı, boz, gri renkli ve ince-ortakalın tabakalanmalıdır. Yatay ve yataya yakın tabakalanmalı olan birim sıkışma nedeniyle yer yer yatık, hatta devrik kıvrımlı yapı gösterir. Killi ve karbonatlı düzeyleri bazen laminalıdır. Bölgede Soma formasyonu içinde kömür ve bitümlü şist düzeyleri vardır. Soma formasyonu, Ballıca formasyonu ile geçişli, Rahmanlar aglomerası ile girik olup Dededağ bazaltı tarafından kesilir ve örtülür. Soma formasyonunun bölgedeki yayılımından derlenen örneklerde; Cypria cf. ophthalmica Jürine, Candona meglecta Sars, Cyprinotus cf. solinus Brady, Caspiocypris sp., Cypridopsis sp., Miocyprideis sp., Cheikella sp., Lineocypris cf. trapezoides Zalanyi, Condona angulata G.W. Müller, Ilyocypris brady Sars, Pyrgula cf. incisa incisa Fuchs fosilleri saptanmıştır. Bu fosil topluluğuna göre birimin yaşı, Üst Miyosen- Pliyosen dir (Akyürek ve Akdeniz., 1989). Rahmanlar aglomerası (Tr) Rahmanlar aglomerası yuvarlak ve yarı köşeli andezit çakıllarının tüf ile tutturulmasında oluşur. Aglomeralar arasında ince tüfit ve miltaşı düzeyleri sıkça izlenir. Rahmanlar aglomerası, bölgede Yuntdağ volkanitleri ve Soma formasyonu ile girik olduğundan, Üst Miyosen-Pliyosen yaşta kabul edilmiştir (Akyürek ve Akdeniz., 1989). Alüvyon (Qal) Alüvyon çalışma sahasında, Yağcılı dere ve Bakırçay yataklarında yer alır. Bakırçay yatağındaki alüvyonlarda kil ve siltli, kumlu kil yaygın olarak görülür. Yağcılı dere yatağında ise daha çok bloklu kumlu çakıl egemendir. Diğer dere yataklarında da derenin havzasının jeolojik yapısına bağlı olarak malzemenin özellikleri değişmektedir. Genel jeoloji haritalarında yayılımı ve kalınlığı fazla olmayan alüvyon sahaları ana kaya olarak gösterilmiştir. Proje alanını gösteren 1/ ve 1/ ölçekli jeoloji haritaları ve jeolojik kesitler Ek- 12 de verilmiştir. 65

106 DEPREMSELLİK VE DOĞAL AFET POTANSİYELİ Proje alanı ve yakın çevresi Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından 1996 yılında yayınlanan ve Bakanlar Kurulu nun tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 1. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Batı Anadolu ve civarında tarihsel dönemlere ait 482 deprem kaydı elde edilmiştir. Bu deprem kayıtlarına göre depremlerin %73 ünün aletsel büyüklüğü 5.5 M nin altındadır. M>5.5 olan 129 şiddetli deprem meydana gelmiştir ki bunlardan sadece 6 sını şiddeti (Mercalli) X ve daha büyüktür. En aktif yıl 10 deprem ile 1875 yılıdır. Deprem Katalogları, Bültenleri ve internet üzerindeki sanal arşivlerden alınan deprem kayıtlarına göre MS yılları arasında Batı Anadolu ve civarında Magnetüde 4 ve daha büyük 4238 depremin 2756 sı bu dönemde kaydedilmiştir. %95 inin magnedütü 5.5 ve daha küçüktür. %20 si ise 6 ve daha büyük şiddettedir. %65 inin odak derinliği 0-33 km. arasındadır. Batı Anadolu da MS yılları arasında olmak üzere, 204 kez 5.5 Md. (süre magnitüdünde) şiddetli deprem olmuştur. 204 depremin 19 unda Md 7 ve daha büyüktür. 6 Proje alanında yapılacak olan her türlü yapıda 6/3/2007 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik te bulunan hususlara titizlikle uyulacaktır. Manisa İli Deprem Haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir. 6 Manisa İl Çevre Durum Raporu,

107 Şekil- 31 Manisa İli Deprem Haritası Ege güncel morfolojik yapısı, genellikle simetrik yapı özelliği gösteren yaklaşık DB uzanımlı graben simetri ile biçimlendirilmiştir. Belirtilen graben sistemleri, birlerine koşut olarak dizilmiş irili ufaklı çöküntü alanlarından meydana gelmiştir. Bunlar kuzeyden güneye doğru Simav, Bakırçay, Gediz, K. Menderes ve B. Menderes grabenleri şeklinde dizilim göstermektedir. Gediz grabeni yaklaşık 200 km ulaşan uzunluğu ile Ege graben sisteminin en önemli çöküntü alanıdır. Manisa İli Bakırçay grabeni (fay hattı), Simav grabeni, K. Menderes grabeni arasında ve büyük bölümü de doğubatı gidişli Manisa Gediz grabeni içerisinde kalmaktadır. Bakırçay grabeninde Soma, Manisa Gediz grabeninde Manisa Merkez, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Sarıgöl İlçeleri kalmaktadır. 7 Gediz grabeni batı yakasında yer alan aktif faylar, Normal Fay karakterindedir. Bu graben sistemi, batı ucunda Manisa ve Kemalpaşa fayı olmak üzere iki kola ayrılır. Turgutlu-Manisa arasında KB-GD doğrultusunda kavisli uzanımı olan Manisa Fayı yaklaşık 25 km uzunluğundadır. Fay düzleminin eğimi arasında değişir. Genelde Kuaterner çökelleri ile daha yaşlı temel kayalar arasında dokanak oluşturur. Holosen yaşlı alüvyon yelpazelerini ve yamaç molozlarını keser. Zon boyunca izlenen çok dönemli fay sarplıkları, son birkaç bin yıl içerisinde bu fayda yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyük depremler olduğunu göstermektedir. Proje kapsamında deprem risk analizi yapılmıştır. Proje alanı ve çevresini gösteren diri fay haritası ile Deprem Risk Analiz Raporu ekte verilmiştir (Bkz.Ek-12). 7 Manisa İl Çevre Durum Raporu,

108 Heyelanlar ve Çığlar İlde çığ olayı gözlenmemiştir. Demirci-Yeşildere köyü-göçük Malı nda heyelan, olmuş, 16 ev heyelandan zarar gördüğünden yeniden yapılmış ve vatandaşa teslim edilmiştir. Selendi-Hacılar köyünde), de heyelan olmuştur. 47 tane ev zarar gördüğünden, yeniden yapılıp vatandaşa teslim edilmiştir. Salihli Damatlı Köyü (8 konut), Alaşehir Kozluca Köyü Narlık Mahallesi (13 konut), Merkez Karakoca Köyü Sarıkaya Mahallesi (5 konut), Soma Yayladalı Köyü Asaraltı Mahallesindeki (12 konut) heyelana maruz alanlar Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Jeoloji Mühendisleri tarafından incelenmiştir. Afet olayları Genel Hayata Etkili bulunarak, bu afetzedelerin haksahipliği tespit edilip, bu konutların yeni bir alana nakil edilmeleri uygun görülmüştür. Ayrıca krokilerle gösterilen bu alanlar afete maruz (yapı için yasaklanmış) bölge ilan edilmiştir. 8 Selendi İlçesi, Yıldız Mahallesi (1 konut), Alaşehir İlçesi Horzumkesenler Köyü, Kalebaşı Mahallesi Çeşmeönü mevkii (3 konut), Selendi İlçesi Beypınar Köyü, Ömerler Mahallesindeki (4 konut) heyelana maruz alanlar Afet İşleri Genel Müdürlüğü Jeoloji Mühendisleri tarafından incelenmiştir. Afet olayı Genel Hayata Etkisiz bulunarak bu afetzedelerin konutlarını kendi imkanları ile yeni bir alana nakil edilmeleri uygun görülmüştür. Proje yerini gösteren heyelan haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir. Haritadan görüldüğü üzere proje yerinde heyelan problemi bulunmamaktadır. Şekil- 32 Proje Yerini Gösteren Heyelan Haritası 8 Manisa İl Çevre Durum Raporu,

109 İnceleme alanında yapılacak olan her türlü yapılarda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanıp yürürlüğe girmiş olan "Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik te bulunan hususlara ve 7269 sayılı Afet Kanunu hükümlerine titizlikle uyulacaktır. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılması gerekmektedir. IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yer Altı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu Emniyetli Çekim Değeri, Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Yer Altı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı), Hidrojeolojik etütler sadece Deniş II sahasında yapılmıştır. Diğer sahalardan özellikle Evciler de yeraltı işletme sistemi ile kömür üretileceğinden ayrıntılı hidrojeolojik ve jeoteknik etütler yapılacaktır. Deniş-II Sahası Hidrojeolojik Etütleri Su Noktaları Sahada birçok noktada yersel beslenmelerin boşalımı niteliğinde sızıntılar şeklinde ve düşük debili kaynak oluşturan su noktaları vardır. Bunların çoğu kaptaja alınarak çeşmeler şeklinde kullanılmaktadır. MTA tarafından 1983 yılında yapılan Hidrojeolojik etütlerde su kaynakları ile ilgili veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo- 20 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Su Kaynakları Ve Debileri Kaynak Adı Debi (lt/sn) 2 no lu sondaj kuyusu yakını 0, no lu sondaj kuyusu yakını 0,03 17 no lu sondaj kuyusu yakını çeşme 0,035 Çınarlı çeşme 0,37 30 no lu Pl. Kuyusu 0,2 Akiferler Proje alanında Mesozoyik yaşlı killi sist, grovak çok az permeabilite ve çatlak gözeneğine sahip olduğu için akifer niteliği taşımaz ve çok az su içerirler. Ancak bu seviyede, blok ve mercekler halinde bulunan kireçtaşları, çatlak gözeneğine sahip olduğu için akifer niteliği taşırlar. 69

110 Miyosen ve Pliyosen yaşlı litolojik birimler ise tabanda konglomera ile başlayıp üst seviyelere doğru kil, tüf, kum, kumtaşı, marn ve kireçtaşı ardalanmalı oldukları için birleşik akifer oluştururlar. Marn ve kireçtaşı seviyeleri çatlaklı olmaları nedeniyle su içerirler ve bu yeraltı suyu ardalanmalı seviyelerdeki kırık ve çatlaklar yoluyla birbirleri ile bağlantılıdırlar. Ancak bu seviyeler içinde ana kırıklar boyunca oluşan kırıklı zonlar yüksek permeabilite değerine sahip oldukları için oldukça bol su geliri olacaktır. Hidrojeoloji sondaj kuyuları Soma Deniş Kömür Sektöründe litolojik birimlerin su içeren zonlarını tespit edebilmek amacıyla, işletmeye etkisi olacağı düşünülen alanda öncelikle 35 adet ön gözlem kuyusu açılmıştır. Bu kuyulardan 5 tanesi, kömürlü alanı sınırlayan killi şist ve grovak ile tepelerde kireçtaşı olarak gözlenen ve kömürü miyosen biriminin temelini oluşturan litolojik birim içine kadar açılmış ve yalnız bu birimi kapte edecek şekilde filtreli olarak teçhiz edilmiştir. Ancak bu kuyulardan iki tanesi (30T, 34T) kireç taşı kesmiş diğerleri killi şist ve grovak türü kayaç kesmiştir. 26 adet ön gözlem kuyusu ise kömür zonu içeren, genellikle kil, killi kireçtaşı, marn, kireçtaşı ardalanmalı ve yer yer de kumtaşı içeren Miyosen yaşlı birimi kapte edecek şekilde filtrelenmiştir. Geriye kalan 4 ön gözlem kuyusu ise sahanın güneyinde kalan ve kömür içeren Pliyosen yaşlı litolojik birim içinde açılmış ve filtrelenmiştir. Kömür Ocaklarına İlişkin Sondaj Lokasyon Haritaları ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). Bu kuyularda yapılan gözlem ve su seviye ölçümlerine göre, sahanın nerelerinde hidrojeolojik pompaj testleri yapılacağı kararlaştırılmış ve toplam 7 adet pompaj grubu lokasyonu belirlenmiştir. Bunlardan 3 ana kuyu temel kayacı, 3 ü Miyosen yaşlı birimi 1 tanesi de Pliyosen yaşlı litolojik birimi test edecek şekilde filtrelenmiştir. Bu ana kuyuların yakın çevresine ise pompaj sırasında litolojik birimlerde su seviyesindeki değişimleri gözlemek için 5 i Miyosen seviyesini, 6 sı temel kayaç seviyesini ve 4 ü de Pliyosen seviyesini gözlemek amacıyla toplam 15 adet pompaj gözlem kuyusu açılmıştır. Bu şekilde sahadaki toplam hidrojeolojik sondaj adedi 57 olmuştur. Kuyu derinlikleri ise 39 ve 343 m.ler arasında değişmektedir. Bu kuyuların birçoğu ilerleme sırasında, Miyosen seviyesinde kaçaklar yapmıştır. Bu kaçaklar sondajın yapıldığı alanda geçirimliliğin oldukça yüksek olduğunu göstermektedir. Ayrıca DSİ Genel Müdürlüğü nden temin edilen bölgede açılmış kuyular ve özellikleri yine DSİ Genel Müdürlüğü nden temin edilen Bakırçay Ovası Hidrojeoloji Haritası üzerine işlenmiş ve ölçeksiz olarak ekte verilmiştir (Bkz.Ek-12). 70

111 Yeraltı Suyu Sahada açılmış olan hidrojeolojik gözlem kuyularında değişik zamanlarda yapılan su seviye ölçümlerinden, yağışlı mevsimi karakterize eden Nisan ayı ve kurak mevsimi karakterize eden Eylül ayı değerleri ile Miyosen ve Pliyosen seviyeleri için Eş Su Seviye Eğrileri Haritası hazırlanmıştır (Bkz.Ek-12). Hazırlanan bu iki harita birbirinden pek büyük bir farklılık göstermemiştir. Bunun nedeni, sahadaki yer altı suyunu boşaltacak büyük debili bir kaynak veya suni bir boşalımın bulunmayışı, buna karşılık kurak geçen devrenin kısa süreli oluşu şeklinde düşünülebilir. Miyosen seviyesinde yeraltı suyu akımı genellikle kuzeyden güneye doğrudur. Ancak kuzeyde Soğucak, güneyde Tabak dere adını alan derenin açtığı vadi boyunca, vadiye doğru yersel yön değiştirmeler görülmektedir. Pliyosen seviyesi için çizilmiş olan yeraltı eş su seviye eğrilerinde ise akım yönü güney-güneybatı yönündedir. Bu birimlerdeki yeraltı suyu çoğunlukla yüzeysel yağışlarla beslenir. Deniş Kömür Sahasının yüzeysel beslenme alanı yaklaşık 17 km² dir. Bu alana düşen toplam yıllık yağış 662 mm dir. Bu yağışın Thornt-Waite yöntemi ile hesaplanan değerlere göre 386,1 mm. si buharlaşmaktadır. Bu değerden geriye kalanın ise yaklaşık %10 unun yer altına süzüldüğü tahmin edilmektedir. Bu durumda yüzeysel yağıştan yeraltı suyunun bir yıldaki beslenmesi; ,1 = 275,9 mm. = 0,2759 m. ((0,2759x10)/100) x = m 3 /yıl Sahadaki hidrojeoloji sondaj kuyularında ölçülen yeraltı suyu seviyelerinin kömür zonları ile ilişkisi aşağıdaki çizelgede sunulmuştur. 71

112 Tablo- 21 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Temel Kayaç) Kuyu no Kömür zonu taban derinliği (m) Temel form tavan derinliği (m) Zemin yüzeyinden itibaren su seviyesi derinliği (m) Nisan 1983 Ağustos 1983 Şubat T Tıkalı 37,28 25,55 18 T ,80-78,06 19 T ,19 29 T 1 67 ve ,11 31,05 34,58 32 T ,90 14,20 13,00 34 T ,90 23,77 25,02 27 T ,00 Kuyu no Tablo- 22 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Miyosen yaşlı kömür seri) Kömür zonu taban derinliği (m) Zemin yüzeyinden itibaren su seviyesi derinliği (m) Nisan 1983 Ağustos 1983 Şubat ,92 37,94 37, ve 121 6,30 8, ,40-51, , ,19 80,98 78, ,94 56,60 54, ,95 88,17 91, ,99 80,17 80, ,83 29,47 29,65 11M ,84-83, ,22 43,36 43, ,67 12, ,50 25,76 24, ,07 49,53 50, ,14 26, ,14 26,17 23, ,78 44,78 47, ,22 55,20 55, ,77 47,21 45, ,74 51,40 48, Tıkalı 24-33,80 34,07 33, ,- 105, ,02 10,29 9,27 29M 2 68 ve ,87 31,74 34,34 32M 70 11,26 12,22 10, , , ,52 4,85 72

113 Kuyu no Tablo- 23 Yeraltı Suyu Seviyelerinin Kömür Zonları Ile Ilişkisi (Pliyosen Yaşlı Kömürlü Seri) Kömür zonu taban derinliği (m) Zemin yüzeyinden itibaren su seviyesi derinliği (m) Nisan 1983 Ağustos 1983 Şubat ve 91 0,01 2,18 2, ,29 16,98 5,30 29Pl 1 67 ve ,50 21,51 6,78 30Pl 1 91 ve ,00 + 1,34 Artez. + 1, ,79 38,75 40, ,47 29,16 31,31 Pompaj Testleri Sahada kömür yayılım alanı göz önünde tutularak, Temel kayaçta, Miyosen ve Pliyosen yaşlı çökellerde, akifer nitelikli seviyelerin hidrolik karakteristiklerini saptamak amacıyla 7 lokasyonda pompaj testi yapılmıştır. Yapılan testler sonucu yeraltı ve yerüstü su drenajı ile ilgili değerler üretilmiştir. Yeraltı Suyunun Drenajı Sahada patlayıcı maddelerin kullanılması, su biriktirerek göletlerin oluşturulması veya yeraltı suyu sisteminin dengesini olumsuz yönde bozacak herhangi bir olay, işletme şartlarını güçleştirecek etkiler yaratır. Kömür zonun, temel kayaçla arasında yer yer güvenilir kalınlığa erişen geçirimsiz bir kil zonu vardır. Üstelik temel kayacın, killi şist ve grovak birimlerinden oluşan yerlerinde su geliri de azdır. Ancak bir kırık zonu, temel kayaca kadar inerse bu zondan, temel kayacın birim yüzeyine karşılık Q b = 0,075 m³/gün kadar su geliri olacaktır. Bu miktar küçük debili bir pompa ile alan dışına atılacaktır. İşletme çukuruna asıl yeraltı suyu, Kömürlü Miyosen zonundan gelecektir. Bu Miyosen seviyesinin birim alanından gelebilecek su miktarı için, üç lokasyonda deney yapılmıştır. Ancak bazı yerlerde kömür zonunun alt ve/veya üstünde geçirimsiz kil zonları vardır. Büyük patlatmaların olmadığı ve kil zonu kalınlığının büyük iş makinaları yüküne direnç gösterebildiği alanlarda su geliri verilen değerlerden daha az olacaktır. Ancak 11 no lu lokasyonda yaklaşık NW-SE doğrultulu olması muhtemel olan bir gömülü kırık zonu düşünülmektedir ve bu zondan oldukça yüksek değerde su gelişi olacaktır. Bu lokasyonda yapılan pompaj testinde kuyudan 9,87 lt/sn su çekilmiştir ve 25 saate 5,11 m lik bir düşüm sağlanabilmiştir. İşletme çukuruna, çukur tabanı ve yan duvarlardan (şevlerden) gelecek su, çukur tabanı ve yan duvarların birleştiği yerde (şev taban topuğu) açılacak 1 1,5 m derinlikteki açık kanallarda biriktirilerek, pompa ile sahanın düşük kotu yönünde ve çukurdan uzaklaşan yönde atılacaktır. 73

114 Sahada maden işletme çukuru çevresinde pompaj kuyuları yerleştirilerek yeraltı su seviyesini düşürmek de mümkündür. Ancak genelde sahanın geçirimlilik katsayısı düşük olduğu için, bu pompaj kuyularını işletme çukuru yakınına yapma ve işletme çukuru ilerledikçe bu kuyuları terk ederek, ilerleme yönünde yenilerini yapmak gerekecektir. Bu nedenle sondaj kuyuları ile drenaj tercih edilmemiştir. Ancak bu yöntemin kullanılmasını elzem kılan beklenmeyen koşulların oluşması durumunda pompaj kuyularının derinliğinin işletme çukuru tabanından itibaren minimum 10 m daha derinde olacak şekilde dizayn edilecektir. Ayrıca koşullara uygun şekilde drenaj kanallarına şevden süzülmeyi hızlandırmak için, şev içine doğru drenaj delikleri açılıp, buralara filtreli dren boruları yerleştirilerek şevin yeraltı suyundan az etkilenmesi sağlanacaktır. Bu borular, mümkün olduğu kadar marnlı ve kireçtaşı zonlarına yerleştirilecek ve eğimleri, boru içine gelecek malzemenin boşaltılmasını kolaylaştırmak için, işletme çukuru yönüne olacaktır. Şev ilerledikçe dren borularının tamamı açıkta kalmadan, bunların yakınına şevin ilerlediği yönde daha derine giren borular yerleştirilecektir. Su Kimyası Soma Deniş sahasında pompaj kuyularından testler sırasında alınan numunelerin analizleri yaptırılmış ve bu sonuçlara göre kullanma amaçları bakımından incelenmiştir. İçme ve kullanma D-30 ve D-32 pompaj kuyularının suları, suların içilebilme diyagramına göre I. kalitede sular D-29 ise Fransız sertliği ve SO₄ yönünden II. kalitede sular sınıfına girmektedir. Sulama Pompaj kuyularından alınan bütün sular sulama yönünden ikinci (C₂S₁) ve üçüncü (C₃S₁) sınıf sulardır. Normal topraklarda her türlü sulamaya uygundurlar. Beton etkisi Zeminde veya betona temas eden suda bulunan SO₄ tuzları betonda olumsuz etki yaparlar. Amerikan normlarına göre sudaki maksimum sülfat değeri 250 mg/lt, Alman normlarına göre ise 396 mg/lt. SO₄ değeri maksimum kabul edilmiştir. Bu durumda D-29 kuyusunun suyu Amerikan normlarına göre maksimum değeri aştığı için korozif etki yaratacağı söylenebilir. Diğer pompaj kuyularının suları SO₄ ve asidite (ph) yönünden betona zararlı olmayan sulardır. Deniş-II sahasının hidrojeolojik durumu ile ilgili MTA Genel Müdürlüğü tarafından yapılmış olan etüd sonucuna göre; Çalışılan alanın yüzeysel besleme alanı 17 km², bu alana düşen yıllık yağış toplamı ise m³ tür. Sahada yüzeysel akışı drene edebilecek olan dere Tabak deredir. Kömürlü Miyosen seviyesinin temelini oluşturan Mesozoyik yaşlı kayaç serisi, kireçtaşı seviyeleri dışında akifer niteliği taşımazlar. Genellikle, Miyosen yaşlı akifer niteliği olmayan şist, grovak üzerine oturmuştur. 74

115 Miyosen ve Pliyosen yaşlı birimler, akifer niteliğindeki litolojilerden oluşmuşlardır. Yüzeysel beslenme alanı sınırı içinde kalan yeraltı suyunun yağışlardan beslenmesi yaklaşık m³/yıldır. Pompaj testleri sonucuna göre temel kayacın geçirimlilik katsayısı k = 1, , m/sn arasında bulunmuştur. Temel kayacın birim genişliğinden gelecek su miktarı Qb = 0,075 m³/gün bulunmuştur. Testler sonucunda Miyosen seviyesinin geçirimlilik katsayısı k = 4, , m/sn arasında bulunmuştur. Miyosen seviyesinde açık işletmenin birim genişliğinden gelecek su miktarı değişik lokasyonlar için Qb = 0,11 0,99 m³/gün arasında bulunmuştur. Pliyosen seviyesi için geçirimlilik katsayısı k = 1, , m/sn olarak bulunmuştur. Pliyosen seviyesinde açık işletme çukuruna birim genişlikten gelecek su miktarı Qb = 0,06 0,08 m³/gün bulunmuştur. Soğucak dere, kuzeyde bir gölet oluşturularak (işletme, sahanın güneyinden başlatılırsa) Taşlı dereye akıtılacaktır. İşletme çukuruna gelecek yüzey suları, çukur çevresine açılacak açık drenaj kanalları ile uzaklaştırılacaktır. Çukura gelecek yeraltı suyu dren boruları ile açık kanal ve çukurlarda biriktirilerek pompa ile atılacaktır. Ancak 11 numaralı (3 no lu) lokasyonda oldukça büyük değerde su gelişi olmuştur. İşletme bu alan ve civarına yaklaştığı anda bu kuyuda (kuyu kullanılamaz durumda ise hemen yanında açılacak bir kuyu ile) uzun süreli ve yaklaşık lt/sn debi ile pompaj yapılması işletme çukuruna yeraltı suyu gelirini büyük ölçüde azaltacaktır. Yani bu lokasyonda kuyularla drenaj yapılacaktır. 7 no lu lokasyonda (Kuyu No.30) yeraltı suyu kuyuda artezyen yaparak boşalmaktadır. Bu yeraltı suyu seviyesini zamanla düşürecektir. Aynı kuyuda yapılacak pompajla bu birimdeki yeraltı suyu büyük ölçüde drene edilecektir. Sahada kuyulardan alınan sular içme ve kullanmaya uygundur. Ancak kaynak sularını içmede kullanmak uygun olacaktır. Sulama suyu yönünden ikinci ve üçüncü kalitede sular olduğu anlaşılmaktadır. 29 no lu kuyunun suyu Amerikan normlarına göre betonda korozif etki göstermektedir. Bu nedenle bu civarda betondaki korozif etkiyi önlemek için SO₄ a dayanıklı çimento kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır. Kül Depolama Sahası için ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra Hidrojeolojik Etüd Raporu hazırlanacak olup; DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü nün uygun görüşü alınacaktır. 75

116 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından Deniz, Göl, Dalyan, Akarsu ve Diğer Sulak Alanların Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), Manisa ilinin küçük bir bölümü Ege havzasına girer. Havzanın su toplama alanı km 2 dir. Ortalama yıllık su hacmi milyon m 3 e ulaşmaktadır. Suları Bakırçay aracılığıyla Ege Denizi ne boşalan havzada ha. üzerinde ovalık alan vardır. Bu ovalık alanın yaklaşık ha. ı sulanabilir niteliktedir. Havzanın en önemli akarsuyu Bakırçay dır. Gölcük dağlarının doğu yamaçlarından kaynaklanan Bakırçay, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçerek Kınık ın kuzeyinde Yağcı çayı ile birleşir. Maden ve Kabak dereleri ile birleştikten sonra Bergama yakınlarında güneybatıya yönelerek Çandarlı körfezinde Ege Denizi ne dökülür. DSİ Ölçümlerine göre su toplama alanı 2887 km 2, akıttığı ortalama su miktarı saniyede m 3 tür. 1 yılda akıttığı toplam su miktarı ise 465 milyon m 3 dolayındadır. 9 Çayın akışı düzensizdir. Bakırçay ın uzun yıllar aylık ortalama debileri aşağıdaki şekilde verilmektedir. Şekil- 33 Bakırçay Uzun Yıllar Aylık Ortalama Değerleri 10 Sahanın en önemli akarsuyu kuzeyde Soğucak ve Güneyde Tabakdere adını alan deredir. Bunun yanında Bahçedere ve Bozkaya Dere ise sahada ikinci derece önem taşıyan derelerdir. Bu derelerin toplam yağış alanı ortalama 17 km² dir. Alana düşen yıllık toplam yağış ise m³ dür. 9 Manisa İl Çevre Durum Raporu, Manisa Soma S: (eski İR:4168) Ruhsat Numaralı Kömür Sahası Uygulama Projesi, Mayıs

117 IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi ve Üretim Miktarları, Su Yolu Ulaşımı Tesisleri, Turizm, Spor ve Benzeri Amaçlı Su ve/veya Kıyı Kullanımları, Diğer Kullanımlar), Su Kaynakları İçmesuyu Kaynakları ve Barajlar Tablo- 24 Manisa İli İçmesuyu Kuyuları Kaynak Adı Yeri Ortalama Boşaltım km 3 /yıl Ilıcak Manisa 10.0 Akpınar Manisa 1.5 Gürle Manisa 2.5 Göksu Manisa 63.0 Palamut Akhisar 12.0 Beşgöz Akhisar 26.0 Akpınar Gölmarmara 31.0 Kılıcanlar Gölmarmara 3.0 Sarıkız Saruhanlı 45.0 Ilıca Soma 10.0 Kuyulu Soma 10.0 Akpınar Soma 6.0 Turbutalp Soma 10.0 Bülbültepe Soma 3.0 Toplam 233 Kaynak: Manisa İl Çevre Durum Raporu, yılları arasında işletmeye açılan içmesuyu tesisleri ise; Adala, Akhisar, Akselendi, Alaşehir, Bakır, Borlu, Demirci, Dilek, Gökçeören, Gölmarmara, Hacırahmanlı, Hamzabeyli, İcikler, Karaoğlanlı, Kayacık, Kayalıoğlu, Kemaliye, Kırkağaç, Kula-2, Mecidiye, S.Bozköy, S.Iğdecik, Sarıgöl, Sartarmut-2, Saruhanlı, Selendi, Selendi-2, elimşahlar, Süleymanlı, Uluderbent, Yeşilyurt, Yılmaz, Zeytinliova tesisleridir. İçmesuları sektöründe 1998 yılında, 658 köy ve 170 ünitede köylü yeterli temiz içmesuyuna kavuşturulmuştur vatandaşın yaşadığı 54 köy, 18 ünitenin içmesuyu ise yetersizdir. 51 köy ve 379 ünitede yaşayan vatandaş susuzdur. Susuz ve suyu yetersiz köyler için 74 adet sondaj projesi programa alınmıştır. Ayrıca 1998 yılı içinde 18 proje, 26 üniteye temiz içmesuyu getirilmesi programlanmıştır, 73 adet motopomp montajı yapılacaktır. Barajlar Demirköprü Barajı Köprübaşı, Demirci, Salihli ilçeleri sınırlarında, Gediz nehri ve kolundan Demirci çayı üzerinde kurulu bulunmaktadır. Enerji ve sulama amaçlı bir suni gölettir. Gediz nehri üzerinde, yapımına 1954 yılında başlanmış ve 1960 yılında tamamlanarak hizmete alınmış tarımsal sulama, taşkın kontrolü ve elektrik enerjisi üretimi amaçlı bir barajdır. Yüksekliği 74 m olup toprak dolgu tipinde yapılmıştır. 77

118 Maksimum göl hacmi m 3 olan barajın kret uzunluğu 543 m dir. Toplam göl yüzölçümü km 2 ve dolgu hacmi m 3 tür. Yapımı ile Alaşehir çayı ve Adala Regülatörü arasındaki bütün tarım alanları taşkından korunmuştur. Kış sularının bir bölümü, yapılan besleme kanalı ile Marmara Gölüne aktarılmaktadır. Barajın üzerinde bulunan hidroelektrik santralinin kurulu gücü 3x23= 69 mw dır yılında kwh enerji üretilmiştir. Avşar Barajı Sarıgöl ve Alaşehir ilçeleri arasında, Gediz nehrinin Derbent çayı üzerinde kurulmuştur. İçme suyu ve sulama amaçlıdır. Alaşehir çayının yol açtığı taşkınları önlemek amacıyla yapımına başlanmış ve 1977 de de bitirilmiştir. 435 m yüksekliğinde ve toprak dolgu tipindedir. 69 milyon m 3 su depolamaktadır. Yüzölçümü 5.25 km 2 dir. Sevişler Barajı Soma ilçesi, Sevişler, Ürizler, Naldöken köyleri arasında Bakırçayı nın kolu üzerinde kurulu bulunmaktadır. Sulama ve Soma Termik Santral su ihtiyacını temin amaçlı kurulmuştur. Balık üretimi yapılmakta, ördek, karameke gibi su kuşlarını barındırmaktadır. Soma daki Türkiye Elektrik Kurumu Termik Santrali ünitelerinin ve kurulması planlanan Azot Gübre Fabrikasının sanayi suyu gereksinimini karşılamak ve kısmende Bakır çayın yol açtığı taşkınları önlemek amacıyla yapımına başlanmış ve 1981 de tamamlanmıştır. Baraj, zonlu toprak dolgu tipinde olup m. yüksekliktedir. 127 milyon m 3 su depolama kapasitesine sahiptir. Sulama amacıyla da kullanılmaktadır. 78

119 Yeraltı Su Kaynakları Tablo- 25 Yeraltı Su kaynakları İlçe adı Emniyetli yeraltı su rezervi (hm 3 /yıl) Merkez 14 Akhisar 17 Alaşehir 24 Demirci 2 Gördes 1,5 Kırkağaç 16 Kula 3 Salihli 17 Sarıgöl 18 Saruhanlı 18 Selendi 4 Soma 7 Turgutlu 41 Ahmetli 8 Köprübaşı 1 Gölmarmara 11 Toplam 202,5 Kaynak: Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2011 Akarsular İl sınırı içinde en önemli akarsulardan biri Bakırçay, diğeri ise Ege Bölgesi nin 2. Büyük akarsuyu Gediz dir. Bakırçay, Ege Havzası nın; Gediz ise kendi adını taşıyan havzasının sularını Ege Denizi ne taşımaktadır. Göller ve Göletler Gölmarmara Gölü Manisa ilinin tek doğal gölüdür. Adını verdiği Gölmarmara ilçesi yerleşim merkezi yakınında, Salihli ilçesine 14 km uzaklıktadır. Bir tektonik çöküntü alanının sularla dolması sonucunda oluşmuştur. Gölün denizden yüksekliği 74 m olup, yüzölçümü 11.9 km 2 dir. 320 milyon m 3 su depolama kapasitesine sahiptir. 79

120 IV.2.6. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b. Alanlar), Manisa İli İklim, topoğrafya ve ana madde farklılıkları nedeniyle Manisa da çeşitli Büyük Toprak Grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Manisa ili büyük toprak grupları ve bu gruplara göre arazi sınıfları tablosu aşağıda verilmiştir: Tablo- 26 Manisa İli Büyük Toprak Gruplarına Arazi Sınıfları (ha) BÜYÜK TOPRAK GRUBU I II III IV V VI VII VIII TOPLAM Alüviyal Topraklar Alüviyal Sahil Bataklıkları Kolüviyal Topraklar Çorak Topraklar Kahverengi Orman Toprakları Kireçsiz Kahverengi Toprakları Kestanerengi Topraklar Kırmızı Kestanerengi Topraklar Kırmızı Akdeniz Toprakları Kır. Kahve Akdeniz Kırmızı Kahve Topraklar Kireçsiz Kahverengi Topraklar Rendzinalar Vertisoller Sierozemler Regosoller Bazaltik Topraklar Diğer Arazi Tipleri Kaynak: Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2011 Proje Sahası Proje yapılarının içerisinde bulunduğu alanın toprak özelliklerini gösterir 1/ ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek-9 da verilmiştir. 1/ ölçekli Arazi Kullanım Haritası na göre proje sahasının ve etki alanının toprak yapısı ile diğer özellikleri aşağıda belirtilmiştir:

121 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 LEJANT Şekil- 34 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (1) 81

122 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 LEJANT Şekil- 35 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (2) 82

123 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 LEJANT Şekil- 36 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (3) 83

124 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 LEJANT Şekil- 37 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (4) 84

125 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 LEJANT Şekil- 38 Arazi Kullanım Haritası Kesiti (5) 85

126 Kömür Stok Sahası Evciler Kömür Sahası 2 Evciler Kömür Sahası Kül Depolama Alanı Santral Alanı SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Buna göre proje kapsamındaki alanların üzerinde yer aldığı arazilerin özellikleri şu şekildedir: Tablo- 27 Santral Alanı, Evciler Kömür Sahası, Evciler Kömür Sahası 2, Kül Depolama Sahası Simge 1)Büyük toprak grubu Kolüvyal Toprak Kırmızı Akdeniz Toprakları 2)Toprak özellikleri kombinasyonu Derinlik: Derin Bünye: İnce Eğim: % 0-2 Derinlik: Sığ(50-20cm) Eğim: %0-2 3)Arazi kullanım şekli Kuru tarım (nadassız) Fundalık 4)Arazi kullanım kabiliyeti (tarımsal amaçlı) 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı I. sınıf - VII.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Kahverengi orman toprağı Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Orman VII.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Kahverengi orman toprağı Rendzinalar Kahverengi orman toprağı Rendzinalar Derinlik: Orta (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Orman Kuru tarım (nadassız) Orman Orman IV.sınıf III.sınıf VII.sınıf VI.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Kireçsiz kahverengi orman toprakları Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kolüvyal Toprak Kolüvyal Toprak Kahverengi orman toprağı Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Derin Bünye: İnce Eğim: % 0-2 Derinlik: Derin Bünye: İnce Eğim: % 0-2 Derinlik: Orta (90-50 cm) Eğim: %0-2 Orman Orman Fundalık Orman Orman Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) Orman VII.sınıf VII.sınıf VII.sınıf IV.sınıf VII.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği I. sınıf - I. sınıf - IV.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği 86

127 Türkpiyale Kömür Sahası Kozluören Kömür Sahası Deniş 2 Kömür Sahası SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Tablo- 28 Deniş 2 Kömür Sahası Simge 1)Büyük toprak grubu Kahverengi orman toprağı Rendzinalar Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları Rendzinalar Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı 2)Toprak özellikleri kombinasyonu Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta (90-50 cm) Eğim: %0-2 3)Arazi kullanım şekli Orman Orman Orman Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) 4)Arazi kullanım kabiliyeti (tarımsal amaçlı) VII.sınıf VI.sınıf VII.sınıf VI.sınıf VI. sınıf IV.sınıf 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Tablo- 29 Kozluören Kömür Sahası, Kozluören Ek Kömür Sahası, Türkpiyale Kömür Sahası Simge 1)Büyük toprak grubu Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kireçsiz kahverengi orman toprakları Kahverengi orman toprağı 2)Toprak özellikleri kombinasyonu Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 3)Arazi kullanım şekli 4)Arazi kullanım kabiliyeti (tarımsal amaçlı) - VII.sınıf - VI.sınıf Orman Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) Mera Orman VII.sınıf VI. sınıf IV. sınıf VII.sınıf VII.sınıf 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği 87

128 Evciler Regülatörü ve İletim Hattı By-Pass, boru ve Deşarj Hatları Koloğlu Göleti 2 Koloğlu Göleti 1 Kozluören Ek Kömür Sahası SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Kahverengi orman toprağı Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Fundalık Orman Kuru tarım (nadassız) VII.sınıf VII.sınıf VI. sınıf - VII.sınıf - VI.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Tablo- 30 Sevişler Barajı Dip Savak Derivasyon, Pompa İstasyonu, Boru Hattı, Su Deposu, By-Pass Hattı, Deşarj Hattı, İletim Hattı, Evciler Regülatörü, Koloğlu Göletleri Simge 1)Büyük toprak grubu Rendzinalar Kireçsiz Kahverengi orman toprağı 2)Toprak özellikleri kombinasyonu Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Çok Sığ (20-0 cm) Eğim: %0-2 3)Arazi kullanım şekli Kuru tarım (nadaslı) Fundalık 4)Arazi kullanım kabiliyeti (tarımsal amaçlı) III. sınıf VII.sınıf 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği 11 Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Rendzinalar Rendzinalar Rendzinalar Rendzinalar Kalüvyal Topraklar Kahverengi orman toprağı Rendzinalar Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Derin Bünye: İnce Eğim: % 0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Orman Orman Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) Kuru tarım (nadassız) Orman Kuru tarım (nadassız) III. sınıf VI.sınıf III.sınıf III.sınıf Eğim ve erozyon zararı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği I.sınıf - VII.sınıf III. sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği 11 Toprak yetersizliği: Taşlılık, tuzluluk, alkalilik gibi problemler 88

129 Boru Hattı (su deposu ile koloğlu göleti 2 arası) Pompa İstasyonu, Su Deposu ve (arasındaki)boru Hattı SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA VE İLAVE Rendzinalar Rendzinalar Kireçsiz Kahverengi orman toprağı Derinlik: Sığ(50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Çok Sığ (20-0 cm) Eğim: %0-2 Orman Kuru tarım (nadaslı) Fundalık VI.sınıf III. sınıf VII.sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları Rendzinalar Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları Rendzinalar Rendzinalar Rendzinalar Rendzinalar Rendzinalar Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Orta Derin (90-50 cm) Eğim: %0-2 Derinlik: Sığ (50-20 cm) Eğim: %0-2 Fundalık Kuru tarım (nadassız) Fundalık Orman Kuru tarım (nadaslı) Kuru tarım (nadaslı) Orman Orman VII.sınıf III. sınıf VII.sınıf III. sınıf III. sınıf II. sınıf III. sınıf VI. sınıf Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Eğim ve erozyon zararı, toprak yetersizliği Yukarıdaki şekilden anlaşılacağı üzere proje sahasının genel olarak arazi kullanım şekli fundalık, orman ve kuru tarım olarak görülmektedir. Yalnızca Türkpiyale kömür sahasının bir kısmı mera özelliği taşımaktadır. Sahanın arazi kullanım kabiliyetine bakıldığında ise ruhsat sahası genel olarak tarımsal kullanıma elverişsiz olan VI.ve VII.sınıf toprakların varlığı göze çarpmaktadır. Göletler, iletim hatları ve boru hatları ise genel olarak tarıma elverişli III. sınıf topraklardan oluşmaktadır. Bununla birlikte santral sahasının bir kısmı tarımsal kullanıma elverişli I.sınıf, Evciler Kömür Sahası nın bir kısmı III. ve IV.sınıf, Evciler Kömür Sahası 2 nin bir kısmı I. ve IV.sınıf, Deniş 2 Kömür Sahası nın bir kısmı ile Türkpiyale Kömür Sahası nın bir kısmı IV.sınıf arazilerden oluşmaktadır. Göletler III. ve VI. sınıf, santrale giden By-Pass, boru ve Deşarj Hatları nın bir kısmı I. sınıf, Evciler Regülatörü genel olarak VII. Sınıf, az bir kısmı III. sınıf, su deposu ile Koloğlu göleti 2 arasındaki boru hattının bir kısmı II. sınıf topraklar üzerine yer almaktadır. Sahanın toprak özellikleri kombinasyonu incelendiğinde toprak derinliğinin cm arasında, derinlik sıralamasında sığ ve orta derin kategorilerine girdiği görülmektedir. Aynı şekilde eğimin %0-2 ile en az eğimli toprak sınıfında olduğu göze çarpmaktadır. 89

130 Eğim sıralaması: A (%0-2) B (%2-6) C (%6-12) D (%12-20) E (%20-30) F(%30+) Artan Eğim Derinlik Sıralaması: Litozolik Çok Sığ(20-0 cm) Sığ(50-20cm) Orta derin(%90-50 cm) Derin(90+) Kolüvyal Topraklar Artan Derinlik Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunurlar. Toprak özellikleri daha çok çevredeki yukarı arazi topraklarına benzemektedir. Ana materyal derecelenmemiş veya az derecelenmiştir. Yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş A (C) profilli genç topraklardır. Profilde yağışın veya akışın yoğunluğuna ve eğim derecelerine göre değişik parça büyüklüklerini içeren katlar ihtiva ederler. Bu katlar alüvyal topraklardaki gibi birbirine paralel değildir. Yüzey akışın hızının azaldığı yerlerde parçaların çapları küçülmekte ve hatta alüvyal toprak parça büyüklüğüne eşit olmaktadır. Dolayısıyla eğimin çok azaldığı yerlerde kolüvyal ve alüvyal topraklar birbirine geçişli olarak karışır. Eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru artmaktadır. Bazen taşkınlara maruz kalırlarsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajarı iyidir. Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunları yoktur. Kırmızı Akdeniz Toprakları ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm veya daha fazla yağış altında teşekkül eden koyu kırmızı renkli topraklardır. Bazı hallerde kalkersiz ana madde de oluşabilir. B horizonu bünyeseldir ve ped yüzeylerindeki kilin baz satürasyonu %40 dan fazladır. Renk yüksek kromaya sahiptir. (Kırmızı veya sarı). Baz satürasyonu derinlikle daha da artmaktadır. B horizonunda yapı blok veya prizmatik, pet yüzeylerinde veya boşluklarda kalın kil zarları görülür. B horizonundaki dominant killer 2:1 tipindeki killerdir. Muhtelif derinliklere sahip topraklardır. Tabii vejetasyon ot, maki ve muhtelif orman ağaçlarıdır. İklim kurak mevsimli hümid ve subhümid dir. Toprak yılın birçok aylarında kurudur. Fakat yılın serin devresinde ve yağışlı mevsimlerinde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış mm dir. Ana madde sert kalker, esas olarak kireçtaşı, dolomit, kalkerli kumtaşı, kalkerli kum ve çakıl, kalkerli kil taşı, kalkerli konglamera, kısmen de kiltaşı ve volkanik kayalardır. Kahverengi Orman Toprakları Kireççe zengin ana madde üzerinde oluşur. Profilleri A (B) C* şeklinde olup horizonlar birbirine kademeli olarak geçiş yapar. A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir, koyu kahverengi ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Ph ı alkali, bazen de nötrdür. B horizonunun rengi açık kahverengi ile kırmızı arasında değişir. Ph ı yine A horizonundaki gibidir. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Bu tip topraklar genellikle geniş orman örtüsü altında oluşur. Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Tarıma alınmış alanların verimi iyidir. 90

131 Rendzina Topraklar Interzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahildir. Yüksek derecede kirece sahiptir. AC profilli topraklardır. A horizonu ince olup granüle yapıda, koyu renkte, kalevi reaksiyondadır. Kalevi olmadığından nötr dür. Baz satürasyonu büyük profilde yüksektir. Tabii vejetasyon ot, çayır, çok fundadır. Serin mutedil soğuk ve humid iklimlerde yeralır. Yıllık ortalama yağış mm dir. Ana madde kalker, dolomit, marn ve tebeşirdir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları A (B) C profilli topraklardır. A horizonu iyi oluşmuştur ve gözenekli bir yapısı vardır. (B) horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya koyu kahverengi, granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçişli ve tedricidir. Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları ABC profiline sahip topraklardır. A1 horizonu iyi gelişmiş orta derecede organik maddeye sahip ve organik madde mineral madde ile iyice karışmıştır. Zayıf bir A2 horizonunda görülebilir. A1 horizonu kırmızı veya kahverengi, köşeli blok ve prizmatik yapıya sahip bünyesel B horizonu içine tedricen geçer. B horizonunda kil zarları görülür. Killer illit ve kaolonit grubuna dahildir. Baz satürasyonu % 35 den fazladır. Kurak mevsimlerde A ve B horizonu serttir. Kurak mevsimli, humid ve subhumid iklimlerde görülür. Yıllık ortalama yağış mm dir. Ana madde esas olarak sert kalker, dağlık bölgelerde granit, kiltaşı, muhtelif metamorfik kristal kayalardır. I.Sınıf Topraklar Birinci sınıfa giren toprakların kullanımlarını kısıtlayan hatır derecede bir veya iki sınırlandırması olabilir. Hemen hemen düz bir topoğrafyaya hakimdir. Su ve rüzgar erozyonu zararı yok veya çok azdır. Toprak derinlikleri fazla, drenajları iyidir. Tuzluluk, sodiklik (alkalilik) ve taşlılık gibi sorunları yoktur. Su tutma kapasiteleri yüksek ve verimlilikleri iyidir. Gübrelemeye iyi cevap verirler. Üretkenlikleri iyi olan bu topraklar geniş bir bitki seçim aralığına sahiptirler. Kültür bitkilerinin yetiştirilmesinde olduğu kadar çayır, mera ve orman için de güvenli olarak kullanılabilirler. Bu topraklar kolay işlenebilmekte olup gübreleme, yeşil gübreleme, bitki artıkları ve hayvan gübrelerinin toprağa verilmesi, adapte olmuş bitkilerin münavebeye alınması gibi, olağan amenajman işlemlerinden bir veya birkaçının uygulanmasına ihtiyaç gösterirler. II.Sınıf Topraklar Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya toprak işleme sırasında hava ve su ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresi gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamaca kolaydır. Bu topraklar kültür bitkileri, çayır, mera ve orman için kullanılabilir. Bu sınıftaki toprakların sınırlandırmaları (1) Hafif eğim, (2) Orta derece su ve rüzgar erozyonuna maruzluk veya geçmişteki erozyonun orta derecede olumsuz etkileri, (3) İdealden daha az toprak derinliği, (4) Biraz elverişsiz toprak yapısı ve işlenebilirliği, (5) Hafiften ortaya kadar değişen kolayca düzeltilebilen fakat yinede de görülebilir tuzluluk veya sodiklik, (6) Arasıra görülen taşkın zararı, (7) Drenajla düzeltilebilir, fakat kullanma ve idaresi üzerindeki hafif iklimsel sınırlandırmaların tek tek veya kombinasyon halindeki etkilerini içerir. 91

132 Bu sınıftaki topraklar bitki türü seçimi ve amenaiman uygulamaları bakımından I. sınıf topraklardan daha az serbestlik sağlar. Bu grup topraklar, koruyucu bitki yetiştirme sistemleri, toprak koruma uygulamaları, su kontrol yapıları veya kültür bitkileri için kullanıldıklarında uygun işleme yöntemleri gerektirirler. III.Sınıf Topraklar Bu sınıftaki topraklar II. sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptir. Kültür bitkileri tarımına alınabilecekleri gibi çayır, mera ve orman arazisi olarak da kullanılabilirler. Fakat sınıflandırmalar bitki seçimini, ekim, dikim, hasat zamanını ve ürün miktarını etkiler. III. sınıf arazilerde şu sınırlandırmaların bir veya birkaçı bulunabilir. (1) Orta derecede eğim, (2) Şiddetli su veya rüzgar erozyonuna maruzluk veya geçmişteki erozyonun şiddetli olumsuz etkileri, (3) Ürüne zarar veren sık taşkınlar, (4) Alt toprakta çok yavaş geçirgenlik, (5) Drenajdan sonraki yaşlık veya bir süre devam eden göllenme, (6) Sığ kök bölgesi, (7) Düşük rutubet tutma kapasitesi, (8)Kolayca düzeltilemeyen düşük verimlilik ve (9) Orta derecede tuzluluk veya sodiklik. Bu sınıftaki yaş veya yavaş geçirgen ve hemen hemen düz toprakların çoğu işlendiğinde drenaj ve toprağın yapısı ile işlenebilirliğini sürdürecek bir ürün yetiştirme sistemini gerektirir. Geçirgenliği düzeltmek için böyle topraklara organik madde ilave etmek ve yaş olduklarında işlemeden kaçınmak lazımdır. Sulanan arazilerdeki III. sınıf arazi topraklarının bir kısmı yüksek taban suyu, yavaş geçirgenlik, tuz veya sodyum birikmesinden dolayı sınırlı olarak kullanabilmektedir. IV.Sınıf Topraklar Bu sınıf toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar üçüncü sınıftakinden daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. Dikkatli bir toprak işleme gerektirirler. Toprak koruma ve muhafaza işi daha zordur. Çayır, mera ve orman olarak kullanılabilecekleri gibi gerekli önlemlerin alınması halinde iklime adapte olmuş tarla veya bahçe bitkilerinden bazıları için de kullanılabilirler. Bu sınıf topraklar (1) dik eğim (2) şiddetli su veya rüzgar erozyonuna maruzluk, (3) geçmişteki erozyonun olumsuz etkileri, (4) sığ toprak, (5) düşük rutubet tutma kapasiteleri, (6) ürüne zarar veren sık taşkınlar, (7) uzun süren göllenme veya yaşlık ve (8) şiddetli tuzluluk ve sodiklik gibi özelliklerden bir veya birkaçının sürekli etkilenmesi sonucu, kültür, bitkileri için kullanım sınırlıdır. VI.Sınıf Topraklar Bu sınıfa giren toprakların fiziksel koşulları gerektiğinde tohumlama, kireçleme ve kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları ile su kontrolü gibi çayır veya mera iyileştirmelerinin uygulanmasını pratik kılar. Bu sınıftaki toprakları (1) Dik eğim, (2) Ciddi erozyon zararı, (3) Geçmişteki erozyonun olumsuz etkileri, (4) Taşlılık, (5) Sığ kök bölgesi, (6) Aşırı yaşlık ve taşkın, (7) Düşük rutubet kapasitesi veya (8) Tuzluluk veya sodiklik gibi düzeltilmeyecek sürekli sınırlandırmaları vardır. Bu sınırlandırmalardan bir veya birden fazlasının bulunduğu topraklarda kültür bitkilerinin yetiştirilmesi uygun değildir. Ancak çayır, mera ve orman için kullanılabilirler. 92

133 VII. Sınıf Topraklar Bu sınıfa giren topraklar çok dik eğim, erozyon, toprak sığlığı, taşlılık, yaşlık, tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından çayır ve mera ıslahı için kullanılma olanakları sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı, hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. Proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Mera Kanunu ve Su Ürünleri Kanunu hükümlerine riayet edilecektir. IV.2.7. Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları İle Birim Alan İtibariyle Verimi, Kullanılan Tarım İlaçları), Manisa gerek coğrafik yapı, gerekse sahip olduğu tarıma uygun özellikler nedeniyle Türkiye nin önemli tarımsal üretim merkezlerinden biridir li yıllarda hızlanarak gelişen sanayi hareketine karşın, il ekonomisinin temelini bu günde tarım oluşturmaktadır. Manisa tarımı; geleneksel hububat üretiminden sanayi bitkileri üretimine yönelmiş ve pamuk, tütün, zeytin, gibi sanayi bitkilerinin üretimi yaygınlaşmıştır. Manisa ya özgü ve ihracata yönelik bir ürün olan çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde, modern tekniklerin kullanımının yaygınlaşması ile belirgin üretim artışları sağlanmıştır. Manisa tarımında, bitkisel üretim ağırlıklı yer tutar. İl topraklarını sulayan Gediz Nehri boyundaki alüvyal topraklar, Türkiye nin en verimli toprakları arasındadır. İklim şartları, su kaynakları, toprak özellikleri ile tarıma son derece elverişlidir. Tarımda modern tekniklerin uygulanması, kaliteli tohumluk kullanımı, entansif tarım yöntemlerinin yaygınlaşması hem verimi hem de kaliteyi arttırmıştır. Tablo- 31 Manisa İli Arazi Varlığı Arazi Şekli Miktarı (da) Tarım Alanı 515,192.8 Çayır-Mera 37,873.0 Orman 500,776.5 Tarıma Elverişsiz Alan 291,987.9 İlin Yüzölçümü 1,345,830.2 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü-2012 Proje sahası; Soma İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Soma ilçesinin Arazi varlığı aşağıdaki tabloda verilmiştir. 93

134 Tablo- 32 Soma İlçesi Arazi Varlığı Arazi Şekli Miktarı (da) Tarım Alanı Çayır-Mera Orman Tarıma Elverişsiz Alan İlin Yüzölçümü Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Manisa ili tarımsal potansiyeli ve tarımsal üretimi ile Türkiye nin önde gelen illerindendir. Manisa nın %39,55 ini oluşturan ve 515,192.8 hektar yüzölçümü tutan tarım arazisinin % 5.12 Sulu tarım alanı, % 24 ü ise Kuru tarım alanlarıdır. Toplam tarım arazisinin % 62 si tarla olarak kullanılmaktadır. Tarım arazisinin % 15,47 si meyve, % 11,88 i zeytin, % 7,27 si sebze alanı olarak kullanılmaktadır. 12 Tablo- 33 Manisa İli Tarımsal Sulama Tarımsal Sulama Manisa Soma Alan (ha) Oran (%) Alan (ha) Oran (%) Toplam Tarım Alanı , Sulanabilir Tarım Alanı ,40 37, ,52 Sulanmayan Tarım Alanı ,40 62, Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Manisa İl inin ve Soma İlçesinin Tarımsal Arazi Kullanımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo- 34 Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı KULLANIM Manisa (da) Soma (da) Tarla 282, ,745 Sebze 33,409 21,660 Meyve (Zeytin Dahil) 183,261 49,555 Nadas 10,863 11,510 Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi 4,866 5,000 Toplam , Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Türkiye'nin önemli tarım ürünleri üretim merkezlerinden biridir. Manisa'da tarımın en belirgin özelliği, "ürün çeşitliliği" ve "dış pazara yönelik" oluşudur. Özellikle dış satım açısından değer taşıyan pamuk, tütün, çekirdeksiz kuru üzüm, hububat ve zeytin ilk sırayı almaktadır. 12 T.C. Manisa Valiliği, 2007:377) 94

135 Manisa ilinde narenciye, çay, muz, fındık gibi ürünler dışında her türlü meyve ve bitki ziraatı yapılmaktadır. Tütün ekim alanı ve üretim miktarı yönünden Türkiye'de ilk sırayı almaktadır. Türkiye'deki çekirdeksiz kuru üzüm üretiminin yaklaşık %75'i Manisa İli nde gerçekleştirilmektedir. Yetiştirdiği diğer ürünleriyle Manisa İli, Türkiye tarım ürünleri ihracat değerinin yaklaşık %14'ünü elinde bulundurmaktadır. 13 Bitkisel Üretim ÜRÜNÜN CİNSİ Tablo- 35 Manisa İli Önemli Tarımsal Ürünler EKİM ALANI (Ha.) ÜRETİM MİKTARI (Ton) Buğday 1,228, ,025 1,64 Arpa 340,593 86,814 1,14 Pamuk 62,898 29,685 1,15 Tütün 409,903 27,737 50,43 Zeytin 890, ,451 8,08 Yaş üzüm 731,916 1,343,062 31,24 Mısır (dane) 329, ,938 9,64 Mısır (silaj) 81, ,190 Haşhaş (kapsül) 35,762 3,843 Kavun 45, ,792 6,29 Karpuz 37, ,950 2,82 Domates 125, ,822 7,34 Kiraz 95,811 39,302 8,96 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 TÜRKİYE TARIMI İÇİNDEKİ PAYI (%) Türkiye de yetişen tütünün % 75 i Manisa da yetişir. Meşhur kavun ve karpuzlarıyla Türkiye de dördüncü gelir. Manisa Türkiye de bütün üzüm, tütün ve pamuk üretiminin dörtte birine, zeytin üretiminin sekizde birine, zeytinyağı üretiminin onda birine sâhiptir. Türkiye de en çok traktör Adana ve Konya dan sonra Manisa dadır

136 Buğdaygiller ÜRÜNÜN ADI Tablo- 36. Buğdaygiller Ürünleri Üretim Değerleri EKİLİŞ MİKTARI (Ha) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) Buğday 122, , ,815,000 Arpa 34, ,814 51,220,260 Çavdar , ,000 Yulaf ( yeşil ot) ,500 Yulaf (dane) ,740 Mısır (dane) 32, , ,012,180 Mısır (hasıl) ,180 1,425,200 Tritikale (yeşil ot) , ,800 Tritikale (dane) , ,500 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Baklagiller ÜRÜNÜN ADI Tablo- 37 Baklagiller Üretim Değerleri EKİLİŞ MİKTARI (Ha) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) Bakla (yemeklik) ,340 2,010,000 Bakla (hayvan yemi) ,000 Nohut 10, ,877 21,346,670 Fasulye (kuru) ,888,250 Mercimek (yeşil) 1, ,872 2,639,520 Mercimek (kırmızı) 2, ,902 2,282,400 Şeker pancarı , ,000 Bezelye ,440 Haşhaş (kapsül) 3, ,847 4,802,200 Haşhaş (tohum) 3, ,996 7,584,800 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Yem Bitkileri ÜRÜNÜN ADI Tablo- 38. Yem Bitkileri Üretim Değerleri, EKİLİŞ MİKTARI (Ha) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) Fiğ (dane) ,000 Fiğ ( yeşil ot) 13, ,734 26,412,120 Yonca (yeşil ot) 1, ,068 6,306,800 Korunga (yeşil ot) ,900 Sorgum ( yeşil ot) ,000 Yem şalgamı ,545 2,563,500 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

137 Endüstriyel Bitkiler ÜRÜNÜN ADI Tablo- 39 Tarla Ürünleri Üretim Değerleri, EKİLİŞ MİKTARI (Ha) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) Burçak (ot) ,100 Burçak (dane) ,000 Tütün 40, , ,603,640 Pamuk 6, ,685 42,746,400 Susam 4, ,361 6,658,020 Ayçiçeği (yağlık) ,960 Ayçiçeği (çerezlik) ,105 4,696,250 Şeker pancarı , ,000 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Ülkemizde tarımsal üretim değeri toplam 741 trilyon 393 milyar liradır. İl; % 46 ile çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde 1. Sırada % 26 ile Yaş üzüm üretiminde 1. Sırada % 39 ile tütün üretiminde 1. Sırada bulunmaktadır. İklim şartları, su kaynakları, toprak özellikleri ile tarıma son derece elverişlidir. Tarımda modern tekniklerin uygulanması, kaliteli tohumluk kullanımı, entansif tarım yöntemlerinin yaygınlaşması hem verimi hem de kaliteyi arttırmıştır. İlimizde ovalık alanlarda pamuk, bağ, sebze gibi ürünler yetiştirilmekte ve sulu tarım yapılmakta, yüksek kesimlerde ve susuz alanlarda hububat ve tütün tarımı yapılmaktadır. 15 Meyve Üretimi Meyvecilik Manisa ilinde çok gelişmiştir. Türkiye de kurutmalık çekirdeksiz üzümün en çok yetiştiği yer Manisa dır. Üzümün ana vatanı kabul edilen bu ilde, Türkiye üretiminin % 85 i yetişir. Üzüm en önemli tarım ürünüdür. Manisa da yetişen diğer meyvelerse zeytin, şeftali, kiraz, kayısı, badem, armut, ceviz, nar ve kestanedir

138 Tablo- 40 Meyve Üretim Değerleri ÜRÜNÜN ADI TOPLAM MEYVE VEREN AĞAÇ SAYISI (Adet) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) Armut Ayva Elma (golden) Elma (diğer) Erik Kayısı Kiraz Şeftali Badem Ceviz Kestane Çilek (ha) Çekirdeksiz kuru üzüm Çekirdekli kuru üzüm Sofralık çekirdeksiz Sofralık çekirdekli Şaraplık üzüm Antep fıstığı Zeytin (yağlık) Zeytin (sofralık) Kaynak: (Sayılarla Manisa 2011) Sebze Üretimi ÜRÜNÜN ADI Tablo- 41 Sebze Ürünleri Üretim Değerleri, EKİLİŞ MİKTARI (ha) ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL.) BAKLA ,378 2,067,000 BAMYA ,073,360 BİBER (Salçalık) 3, ,296 82,742,400 DOMATES (Salçalık) 9, , ,496,640 FASULYE ,508 9,762,000 HIYAR (Turşuluk) 1, ,192 36,192,000 KARNABAHAR ,538 17,076,000 LAHANA (Beyaz) ,337 27,337,000 PATLICAN ,228 9,114,000 SOĞAN (Taze) ,921 13,842,000 BÖRÜLCE ,385 3,462,500 KUŞKONMAZ ,440,000 Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Manisa İlindeki bu üretimler neticesinde toplam bitkisel gelir aşağıdaki tabloda verilmiştir. 98

139 Tablo- 42 Manisa İli Toplam Bitkisel Gelir Bitkisel Üretim Toplam Üretim Değeri (TL) Tarla Ürünleri Sebze Ürünleri Meyve Ürünleri Toplam Bitkisel Gelir Kaynak: (Sayılarla Manisa 2011) Manisa bu üretim değeri ile Türkiye de 1. İl durumundadır. Ülkenin en geniş ve en verimli sulanabilir üç ovasından biri olan Gediz Ovası nın toplam ha lık alanı il sınırları içindedir. Ege Bölgesinin en önemli ihraç ürünlerinden tütün ve çekirdeksiz kuru üzümün en fazla üretildiği il Manisa dır. Manisa İlinde tarımla uğraşan aile sayısı , çiftçi nüfusu dir. 17 Organik Tarım Türkiye de organik tarım faaliyetinin ilk başladığı yer ve merkez İzmir ilidir. Manisa da önemli bir potansiyele sahiptir. Manisa ilinde, Salihli ve Merkez ilçede ekolojik tarım yapılmakta olup, ürünlerden ilk sırayı çekirdeksiz üzüm (1.300 ton), domates, kırmızı biber, nohut, susam, buğday ve arpa almaktadır. Manisa ilinde organik tarım üretiminin başladığı 1980 li yıllardan itibaren farklı ürünlerde üretim yapılmaktadır. Çekirdeksiz kuru üzüm, ağırlıklı olarak kurutulmuş elma, domates, buğday, biber, şeftali, pamuk gibi ürünlerle birlikte birçok üründe organik yetiştiricilik yapılmaktadır. Manisa Merkez, Turgutlu, Ahmetli, Salihli, Gölmarmara, Saruhanlı, Alaşehir gibi ilçelerde organik üretim önemli oranlarda yapılmaktadır. Soma tarımsal yönden üç ana bölgeye ayrılmaktadır. Bunlar Gediz vadisi, Bakırçay vadisi, Demirci Dağlık bölgeleridir. Sulama tarımı bakımından Soma fazla gelişme göstermemiştir. Kömür havzaları nedeniyle tarım alanları fazla bulunmamaktadır Manisa İl Çevre Durum Raporu

140 IV.2.8. Orman Alanları (Alan Miktarları, Bu Alanlardaki Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri, Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil İse Kapalılığı ve Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Proje Alanı Orman Alanı Değil ise Proje ve Ünitelerinin En Yakın Orman Alanına Mesafesi, 1/ Ölçekli Meşcere Haritası ), Manisa İli Manisa İli nde dağ kütlelerinin deniz etkisini kesmesi, yer yer Akdeniz iklimi ve Karasal iklim bitki türlerinin iç içe bulunmasına yol açmaktadır. Yükseltiye bağlı olarak ova bitkileri, makiler, kuraklığa dayanıklı ve sürekli yeşil kalabilen Akdeniz bitkileri ve ormanlar şeklinde bir yayılma göze çarpar. Ormanlar genelde 1000 m. üzerindeki yüksekliklerde topluluklar halinde bulunur. Palamut, Meşe, Kızılçam, Karaçam yaygın orman bitkileridir. Ormanlarda az miktarda Ahlat, Karaağaç, Çınar ve Ardıça da rastlanır. İlde sık görülen maki bitki türleri ise; geniş yapraklı taş ıhlamuru, mastık, kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda defne, kuşkonmaz ve üvezdir.. Aşağıdaki tabloda Manisa İli nin orman varlığı verilmiştir: Proje Sahası Şekil- 39 Manisa İli Orman Varlığı 19 Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-9 da verilmiştir

141 Buna göre; ,13 m 2 olan proje sahasının işletme şekli Koru ve bozuk koru olup mevcut ağaç cinsleri, Çz (Kızılçam), Çk (Karaçam) ve M (Meşe) dir. Meşçere tipleri ise şu şekildedir: Çza (Kızılçam, a çağ sınıfı), Çza0 (Kızılçam, a çağ sınıfı, boşaltılmış gençleştirme alanı), Çzab3 (Kızılçam, a çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzb2 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzb3 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzbc2 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzbc3 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzc1 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 1 kapalılık), Çzc2 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzc3 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzcd1 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 1 kapalılık), Çzcd2 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzcd3 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzd1 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 1 kapalılık), ÇzÇkc2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), ÇzÇkc3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇzÇkcd2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), ÇzÇkcd3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), ÇkÇzc3 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇkÇzcd2 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), BÇz (Bozuk Kızılçam), BÇk (Bozuk Karaçam), BM (Bozuk Meşe), OT (Ağaçsız Orman Toprağı), Z (Tarım Arazisi). ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda; Kül barajı rezervuar alanı olarak planlanan alan için orman yoğunluğunun ve verimli orman alanının fazla olmasından dolayı alternatif alan araştırılması, araştırıldı ise bu alana kül barajı yapılması zorunluluğunun açıklanması, tespit edilen alanda kül barajı tesisi yapılmasında sakınca olmadığına dair MİGEM ve DSİ den olumlu görüş alınması gerekmektedir. Kömür ocaklarının galeri yöntemi ile çalıştırılması açık ocak yöntemi ile çalışma zorunluluğunun bulunması halinde bu durumun MİGEM ya da Üniversitelerden alınacak rapor ile belgelenmesi, İnceleme ve değerlendirme raporuna konu alanda bulunan idaremizden başka firmalara izin verilmiş tesislerin (Yol, ENH, İletişim hattı vb.) proje alanı dışına taşınması gerekmektedir. Yukarıda belirtilen hususların yerine getirilmesi, zorunluluk görüşlerinin alınması nedeniyle, ÇED Yönetmeliği ve 6831 sayılı Orman Kanunu kapsamında yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda söz konusu faaliyetin ormanlar ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz etkisi bulunmamaktadır. ifadesine yer verilmiştir. Formda tahmini m 3 dikili orman envali çıkacağı ve Soma Orman İşletme Şefliği tarafından değerlendirileceği belirtilmiştir. Ayrıca; proje kapsamında olan Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları ile ilgili olarak da İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile 1/ ölçekli Meşçere Haritası temin edilmiş olup, ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 9). Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri gereği Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzeme, depo alanları dışında başka bir yere depolanmayacak, bu alanlar dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. 101

142 Proje kapsamında uygun bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayırmera bitkisi v.b. bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden, eğimi ise %5 den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir. Kömür depolama ve taşıma sisteminde oluşan tozumanın bertaraf edilmesi için kömür stok sahası duşlama sistemi, kömür depolama ve taşıma sisteminin tamamı için ise toz toplama ve uzaklaştırma sisteminin kurulması planlanmaktadır. Kömür kırma işlemi tamamen kapalı olacağından toz dağılımı da engellenmiş olacaktır. Kömür Depolama sahası içinde bulunacak olan kırma ünitesinde; bunker, kırıcılar, elekler, bantlar kapalı ortam içerisine alınacak ve bu ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Depolama, taşıma ve boşaltma sistemlerinin kapalı tercih edilmesi ile kireçtaşının silolara alınması ve BGD ünitelerine taşınması esnasında büyük oranda bir tozuma oluşması beklenmemektedir. Sistemde yer alan beton ve metalik silolarda filtre toz tutucular yapılacaktır. Kireç taşı öğütücüleri tamamen kapalı sistem olarak tasarlanmış olup; kireçtaşı hazırlama sistemi BGD ünitesinin yakınında tesis edilecektir. Soma Kolin Termik Santrali nde Elektrostatik Filtre kullanılacaktır. Ayrıca; kömür ve kül döküm ve transfer noktalarında gerekli önlemler alınacak, bazı noktalarda nemlendirme işlemi uygulanırken, bazı noktalarda (basınçlı hava ile depo silolarına yapılan taşımalarda) torba filtreler kullanılacaktır. Bu filtreler, malzemenin tozunun silo dışına çıkmasına engel olacaktır. Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır. Proje tamamlandıktan sonra saha rehabilite edilecektir. İzmir Orman Genel Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda belirtilen hususlara riayet edilecektir. 102

143 IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Varsa Deniz İçerisindeki Kültür Varlıklarının Araştırılması), ÇED Yönetmeliği nin EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı ve çevresinde, Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, bulunmamaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları bulunmamaktadır. Bununla birlikte proje sahasının da içerisinde bulunduğu alan, Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları na göre ava yasak saha ilan edilmiştir. Şekil- 40 Manisa İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası Proje Yapıları 103

144 c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje konusu faaliyete ilişkin olarak; proje alanı içerisinde tabiat varlığı ve doğal sit alanı bulunup bulunmadığına ilişkin olarak; Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne görüş sorulmuştur. Bu kapsamda; proje alanının tescilli korunması gereken tabiat varlığı ya da doğal sit statülü alanların bulunmadığı tespit edilmiştir. Konu ile ilgili Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). Proje konusu faaliyete ilişkin olarak; Kömür Ocakları, Termik Santral, Kül Depolama Sahası için İzmir 2 KVKBK Müdürlüğü ne, Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hattı için ise Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne görüş sorulmuştur. Konu ile ilgili müracaat dilekçeleri ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Söz konusu proje sahası içerisinde 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmaktadır. d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. 104

145 ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler Söz konusu proje sahasının bir kısmı orman sayılan yerler arasında kalmaktadır. Aşağıdaki şekilde alanının ormanlık durumunu gösteren uydu haritası verilmiştir: Şekil- 41 Proje alanının ormanlık durumunu gösteren uydu haritası Kaynak: geodata.ormansu.gov.tr Ek-9 da verilen Soma Kolin Termik Santrali, Kül Depolama Sahası, Kömür Ocakalarını kapsayan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu na göre ise ormanlık alanların işletme şekli koru ve bozuk korudur. Ağaç cinsleri ise kızılçam, karaçam ve meşedir. Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatlarına ilişkin ÇED İceleme Değerlendirme Formu ve Meşcere Haritası ise ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. ı) 26/1/1939tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunu nda belirtilen alanlar, Proje konusu faaliyet sahasının büyük bir bölümü zeytinlik araziler içerisinde kalmaktadır. Bu kapsamda; Ekosistem Değerledirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-20). Söz konusu raporda zeytin ağaçlarına termik santralin etkilerinden bahsedilmiştir. 105

146 Proje bölgesi şu an faaliyette bulunan Soma Termik Santralinin yakınında yer almaktadır. Mevcut ve yapılması planlanan Termik Santral çevresinde zeytin bahçeleri ve devamında kızılçam ormanları yer almaktadır. Soma Termik Santrali ile yeni kurulacak olan Termik santral arasında kalan arazilerdeki Zeytin bahçelerinden alınan Zeytin (Olea europea L) yaprağı örneklerinin şu an çalışmakta olan Termik Santralden etkilenip etkilenmediğini ortaya koyabilmek amacıyla ince kesitleri laboratuarda incelenmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde; yaprağın kutikula ihtiva etmesi, stomaların yaprakta bulunduğu yerler ve şamdan şeklindeki tüylerin varlığı atmosfer kirleticileri (SO 2, NOx, Kül) tarafından zeytin yaprağının zarar görmesini engellemektedir. Yaprak üzerinde enine kesitte yapılan inceleme neticesinde şu an faaliyette bulunan Soma Termik Santralinde alınmış olan önlemlerin mevcut zeytin bahçelerinde herhangi bir zarar meydana getirmediğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla yeni yapılacak olan Termik Santral için benzer önlemler alındığı takdirde kurulmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı gibi ülke ekonomisine çok büyük katkılar sağladığı belirtilmiştir. Proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Mera Kanunu, Su Ürünleri Kanunu ve Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun hükümlerine riayet edilecektir. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Söz konusu proje sahasnın bir kısmı 1/ ölçekli Arazi Kullanım Haritası na göre mera sayılan alanlar içerisinde yer almaktadır (Bkz. Ek-9). Proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Mera Kanunu, Su Ürünleri Kanunu ve Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun hükümlerine riayet edilecektir. 106

147 j) 17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar, Tablo- 43 Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde Belirtilen Alanlar Proje Yapıları Sürekli Akış Gösteren Mevsimsel Akışlı Kül Depolama Sahası Keçikaya Deresi Çıkırgan Deresi Sumak Deresi Evciler Kömür Sahası - Çukurtarla Deresi Esme Deresi Kırmızı Dere Değirmen Dere Yanar Dere Deniş-II Kömür Sahası Bahçe Dere Söğürlü Dere Taşlı Deresi Sarısu Deresi Bozyaka Deresi Evciler Kömür Sahası 2 Dam Dere Avanoğlu Dere Kozluören Kömür Sahası - Tabak Deresi Fındıklı Deresi Kozluören Ek Kömür Sahası Kırmızı Dere Tabak Deresi Hacıöldüren Deresi Koloğlu-I Göleti Çevrim Deresi Koloğlu-II Göleti - Döşeme Deresi Evciler Regülatörü Kırmızı Dere - Boru hattı* - Aydı Deresi İletim Hattı** - Kırmızı dere yan kolları Esme Deresi yan kolları *Boru hattı: Koloğlu I Göletinden Koloğlu II Göletine aktarılacak su boru hattı (Bkz. Ek-7) ** Evciler Regülatörü nden Koloğlu II Göletine aktarılacak su iletim hattı (Bkz. Ek-7) Yukardaki tabloda belirtilen dereler dışında birçok mevsimsel akışlı yan derede proje sahasında bulunmaktadır. Söz konusu proje kapsamında iki adet gölet inşa edilecektir. Bu göletler biri Sevişler Barajı nın hemen güneyinde yer alan Dallık ve Kocataş Derelerinin birleşiminden oluşumundan Çevrim Deresi üzerinde yer alacak olan Koloğlu I Göletidir. Koloğlu II Göleti rezervuarı 2,8 hm 3 kapasitelidir. İkinci gölet ise mevsimsel akışlı Döşeme Dere üzerinde yer alan Koloğlu 2 Göletidir ve depolama kapasitesi 5,2 hm 3 tür. Evciler Kömür Sahası içerisinde Kırmızı Dere üzerinde inşa edilecek regülatör yapısı ile dereden gelmekte olan su çevrilecek ve Koloğlu 2 Göleti rezervuarına aktarılacaktır. Bu göletler termik santralin soğutma suyu ihtiyacı için kullanılacaktır. Proje kapsamında yürürlükteki Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. 107

148 Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. ı) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 108

149 ç) 17/05/1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Söz konusu proje alanı ve etki sahası içerisinde Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında yer alan saha bulunmamaktadır. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Söz konusu proje sahasının içerisinde bulunduğu Manisa-Kütahya-İzmir Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı için yürütmeyi durdurma kararı verilmiştir. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Söz konusu proje sahasının bir kısmı tarım alanı içerisinde yer almaktadır. Ek-9 da verilen 1/ ölçekli Arazi Kullanım Haritası na göre proje kapsamında faaliyet yapılacak alanlar I., II., III., IV., VI., VII. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Konu ile ilgili değerlendirme j maddesi 17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar, başlığı altında verilmektedir. 109

150 ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları, Ruhsat alanının kuzeybatısında ve bir kısmı Kozluören Ek Kömür Sahası içerisinde bulunan Kozluören Köyü ne yaklaşık 750 metre uzaklıkta bir doğal göl bulunmaktadır. Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde doğal göl bulunmamakla birlikte Evciler Kömür Sahası nın bir kısmında bir adet gölet bulunmaktadır. Ruhsat alanının hemen batısında ise başka bir gölet daha bulunmaktadır. Söz konusu proje sahası içerisindeki birçok yüzeysel su kaynağı bulunmaktadır: Keçikaya Deresi, Kırmızı Dere, Değirmen Dere, Bahçe Dere ve bir gölet bulunmaktadır. Mevsimsel akışlı olanlar ise Dam Dere, Karaağaç Dere, Ayanoğlu Dere, Çukurtarla Dere, Kırmızı Dere, Esme Dere, Samak Deresi, Çığırgan Dere, Tabak Deresi, Fındıklı Deresi, Hacıöldüren Deresi, Cehennemdere, Taşlı Deresi, Söğürlü Deresi, Yanardere, Sarısu Dere, Akmacık Deresi ve birçok mevsimsel akışlı yan dere kolları. Söz konusu proje kapsamında iki adet gölet inşa edilecektir. Bu göletler biri Sevişler Barajı nın hemen güneyinde yer alan Dallık ve Kocataş Derelerinin birleşiminden oluşumundan Çevrim Deresi üzerinde yer alacak olan Koloğlu 1 Göletidir. Koloğlu 1 Göleti rezervuarı 2,8 hm 3 kapasitelidir. İkinci gölet ise mevsimsel akışlı Döşeme Dere üzerinde yer alan Koloğlu 2 Göletidir ve depolama kapasitesi 5,2 hm 3 tür. Evciler Kömür Sahası içerisinde Kırmızı Dere üzerinde inşa edilecek regülatör yapısı ile dereden gelmekte olan su çevrilecek ve Koloğlu 2 Göleti rezervuarına aktarılacaktır. Bu göletler termik santralin soğutma suyu ihtiyacı için kullanılacaktır. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 110

151 IV Karasal ve Sucul (Marmara Denizi) Ortamındaki Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat ve İşletme Aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi, Karasal Flora Proje alanı, Davıs in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman B-1 karesinde, Mediterranean (Akdeniz) Ana Bölgesi içerisinde yer alan Batı Anadolu Alt Bölgesi ne girmektedir. Aşağıdaki şekillerde grid sistem üzerinde Türkiye nin fitocoğrafik bölgeleri ve proje alanının vejetasyon formasyonları görülmektedir: Proje alanı Şekil- 42 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), Plant Life of South- West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) 111

152 Kısaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi; C.A. : İç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi > Avrupa-Sibirya penetrasyonları > Akdeniz penetrasyonları Proje Alanı Şekil- 43 Proje Alanı Vejetasyon Tipleri Proje ile ilgili olarak Karadeniz Teknik Üniversitesi nden Prof. Dr. Lokman ALTUN, Doç. Dr. Bilal KUTRUP ve Yrd. Doç. Dr. Fatma GÜLTEKİN tarafından hazırlanmış olan Ekosistem Değerlendirme Raporu Ek-20 de verilmiştir. Bahse konu raporda; Santral alanı ve çevresinde arazi gözlemleri yapılmış, alanının floristik kompozisyonu, bu kompozisyonun karşı karşıya kaldığı riskler, bitki türlerinin koruma statüleri literatür desteği ile teşhis ve tespit edilerek ortaya konmuştur. 112

153 Ekosistem Değerlendirme Raporunda; Proje alanında 12 adet endemik bitki, 1 adet nadir bitki, 1 adet CITES kapsamında koruma altında bulunan tür listelenmiştir. Heracleum platytaenium [LR(lc)], Cirsium sipyleum [LR(nt)], Campanula lyrata subsp. lyrata [LR(lc)], Arenaria sipylea (EN), Dianthus anatolicus [LR(lc)], Silene anatolica [LR(cd)], Carex divulsa subsp. coriogyne [LR(lc)], Marrubium rotundifolium [LR(lc)], Sideritis sipylea [LR(nt)], Origanum sipyleum [LR(lc)], Nepeta viscida [LR(nt)] türleri endemiktir. Cyclamen hederifolium (Tavşankulağı) CITES kapsamında koruma altındadır. IUCN kategorilerinden VU (Duyarlı) grubundadır ve nadir bir türdür. Araştırma alanında varlığı saptanan Arenaria sipylea IUCN kategorilerinden EN (Tehlikede) grubundadır ve yakın gelecekte yok olma tehdidi ile karşı karşıyadır. Mevcut flora türlerine etkiler ve alınması gereken koruma önlemleri şu şekilde ifade edilmiştir: Çalışma alanının içinde veya çevresinde araziler ürerinde yer alan ağaç, ağaççık, çalı, otsu ve bitkiler yanma eğilimindeki bitkilerdendir. Çalışmalar sırasında ve tesisin işletilmesi aşamasında oluşabilecek yangın riskini en aza indirmek ve büyük felaketlere sebep olmamak için, yangın tehlikesine karşı tedbirlerin çok sağlıklı bir biçimde alınma zorunluluğu bulunmaktadır. Projenin yürütülmesi sırasında çıkacak hafriyat toprağının döküleceği yer (gösterilen yer) tarım alanı (kamulaştırma yapılacak alan) olup biyolojik çeşitliliği olumsuz yönde etkileyecek bitki örtüsüne sahip bulunmamaktadır. Projenin gerçekleştirileceği alan, kömür ocakları, depo alanları ve göletlerin yapılacağı çevrede Zeytin (Olea europaea L.) ve Kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarından meydana gelen iki ekosistem yer almaktadır. Bu iki ekosistem ile yapılması düşünülen Termik Santralin etkileşimleri konusu aşağıda işlenmiştir. 1. Zeytin (Olea europaea L.) Ekosistemleri; Zeytin ağacının yaprakları ve meyvesi. Zeytin ağacı, yaz-kış yapraklıdır. Hastalığa uğramazlarsa yapraklar, ortalama ay yaşarlar. Dökülenin yerine yenilenen yapraklar, dayanıklıdır. Bundan dolayı, zeytin ağaçları, sanki yapraklarını, hiç dökmezmiş gibi daima yeşil görünür. Yaprakların, bir kısmı çıkarken, bir kısmı döküldüğünden bu durumun farkına varılmaz. Yapraklar, küçük, yuvarlak veya hafifçe uzun, etli ve koyu yeşil bir renge sahip olmalarına sebep olacak kadar yüksek bir klorofil içeriğine sahiptirler. Zeytin yaprağı, yaklaşık 5-6 cm uzunluğunda ve orta kısmı cm genişliğindedir. Birçok çeşidin yapraklarının büyüklüğü; bitkinin yaşı, kuvveti ve çevresel şartlara göre önemli derecede değişiklik göstermektedir. Yapraklar, zeytin ağacının sağlık göstergesidir. Kurumaları, sararmaları, düşmeleri; ağacın iyi bakılmadığının, yeterli su almadığının, toprağın gübreye ihtiyacı olduğunun göstergesidir. Zeytin yaprakları, ışık, yüksek veya düşük sıcaklık gibi, ekstrem çevre şartlarına karşı hassastırlar. Gelişmesinde ve fotosentez eğiliminde, belirgin bir azalma görülür. Zeytin ağacının, yalnızca meyvesi ve ondan elde edilen yağı değil; yaprağı da, insan sağlığı yönünden önemlidir. Bugüne kadar zeytin yaprağında, 100 e yakın madde elde edilmiştir. Yaprakta bulunan bu maddeler, zeytin çeşidine uygulanan kültürel tedbirlere, yetiştiği bölgeye ve hasat zamanına göre farklılıklar gösterir. İki tip çiçek vardır. 113

154 2. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Zeytin Tarımının Yapıldığı Yerlerde Planlanacak Olan Yatırım Projelerine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması MADDE 1 3/4/1996 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Zeytincilik ile ilgili Yönetmeliğin 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. MADDE 23 Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az üç kilometre mesafede zeytin ağaçlarının bitkisel gelişimini ve çoğalmalarını engelleyecek kimyevi atık, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal işletmelerin yapımı ve işletilmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın iznine bağlıdır. Ancak; alternatif alan bulunmaması ve Çevresel Etki Değerlendirme Raporu (ÇED) na uygun olması, bitkilerin vejetatif ve generatif gelişimine zarar vermeyeceği Bakanlık araştırma enstitüleri veya Üniversiteler tarafından belirlenmesi durumunda; a) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları, b) Bakanlıklarca kamu kararı alınmış plan ve yatırımlar, c) Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri, ç) İlgili Bakanlıkça kamu kararı alınmış madencilik faaliyetleri petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri, d) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar, için, yukarıda belirtilen faaliyetlerde bulunmak isteyenler, ilgili Bakanlıkların onaylı belgeleri ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur. Müracaat sahibi, çevrede oluşabilecek ÇED raporu ile belirlenmiş zararları önleyecek tedbirleri almak koşulu ile bu yatırımları hayata geçirebilirler. Yukarıda belirtilen yönetmelik değişikliği kapsamında; HİDRO-GEN Enerji İthalat İhracat Dağıtım Ticaret A.Ş. tarafından; Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında; toplam kurulu gücü 3x150 MWe/480 MWm/1.198,4 MWt olan Soma Kolin Termik Santrali (Kül Depolama Sahası, Kömür Depolama Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri, Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletleri) tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Toplam kurulu gücü 3x150 MWe, mekaniksel gücü 480 MWm ve ısıl gücü ise 1.198,4 MWt olan bu santralin kurulacağı yer ve çevresinde yapılan incelemeler neticesinde; - Proje bölgesinde daha önce yapılmış ve halen faaliyette olan Soma Termik Santrali bulunmaktadır. Mevcut ve yapılması planlanan Termik Santral çevresinde zeytin bahçeleri ve devamında kızılçam ormanları yer almaktadır. Yeni yapılacak olan Termik Santral bu santralin kuzey doğusunda yer almakta olup, yaklaşık m mesafe uzaklıkta inşaa edilecektir. 114

155 3.Orman Ekosistemleri Kızılçam (Pinus brutia Ten.), çamgiller (Pinaceae) familyasından Doğu Akdeniz'e özgü 5-20 m. boylarında hızlı büyüyen ve ışığı seven kalın dallı bir çam türü. Sadece Türk ormancılığında değil, yabancı kaynaklarda da son dönemde Türk Çamı - Türk Kızılçamı olarak kullanımı yaygınlaşmaktadır. Akdeniz İkliminin görüldüğü Ege ve Akdeniz Bölgelerinde çok bulunurlar. Deniz seviyesinden m yüksekliğe kadar ulaşabilirler. Genç sürgünleri kalın ve kızıl renktedir. Kabuk genç bireylerde düzgün boz renkte iken yaşlılarda derince yarılır, esmer kırmızımsı renkte ve kalın kabuk durumunda görülür. İğne yapraklar cm uzunluğunda kalın sert ve koyu yeşil renktedir. Kozalak 6-11 cm boyunda, parlak açık kahverengi olup topaç biçimindedir. Çok kısa saplı kozalak sürgünlere dik oturur ya da yan durumlu olarak çoğunlukla 2-6 adedi bir arada çevreli olarak bulunur. Kurulması planlanan Termik Santralde yakılacak olan kömürden kaynaklanacak olan kül ve SO 2 karşı önlemler alınmadığı takdirde aşağıda belirtilen problemlerin ortaya çıkması muhtemeldir. Külün ekosistem üzerinde meydana getirebileceği olumsuz etkiler Hava kirliliğini yaratan katı maddeler çapları mikron arasında olan ve havada asılı olarak bulunabilen taneciklerdir. Bunların arasında toz boyutu (ø 20-2 mikron), kil boyutu (ø < 2 mikron) gibi topraktan vb. yüzeylerden gelen katı maddeler bulunduğu gibi uçucu küllerden (kömür külleri vb.) ve sanayi bacı vd. atıklarından kaynaklanan Ca, Mg, Na, Fe, Cu, Zn, Mn, Pb vd. elementler veya bunların birleşikleri ile radyoaktif tozlar (linyit kömürü küllerinden vd.), fosil yakıtların tam yanmamasından kaynaklanan is (hidrokarbonlar, C ve H kökleri) de bulunmaktadır. Pus doğal olarak havadaki toz ile su buharının karışımı olup, güneş ısınları bu karışımda kısmen yansımakta ve puslanma gözle fark edilmektedir. Havayı kirletici gazların ve taneciklerin su buharı ile birlikte havada yoğunlaşması da pus oluşumudur. Güneş ısınlarının (özellikle λ = 3000 A morötesi) bu kimyasal karışımlı pus içinde yansıması SO 2 ve NO x moleküllerinin aktifleşmesine, böylece O 2 molekülleri ile yükseltgenme reaksiyonlarına ve O 3 oluşumuna sebep olmaktadır. Hava Kirliliğinin Yapraklara Etkisi Havada kirlilik yaratan maddeler bitki yapraklarının yüzeyine temas ile, yapraktaki solunum gözeneklerinin kapakçıklarını tıkayarak, solunum gözeneklerinden içeri girip karbondioksit özümlemesine katılarak olumsuz etkiler yapmaktadırlar. Yaprak Yüzeyine Temas İle Oluşan Zararlı Etkiler Yaprak yüzeyine temas ile oluşan zararlar katı madde tanecikleri ve gazların kuru veya nemliıslak birikiminin sonucunda ortaya çıkmaktadır. Tozlar kısa mesafede çökenler (ø < 10 mikron) ve daha uzak mesafelere taşınabilenler (uçan tozlar ø < 10 mikron) asit veya alkali nitelikli, ağır metaller (Cd, Cu, Ni, Hg) veya radyoaktif içerikli olarak sınıflandırılabilirler. Kuru durumda yaprak yüzeyinde biriken tozlar şu zararlara sebep olurlar: Yaprak yüzeyinde biriken tozlar (toz veya kabuklaşmış toz) güneş ısınlarını geri yansıttıkları için fotosentez olayını (fiziksel olarak) geriletirler.kuru havada yaprak yüzeyine konan CaO tanecikleri özellikle kaba dokulu yaprakların terlemesi esnasında çıkardığı su buharı ile birleşerek Ca(OH) 2 'e dönüşürler. Bu arada çıkan ısı ile yaprak yüzeyinin kavrulmasına ve zarar görmesine sebep olurlar, (Çimento ve Termik santral etkisi). 115

156 Tozlar yaprak yüzeyindeki solunum gözeneklerinin (stoma) kapakçıklarının çevresine yerleşerek onların çalışmasını önlerler. Hava kuruduğunda (öğle vakti) kapanamayan kapakçıklardan terleme devam eder. Bitki yaprağı devamlı ve aşırı su kaybından (kuraklık etkisi) zarar görür veya kurur (Şehir içi parklar, yol kenarları, orman kenarlarında daha belirgin görülür). Nemli veya ıslak durumda (sis-çığ-kırağı ile) yaprak yüzeyine biriken tozlar yukarıda sayılan zararlara ek olarak kimyasal özellikleri ile de (asit etkisi gibi) yaprak yüzeyine zarar verirler. Yaprak yüzeyine yapışan asit sis, asit çığ, asit kırağı gibi su molekülleri gündüz buharlaştıklarında içerdikleri asit (H 2 SO 4 vd.) yaprak yüzeyinde kalır ve asit yanıklarına sebep olur (sarı nokralar). Yaprak yüzeyinde asit sis, çiğ birikimi (nemli ve sıcak mevsimlerde) mantarların gelişmesi için uygun ortam sağlar. Böylece dolaylı olarak mantar zararları ortaya çıkar. Kükürtdioksit (SO2) ve Muhtemel Zararları Zararlı gazların en önemlisi kükürt dioksittir (SO 2 ). Kükürt dioksitin molekül ağırlığı 64 g olup (CO 2 = 48 g), havanın nemine ve sıcaklığına göre 2-5 gün atmosferde kalabilir. Rüzgarların etkisi ile ülkeler arası ve kıtalar arası taşınabilmekte hava nime ile H 2 SO 3 ve H 2 SO 4 'e dönüşmektedir. Nemli havada SO 3 ile SO gün atmosferlerde kalabilmekte ve 1000 km uzağa taşınabilmektedirler. Böylece sanayileşmemiş veya sanayiden uzak olan yerlerde dahi asit yağışlar oluşmaktadır. Kükürt dioksit asit sis ve çığ içinde yağmurdan daha fazla bulunmaktadır. Bunun sebebi yaprak üstünde yağışsız günlerde kuru olarak birikmiş SO 2 'nin sis veya çiğ ile nemlenip sis ve çığ damlacıklarını zenginleştirmesidir. Karbondioksitin özümlenmesi sonucunda üretilen heksosefosfat'ın solunumla sarf edilenden daha fazla olması halinde bitki yasayabilmekte, beslenip büyümekte ve meyve vermektedir. Ancak klorofilin tahribi sonucunda CO 2 sentezi yeteri kadar yapılmazsa, solunum için gerekli seker sağlanamamakta ve bitki ölmektedir. Bu olay gölgede kalmış ışık bitkilerinin ışık açlığından olumun benzemektedir. Bilindiği gibi topraktan alınan su ile havadan alınan karbondioksit güneş ışığı etkisi altında klorofil tarafından sentez edilerek şekere dönüştürülmektedir. Gerçekte olay bu kadar basit değildir. Klorofilde önce ışık etkisi altında su iyonlarına ayrılmakta, H + iyonu ile fosfat iyonu karanlıkta gerçeklesen kimyasal oluşumlar zincirine taşınmaktadır. Karanlıktaki kimyasal oluşumlar zinciri "Calvin çemberi" ile en iyi şekilde açıklanmıştır. Calvin çemberi reaksiyonlarının başlangıcında havadan alınan CO 2, topraktan alınan H2O ile birleşerek H 2 CO 3 'e dönüştürülmektedir. Reaksiyonlar zinciri bu H 2 CO 3 (bikarbonat) koku ile başlamaktadır. Havada kükürt dioksitin (SO 2 ) bulunması halinde yaprakların solunum gözeneklerinde hava ile CO 2 alınırken SO 2 'de alınmaktadır. Klorofilde karanlıktaki reaksiyonlar zincirine CO 2 'in yerine SO 2 'in girmesi ve giderek H 2 SO 4 sentezine sebep olmaktadır. Bu asit yağışlar şeklinde ortaya çıkmaktadır. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde, bitkilerin yaprak ve meyvelerinde zararlar meydana getirebilmektedir. Ayrıca toprağa intikal ve toprağın derinliklerine doğru yağış suları ile hareket eden H 2 SO 4 toprak ph sının düşmesi sonucu besin maddelerinin topraktan alınmasını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu durumlarda bitki-toprak-su arasındaki denge de bozulmaktadır. 116

157 Soma Kolin Termik santralinin ekosistem üzerindeki etkilerini tolore edilebilir düzeyde tutabilmek için alınması gerekli önlemler - Yatağa verilecek kömüre kireç taşı ve dolomit katılarak kükürdün yanması ile oluşacak SO 2 in çok büyük kısmı CaSO 4 haline gelmesi sağlanarak tutulma işlemi gerçekleştirilmelidir. Ayrıca, kömür külünün içinde doğal olarak bulunan CaCO 3 ile bu işlem gerçekleştirilebilir. - Yatakta, kireç taşı ya da dolomit kalsine olmakta ve oluşan CaO, baca gazındaki SO 2 ile oksitleyici koşullarda CaSO4 dönüşerek aşağıda denklemlerde görülen reaksiyonlara göre yatak içinde kalmaktadır. - CaCO 3. CaO +CO 2 - CaO+ SO 2 1/2 O 2 +CaSO 4 - Baca gazındaki SO 2 nin % 90 ya da daha fazlasının tutulması isteniyorsa, akışkan yataklı kazanı besleyecek kireç taşının besleme hızının yüksek olmasını sağlayacak bir mekanizmanın ortaya konulması gerekmektedir. Bu problemin çözümlenebilmesi için "Esso Research" tarafından geliştirilmiş olan metottan yararlanılabilir. Bu yöntemde CaSO 4 ın yüksek sıcaklıkta indirgen gaz ile tekrar CaO dönüştürüldüğü bir sistem geliştirilmiştir. Bu sistemde CaO rejenere edilerek tekrar kullanılabilmekte ve bu şekilde kireçtaşı besleme hızı oldukça azaltılabilmektedir. Bu yöntemde kül şeklindeki artığın biraz olsun artmasının hem ekonomik hem de ekolojik olarak meydana getireceği sorunlar çok yüksek düzeyde olmayacaktır. Kömürün yanması sonucu bacadan çıkacak olan külün tutulabilmesi ve çevreye verilmesi muhtemel zararların minimize edilmesi (tolore edilebilir sınırlar içinde kalması) için AB nin Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği kapsamında belirtilen önlemlerin alınması gerekmektedir. Kül halindeki materyalin bacadan atmosfere verilmesini önleyici filtrelerin sisteme entegre edilmesi gerekmektedir. Zeytinler rüzgârla döllendikleri için Külün atmosfere bırakılması döllenmeyi olumsuz yönde etkileyebilir. Onun içindir ki külün atmosfere bırakılmaması gerekmemektedir. Proje bölgesinde yapılan çalışmalarda gerek zeytinler ve gerekse kızılçam ormanları üzerinde şu an çalışmakta olan Termik Santralin olumsuz etkilerinin olmağı görülmüştür. Bu da mevcut Termik Santralde gerekli önlemlerin alındığının en önemli kanıtını oluşturmaktadır. Dolayısıyla yeni yapılacak olan Soma Kolin Termik Santralinde de gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Zira zeytin ağaçlarının yaprakları etli yapıda (Kütiküla ile kaplı) olup, stomalar derindedir. Bu özellikleri zeytinlerin toz zararlarına karşı mukavemetini arttırmaktadır. Sonuç olarak; yukarıda belirtilen önlemlerin alınması durumunda Soma Kolin Termik Santralinin yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Karasal Fauna Hazırlanılan Ekosistem Değerlendirme Raporuna göre; 18 memeli, 26 kuş, 6 amfibi, ve14 sürüngen türü tespit edilmiştir. 117

158 Amphibia (İki Yaşamlılar) Çalışma alanında bulunan ya da bulunması muhtemel 6 amfibi türünden hiçbirisi NT (Tehdit altına girebilir) kategorisinde değildir. Yalnızca 1 tür (Mertensiella luschani) VU (zarar görebilecek düzeyde) kategorisindedir. Diğerlerinin hepsi LC (en az endişe verici) kategorisinde yer almaktadır. Ayrıca listede endemik tür bulunmamaktadır. Tespit edilen çift yaşamlı türlerinden 3 tanesi BERN Ek- III, 3 tanesi BERN Ek-II listesinde bulunmaktadır. Bu türler içerisinde özellikle Pelophylax ridibundus son dönemlerde Türkiye den yurt dışına ticareti yapılan önemli kurbağa türlerindendir. Çalışma alanında bulunan kurbağa türleri sadece bahar (Mart-Mayıs) aylarında yumurta bırakmak için dere suyuna ihtiyaç duyarlar. Bu aylarda dere kenarlarında derinliği 5-15 cm olan su birikintilerine yumurta bırakırlar. Bu türler içerisinde sadece Pelophylax ridibundus (Rana ridibunda) üreme zamanı dışında da dere suyunda yaşamaya devam eder. Bu türlerin yumurta bırakabilmesi için derinliği 5-15 cm olan su birinkitileri yeterli olmaktadır. Reptilia (Sürüngenler) Araştırma alanında tespit edilen 14 sürüngen türünden Emys orbicularis IUCN listesine göre NT (Tehdit altına girebilir), Testudo greaca ise VU (zarar görebilir), Hemidactylus turcicus, Ablepharus kitaibellii, Mabuya aurata, Lacerta danfordi, Lacerta trilineata, Natrix natrix, Natrix tesellata ve Vipera xanthina LC (düşük risk) grubundadırlar. 8 tür BERN Ek-II (Kesin korunması gereken türler), diğerleri BERN Ek-III (korunması gereken türler) listesinde yer almaktadır. Şeritli engerek [Vipera xanthina (Montivipera xanthina)] Türkiye için endemik bir türdür. Sürüngen türleri içerisinde sadece su yılanları (Natrix natrix ve Natrix taselleta) dere sularına su içmek için ve besin avlamak için girerler. Daha çok derenin kenarlarındaki 1-30 cm derinliğindeki su birikintilerini tercih ederler. Bu türlerin ekonomik yada ekolojik olarak katkısı olamayıp, ekonomik önem taşıyan ve yurt dışına ihracatı yapılan su kurbağasının yumurtaların ve yavrularını yemektedirler. Diğer sürüngen türlerinden hiçbirisi üremek, avlanmak yada besin bulmak için dere sularına girmezler. Su ihtiyaçlarını karasal alanlardaki su birikintilerinden sağlarlar. Mammalia (Memeliler) Proje alanında yapılan gözlem, halktan bilgi ve literatür çalışmaları sonucunda 18 memeli türü tespit edilmiştir. IUCN kriterlerine göre bu türlerden 15 i LC (düşük riskli) kategorisinde bulunmakta olup diğer türler hakkında bilgi yoktur. Diğer taraftan bölgede bulunması muhtemel 3 memeli türü Bern kriterlerine göre 2 si Ek-II de, 7 tanesi Ek-III te yer almaktadır. Bu türlerden bazıları yıl boyu burada bulunurken bazıları kışın veya yazın görülür. Bölgede tehlike sınırına yakın tür de bulunmamaktadır. Yaban hayvanlarının yaz gıdalarını genellikle meyveler, üzümsü meyveler, böcekler ve sukkulent yeşil bitkiler oluşturmaktadırlar. Yaz kuraklıkları esnasında yaban hayvanları oldukça bol gıdalar alırlar ve kendileri için elverişli gıdaların bulunduğu yerleri tercih ederler. Yaban hayatının devamlılığını sağlayabilmek amacıyla meyve, böğürtlen ve üzümsü meyvelerin yeterli miktarda çeşitli ve bol olmasına dikkat edecek düzenlemeleri dikkate almak gerekir. Olağanüstü hal beslenme yöntemlerinde yardımcı yemler, olağanüstü hava hallerinde hayvanların bulacağı yerlere konulmalıdır. Olağanüstü hal geçince yardımcı yeme son verilmelidir. 118

159 Aves (Kuşlar) Proje alanında yapılan gözlem, halktan bilgi ve literatür çalışmaları sonucunda 26 kuş türünün yaşadığı tespit edilmiştir. Bu türlerden IUCN kriterlerine göre 1 tür Coracias garrulus (Gök kuzgun) NT (tehlike sınırında) olup diğer türlerin hepsi LC (düşük risk ) grubundadırlar. Proje çalışmalarının yaz sonu yapılması, yazın yapılacaksa ağaçlarda kuş yuvası olup olmadığına bakılmalı ve gerekirse yuvalar uygun yerlere taşınmalı. Diğer taraftan bölgede bulunması muhtemel 16 kuş türü Bern kriterlerine göre Ek-II de 9 tanesi de Ek-III de yer almaktadır. Tüm doğal legüminozlar ve kabuk yapan bitkiler kuşlar için önemli gıdalardır. Özellikle yoncalar kuşlar için önemli besin kaynaklarını meydana getirmektedir. Projelerin gerçekleştirileceği alanlarda, yardımcı yemlerin temini düşünüldüğünde, ek doğal yemlerin üretilmesine gidilmesi daha doğru olur. Dik erozyonlu alanlarda gıda değeri bulunan çalılar, ağaçlar, üzümler, legüminozlar ve otlar yetiştirilmelidir. Sucul Flora Fauna Sucul Fauna Söz konusu proje kapsamında yapılacak olan göletler için yüzeysel su kaynağı teşkil eden Çevrim Deresi, Sevişler Barajı ve Kırmızı Dere de ve ruhsat alanı içerisindeki dere ve göletlerde bulunması muhtemel balık türleri aşağıda verilmiştir: Tablo- 44 Bulunması muhtemel balık türleri FAMİLYA Cyprinidae TÜR TÜRKÇE BERN ÜREME ENDEMİZM IUCN RED LİST İSİM SÖZ. DÖNEMİ Cyprinus carpio Sazan balığı - VU - Nisan-Haziran Leuciscus cephalus Tatlısu kefali - LC - Nisan-Haziran Chondrostoma nasus Kababurun - LC Ek-III Mart-Mayıs Orthrias angorae Çöpçü balığı Mayıs-Temmuz IUCN : Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi BERN Sözleşmesi : Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi FAM. : CYPRINIDAE Sp. : Cyprinus carpio (Sazan Balığı) Özellikleri : Doğal gölleri, göletleri, havuzları ve özellikle dibi çamurlu, etrafı bol vejetasyonlu yavaş akan derin suları tercih ederler. Sıcak seven bir form olmasından dolayı yüksek dağ göllerinde bulunmazlar. Oksijene toleransları çok yüksektir. Yumurta bırakma zamanı Nisan- Haziran ayları arasındadır. Her türlü gıdayı yiyebilmesi, çok çabuk büyümesi ve etinin de nispeten lezzetli olmasından dolayı yapay balık üretiminde önemli bir yer tutar. IUCN e göre VU (Vulnerable- Duyarlı) kategorisindedir. 119

160 FAM : CYPRINIDAE Sp : Leuciscus cephalus (Tatlısu Kefali) Özellikleri : Su yüzeyine yakın zonlarda ve büyük gruplar halinde yaşarlar. Temiz suları bulunan ve nispeten hızlı akan çayları tercih etseler de bazen göllere, hatta acısulara girebilirler. Omnivor olan bu tür, böcek, kurt, mollusk, balık yumurtası ve çeşitli su bitkileri ile beslenir. Üremeleri Nisan-Haziran arası olup, yumurtalarını odun ve taş parçaları üzerine bırakır. Besin olarak tüketilir, ekonomik önemi vardır. IUCN e göre LC (Least Concern-düşük riskli) kategorisindedir. FAM. : CYPRINIDAE Sp. : Chondrostoma nasus (Kababurun) Özellikleri : Çeşitli türleriyle ülkemizde yaygındır. Göl ve nehirlerin giriş, çıkışlarının dibe yakınlarında çakıllı bölgelerde yaşar. Boyları 25-40, en çok 50 cm. olur. Taşlara yapışık yosunlar, bitki kökleri ve dip hayvanlarıyla beslenir. Mart - Mayıs arası ürer ve 'e yakın yumurtasını çakılların üstüne yapıştırır. Farklı türleri bölgelere göre çeşitli şekillerde değerlendirilir. IUCN e göre LC (Least Concern-düşük riskli) kategorisindedir. Bern Sözleşmesi Ek-III listesinde yer almaktadır. FAM. : COBITIDAE Sp. : Orthrias (Nemachelius) angorae (Çöpçü Balığı) Özellikleri : Bu tür genellikle temiz ve serin olan akarsuların bilhassa yavaş akan çakıllı kumlu zeminlerinde yaşarsa da bazen göllerin fazla derin olmayan kıyı zonlarında da bulunur. Temiz suları tercih etmekle beraber kirliliğe çok dayanıklı olduğundan oksijenin eser halde bulunduğu ortamlarda bile uzun süre yaşayabilir. Yumurtlama periyodu Mayıs-Temmuz ayları arasındadır. Sucul Flora Söz konusu proje alanında ve soğutma suyu temin edilecek dere ve barajda bulunması muhtemel sucul flora türleri şu şekildedir: Fontinalis antipyretica(su yosunu): Genel olarak hızlı akan sert ve soğuk sularda ağaç gövdelerine veya kireçtaşlarına tutunarak yaşarlar. Lemna minor(su mercimeği): Göllerde, bataklıklarda ya da durgun ve yavaş akan sularda bulunur. Saggitaria saggitaria (su ok otu): Göl ve ırmak kıyılarında ve genellikle su içinde yaşarlar. Nasturtium officinale (su teresi): Temiz kaynak sularında, göllerde ve akarsularda yaşarlar. Gelişmelerini sığ kıyılardan derinlere doğru sürdürürler. Yukarıda sucul fauna ve floraya ait türler verilmiştir. Faunaya ait balık türleri, hemen hemen tüm iç sularımızda bulunabilen ve göl-durgun su ekosistemine adapte olabilecek formlardır. Flora ve fauna listelerinde belirtilen türlerin uluslar arası ticareti ile ilgili Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) incelenmiştir. Bölgenin flora listesi içerisinde bu sözleşmede yer alan tür veya alttürler bulunmamaktadır. Yine bölgenin fauna listesi içerisinde ise bu sözleşmede yer alan ve bölgede de yaşama ortamı bulunan 2 tür tespit edilmiştir. Bunlar Falco peregrinus (gezginci doğan)(ek I), Columba livia (kaya güvercini)(ek III) dır. Buna göre: 120

161 Ek I Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı Madde III 1. Ek I kapsamındaki türlerin örneklerinin her türlü ticareti işbu Madde nin hükümlerine uygun şekilde yapılacaktır. 2. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden ihracat izni alınacak ve alınan izin belgesi ibraz edilecektir. İhracat izni, ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) İhracat işlemini yapan Devlet in Bilimsel Mercii nin, söz konusu ihracatın, ilgili türün soyunun devamına zarar vermeyeceğini bildirmiş olması; (b) İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, bu örneğin söz konusu Devlet in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin kanunları ihlal edilmeksizin elde edilmiş olduğuna kanaat getirmesi; (c) İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, herhangi bir canlı örneğin, yararlanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi; ve (d) İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, söz konusu örnek için ithalat izninin alınmış olduğuna kanaat getirmesi. 3. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithali için ithalat izninin yanı sıra ihracat izni ya da reeksport belgesinin önceden alınması ve bunların ibraz edilmesi şarttır. İthalat izni ancak, aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir : (a) İthalat işlemini yapan Devlet in Bilimsel Mercii nin, ithalatın, ilgili türün soyunun devamına zarar vermeyeceği bir amaç için yapılacağını bildirmiş olması; (b) İthalat işlemini yapan Devlet in Bilimsel Mercii nin, canlı örneğin önerilen alıcısının, bu örneğin bakımı ve barındırılması için uygun donanıma sahip olduğuna kanaat getirmesi; ve (c) İthalat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, örneğin esas olarak ticari amaçlarla kullanılmayacağına kanaat getirmesi. 4. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin reeksport edilebilmesi için önceden reeksport belgesi alınması ve bu belgenin ibraz edilmesi şarttır. Reeksport belgesi ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir : (a) Reeksport işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, örneklerin işbu Sözleşme nin şartlarına uygun olarak söz konusu Devlet e ithal edilmiş olduğuna kanaat getirmesi; (b) Reeksport işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, canlı örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi; ve (c) Reeksport işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin canlı örnek için ithalat izni verilmiş olduğuna kanaat getirmesi. 5. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin denizden girişi için, söz konusu örnek hangi Devlet in topraklarına getirildiyse o Devlet in Yönetim Mercii nden önceden belge alınmış olması şarttır. Bu belge, ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) Giriş yapılan Devlet in Bilimsel Mercii nin, bu girişin ilgili türün soyunun devamına zarar vermeyeceğini bildirmesi; (b) Giriş yapılan Devlet in Yönetim Mercii nin, canlı örneğin önerilen alıcısının bu örneğin barındırılması ve bakımı için uygun donanıma sahip olduğuna kanaat getirmesi; ve (c) Giriş yapılan Devlet in Yönetim Mercii nin örneklerin esas olarak ticari amaçlarla kullanılmayacağına kanaat getirmesi. 121

162 Ek II Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı Madde IV 1. Ek II kapsamındaki türlerin örneklerini konu alan her türlü ticaret, işbu Madde nin şartlarına uygun olarak yapılacaktır. 2. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden ihracat izni alınması ve bu iznin ibraz edilmesi şarttır. İhracat izni ancak, aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) İhracat işlemini yapan Devlet in Bilimsel Mercii ne bu ihracatın, söz konusu türün soyunun devamına zarar vermeyeceğini bildirmesi; (b) İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, söz konusu örneğin, ilgili Devlet in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin yasaları ihlal edilmeksizin elde edilmiş olduğuna kanaat getirmesi; (c) Canlı bir örnek söz konusuysa, İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin söz konusu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağına ve sevk edileceğine kanaat getirmesi. 3. Tarafların her birindeki Bilimsel Mercii, hem Ek II kapsamındaki türün örnekleri için o Devlet tarafından verilen ihracat belgelerini ve hem de bu örneklerin fiili ihracatlarını izleyecektir. Bilimsel Mercii, söz konusu türün varlığını bütün çeşitleriyle birlikte, içinde bulunduğu ekosistemdeki rolüne tamamen uygun olarak ve Ek I kapsamına alınmasını gerektirebilecek düzeyin önemli ölçüde ötesinde bir düzeyde sürdürebilmesi için, bu durumdaki türün örneklerinin ihracatının kısıtlanması gerektiğini tesbit ettiği takdirde, söz konusu türe ait örneklerle ilgili ihracat izinlerinin sınırlandırılmasına yönelik uygun tedbirleri ilgili Yönetim Mercii ne bildirecektir. 4. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithali için önceden ihracat izni veya reeksport belgesinin alınmış olması ve bu belgenin ibrazı şarttır. 5. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin reeksport edilebilmesi için önceden reeksport belgesi alınması ve bu belgenin ibraz edilmesi şarttır. Reeksport belgesi ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) Reeksport işleminin yapılacağı Devlet in Yönetim Mercii nin, örneğin işbu Sözleşme nin hükümlerine uygun olarak sözkonusu Devlet e ithal edilmiş olduğuna kanaat getirmesi; ve (b) Reeksport işleminin yapılacağı Devlet in Yönetim Mercii nin, canlı örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi. 6. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin denizden girişi için, söz konusu örnek hangi Devlet in topraklarına getirildiyse o Devlet in Yönetim Mercii nden önceden belge alınmış olması şarttır. Bu belge, ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) Giriş yapılan Devlet in Bilimsel Mercii nin, bu girişin ilgili türün soyunun devamı zarar vermeyeceğini bildirmesi; ve (b) Giriş yapılan Devlet in Yönetim Mercii nin, herhangi bir canlı örnek söz konusuysa bu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde muamele göreceğine kanaat getirmesi. 7. İşbu Maddenin 6ncı paragrafında sözü geçen belgeler, diğer ulusal bilim mercileri veya gereğinde uluslararası bilim mercileri ile istişarede bulunulmak suretiyle, Bilimsel Merci in tavsiyesi üzerine bir yılı aşmayan süreler için ve söz konusu süre içinde girişi yapılacak toplam örnek sayısına ilişkin olarak verilebilir. 122

163 Ek III Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı Madde V 1. Ek III kapsamındaki türlerin örneklerini konu alan her türlü ticaret, işbu Madde nin şartlarına uygun olarak yapılacaktır. 2. Herhangi bir türü Ek III kapsamında dahil etmiş olan bir Devlet ten söz konusu türü herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden ihracat izni alınması ve bu iznin ibraz edilmesi şarttır. Bu ihracat izni ancak, aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir. (a) İhracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii nin, söz konusu örneğin ilgili Devlet in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin yasaları ihlal edilmeksizin elde edilmiş olduğuna kanaat getirmesi; (b) Canlı bir örnek söz konusuysa, ihracat işlemini yapan Devlet in Yönetim Mercii ni sözkonusu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağına ve sevk edileceğine kanaat getirmesi. 3. Ek III kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithal edilebilmesi için, işbu maddenin 4üncü paragrafının uygulandığı durumlar hariç, menşe şahadetnamesi ile söz konusu örnek ilgili türü Ek III kapsamına dahil etmiş olan bir Devlet ten ithal edilecekse ihracat izninin öncede ibraz edilmesi şarttır. 4. Reeksport durumunda, o örneğin reeksportu yapan Devlet te işlem gördüğüne veya Devlet ten reeksport edildiğine ilişkin olarak reeksport yapan Devlet in Yönetim Mercii tarafından verilen bir belge, ithalatı yapan Devlet tarafından söz konusu örnek bakımından işbu Sözleşme nin hükümlerine uyulmuş olduğunun kanıtı olarak kabul edilecektir. Yukarıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre Mevzuatı Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi ve ekleri incelenmiştir. Bern sözleşmesine göre koruma altına alınmış türler gösterilmiştir. Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır: II III Kesin olarak koruma altına alınan türler Korunan türler Bern Sözleşmesi Madde 6 hükümleri Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti. 123

164 Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır. 3 - Alınacak önlemler; a)kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, b)yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c)yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. Türlerin tehlike sınıflarını belirlemek için IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi ( nden faydalanılmıştır. IUCN e göre koruma altına alınan fauna türleri şu şekilde sınıflandırılmıştır EX (Extınct) EW (Extinct in the Wild) CR (Critically Endangered) EN (Endangered) VU(Vulnerable) NT(Near Threatened) LC(Least Concern) DD (Data Deficient) NE (Not Evaluated) Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş) Doğada yok olmuş takson(doğada Tükenmiş) Kritik olarak tehlikede olan takson(kritik) Tehlike altında olan takson(tehlikede) Neslinin doğada tükenme riskinin yksek olduğu takson(duyarlı) Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın) Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli) Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı takson (Yetersiz Verili) Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş) IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği Türkiye nin Kuşları (KİZİROĞLU, 1989) adlı esere dayanarak Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan ve proje alanı çevresinde tanımlanan bazı kuş türleri Red Data Book (ERZ, 1977; HEINWALD et all., 1981; BAYERISCHE STAATSMINISTEIUM 1982 a and b; GEEP 1984) kategorilerine göre şu şekilde sınıflandırılmıştır: A.1 Nesli tehlikede olanlar A.2 Şiddetli tehdit altında olanlar A.3 Tehdit altındakiler A.4 Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler B Kategorileri Geçici-Transit türler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu nun Av Dönemi kararına göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıştır. 124

165 Ek Liste- I Ek Liste-II Ek Liste-III Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında flora-fauna üzeine etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) Termik Santral, Kömür Ocakları ve Kül Depolama Termik santral ve çevresinde tespit edilen flora-fauna türleri ve bu türler için koruma önlemleri Ekosistem Değerlendirme Raporu nda (Bkz.Ek-20) verilmiştir. Faaliyetin inşaat aşaması sırasında yapılacak faaliyetler (kazı, dolgu, yol açma vb.) nedeniyle bir miktar bitki örtüsü kaybı söz konusu olacaktır. Kömür ocaklarının arazi hazırlık ve üretim aşamasında, göletler, kül depolama sahası ve termik santral alanlarında inşaat aşaması sırasında oluşacak toz nedeniyle vejetasyon yapısında bozulmalar meydana gelebilecektir. Bunu önlemek için çalışma süresince çalışma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iş makinelerinin çalışma alanlarında arazöz ile spreyleme sulama yapılarak alanlar nemlendirilecektir. Ayrıca; proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, yürürlükteki Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; yapıların temelleri için kazı işlemi yapılacaktır. Kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak ilgili yönetmeliklerde verilen standartlara göre depolanarak inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Kül depolama sahasınada, depolama işlemine son verildikten sonra, ADDDY hükümlerine uygun olarak alana bitkisel toprak serilecek ve ağaçlandırma işlemi yapılacaktır. Faaliyetin inşaat aşamasında oluşacak gürültü nedeniyle karasal fauna elemanları alandan geçici olarak uzaklaşacaktır. Çevredeki doğal ortamlarından, faaliyet alanına girebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda faaliyet sahibi tarafından projede çalışacak personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hatları Söz konusu proje kapsamında iki depolama tesisi ve bir regülatör yapısı inşa edilecektir. İlk depolama tesisi Koloğlu 1 Göleti, Çevrim Deresi üzerinde yer alacak ve 2,8 hm 3 kapasiteli olacaktır. Sevişler Barajı mansabında yer alan Koloğlu 1 Göleti kendin havzasından gelen su ile Sevişler Barajının dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları depolamak üzere tasarlanacaktır. İkinci depolama tesisi Döşeme Deresi üzerinde yer alan Koloğlu 2 Göletidir Ek-16 Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu 125

166 Manisa İli, Soma İlçesinde inşa edilmesi planlanan 450 MW kurulu gücündeki termik santral için Akışkan Mühendislik LTD. ŞTİ. tarafından Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu hazırlanmış ve DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmıştır. (Bkz. Ek-16). Bu rapora göre; söz konusu termik santralin yaklaşık 400 l/s soğutma suyuna ihtiyacı vardır. Bu kapsamda iki adet gölet inşa edilerek tesis için gerekli olan su depolanacak ve güvenli şekilde sisteme verilecektir. Raporda Doğal Hayat Suyu Gereksinimi başlığında şu ifadelere yer verilmiştir: Manisa Soma Termik Santrali Su Temin Projesi kapsamında; Koloğlu-I Göleti, Koloğlu-II Göleti ve Evciler Regülatörü yer almaktadır. Bu projelerden sadece Koloğlu-I Göletinden doğal hayatın devamını sağlamak için su bırakılacaktır. Koloğlu-I Göletnin; Soğutma Suyu Temin Projesi Tablo: 3.9 da verilmiş olan aylık ortalama debi değerlerinin son 10 yılına ait değerleri kullanılarak Doğal hayat için yatağa bırakılacak debi değeri 0,028 m 3 /s olarak hesaplanmış ve Soğutma Suyu Temin Projesi Tablo: 3.19 da verilmiştir. Bu değer Koloğlu-I Göleti işletme çalışmalarında dikkate alınmıştır. Koloğlu-II Göleti yağış alanı çok küçük olup havzadan çok az su gelmektedir. Ayrıca Evciler Regülatörü depolamalı olmadığından ve işletme çalışmalarında zamanın %50 nde geçen su miktarı kullanılacaktır. O nedenle iki projede doğal hayat için su bırakılması düşünülmemiştir. Koloğlu-I Göleti Çevrim Deresi üzerinde yer alacaktır. Söz konusu durumda durgun bir ekosistem oluşacaktır. Bu durum alglerin mevcut habitatlarının azalması ve yeni habitat yapısının oluşması anlamına gelmektedir. Akarsu ortamında, bağlı olarak yaşayan türler, göl ve gölet oluşumu ile serbest yaşayan planktonik formlar halinde görülmeye başlayacaklardır. Lentik ortamlarda yine sedimen, taş ve bitkiler üzerinde bağlı yaşayan formlar mevcudiyetlerini sürdüreceklerdir. Ancak su kütlesinin durgunlaşması ile akarsu ortamında az bulunan fitoplanktonik formlar oldukça artacaktır. Artan fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar rezervuar alanı içerisinde zooplanktonik organizmalara besin kaynağı olacaklardır. Bölgenin tatlısu alg florasını olumsuz yönde etkileyebilecek bir durum söz konusu olmayacaktır. Bu durumda balıkların besin kaynağı olan zitoplanktonik ve zooplanktonik türlerin artması, balık popülasyonunu olumlu bir şekilde etkileyebilir. Durgun su oluşumu su kuşları açısından da beslenme, barınma ve konaklama imkanı sağlayacaktır. Suların altında kalacak olan bitki topluluklarının su toplanmaya başlanmadan önce temizlenmesi gerekmektedir. Aksi taktirde kısa sürede ayrışmaya başlayacak olan bu bitki toplulukları aşırı besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum doğal göllerde görülen ötrofikasyon sürecini hızlandırır. Besin maddesinin artışı fitoplanktonik organizmaların belli zamanlarda patlama düzeyinde artışlarına neden olabilir ve bu durum sistemin ekolojik dengesinin tamamen bozması anlamına gelmektedir. Bu tür gelişmeler, su tutma yapılarının ömrü ve rekreasyon amaçlı kullanımı için olumsuz sonuçlar doğurur. Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi, proje inşaata başlamadan önce alınacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. 126

167 IV Soğutma Suyunun Temine Edileceği Sulardaki Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabi Karakterleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları), Manisa İli, Soma İlçesinde inşa edilmesi planlanan 450 MW kurulu gücündeki termik santral için Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu hazırlanmış ve DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmıştır (Bkz. Ek-16) Bahse konu rapora göre; söz konusu termik santralin yaklaşık 400 l/s soğutma suyuna ihtiyacı vardır. Bu kapsamda iki adet gölet inşa edilerek tesis için gerekli olan su depolanacak ve güvenli şekilde sisteme verilecektir. İlk depolama tesisi Dallık ve Kocataş Derelerinin birleşiminden oluşan Çevrim Deresi üzerinde 110 m talveg ve 142 m kret kotunda yer alacak olan Koloğlu 1 Göletidir. Koloğlu 1 Göleti rezervuarı 2,8 hm3 kapasitelidir. Koloğlu 1 Göleti Sevişler Barajı Mansabında yer almakta olup kendi havzasından gelen yıllık akımın en az 6 hm 3 olacağı öngörülmektedir. Bu tesis aynı zamanda Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları almak üzere tasarlanmıştır. İkinci depolama tesisi ise Döşeme Dere üzerinde yer alan Koloğlu 2 Göletidir. Koloğlu 2 Göletinin depolama kapasitesi 5,2 hm 3 tür. Kırmızı Dere üzerinde inşa edilecek regülatör yapısı ile dereden gelmekte olan su çevrilecek ve iletim hattı ile Koloğlu 2 Göleti rezervuarına aktarılacaktır. Hazırlanan Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporunda şu ifadeler kullanılmıştır: Manisa Soma Termik Santralı Su Temin Projesi kapsamında sulama projesi bulunmamaktadır. Ancak proje sahası içinde yer alan halk sulamalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere sulama suyu bırakılacaktır. Koloğlu-I Göleti yağış alanında yerleşim yerleri ve etrafında toplam brüt 1183 ha(net = 1000 ha) alanda sulu tarım yapılmaktadır. Buradaki ihtiyaçları karşılamak için Mevcut Sevişler Barajı Planlama Raporundaki Bitki Su İhtiyaçlarından istifade edilmiştir. Bitki Sulama Suyu ihtiyaçları Tablo: 3.20 de, halk sulamaları suluma suyu ihtiyaçları Tablo: 3.21 de verilmiştir. Bu tablolara göre; Bitki su ihtiyacı 7859,1 m3/ha/yıl olup, Sulama Suyu ihtiyacı da 7.90 hm3 olarak hesaplanmıştır. Bu miktar, Koloğlu-I Barajı su temini hesaplarında dikkate alınmıştır. Manisa Soma Termik Santralı Su Temin Projesi kapsamında; Koloğlu-I Göleti, Koloğlu-II Göleti ve Evciler Regülatörü yer almaktadır. Bu projelerden sadece Koloğlu-I Göletinden doğal hayatın devamını sağlamak için su bırakılmıştır. Koloğlu-I Göletinin Tablo: 3.9 da verilmiş olan aylık ortalama debi değerlerinin son 10 yılına ait değerleri kullanılarak Doğal hayat için yatağa bırakılacak debi değeri 0,028 m 3 /s olarak hesaplanmış ve Tablo: 3.19 da verilmiştir. Bu değer Koloğlu-I Göleti işletme çalışmalarında dikkate alınmıştır. Koloğlu-II Göleti yağış alanı çok küçük olup havzadan çok az su gelmektedir. Ayrıca Evciler Regülatörü depolamalı olmadığından ve işletme çalışmalarında zamanın %50 nde geçen su miktarı kullanılacaktır. O nedenle iki projede doğal hayat için su bırakılması düşünülmemiştir. Söz konusu proje kapsamında yapılacak olan göletler için yüzeysel su kaynağı teşkil eden Çevrim Deresi, Sevişler Barajı ve Kırmızı Dere de bulunması muhtemel balık türleri ve proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında soğutma suyundaki canlı türleri üzerine etkiler ve alınacak önlemler Bölüm IV.2.10 da ayrıntılı şekilde verilmiştir. Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamasıdna çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık sular, işletme aşamasında ise proses atıksuları oluşumu söz konusu olacaktır. 127

168 Evsel Nitelikli Atıksular: Proje kapsamıdna çalışacak personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksular; kurulacak paket arıtma sistemlerinde; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (değişiklik: tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra kurulacak dengeleme havuzunda işlemden geçtikten sonra kül nemlendirmede kullanılacaktır. Proje kapsamında işletme aşamasında oluşacak proses atıksuları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak endüstriyel atık su arıtma sisteminde arıtıldıktan sonra dengeleme havuzuna gelecek buradan da yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılacaktır. Bu kapsamda; proses atıksularının dereye deşarjı söz konusu olmayacaktır. Proje kapsamında tesis edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu 2 Göleti nden yaklaşık 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) proses ve soğutma amaçlı su kullanımı söz konusu olacaktır. Termik Santral işletmeye geçtikten sonra bir defaya mahsus olmak üzere sisteme Koloğlu-2 Göleti nden m 3 /sa lik su verilecektir. Soğutma suyu olarak kullanılacak olan m 3 /sa lik suyun 227 m 3 /sa lik kısmı blöf suları olarak SKKY Tablo 9.6, Tablo 20.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre Koloğlu 2 Göletine deşarj edilecektir. Geri kalan m 3 /sa lik kısım sistemde sürekli devir daim yapacaktır. Söz konusu proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu hükümlerine, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılmış olan yönetmeliklere, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ve BERN Sözleşmesi hükümlerine riayet edilecektir. 128

169 IV Hayvancılık ve Su Ürünleri (Balıkçılık, Voli Yerleri, Yetiştirilen Türler, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri), Hayvancılık Manisa hayvancılığı Ege Bölgesindeki illere göre daha ileri seviyelere ulaşabilir. İlde mera problemi mevcuttur. Ancak Anafi Projesinin başlaması ile entansif hayvancılık ilde bir sektör haline gelmiştir. İlde polikültür tarımın içinde yem bitkileri de önemli bir yer bulmuştur. Tarım İl Müdürlüğü ve özel suni tohumlama ekiplerinin çalışmaları ile yerli ırk % 90 oranında melezleşmeye tabi tutulup, % 70 oranında kültür ırkı elde edilmiştir. Bu ıslah çalışmalarında ithal damızlık düvelerinin de önemli katkısı vardır. Büyük ve küçükbaş hayvancılığın yanı sıra kümes hayvancılığı, su ürünleri üretiminde de önemli gelişmeler kaydedilmektedir. 21 Çayır ve meraların gittikçe azaldığı Manisa ilinde hayvancılık üçüncü derecede bir gelir kaynağıdır. At, öküz, katır ve deve ile kıl keçisi sayısı azalırken diğer hayvan sayısı artmaktadır. 22 BüyükBaş Hayvancılık Tablo- 45 Manisa İli Hayvan Varlığı CİNSİ MİKTARI SIĞIR (Baş) KÜLTÜR MELEZ YERLİ KOYUN (Baş) KEÇİ (Baş) TAVUK (Adet) ETÇİ YUMURTACI KOVAN (Adet) YENİ TİP ESKİ TİP MANDA 420 AT KATIR 252 EŞEK Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Manisa İl Çevre Durum Raporu

170 Faaliyet konusu proje Soma İlçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Soma İlçesinin hayvan varlığı aşağıdaki şekilde verilmiştir. Tablo- 46 Soma İlçesi Hayvan Varlığı Tavuk Hindi Ördek Kaz Güvercin Diğer Kümes Hay SOMA Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tablo- 47 Hayvansal Ürünler Üretim Değerleri 2011 ÜRÜNÜN CİNSİ YILLIK ÜRETİM MİKTARI (Ton) TOPLAM ÜRETİM DEĞERİ (TL) TAVUK ETİ ,685, SIĞIR ETİ ,399, KOYUN ETİ ,556, KEÇİ ETİ , İNEK SÜTÜ ,869, KOYUN SÜTÜ ,464, KEÇİ SÜTÜ ,361, BAL ,402, BALMUMU , YUMURTA (ADET) 1,823,136, ,090, YAPAĞI , DERİ (sığır) (ADET) 18,593 1,264, DERİ (koyun + keçi) (ADET) 57, , KIL , TOPLAM 1,984,399, Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü. Su Ürünleri Tablo- 48 Su Ürünleri Üretim Değerleri Ürünün Adı Üretim Miktarı (Kg.) ALABALIK SUDAK SAZAN YAYIN KIRMIZI BALIK AYNALI SAZAN DİĞER YAVRU ALABALIK AKVARYUM BALIĞI TOPLAM Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü.2010 Toplam Üretim Değeri (TL) 130

171 Tablo- 49 Karada Su Ürünleri Yetiştiriciliği Üretimi, Balık Türü Üretim Miktarı (Kg) Alabalık 767,480 Aynalı Sazan 93,900 Toplam Balık Üretimi 861,380 Yavru Balık Üretimi Adet Alabalık Yavrusu 5,199,500 Akvaryum Balığı Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2012 Faaliyet konusu proje Soma İlçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Soma İlçesinin hayvan varlığı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo- 50 Hayvansal Üretim Deri Üretimi (ADET Bal Üretimi (Kg) Balmumu Üretimi (Kg) SOMA MANİSA Kaynak: İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü.2011 Soma'da büyükbaş hayvancılık ve küçükbaş hayvancılık çok gelişmemiş olmasına rağmen yapılmaktadır. Beyce, Vakıflı, Boncuklu, Naldöken, Çinge Ç. Hamidiye köylerinde ise arıcılık faaliyetleri gelişmiştir. Ek olarak Sevişler Barajında balık üretme çiftlikleri ve kooperatifler kurulmuştur. 23 IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları, Benzersiz Özellikteki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar, Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Proje alanı ve yakın çevresinde peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları bulunmamaktadır. Benzersiz Özellikteki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar Ege güncel morfolojik yapısı, genellikle simetrik yapı özelliği gösteren yaklaşık DB uzanımlı graben simetri ile biçimlendirilmiştir. Belirtilen graben sistemleri, birlerine koşut olarak dizilmiş irili ufaklı çöküntü alanlarından meydana gelmiştir. Bunlar kuzeyden güneye doğru Simav, Bakırçay, Gediz, K. Menderes ve B. Menderes grabenleri şeklinde dizilim göstermektedir. Gediz grabeni yaklaşık 200 km ulaşan uzunluğu ile Ege graben sisteminin en önemli çöküntü alanıdır. Manisa İli Bakırçay grabeni (fay hattı), Simav grabeni, K. Menderes grabeni arasında ve büyük bölümü de doğubatı gidişli Manisa Gediz grabeni içerisinde kalmaktadır. Bakırçay grabeninde Soma, Manisa Gediz grabeninde Manisa Merkez, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Sarıgöl İlçeleri kalmaktadır Manisa İl Çevre Durum Raporu,

172 IV Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi ve Ekonomik Değerleri), Türkiye nin sayılı kömür havzalarından biri olan Manisa Soma kömür havzası çok büyük bir alana yayılmıştır. Bölgede oluşan büyük tektonik hareketlere bağlı olarak oluşan fayların etkisi altında şekillenen topoğrafya ile kömür havzası ikiye bölünmüştür. Soma ilçesinin kuzeyinde kalan Deniş kömür ruhsat sahası geniş bir yayılım alanına sahiptir. Sahadaki temel yükselimleri ile kırılan ve parçalanan kömür havzası küçük sektörlere ayrılmıştır. Bu sektörlerden Deniş-II ve Evciler sektöründe KM2, KM3 ve KP1 damarları izlenirken, Kozluören, Deniş-I ve Türkpiyale sahalarında sadece KM2 kömür damarı izlenmektedir. Soma havzasında hiçbir alanda işletilebilir özellikte olmayan KP1 kömür damarı Deniş -II sahasında büyük bir potansiyele sahiptir. Deniş ruhsat sahasındaki tüm sektörlerde bulunan kömür damarları, ara kesmelere bağlı ve oluşumuna göre alt damar seviyelerine ayrılmış ve her alt damar ayrı ayrı çalışılmış ve modellenmiştir. Modellenen damarların işletilmesi Evciler sektörü hariç diğer yerlerde açık işletme yöntemi ile üretilmesi ve Evciler sektöründeki KM2 damarının da yer altı yöntemi ile işletilmesinin uygun olacağı düşünülerek planlama yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu Deniş ruhsat sahası içerisinde açık ocak yöntemi (5.78 m 3 /ton toprak-kömür oranı) ile ton kömür üretimine karşılık m 3 dekapaj yapılacaktır. Evciler sahasında da yer altı işletme yöntemi ile ton kömür üretimi ile tüm Deniş ruhsat alanında ton kömür üretimi yapılabilecektir. 26 yıllık santral işletme dönemi dikkate alındığında toplam ton kömür tüketilecek olup Evciler yeraltı sahasından ise ton kömür üretilecektir. Tablo- 51 Soma Ruhsat Sahası Ortalama Rezerv ve Kalite Dağılım Tablosu Günümüze kadar Deniş sahasında yapılan bazı sondajların temele kadar inmediği görülmektedir. Özellikle Kozluören sahasında görülen bazalt akıntılarının altına kadar inip kömür oluşumu kontrol edilmemiştir. Kozluören ve Türkpiyale sahalarında yapılacak 14 adet toplam m ilave sondajlarla kömür damarının durumu belirlenebileceği gibi kömür rezervinde de önemli bir artış olacağı beklenmektedir. 132

173 Arama sondajlarından sağlanan kömür karot örnekleri değerlendirilerek kömürün jeokimyasal ve ısıl niteliği hakkında bilgiler elde edilmiştir. Evciler sahası hariç diğer sahalar açık ocak madenciliğine uygundur. Kömür ve örtü kalınlıkları, kömürün ısıl değeri, ocak geometrisi vb. özellikleri dikkate alınarak kömür yayılım sınırları belirlenmiştir. Genel veriler itibariyle, Soma Deniş-II, Evciler, Kozluören ve Türkpiyale kömür sahaları hakkında şu özelliklerden bahsedilebilir: Düşük ısıl değere sahip kömür içermektedirler. Örtü kazı oranı, özellikle Deniş-II sahasında genel olarak düşük bir seviyededir ancak, kurulması düşünülen santral kapasitesi göz önüne alındığında ihtiyaç duyulacak toplam kazı hacimleri büyüktür. Evciler sahasında açık işletme yöntemi ile üretim yapmak teknik ve ekonomik yönden zordur. Bölgedeki arazilerin çoğu orman arazisi olup tarım alanı sınırlıdır. Kozluören ve Türkpiyale sahalarında ilave sondajlarla rezerv artışı olabilir. Bu proje çalışmasında tüm sahalar, mevcut mühendislik verileri, ruhsat hukuku, ihale şartnamesinde tanımlanan sınırlar, tekrar gözden geçirilmiş ve sektörlere ait sınırlar kömür yayılımı yönünden revize edilerek işletilebilir kömür rezervi belirlenmiştir. Öngörülen genel ocak sınırlarına göre, dört sahadan TKİ nin öngördüğü yatırım süresi dışında yaklaşık 26 yıl süreyle termik santralın ihtiyacını karşılayacak miktarda kömür üretilebilecektir. IV Termal ve Jeotermal Su Kaynakları, Proje alanı yakınında Soma - Menteşe Kaplıcaları bulunmaktadır. Ulaşım, Konaklama ve Diğer Özellikler: Soma nın kuzey batısında, oldukça bozuk bir yolla gidilen Menteşe kaplıcası bir dere yatağı kenarında birbirine yakın iki kaynak halinde çıkmaktadır. Birinci kaynaktaki debi 3 lt/sn dir. Diğer kaynak 2,5 lt/sn civarında bir debiye sahiptir. Hafif tuzlu, acı, alkalik, bikarbonatlı sular sınıfına girer. Litrede 1,5 gramı geçmeyen total mineralizasyona sahiptir. Termaliteleri oldukça yüksektir. 25 Jeolojik Durum: Menteşe deresi yatağında, Kuvaterner alüvyonları arasında yüzeyde beliren kaynaklar, andezitlerin hakim olduğu yükseltinin batısında sıralanmıştır. Kuzeyden güneye Simav çayına paralel uzanan bir faylanmaya bağlı senkdinalin üzerinde bulunan kaynakların magnetik, asidik suları ancak dere sularının yükselmesi ile zaman zaman karışmaktadır. Asit volkanik kayalar arasından gelen suların çoğu jips dolamit ve sideritlerin tesirinde olan sentez özelliğine sahip sulardır. IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, V.B.) Proje alanı ve etki alanında Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.) bulunmamaktadır. 25 Manisa İl Çevre Durum Raporu,

174 IV Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi Proje Alanın Bulunduğu Bölgeye İlişkin Mevcut Hava Kalitesi Tesisin kurulacağı bölgede mevcut hava kalitesi tespiti için 8 noktada tarihleri arasında 2 ay süre ile VOC, BTEX, NO2, SO2, HF, HCl pasif örneklemesi, Çöken toz ve Çöken tozda ağır metal örneklemesi hava kalitesi ölçümleri numune alma planına ve numune alma prosedürüne uygun olarak yapılmıştır. Soma Kolin Termik Santrali nden kaynaklanan kirletici emisyonların tesis etki alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında kirletici emisyonlarının hava kirlenmesine katkı değerleri; uluslararası kabul görmüş olan dağılım modellemeleri aracılığı ile hesaplanmıştır. Yayılım hesapları AMS/ EPA Düzenleme Modeli (AERMOD VİEW Gauss Hava Dağılım Modeli) kullanılarak yapılmıştır. Hazırlanılan Pasif Örnekleme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-19). Tablo- 52 Hava Kalitesi Modellleme Sonucu Belirlenen Tesis Etki Alanı Kaynak Noktaları, koordinatları ve Ölçüm Yapılan Parametreler Kaynak: Pasif Örnekleme Raporu 134

175 Tablo- 53 Çöken Toz Ölçümü Yapılan Noktalar Kaynak: Pasif Örnekleme Raporu Tesisin kurulacağı bölgede mevcut hava kalitesi tespiti için 8 noktada 2 ay süre ile yapılan VOC, BTEX, NO2, SO2, HF, HCl pasif örneklemesi, Çöken toz ve Çöken tozda ağır metal örneklemesi hava kalitesi ölçümleri yürürülükteki SKHKKY Tablo.2.2 de verilen sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Buna göre; AERMOD modellemesi dikkate alınarak 2 noktada ölçülen çöken toz miktarı aylık ortalama değer olarak 650 mg/m 2 -gün değerini 1. Noktada aşmaktadır. 2. Noktada ise aşmamaktadır. Limit üstü çıkan çöken toz değerleri için, bölgede faaliyet gösteren Soma Termik Santralinin etkisi olduğu varsayılmaktadır. Proje Alanının Bulunduğu Bölgeye İlişkin Mevcut Su Kalitesi Proje kapsamında su kalitesinin Tarih ve sayılı R.G. de yayınlanan Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Ek-5 Listesi Tablo-5 e göre çevre iznine esas su analizi yaptırılmıştır (Bkz.Ek-15). Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliği Kapsamında Numuneler EK 5 Tablo 5 e Göre alınmıştır. Bu numuneler TS Numune alma ve Muhafaza standardı gereği taşınmıştır. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Tablo-5 e göre yapılan analizlere göre; sıcaklık, ph, Renk, Çözünmüş Oksijen, Oksijen Doygunluğu, Kimyasal Oksijen İhtiyacı, Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı, Amonyum Azotu, Nitrat Azotu, Toplam Fosfor, Kadmiyum, Kurşun, Bakır, Nikel, Çinko, 1.Sınf Su kalitesi Özelliği göstermektedir. Özellikle ağır Metal yönünden kirletici tespit edilmemiştir. Genelde İnsansal ve Hayvansal Kaynaklı Fekal Koliform değeri 2. sınıf su kalitesi özelliği göstermektedir. Ayrıca İletkenlik, Nitrit Azotu, Toplam Kjeldahl Azotu ve Toplam Koliform parametreleri açısında 2. sınıf su kalitesi özelliği göstermektedir. Su genel olarak irdelendiğinde inceleme yapılan yüzeysel su kalitesi yönetmeliğine göre az kirlenmiş su kalitesi özelliği göstermektedir Su kalitesi sınıflandırmalarına ilişkin detaylar aşağıda açıklanmıştır. 135

176 Sınıf I - Yüksek kaliteli su; 1) İçme suyu olma potansiyeli yüksek olan yüzeysel sular, 2) Yüzme gibi vücut teması gerektirenler dahil rekreasyonel maksatlar için kullanılabilir su, 3) Alabalık üretimi için kullanılabilir nitelikte su, 4) Hayvan üretimi ve çiftlik ihtiyacı için kullanılabilir nitelikte su, Sınıf II - Az kirlenmiş su; 1) İçme suyu olma potansiyeli olan yüzeysel sular, 2) Rekreasyonel maksatlar için kullanılabilir nitelikte su, 3) Alabalık dışında balık üretimi için kullanılabilir nitelikte su, 4) Mer i mevzuat ile tespit edilmiş olan sulama suyu kalite kriterlerini sağlamak şartıyla sulama suyu, Sınıf III - Kirlenmiş su; Gıda, tekstil gibi nitelikli su gerektiren tesisler hariç olmak üzere, uygun bir arıtmadan sonra su ürünleri yetiştiriciliği için kullanılabilir nitelikte su ve sanayi suyu, Sınıf IV - Çok kirlenmiş su; Proje Alanının Bulunduğu Bölgeye İlişkin Mevcut Toprak Kalitesi Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik (Değişik: tarih ve Sayılı ) Ek-2 Listesi Tablo-2 Potansiyel Toprak Kirletici Faaliyetler ve Faaliyete Özel Kirlilik Gösterge Parametreleri Listesi kapsamında yapılmıştır. Buna göre; NACE Kodu (3511 elektrik enerjisi üretimi) baz alınarak analizler gerçekleştirilmiştir (Bkz.Ek-15). Jenerik kirletici sınır değerlere göre Kirleticilerin yeraltı suyuna taşınması ve yeraltı suyunun içilmesi 1 (mg/kg fırın kuru toprak) kapsamında; Antimon,Nakır, Baryum, Çinko, Kadmiyum, Krom, Kurşun, Molibden, Selenyum parametreleri sınır değerleri sağlamakta, Arsenik, Civa, sınır değerleri sağlamamaktadır. Proje Alanının Bulunduğu Bölgeye İlişkin Mevcut Gürültü Kalitesi Tablo- 54 Arka Plan ve Hesaplanan Gürültü Değerleri nokta yer Arka plan değeri (dba) Alıcı konum 1 Kozluören köyü 45,6 Alıcı konum 2 Evciler köyü 48,4 Alıcı konum 3 Büyükgüney köyü yol ayrımı 46,9 Alıcı konum 4 Yırca köyü yolu 67,2 Alıcı konum 5 Deniş köyü 43,3 Alıcı konum 6 Yırca köyü 57,3 Alıcı konum 7 Evciler-santral arasındaki mevki 52 Kaynak: Akustik Rapor (Ek-12) 136

177 ÇGDYY Madde 22 de İşletme, Tesis ve İşyerleri İçin Çevresel Gürültü Kriterleri MADDE 22 (1) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesine ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir: a) Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo-4 te verilen sınır değerleri aşamaz. b) (Değişik:RG-27/4/ ) Gürültüye hassas kullanımları etkileyebilecek şekilde yakınında, bitişiğinde, altında veya üstünde faaliyetini sürdüren; her bir işyeri, atölye, imalathane ve benzeri işletmelerden hava yoluyla çevreye yayılan veya ortak bölme elemanları, ara döşemeler, tavan veya bitişik duvarlar aracılığıyla gürültüye hassas kullanımlara iletilen çevresel gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dba dan fazla aşamaz. İşletme aşamasında planlanan santral sahasının güney cephesinde yaklaşık 420 m mesafede bulunan baraka tipi, sürekli kullanım olmayan ve ölçüm noktası 4 ün konumlarında bulunan konut haricindeki noktalarda sınır değerler sağlanmaktadır. Konumları belirtilen, iki termik santral (Mevcut Soma Santrali ve Yapımı Planlanan Soma Kolin Termik Santrali) karayolu ve kömür taşıma bandı komşuluğundaki konutun bulunduğu mevkide yapılan arkaplan ölçümü sonucu Tablo-54 de belirtildiği üzere 67,2 dba dır. ÇGDYY gereğince halihazırda mevcut olan 67,2 dba değerindeki arkaplan gürültüsü sebebiyle; sınır değerler, rapor konusu olan tesis inşa edilmese dahi sağlanamamaktadır. IV Diğer Özellikler. Bu konuda bahsedecek herhangi bir husus bulunmamaktadır. 137

178 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.2. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler), Spil Dağı ile Gediz Nehri arasında, İzmir-İstanbul Karayolunun kuzeyinde, İzmir e yaklaşık 36 km uzaklıkta bulunan Manisa, Ege Bölgesi nin önemli şehirlerinden biridir. Günümüzde tarih ve doğal güzellikleri, ören yerleri, müzesi, Spil Dağı Milli Parkı ve Mesir Şenlikleri ile her geçen yıl daha fazla turistin ilgisini çekerken diğer yandan da Financial Times tarafından 2004 yılının Avrupa da Geleceğin En Uygun Yatırım Kenti seçilen Manisa tarımsal, sanayi ve ticari açıdan da önemli illerimizdendir. 26 Tarım, Hayvancılık ve Ormancılık Manisa ilinin ekonomisi tarım ve sanayiye dayanır. Gayri sâfî hâsılanın % 35 i tarımdan, % 30 u sanayiden elde edilir. Faal nüfusun % 75 i tarım ve ormancılıkla uğraşır. % 10 u sanayi sektöründe çalışır. Manisa sanayi bakımından ileri, madencilikte zengin, tarımda ise Türkiye de en çok üzüm, pamuk, tütün ve zeytin yetiştiren bir ildir. Tarımda zirveye çıkan Manisa, sanayi ve turizmde de zirveye doğru tırmanmaktadır. Kehribar renkli çekirdeksiz üzümü dünyaca meşhurdur. Kırkağaç kavunu ile Kula, Demirci ve Gördes halıları isim yapmıştır. İl topraklarının % 91.7 si tarıma elverişlidir. Bu toprakların ise % 46 sı orman ve makilerle kaplıdır. Arazi ve mevsim şartları sebebiyle, tarım ürünleri çeşit ve miktar bakımından fazladır. Tahıl, baklagiller, sanayi ürünleri, sebze ve meyvenin en çok istihsal edildiği illerden biridir. Başlıca ürünleri buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, bakla, tütün, pamuk, susam, karnabahar, kereviz (Türkiye de kereviz ve karnabahar en çok Manisa da yetişir), domates, patlıcan, pırasa, kabak, biber, fasulye, ıspanak ve bol miktarda lahanadır. Meyvecilik Manisa ilinde çok gelişmiştir. Türkiye de kurutmalık çekirdeksiz üzümün en çok yetiştiği yer Manisa dır. Üzümün ana vatanı kabul edilen bu ilde, Türkiye üretiminin % 85 i yetişir. Üzüm en önemli tarım ürünüdür. Manisa da yetişen diğer meyvelerse zeytin, şeftali, kiraz, kayısı, badem, armut, ceviz, nar ve kestanedir. Türkiye de yetişen tütünün % 75 i Manisa da yetişir. Meşhur kavun ve karpuzlarıyla Türkiye de dördüncü gelir. Manisa Türkiye de bütün üzüm, tütün ve pamuk üretiminin dörtte birine, zeytin üretiminin sekizde birine, zeytinyağı üretiminin onda birine sâhiptir. Türkiye de en çok traktör Adana ve Konya dan sonra Manisa dadır

179 Çayır ve meraların gittikçe azaldığı Manisa ilinde hayvancılık üçüncü derecede bir gelir kaynağıdır. At, öküz, katır ve deve ile kıl keçisi sayısı azalırken diğer hayvan sayısı artmaktadır. Manisa, Ege bölgesinin orman kuşağı üzerindedir. Dağları ve platoları ormanlarla kaplıdır hektara yakın orman sahası ve 250 bin hektar fundalık sahası ile orman bakımından oldukça zengindir. Senede 80 bin m3 sanayi odunu ile 250 bin stere yakın yakacak odunu üretilir. 27 Soma Ekonomisi tarım, sanayi ve madenciliğe dayalıdır. İlçe topraklarındaki linyit yatakları 1910 dan beri işletilmektedir. Çıkarılan kömürün bir bölümü Soma Termik Santralinde kullanılır. Un ve nebati yağ fabrikaları, başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Ovalarda yetiştirilen başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, zeytin, nohut ve mısır olup, ayrıca az miktarda pamuk, susam, kiraz ve üzüm yetiştirilir. 28 Sanayi Manisa, Ege bölgesinin İzmir den sonra ikinci sanayi ve ticaret merkezidir. 10 işçiden fazla işçi çalıştıran işyeri 400 ve 10 kişiden az işçi çalıştıran iş yeri miktarı 3000 dir senesine kadar sanayi tarıma dayalı idi ten sonra çeşitli sanayi kollarıyla ilgili fabrikalar kurulmuştur. Geniş bir sanayi bölgesi vardır. Sanayi her geçen gün hızla gelişmektedir. Çok sayıda yağ, sabun, dokuma, çırçır, un, kiremit, tuğla fabrikaları ve bıçkı-hızar atölyelerinden başka, büyük sanayi kuruluşları Termik Santrali, kömür işletmeleri, dokuma, un, yem, yağ, beton direk, giyim, elektrik motorları, alüminyum radyatör, seramik, sıhhî tesisat gereçleri, ayakkabı, mobilya, elektronik eşya, tarım makinaları, konserve, süttozu, yonga ve levha, kola fabrikalarıdır. Manisa organize sanayi bölgesi Bursa dan sonra iç kaynaklarla gerçekleştirilen ikinci bölgedir. 70 e yakın fabrika bulunmaktadır. 29 Madencilik Manisa maden bakımından oldukça zengindir. Soma ilçesinde Çamlıca Dağı yamaçlarından çıkarılan linyit, Soma Termik Santralinde kullanılarak, elektrik enerjisi elde edilir. Rahmanlar köyü yakınında 1975 te kurşun, altın, antimon karışımı bir maden yatağı bulunmuştur. Manisa ilinde linyitten başka kurşun, cıva, zımpara, mermer ve perlit madenleri de işletilmektedir. Üç bin tonluk uranyum rezervi tespit edilmiştir. Bu dünya standartlarına göre zengin bir kaynak sayılır

180 Toplam rezervi 580 milyon ton dolayında olan linyit yataklarının büyük bölümü Soma yöresindedir. Yöreden çıkarılan linyitlerin kül oranı % 36.17, nem oranı % 1.57 dir. Salihli yakınlarında altın madeni olduğu saptanmıştır. Selendi nin Rahmanlar yöresi ile Soma nın Türkali Köyü çevresinde toplam rezervi tona ulaşan Bakır-Kurşun-Çinko yatakları vardır. Bu yatakların işletmeye açılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Alaşehir in Bahçeler köyü ve Çadırtepe çevresinde toplam rezervi ton olan cıva yatakları vardır. Salihli nin Kurşunludere, Horazanlar ve Kokardere yörelerinde henüz rezervi belirlenememiş zengin civa yatakları vardır. Turgutlu nun Kaçar köyü, Çal dağı, Susuz yatak yöresi ile Merkez ilçenin Yakuplar köyü çevresinde zengin demir yatakları vardır.toplam rezervi tonu aşan bu yataklar zaman zaman işletilmektedir. Merkez ilçenin Muradiye ve Üçpınar yöresinde az miktarda manganez ve Alaşehir in Konaklar kesiminde toplam rezervi tona ulaşan çimento hammaddesi yatakları vardır. Ayrıca Gördes yöresinde Feldspat, Kula da Dolomit bulunmuştur. Saruhanlı yöresindeki m 3 rezervli mermer yatakları işletilmektedir. İldeki perlit yataklarının da hayli zengin olduğu saptanmıştır. Demirci ve Saruhanlı çevresindeki yatakların toplam rezervi ton dolayındadır. Türkiye genelinde 2000 yılı itibarıyla 1800 adet işyeri, maden ve taş ocağı adı altında kayıtlara geçmiştir adet işyerinin 534 adedi (%29.6) Devlet tarafından işletilmekte ve 1266 adedi (%70.4) ise özel sektör tarafından işletilmektedir. Bu işyerlerinde ortalama olarak kişi çalışmaktadır adet maden ve taş ocağı işyerinin 332 adedi (%18.4) Ege Bölgesinde faaliyette bulunmaktadır. Ege Bölgesinde 332 adet işyerinden 50 adedi Devlet, 282 adedi ise özel sektör tarafından işletilmektedir. İlde 2000 yılı itibarıyla maden ve taş ocağı işyeri sayısı 29 adet olup, Türkiye genelinin %1.6 sını ve Ege Bölgesinin %8.7 sini oluşturmaktadır. Bu işyerlerinden 6 adedi Devlet tarafından, 23 adedi ise özel sektör tarafından çalıştırılmaktadır. Soma İlde bu işyerlerinin %20 si Devlet tarafından işletilmekte iken bu oran bölgede %15 ve ülke genelinde ise %29.6 dır. Soma havzasında yapılan jeolojik ve teknolojik çalışmalar sonunda 800 milyon ton görünür + muhtemel linyit kömürü rezervi tespit edilmiştir. Soma bölgesinde, özellikle Evciler, Kozluören, Cinge yörelerinde T.K.İ. ve özel sektör işletmeleri mevcuttur Manisa İl Çevre Durum Raporu,

181 IV.3.3. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Diğer Bilgiler), Manisa ili 2012 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine (ADNKS) göre toplam nüfusu kişidir. İlçe merkezleri nüfusuna bakıldığında toplam nüfus kişidir. Kırsal nüfus kapsamında belde ve köy nüfusları ise kişidir. 32 Tablo- 55 Manisa İli 2012 Nüfus Durumu Toplam Erkek Kadın Türkiye-Toplam Nüfus Manisa-İl Nüfusu Manisa-İl/İlçe Merkezleri Nüfusu Manisa Belde ve Köyler Nüfusu Kaynak: ADNKS Soma Soma ilçesi 2012 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine (ADNKS) göre toplam nüfusu kişidir. Kırsal nüfus kapsamında belde ve köy nüfusları ise kişidir. 33 Tablo- 56 Manisa İli Soma İlçesi 2012 Nüfus Durumu İl/İlçe Merkezi Belde/köy Toplam Manisa Toplam Erk. Kad. Toplam Erk. Kad. Toplam Erk. Kad. Soma Toplam Kaynak: ADNKS Göçler Manisa ili hem batıdan, hem de çoğunluğu doğu illerden olmak üzere göç almakta iken genellikle ülkenin batı bölgelerine göç vermektedir yılından bu yana değişkenlikler yaşansa da 1998 yılına kadar net göç aldığı gözlenmiş olup, Manisa Nüfus Müdürlüğü nün bilgilerine dayanarak Manisa da net göç bu yıllar arasında pozitiftir yılları arasında Manisa ya göç eden nüfus sayısı sürekli düşüş göstermektedir yılında 1907 kişi ilimize göç ederken, 2001 yılında bu rakam 81 ve 2002 yılında 218 kişiye kadar düşmüştür. Geçen 9 yıllık süreç içinde göç alımı % 90 düşmüştür. Göçteki düşüş ise 1999 yılında hız kazanmıştır. Manisa İli çoğunlukla doğu illerden göç almakta olup, özellikle batı illerine göç verdiği tablodan anlaşılmaktadır

182 2000 ve 2001 yıllarında Erzurum dan tamamen ve doğudan kısmen göç kesilmiş olup, batıdan az bir miktarda göç almıştır. Manisa özellikle İzmir-İstanbul ve Bursa illerine yoğun olarak göç vermiştir. Göç alma eğilimine paralel olarak göç verme sayılarında ve oranında da periyodik olarak düşüş yaşanmıştır. Manisa İli 1994 yılında 979 kişi göç verirken, bu sayı 2000 yılında 285 kişiye ve 2002 yılında 90 kişiye düşmüştür. Göç verme oranı %91 düşüş göstermiştir yılında aldığı göçün %41 ini göç vermiştir. Manisa ili 2012 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine (ADNKS) göre toplam nüfus artış hızı (binde) 4,5 tir ve Türkiye sıralaması 52 dir. Nüfus yoğunluğuna bakıldığında ise km 2 başına 103 kişi düşmektedir ve Türkiye sıralaması 22 dir. 34 IV.3.4. Yöredeki Sosyal Alt Yapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Bölgede Mevcut Endemik Hastalıklar, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), Eğitim İlde 84 anaokulu, 1043 ilkokul, 140 ortaokul, 24 lise, 5 Anadolu lisesi, 10 Endüstri Meslek Lisesi, 7 Teknik Anadolu Lisesi, 10 Kız Meslek Lisesi, 8 Ticaret Lisesi, 11 İmam-Hatip Lisesi, 8 Çıraklık Eğitim Merkezi, 7 Kız Sanat Okulu vardır. Manisa da 9 Eylül Üniversitesine bağlı Manisa Gençlik ve Spor Akademisi, Manisa Mâliye ve Muhasebe Yüksek Okulu ve Demirci Eğitim Yüksek Okulu vardır. Celal Bayar Üniversitesi kurulmaktadır. 652 köyden ancak 30 a yakınında okul yoktur. 35 Soma Soma ilçesinde 76 okul bulunmaktadır öğrencisi ve 986 öğretmeni vardır. Eğitim ilk, ortaöğretim ve mesleki teknik eğitim seviyesindedir. 36 Sağlık Manisa ilinde bulunan sağlık merkezleri; Manisa; Akhisar, Alaşehir, Demirci, Gördes, Kırkağaç, Kula, Salihli, Sarıgöl, Saruhanlı, Selendi, Soma, Turgutlu ilçelerinde Devlet Hastanesi, Ahmetli, Gölmarmara ve Köprübaşı İlçe Hastaneleri bulunmaktadır. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi bulunmaktadır Manisa İl Çevre Durum Raporu, Manisa İl Çevre Durum Raporu,

183 Tablo- 57. Yataklı Tedavi Kurumlarının Dağılımı İlçeler Manisa Ahmetli Akhisar Alaşehir Demirci Gölmarmara Gördes Kırkağaç Köprübaşı Kula Salihli Sarıgöl Saruhanlı Selendi Soma Turgutlu Manisa Akhisar Salihli Soma Turgutlu Hastanenin Adı Devlet Hastanesi Merkez Efendi Hastanesi Ruh Sağlığı Hastanesi İlçe Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi İlçe Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi İlçe Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Devlet Hastanesi Celal Bayar Ünv. Grand Medikal Hospital Unıversal Hospıtal Özel 8 Eylül Hastanesi Özel Akhisar Hatanesi Özel Doğuş Hastanesi Özel Medi Güven Hastanesi Özel Salihli Hastanesi Özel Can Sağlık Hastanesi Özel Vefa Hastanesi Özel Ege Umut Hastanesi Endemik Hastalıklar 38 Tablo- 58 Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Dökümü Hastalık Vaka Sayısı Morbt. Hızı (% 00 ) Şüpheli ısırık ,07 Hepatit A 98 1,99 A.Dizanteri 420 2,82 Tüberküloz 345 1,73 Kızamık 8 0,00 Brusellozis 325 2,01 Hepatit B 29 0,61 Kızıl Sıtma 1 0,00 Tifo 8 0,02 M.Menenjit 3 0,13 Sifiliz 13 0,18 Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü, Manisa İl Çevre Durum Raporu,

184 İlde bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıkların epidemiyolojik (morbidite, mortalite, fatalite) verileri hassasiyetle takip edilmekte olup, hastalık kontrol programları gereği vaka ve salgın incelemeleri yukarıdaki tabloda belirtilmektedir. Kültür Hizmetler 39 Manisa ili tabiî güzellikleri ve tarihî eserleri çok olan bir ildir. Eski devirlerle Selçuklu ve Osmanlı devirlerinden kalan pek çok eser vardır. İstanbul, Edirne ve Bursa dan sonra Osmanlılar tarafından en çok imar edilen Manisa, Osmanlı mimarisinin en zengin örneklerini taşıyan dördüncü şehirdir. İlde; Hâtuniye Külliyesi, Sultan Külliyesi, Murâdiye Külliyesi, Ulu Câmi, Çeşnigir Câmii, İvaz Paşa Câmii, Yıldırım Câmii, Şeyh Sinan Câmii, Kula Evleri yer almaktadır. Mesire yerleri: Yeşilliği, ormanları, soğuk suları, kaplıcaları serin yaylaları ile meşhur olan Manisa ilinde çok sayıda mesire yeri vardır. Bunlar; Spil (Manisa Dağı) Millî Parkı, Çınarlı Çeşme, Seyrangâh, Süleymanlı, Sultan Yaylası, Marmara Gölü dür. Kaplıca ve içmeler: Kurşunlu Kaplıca, Sakız Maden Suyu, Kula-Ceren Ilıcası ve Çamuru, Selendi Emir Kaplıcası, Sard Kaplıca ve Çamuru, Urganlı Kaplıcası Soma Tarihi Bergama Krallığı Dönemine kadar inen köyün eski adı Tarhala adının Darkale olarak değiştirilmesinin ise Selçuklular döneminde olduğu Salname-i Osmani den anlaşılmaktadır. Darkale 19. yüzyıl Osmanlı Dönemi ni hatırlatan set üzerine yapılmış manzaralı evleri, dar sokakları ve Kırkoluk Camii, Minereli Camii, Bedesten i, hamamı ile görülmeye değer yerlerden biridir

185 IV.3.5. Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Limanlar, Konutlar, Turizm Alanları v.b.). Manisa nın kentsel gelişimi; üzerinde kurulup geliştiği topoğrafyanın imkan ve sınırlılıkları tarafından belirlenmiştir. Kent Manisa Dağı ve Gediz Nehri ile kuzey ve güney yönlerden kısıtlanmıştır. Şehre gelişim alanı olarak dar bir şerit halinde batı yönü ve güneybatı yönü kalmaktadır. Şehrin doğu yönünde ise kuraldışı bir yapılaşma gelişmiştir. Manisa da kentsel yaşamın başladığı yerleşim kademesi olarak nitelendirilebilecek 77 adet Belediye bulunmaktadır. Bunlardan 1 i Merkez, 15 i ilçe, 61 i Belde, aynı zamanda buldukları coğrafi yörenin birer çekim merkezidir. Kentsel Büyüme Deseni: Manisa İlinin şu anda, güneyinde Manisa dağı va askeri alanlar, kuzeyinde ise verimli tarım arazileri yer aldığından doğuya ve batıya doğru gelişme eğilimleri göstermektedir. Bu nedenle lineer bir gelişme denilebilse bile 1962 yılından bu yana kent imar planı bir bütün olarak alınmadığından kent yakınındaki yerleşimler (Uncubozköy, Keçiliköy, Kuşlubahçe, Nurlupınar, Horozköy mahalleleri) gelişi güzel, ana kentin çekimine kapılarak kendi başlarına büyümüşlerdir. Planlı Kentsel Gelişme Alanları: Manisa İlinin içinde bulunduğu Kütahya-İzmir- Manisa 1/ Çevre Düzeni Planı tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir.1/ Çevre Düzeni Planı nda önerilen kentsel gelişme alanları yerleşimin ve OSB ni kuzeyinde ve batısında yer almaktadır. OSB kuzeyinde, Evranos ve Muradiye yerleşimleri ile birleşmesi, yapımı için kamulaştırma çalışmalarına başlanan çevre yolu ile mevcut İstanbul karayolu arasında kalan bölüm ve ayrıca yerleşimin batısında; Uzunburun- Yağcılı Beldelerinin arasındaki Akgedik köyü civarı kentsel gelişme alanı olarak planlanmıştır. Bundan sonraki aşama; 1/ Çevre Düzeni Planının altlık olarak kullanılmasıyla yapılacak olan 1/ lik Nazım İmar Planıdır. Kırsal Yerleşme Deseni: Kent lineer gelişme göstermektedir. Göç sonunda oluşan kırsal mahalleler bulunmaktadır. Bu mahalleler şehrin etrafına bahçe bölgeye yerleşmişlerdir. İl içindeki köylerden göçenler daha çok eski mahallelere yerleşmişlerdir. Diğer illerden göçen nüfus ise şehrin etrafına yerleşmiştir. Bazı doğu illerinden gelen ve belirgin bir şekilde aynı grupların oturduğu mahalleler bellidir. Kamu Binaları: 56 Resmi Kurumda 4273 kişi çalışmaktadır. Kent alanında kapladığı alan ha dır. Kent alanının % 5.9 udur. Bu tür kuruluşlar merkez ve demiryolu arasında odaklaştığı ve yer yer konut bölgeleri içinde güneye ve batıya kaymıştır. Eğitim Binaları: 23 İlkokul toplam 9.7 ha lık bir alan kaplamaktadır. Toplam öğrenci sayısı dir. Orta öğretim kurumları 14 ha lık bir alan kaplamaktadır. Öğrenci sayısı dır. Toplam kent nüfusunun 7.6 sıdır. Ortaokul ve fakülteler toplam 25 ha dır. 145

186 Hastaneler Ve Sağlık Tesisleri: Sağlık tesisleri 18 ha lık bir alanı kaplamaktadır. Bunlar kentin yapılaşmasında da önemli rol oynamaktadır. Bu alanlar aynı zamanda kentin güneye gelişmesini engelleyen eksiklerdir. Endüstriyel Yapılar :İlimizde 2 tür sanayi alanı vardır. Tek tek bağımsız çalışan sanayi alanları, yağ, çırçır, gazoz ve meyve suyu fabrikaları. Diğeri organize sanayi bölgesindeki fabrikalardır. Proje sahası; Soma İlçe sınırları içerisinde yer almaktadır. Soma ilçesi; doğusunda Kırkağaç, batısında İzmir, Kınık ve Bergama, kuzeyinde Balıkesir, Savaştepe ve İvrindi ilçeleri, güneydoğusundan Akhisar ile çevrilidir. İlçenin 45yüzölçümü 826 km2, denizden yüksekliği 175 m, Manisa il merkezine olan uzaklığı 88 km dir. İdari açıdan ilçede 5 belediye, 53 köy, 11 köy bağlısı bulunmaktadır. Soma, Kırkağaç-Kınık ve Savaştepe Devlet Karayolu kavşak noktası ile İzmir- Bandırma Devlet Demiryolu üzerinde bulunur. Şehir merkezi Sarıkaya Dağı kuzey eteklerinin meydanagetirdiği tatlı meyilli araziden Bakırçay çevresindeki ovaya doğru uzanmaktadır. Soma ilçesinde sanayi tesisi olmamakla birlikte, TKİ Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesi, SEAŞ Soma Elektrik Üretim Ticaret A.Ş. tesislerinin kente katkısı yadsınamamaktadır. Soma da S.S.Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi tarafından yapılan sanayi sitesi mevcuttur. Burada ise çoğunlukla marangozluk, alüminyum doğramacılığı, oto tamirciliği gibi meslek dallarında uğraş veren küçük esnaf grupları vardır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün tarihli yazısı ile tarihinde Ye 41 r seçim komisyonu tarihinde toplanmış, Hatunköy Gürlecik mevkiinde, İlçe merkezine yaklaşık 7.5 km uzaklıkta ve İlçe merkezinin kuzeybatısında yer alan 95 Ha lık alanın yer seçimi yapılmıştır Manisa İl Çevre Durum Raporu Manisa İl Çevre Durum Raporu

187 IV.3.6. Gelir ve İşsizlik (Bölgede Gelirin İş Kollarına Dağılımı İş Kolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir), Manisa ili 2012 TUİK bölgesel istatistik verilerine göre kişi başına düşen gayri safi yurt içi hâsıla (milyon tl) dir. 43 Türkiye İş Kurumu Manisa İl Müdürlüğüne kayıtlı işgücünden işsiz sayısı ve niteliklerine göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Manisa ilinin 2000 yılı işsizlik oranı ile Türkiye geneline bakıldığında Manisa da işsizlik oranı, Türkiye nin (%8.9) yarısı kadar olduğunu görmekteyiz yılında Türkiye de işgücüne katılma oranı %55.2 oranına sahip iken Manisa da bu oran %60.2 olarak gerçekleşmiştir. (DİE) Manisa da son yirmi yılda işgücüne katılım oranı %69.6 dan, %60.2 ye düşmüştür. 44 Tablo Yılı Sonu Rakamlarıyla Kayıtlı İşsizlerin Meslek Grupları Ve Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı Okur-Yazar Okur-Yazar İlköğretim Ortaöğretim Önlisans Lisans Yüksek Lisans Doktora ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI ERKE KADI K N K N K N K N K N K N K N K N Bilinmeyen Büro ve müşteri hizmetlerinde l an Büyükşehir Belediye B kan Diğer (Ön Lisans) Hizmet ve satış elemanlar Kanun yapıcılar üst düzey y neticiler ve Nitelik gerektirmeyen işlerde Nitelikli tarım, hayvancılık Profesyonel meslek , avcılık, mensupları ormancılık Sanatkarlar ve ve ilgili su işlerde Silahlı kuvvetlerde ürünleri çalışan Stajyer öğrenci Tesis ve makine Yardımcı operatö profesyonel meslek rleri TOPLAM ve montaj Kaynak: Türkiye İş Kurumu Manisa İl Müdürlüğü.2012 cıları IV.3.7. Diğer Özellikler Bu bölümde bahsedilecek başkaca bir özellik bulunmamaktadır Manisa İl Çevre Durum Raporu,

188 Bölüm V: Termik Santral, İskele, Kül Depolama Tesisi, Dolgu Alanının Bölüm IV te Tanımlanan Alan Üzerindeki Etkileri Ve Alınacak Önlemler (Bu Bölümde Projenin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari Ve Teknik Önlemler A-V.1. Ve B-V.2. Başlıkları İçin Ayrı Ayrı Ve Ayrıntılı Şekilde Açıklanır). A-V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Termik Santral, Kül Depolama Tesisi, Soğutma Suyu İsale Hattı) V.1.1. Arazinin Hazırlanması ve Ünitelerin İnşası İçin Yapılacak İşler Kapsamında (Ulaşım Altyapısı Dahil) Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum v.b. Maddelerin Nerelere Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları; Kullanılacak Malzemeler, Araçlar ve Makineler, Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Tozun Yayılmasına Karşı Alınacak Önlemler, Proje kapsamında termik santral, kül depolama sahası ve Koloğlu 1 Koloğlu 2 Göleti arazi hazırlanması aşamasında temel kazısı işlemleri gerçekleştirilecektir. Kömür Ocaklarında ise dekapaj işlemleri (ara kesme, bitkisel toprak, dekapaj, kömür kazısı dahil) Bu kapsamda; her bir proje için ayrı ayrı hafriyat hesaplamaları ve buna bağlı toz emisyonu hesaplamaları yapılmıştır. Proje kapsamında; arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında ekskavatör, greyder, dozer, kamyon, yükleyici, kompresör, silindir gibi çeşitli ağır iş makineleri kullanılacaktır. Termik Santral Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Termik Santral sahası toplam alanı yaklaşık 49 hektardır. Proje kapsamında yaklaşık m 2 lik termik santral sahasında inşa aşamasında yaklaşık m 3 sıyırma kazısı ve yaklaşık m 3 temel kazısı işlemleri söz konusu olacaktır. Sahadan çıkacak kazı fazlası malzeme, temel ve çukur kısımların dolgusunda ve arazi tesviyesinde kullanılacak olup, kazı fazlası malzemenin tamamı kullanılacaktır. Bitkisel Toprak Kazısında Oluşacak Hafriyat Miktarı Çalışma Süreleri : 1 ay : 30 gün/ay : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 50 ton Toplam Hafriyat Miktarı : m 3 x1,6 ton/m 3 = ton Saatlik Hafriyat Miktarı : ton/ 1 ay/30 gün/18 saat: 222 ton/saat 148

189 Sahada oluşacak toz emisyonları Tarih ve Sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 Tablo.12.5 dikkate alınarak hesaplanmıştır. Tablo- 60 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü Sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 0,35 Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Kaynak:SKHKKY Ek-12, Tablo.12.5 Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 222 ton /saat x 0,025 kg/ton = 5,5 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 222 ton /saat x 0,01kg/ton = 2,2 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Kamyonlara yüklenen malzemeler saha düzenleme çalışmalarında kullanılacaktır. Taşıma mesafesi yaklaşık 100 m (gidiş-dönüş) olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama (4000 ton/gün)/(50 ton/1sefer) 80 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 80 sefer/18 saat x 0,1 km=0,31kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 222 ton /saat x 0,01kg/ton = 2,2 kg/saat Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Bitkisel Toprak Malzemesi ortalama 5 metre yüksekliğinde termik santral saha sınırları içerisinde depolanacak olup, depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 45 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 0,36 kg/saat 45 SKHKKY Ek-12, Tablo

190 Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 Q= 5,5 kg/saat + 2,2 kg/saat + 0,31 kg/saat + 2,2 kg/saat + 0,36 kg/saat =10,6 kg/saat Proje kapsamında termik santral saha sınırları içerisinde ayrı bir alanda biriktirilecek olan toplam m 3 bitkisel toprak; erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprak; yatırımın tamamlanmasından sonra çevre düzenlemesinde yeşil alan elde etmek amaçlı peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır. Santral Alanında Oluşacak Hafriyat Miktarı: Çalışma Süreleri :18 ay : 30 gün/ay : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 50 ton Toplam Hafriyat Miktarı : m 3 x1,6 ton/m 3 = ton Saatlik Hafriyat Miktarı : 82,30 ton/saat Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlanacaktır. Tesis alanında yapılan temel kazısı sonrası ortaya çıkan toplam m 3 temel kazı toprağının bir bölümü dolgu işlemlerinde, bir bölümü ise de arazi tesviye işlemlerinde kullanılacağından ötürü sahada kazı fazlası malzeme oluşumu söz konusu değildir. Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 82,30 ton /saat x 0,025 kg/ton = 2,1 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 82,30 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,8 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Sahada yapılacak kazı işlemi, zeminin tesviye edilmesine yönelik olacaktır. Dolayısıyla herhangi bir depolama işlemi gerçekleşmeyecektir. Taşıma mesafesi yaklaşık 100 m (gidişdönüş) olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama (1481ton/gün)/(50 ton/1sefer) 30 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 30 sefer/18 saat x 0,1 km=0,12 kg/saat 150

191 Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 82,30 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,8 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 Q= 2,1 kg/saat + 0,8 kg/saat + 0,12 kg/saat + 0,8 kg/saat =3,8 kg/saat Kül Depolama Sahası 390,00 m baraj kret kotu, yaklaşık 110 hektar rezervuar ve gövde alanı için yaklaşık m 3 civarında kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır. Açığa çıkan kazı fazlası malzemenin m 3 ü (gövde altı ve rezervuar kazılarından elde edilebilecek kaya malzeme) yapılacak jeoteknik etüdler sonucu kullanılabilir olması durumunda özellikle gövde dolgularında gerekli kaya ufağı, riprap, koruyucu v.b. kaya dolguları için kullanılacaktır. Gövde Dolgusunun oluşturulacağı alan ile Kül Depolama Sahası birbirine bitişik konumdadır. Geriye kalan kullanılmayacak durumdaki m 3 kazı fazlası malzeme ise kül depolama sahası rezervuar sınırları dışında, Evciler Kömür Sahası sınırları içerisinde depolanacaktır. Kül Depolama Sahası İnşaat Çalışmalarında Oluşacak Hafriyat Miktarı: Çalışma Süreleri : 1 yıl : 30 gün/ay : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 50 ton Toplam Hafriyat Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Hafriyat Miktarı : ton/ 1 yıl/12 ay/30 gün/18 saat: ton/saat Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,025 kg/ton = 27,8 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 11,1 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Kül Depolama Sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında, yaklaşık m 3 hafriyat malzemesinin Kül Depolama Tesisinin Gövde Dolgu İnşaatında kullanılması planlanmaktadır. Gövde Dolgusunun oluşturulacağı alan ile Kül Depolama Sahası birbirine bitişik konumdadır. Açığa çıkacak hafriyat malzemesinin en olumsuz durum göz önüne alınarak yaklaşık 100 m lik bir mesafe ile (stabilize yol baz alınmıştır) taşınması söz konusu olacaktır. Geriye kalan m 3 lük bölüm ise kazı fazlası malzeme sahasına transfer edilecek ve bu alanda depolanacaktır. 151

192 Gövde dolgusunda kullanılacak olan hafriyat malzemesinin ( m 3 ) sırasında oluşacak toz emisyonları taşınması Taşıma mesafesi yaklaşık 100 m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama (4444 ton/gün)/(50 ton/1sefer) 89 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 89sefer/18 saat x 0,1 km= 0,35 kg/saat Geriye kalan m 3 emisyonları lük hafriyat malzemesinin taşınması sırasında oluşacak toz Taşıma mesafesi yaklaşık 100 m (stabilize yol baz alınarak) olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(50 ton/1sefer) 267 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 267 sefer/18 saat x 0,1 km=1,04 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 11,1 kg/saat Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Proje kapsamında Kül Depolama Sahasında yapılacak hafriyat çalışmaları sonrası oluşacak toplam ton malzemenin (bitkisel toprak dahil), tonluk bölümü Kül Depolama Tesisinin gövde dolgusunda kullanılacaktır. Geriye kalan tonluk hafriyat malzemesinin en olumsuz durum göz önüne alınarak Evciler Kömür Sahası sınırları içerisinde m 2 lik kazı fazlası malzeme sahasında depolanacağı düşünüldüğünde; Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 46 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 1,45 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 27,8 kg/saat + 11,1 kg/saat + 0,35 kg/saat + 1,04 kg/saat + 11,1 kg/saat + 1,45 kg/saat = 52,84 kg/saat 46 SKHKKY Ek-12, Tablo

193 Kömür Maden Sahaları Arazi Hazırlama ve Dekapaj Çalışmaları Yapımı planlanan Soma Kolin Termik Santrali nde kullanılacak yıllık 4.25 Milyon Ton kömürün eldesi için 4 adet ocak açılması planlanmaktadır. Bu kapsamda; Deniş-II, Kozluören, Türkpiyale kömür sahalarından açık işletme yöntemi ile toplam ton (26 yıllık) kömür üretilecektir. Evciler Kömür sahasında ise toplam ton (son 8 yıl) kapalı işletme yöntemi ile kömür üretilecektir. Üretime geçmeden önce; Deniş-II, Kozluören ve Türkpiyale kömür sahalarında dekapaj (örtü toprağı, ara kesme, dekapaj dahil) çalışması yapılacaktır. Buna göre; ocaklarda ortalama yıllık m 3 dekapaj malzemesi açığa çıkacaktır. Deniş-II Kömür Sahası Deniş-II Kömür sahasında yılda toplam m 3 dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, bu dekapaj malzemesinin m 3 lük kısmı (%52) patlama ile geri kalan kısmı ise mekanik kazı işlemi ile çıkarılacaktır. Mekanik Kazı İle Oluşacak Emisyon Miktarı Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Dekapaj Miktarı : ton Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,025 kg/ton = 77,2 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 30,88 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Deniş-II malzeme sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 /yıl dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının Deniş II sahası sınırları içerisinde kazı fazlası malzeme sahasında depolanması, üretimin tamamlanmasında sonra ise kömürü alınmış kısımlara dolgu amaçlı serilmesi planlanmaktadır. 153

194 Ortalama dekapaj nakliye mesafesi yaklaşık m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 515 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 515 sefer/18 saat x 4,05 km = 81 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 30,88 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 77,2 kg/saat + 30,88 kg/saat + 81 kg/saat + 30,88 kg/saat = 220 kg/saat Patlatma İle Oluşacak Emisyon Miktarı Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Kömür Ocağı Arazi Hazırlanması Aşamasında Patlatmaya Bağlı Oluşacak Anlık Toz Emisyonu Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,8 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Dekapaj Miktarı : ton Delme-patlatmada emisyon faktörü : 0,08 kg/ton Toplam Emisyon Debisi : ton/sa x 0,08 kg/ton = 301 kg/sa Yapılacak patlatmalar sonucu oluşacak toz anlık olup, fazla yayılmadan hemen çökecektir. Ancak çalışmalar sırasında patlatma yapılacak olan alanın üzeri ve ön kısımları su ile nemlendirilecektir. Böylece patlatma sonucu oluşacak toz emisyonu azalacaktır. Patlatma ile çıkarılan dekapaj malzemesinin kamyonlara yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton/saat x0.01kg/ton= 37,63 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Deniş-II malzeme sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 /yıl dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının Deniş II sahası sınırları içerisinde döküm sahasında depolanması, üretimin tamamlanmasında sonra ise kömürü alınmış kısımlarda dolgu malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır. 154

195 Ortalama dekapaj nakliye mesafesi yaklaşık m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 627 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 627 sefer/18 saat x 4,05 km = 98,75 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: ton/saat x0.01kg/ton= 37,63 kg/saat Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Proje kapsamında Deniş-II malzeme sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 /yıl dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının Deniş II sahası sınırları içerisinde döküm sahasında depolanması, üretimin tamamlanmasında sonra ise kömürü alınmış kısımlara iç döküm olarak dökülmesi planlanmaktadır. Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 47 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 64 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 37,63 kg/saat + 98,75 kg/saat +37,63 kg/saat + 64 kg/sa = 238 kg/saat Tablo- 61 Deniş II Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Mekanik Kazı 220 Patlatma ile kazı 238 Patlatma SKHKKY Ek-12, Tablo

196 Türkpiyale Kömür Sahası Türkpiyale Kömür sahasında yılda toplam m 3 dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, bu dekapaj malzemesinin m 3 lük kısmı (%52) patlama ile geri kalan kısmı m 3 lük kısmı ise mekanik kazı işlemi ile çıkarılacaktır. Mekanik Kazı İle Oluşacak Emisyon Miktarı Depolama Sahası Kapasitesi : m 3 Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Dekapaj Miktarı : 1.366,2 Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 1.366,2 ton /saat x 0,025 kg/ton =34,15 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 1.366,2 ton /saat x 0,01kg/ton = 13,66 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Taşıma mesafesi yaklaşık 1350 m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 142 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 142 sefer/18 saat x 1,35 km = 7,45 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 1.366,2 ton /saat x 0,01kg/ton = 13,66 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 34,15 kg/saat + 13,66 kg/saat + 7,45 kg/saat + 13,66 kg/saat = 69 kg/saat 156

197 Patlatma İle Oluşacak Emisyon Miktarı Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Kömür Ocağı Arazi Hazırlanması Aşamasında Patlatmaya Bağlı Oluşacak Anlık Toz Emisyonu Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,8 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Dekapaj Miktarı : ton Delme-patlatmada emisyon faktörü : 0,08 kg/ton Toplam Emisyon Debisi : ton/sa x 0,08 kg/ton = 133,2 kg/sa Yapılacak patlatmalar sonucu oluşacak toz anlık olup, fazla yayılmadan hemen çökecektir. Ancak çalışmalar sırasında patlatma yapılacak olan alanın üzeri ve ön kısımları su ile nemlendirilecektir. Böylece patlatma sonucu oluşacak toz emisyonu azalacaktır. Q 2 Patlatma ile çıkarılan dekapaj malzemesinin kamyonlara yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton/saat x0.01kg/ton= 16,65 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Taşıma mesafesi yaklaşık 1350 m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 278 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 278 sefer/18 saat x 1,35 km = 14,59 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: ton/saat x0.01kg/ton= 16,65 kg/saat Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Proje kapsamında Türkpiyale Kömür Sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 /yıl dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının belirlenen döküm sahasında depolanması planlanmaktadır. 157

198 Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 48 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 9,91 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 16,65 kg/saat + 14,59 kg/saat + 16,65 kg/sa + 9,91 kg/sa = 57,8 kg/saat Tablo- 62 Türkpiyale Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Mekanik Kazı 69 Patlatma ile kazı 57,8 Patlatma 133,2 Kozluören Kömür Sahası Kozluören Kömür sahasında yılda toplam m 3 dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, bu dekapaj malzemesinin m 3 lük kısmı (% 52) patlama ile geri kalan kısmı m 3 lük kısmı ise mekanik kazı işlemi ile çıkarılacaktır. Mekanik Kazı İle Oluşacak Emisyon Miktarı Depolama Sahası Kapasitesi : m 3 Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Hafriyat Miktarı : Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,025 kg/ton = 93,5 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 37,4 kg/saat 48 SKHKKY Ek-12, Tablo

199 Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Taşıma mesafesi yaklaşık 3150 m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 623 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 623 sefer/18 saat x 3,15 km = 76,3 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: ton /saat x 0,01kg/ton = 37,4 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 95,3 kg/saat + 37,4 kg/saat + 76,3 kg/saat + 37,4 kg/saat =246,4 kg/saat Patlatma İle Oluşacak Emisyon Miktarı Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Kömür Ocağı Arazi Hazırlanması Aşamasında Patlatmaya Bağlı Oluşacak Anlık Toz Emisyonu Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Özgül Ağırlık : 1,8 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Dekapaj Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Dekapaj Miktarı : 2.532,2 ton Delme-patlatmada emisyon faktörü : 0,08 kg/ton Toplam Emisyon Debisi : 2.532,2 ton/sa x 0,08 kg/ton = 202,6 kg/sa Yapılacak patlatmalar sonucu oluşacak toz anlık olup, fazla yayılmadan hemen çökecektir. Ancak çalışmalar sırasında patlatma yapılacak olan alanın üzeri ve ön kısımları su ile nemlendirilecektir. Böylece patlatma sonucu oluşacak toz emisyonu azalacaktır. Q 2 Patlatma ile çıkarılan dekapaj malzemesinin kamyonlara yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 2.532,2 ton/saat x0.01kg/ton= 25,32 kg/saat 159

200 Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Taşıma mesafesi yaklaşık 3150 m olacaktır. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 760 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 760 sefer/18 saat x 3,15 km = 93,1 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 2.532,2 ton/saat x0.01kg/ton= 25,32 kg/saat Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Proje kapsamında Kozluören Kömür Sahasının arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 /yıl dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında depolanması planlanmaktadır. Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 49 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 73,47 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 25,32 kg/saat + 93,1 kg/saat + 25,32 kg/sa + 73,47kg/sa = 217,21 kg/saat Tablo- 63 Kozluören Kömür Sahası Arazi Hazırlık Aşaması Oluşacak Tozun kütlesel Debi Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Mekanik Kazı 246,4 Patlatma ile kazı 217,21 Patlatma 202,6 Evciler Kömür Sahası Evciler Kömür sahası kapalı işletme çalışacağından ötürü toz emisyonu hesaplamaları yapılmamıştır. 49 SKHKKY Ek-12, Tablo

201 Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattı Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattı inşa çalışmaları sırasında yılda toplam m 3 kazı fazlası malzemesi açığa çıkacak olup, bu dekapaj malzemesinin tamamının temel ve çukur kısımların dolgusunda, servis yolu çalışmalarında kullanılması öngörüldüğünden kazı fazlası malzeme depolaması söz konusu olmayacaktır. Çalışma Süreleri : 12 ay : 30 gün/ay : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 50 ton Toplam Hafriyat Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Hafriyat Miktarı : 74,1 Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 74,1 ton /saat x 0,025 kg/ton = 1,85 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 74,1 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,74 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattı arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 dekapaj malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının sahanın temel çukur kısımların dolgusunda, yol çalışmalarında kullanılması ön görülmektedir. Taşıma mesafesi yaklaşık 1000 m kabul edilmiştir. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama (1.333 ton/gün)/(50ton/1sefer) 27sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 27 sefer/18 saat x 1 km = 1,05 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 74,1 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,74 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 1,85 kg/saat + 0,74 kg/saat + 1,05 kg/saat + 0,74 kg/saat =4,4 kg/saat 161

202 Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hattı Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hattı inşa çalışmaları sırasında yılda toplam m 3 hafriyat malzemesi açığa çıkacak olup, bu hafriyat malzemesinin tamamının temel ve çukur kısımların dolgusunda, servis yolu çalışmalarında kullanılması öngörüldüğünden kazı fazlası malzeme depolaması söz konusu olmayacaktır. Çalışma Süreleri : 12 ay : 30 gün/ay : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,6 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 50 ton Toplam Hafriyat Miktarı : m 3 ( ton) Saatlik Hafriyat Miktarı : 136 Q 1 Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 136 ton /saat x 0,025 kg/ton= 3,4 kg/saat Q 2 Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 136 ton /saat x 0,01kg/ton = 1,4 kg/saat Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hattı arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarında yaklaşık m 3 hafriyat malzemesi açığa çıkacak olup, çıkan malzemenin tamamının sahanın temel çukur kısımların dolgusunda, yol çalışmalarında kullanılması ön görülmektedir. Taşıma mesafesi yaklaşık 1000 m kabul edilmiştir. Bir kamyonun bir seferde 50 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama (2.444 ton/gün)/(50ton/1sefer) 49 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 27 sefer/18 saat x 1 km = 1,05 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 136 ton /saat x 0,01kg/ton = 1,4 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 3,4 kg/saat + 1,4 kg/saat + 1,05 kg/saat + 1,4 kg/saat =7,25 kg/saat 162

203 Tablo- 64. Proje Alanında Arazi Hazırlık Aşamasında Kontrolsüz Durumda Oluşacak Toz Emisyon Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Termik Santral Sıyırma Kazısı 10,6 Temel Kazısı 3,8 Kül Depolama Sahası 52,84 Deniş-II Kömür Ocağı Mekanik Kazı 220 Patlatma ile kazı 238 Patlatma 301 Türkpiyale Kömür Ocağı Mekanik Kazı 69 Patlatma ile kazı 57,8 Patlatma 133,2 Kozluören Kömür Ocağı Mekanik Kazı 246,4 Patlatma ile kazı 217,21 Patlatma 202,6 Göletler Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattı 4,4 kg/sa Koloğlu 2 Göleti ve İsale Hattı 7,25 kg/sa Proje kapsamında, inşaat aşamasında çalışmalar farklı lokasyonlarda olduğundan ötürü kümülatif etki oluşmayacaktır. Proje kapsamında yönetmelikte belirtilen 1 kg/saat sınır değerini bütün üniteler (termik santral, kül depolama, kömür ocakları ve göletler) aşmaktadır. Bu nedenle proje alanında oluşacak toz emisyonu ile ilgili Airmod modeli kullanılarak toz modelleme çalışması yapılmıştır (Bkz.EK-19). Her Bir Beton Santrali nde Oluşacak Toz Emisyonu Beton Santralinde; beton üretiminde kullanılacak malzemenin (çimento ve agrega) silolara boşaltılması esnasında toz emisyonu oluşumu söz konusudur. Sahada oluşacak toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar, en kötü durum düşünülerek yapılmıştır. Agreganın Boşaltılması 1 m 3 hazır beton üretiminde yaklaşık 1000 kg agrega kullanılması öngörülmektedir. Beton Santrali ndekullanılacak agrega miktarı = kg/1 m 3 beton x 90 m 3 /sa = kg agrega/saat = 90 ton agrega/saat Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 90 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0,9 kg/saat 163

204 Çimentonun Boşaltılması 1 m 3 hazır beton üretiminde 150 kg çimento kullanılması planlanmaktadır. Buna göre; tesiste kullanılacak toplam çimento miktarı; Çimento Miktarı = 150 kg çimento/1 m 3 beton x 90 m 3 beton/saat = kg çimento/saat = 13,5 ton çimento/saat Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 13,5 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0.1 kg/saat Toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Beton Santralleri İçin; Beton santrallerinde başlıca emisyon kaynakları; çimento ve kül siloları üzerindeki filtrelerdir. Beton santralinde besleme bunkerinden bilgisayarlı sistemle istenen miktarda malzeme kapalı konveyör band ile hazır beton pompasına verilmekte buraya kapalı çimento silolarından yine kapalı hat ile çimento ve su beslenmektedir. Buradaki karışım beton mikserine yine kapalı ve su muhtevası ile dolum yapılmaktadır. Çimento siloları kapalı ve üzerleri çimento kaybını önlemek için filter kasetli olacaktır. Proje kapsamında kurulacak Beton Santrallleri için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-2 listesi Madde 2.14 Üretim kapasitesi 10 m3/saat veya üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırıldıkları yerler dahil. (Kuruldukları yerde bir yıldan az kalacak tesisler hariçtir) kapsamında çevre izni veya çevre izin ve lisansı alınacaktır. Kurulacak Beton santralinde besleme bunkerinden bilgisayarlı sistemle istenen miktarda malzeme kapalı konveyör band ile hazır beton pompasına verilmekte buraya kapalı çimento silolarından yine kapalı hat ile çimento ve su beslenmektedir. Buradaki karışım beton mikserine yine kapalı ve su muhtevası ile dolum yapılmaktadır. Çimento siloları kapalı ve üzerleri çimento kaybını önlemek için filter kasetli olacaktır. 164

205 Projeye bağlı çalışmalar süresince ayrıca, aşağıda sıralanan hususlara riayet edilecektir: Proje kapsamında; hafriyat işlemleri sırasında herhangi bir kırma ve öğütme işlemi yapılmayacak olup, çalışmalarda kullanılacak olan taş, çakıl, kum vb. maddeler ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından satın alma yolu ile getirilecektir. Sahada; çalışma alanlarında basınçlı pülverize su ile toz bastırma sistemi uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu iş için tahsis edilecek bir araçla sağlanacaktır. Toz emisyonu su kullanılarak önleneceğinden inşa çalışmalarının başlaması ile birlikte su püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır. Proje kapsamında açıkta yığma malzeme depolanmayacaktır. İnşa çalışmaları sırasında zaruri olarak geçici depolama yapılmasının gerektiği durumlarda; hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanacaktır. Bu amaçla; -Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacak, -Malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılacak, -Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulacaktır. Tesis içi yollar hava kalitesini olumsuz yönde etkilememesi için; düzenli olarak temizlenecek ve bu iş için tahsis edilecek bir arazöz ile sürekli nemlendirilecektir. Proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) hükümlerine uyulacaktır. V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler, Termik Santrale yakıt sağlamak amacı ile açılacak kömür ocaklarında (Deniş-II, Kozluören, Türkpiyale, Evciler) patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Proje kapsamında inşa işlemleri esnasında, gevşetme patlatmaları yapılması durumunda hasarsızlık hesaplamaları yapılmadan, patlayıcı madde miktarı belirlenmeden patlatma işlemleri gerçekleştirilmeyecektir. Gevşetme patlatmaları sırasında oluşacak titreşim için yürürlükteki Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 25. Madde hükümlerine riayet edilerek gerekli önlemler alınacaktır. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. 165

206 Patlayıcı yerleştirilen deliklerde çok iyi sıkılama yapılacak ve parça savrulma riskini önlemek için deliklerin üzeri örtülecektir. Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dahil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Proje kapsamında patlamanın yapılacağı tüm alanlarda inşaat başlamadan önce YAS (yer altı su seviyesi) belirlenecek ve patlatmanın derecesi (kaç m ye kadar etkili olduğu) tespit edilecektir. Ayrıca; yapılacak patlatmaların dere yatağına yakın olması durumunda dere yatağındaki akışı engellememek için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Yapılacak yer üstü patlatmalarda canlıların üreme döneminde patlatma yapılmayacaktır. Yapılacak patlatmalarda patlatmanın şiddeti, taş savrulması, toz, gürültü v.b. etkilerin formasyonu göz önünde bulundurularak gerekli tüm tedbirler alınmak suretiyle patlatma işlemleri gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında 3213 sayılı Maden Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmeliklerle ilgili meri mevzuat hükümlerine riayet edilecektir. Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 Tarih ve Sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul Ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. V.1.3. Proje Kapsamında Yer Alan Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasiteleri, Derinliği ve İnşaat Tekniği, Proje konusu faaliyetin tamamı kara üzerinde gerçekleştirileceğinden ötürü bu başlık altında herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır. 166

207 V.1.4. Proje Alanı İçindeki Su Ortamında Herhangi Bir Amaçla Kazı Dip Taraması v.b. İşlemlerin Yapılıp, Yapılmayacağı, Yapılacak ise Nerede, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, İnşaat Tekniği ve İnşaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar, Çıkarılacak Malzemenin Miktarı, Özellikleri (Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek 11-A ya Göre Bakanlığımızdan Yeterlilik /Ön Yeterlilik Belgesi Almış Laboratuvarlarca Yapılan Analiz Sonuçları), Nereye Taşınacağı veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacağı, Proje kapsamında yapımı planlanan Termik Santral, Kül Depolama Sahası, Kömür Ocakları kara üzerinde gerçekleştirilecek olup, kıyıda yapımı planlanan herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Ancak; soğutma suyu ve proses amaçlı su temini için gerekli olan sular; Sevişler Barajı Dip savak yapısı ve tesis edilecek göletlerin kendi havzasından sağlanacaktır. Bu kapsamda; Çevrim Dere üzerinde Talveg kotu 110,00 m, kret kotu142,00 m olan Koloğlu 1 Göleti, Döşeme Dere üzerinde 175 m talveg, 212 m kret kotunda Koloğlu 2 Göleti ve Kırmızı Dere üzerinde 255 m talveg kotunda, Koloğlu 2 Göletine derivasyon amaçlı, Evciler Regülatörü inşa edilecektir. Bu kapsamda; Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattı için yaklaşık m 3, Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hattı (Evciler Regülatörü dahil) için yaklaşık m 3 kazı çalışması yapılacak olup, inşaat çalışmaları yaklaşık 1 yıl sürecektir. Koloğlu-1 Göleti ile Koloğlu-2 Göleti ve isale hatları için inşaat aşamasında kamyon, ekskavatör, yükleyici, silindir, dozer, greyder, kompresör, arazöz gibi ekipmanlar kullanılacaktır. Arazinin hazırlanması aşamasında; kazıdan çıkan kazı fazlası malzemenin tamamının ünitelerin inşasında ve dolgu işlemlerinde kullanılması öngörülmektedir. Bu kapsamda kazı fazlası malzeme sahası bulunmayacaktır. Proje kapsamında su kalitesinin Tarih ve sayılı R.G. de yayınlanan Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Ek-5 Listesi Tablo-5 e göre çevre iznine esas su analizi yaptırılmıştır. Su Analiz Sonuçları ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). 167

208 V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler (Taşıma Gücü, Emniyet Gerilmesi, Oturma Hesapları), Kömür Ocakları Deniş-II, Kozluören ve Türkpiyale sahalarında yapılacak jeoteknik çalışmalardan elde edilecek jeomekanik verilere göre şev stabilite analizleri yapılacaktır. 1,3 güvenlik faktörünü sağlayacak şekilde ocak nihai şevleri ve buna uygun ocak geometrisi tesis edilecektir. Söz konusu sahalarda bu etütler yapılmadığı için Deniş havzasında uygulanan projelerdeki uygulamalar dikkate alınarak genel şev açıları belirlenmiştir. Şev duraylılık analizine etki eden ana faktörleri 5 başlık altında toplanabilir. Bu faktörler; Jeolojik yapı, Zeminin dayanım parametresi, Genel şev yüksekliği ve açısı, Yer altı su seviyesi, Kayma modelidir Duraylılık analizlerine yukarıda sayılan her bir faktörün doğrudan etkisi olduğu için ayrıntılı olarak belirlenmesi gerekmektedir. Kömür üstü killer duraysızlık yönünden en önemli formasyondur. Şevlerin nihai tasarımında güvenlik katsayısı (F) kavramı büyük önem taşımaktadır. Güvenlik katsayısı, basit olarak kaymaya karşı koyan kuvvetlerin kaydırıcı kuvvetlere oranı olarak tanımlanabilir. F=1 olması durumu limit denge koşulu olarak belirtilir ve kayma anında bu koşulun geçerli olduğu kabul edilmektedir. Yani F=1 koşulu duraysızlık koşuludur. Bu nedenle duraysızlıkların oluşmaması için şev tasarımında güvenlik katsayısı F>1 olmalıdır. İşletme basamaklarında F=1,2 kalıcı şev basamaklarında F=1,3 alınabilir. Çok hassas ve ağır iş makinalarının devamlı çalıştığı yollarda ise F=1,5 alınacak şekilde ocak dizaynı yapılacaktır. Deniş-II Açık işletmesinin stabilite analizinde; TKİ tarafından Deniş-II ve benzer işletmelerde yaptırılmış olan jeomekanik analiz verileri dikkate alınmıştır. Maden işletmesi başlamadan her jeolojik birimin jeomekanik analizlerinin yeniden yapılması ve şev stabilite etüdüne bağlı olarak şev geometrisinin tespit edilmesi planlanmıştır. Analizde kullanılan parametreler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Deniş-II Sahasının jeolojik kesiti aşağıda verilmektedir. 168

209 Şekil- 44. Deniş-II Sahası Jeolojik Kesiti Tablo- 65 Duraylılık Analizlerinde Kullanılan Jeomekanik Parametreler Litoloji Yoğunluk (kn/m 3 ) ɸ( ) c (kpa) Yamaç Molozu 17, Kömür Üstü Kil 16, ,06 Marn 24, Kömür Arası Kil 19,48 18,00 54,00 Kömür 13,40 23, Kömür Altı Kil 19,48 18,00 54,00 Yapılan stabilite analizlerinde, dilimler arası kuvvetleri göz önüne alan moment ve kuvvet dengelerini aynı anda hesaplamalara katan, heterojen ve anizotrop ortamlarda limit denge yaklaşımıyla kayma analizlerinin yapılması gerekmektedir. Deniş-II Açık İşletmesinde yer alan kömür hariç tüm birimler zemin özelliği gösterdiği için bu birimlerde dairesel kayma modeline uygun duraysızlıklar gelişeceği düşünülerek analizler bu modele uygun olarak değerlendirilmiştir. Kömür düşük dayanımlı kaya özelliği gösterdiği için bu birimde gelişecek yenilmeler bloklu kayma şeklinde gelişeceğinden bloklu kayma modeline göre şev analizlerinin yapılması gerekmektedir. Neojen ile temel formasyon sınırında temel biriminin dalım açısı dikkate alınarak açık işletme genel şev geometrisi oluşturulmuştur. Bu sınırda herhangi bir duraysızlıkla karşılaşmamak için temel kontağındaki tüm Neojen birimlerinin kazısı yapılacaktır. Tüm birimler önce tek basamak bazında duraylılık yönünden yeraltı su durumu da dikkate alınarak incelenecektir. Açık işletmede basamak geometrisi her birim için 10 m yüksekliğinde ve 70 lik açıya göre yapılmıştır. Verilen şev geometrisine göre kömür üstü killer hariç yapılan analizlerde basamak bazında her hangi bir problem beklenmemektedir. Ancak, yeni yapılacak kaya mekaniği analizleri sonucunda şev analizleri sonucunda bu hususlar netlik kazanacaktır. 169

210 Aşağıda genel şev açısı, yeraltı su seviyesi ve güvenlik katsayısı arasındaki ilişkiyi gösteren grafik verilmektedir. Jeolojik birimlerle ilgili yapılacak jeomekanik analizlerden sonra aşağıdaki grafikte verilen korelasyon katsayısını veya bu katsayıya yakın bir değer elde edecek şekilde her bir formasyon için basamak ve genel şev açısına göre güvenlik katsayısının tespiti yeniden yapılacaktır. Şekil- 45 Genel Şev Açısı, Yeraltı Su Seviyesi Ve Güvenlik Katsayısı Arasındaki İlişkiyi Gösteren Grafik Yapılan duraylılık analizleri sonucu her bir kesit için F=1,2 ve F=1,3 koşulunu sağlayan Yeraltısuyu seviyesi (Hw) - Genel şev açısı (β) ilişkisini gösteren grafikler oluşturulacaktır. Bu grafikler kullanılarak yer altı su seviyesinin değişimine bağlı olarak yeni genel şev açıları belirlenecektir. Deniş havzasında topoğrafya oldukça düzensiz olduğundan yer altı su seviyesi (YAS) de topoğrafyaya bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Genel olarak bakıldığında yer altı su seviyesi hidrojeolojik etütlerden de görüleceği gibi 2 m-107 m arasında değişmektedir. Duraylılık analizleri farklı yer altı su seviyesine göre yapılacaktır. Şevler açıldıktan sonra YAS 107 m ye kadar inme ihtimali olacağından güvenlik katsayısı jeomekanik analizlerden sonra F=1,3 koşulunda genel şev açıları yeniden tespit edilecektir. Genel şev yüksekliğine bağlı olarak şev açıları değişmektedir. Genel şev yüksekliği arttıkça genel şev açısı düşmektedir. Genel şev açılarındaki farkın en büyük nedeni, genel şev yüksekliklerinin farklı olmasıdır. İkinci nedeni de şevlerinin açıldığı birimin jeomekanik dayanımındaki farklılıktır. Hidrojeolojik etütlere göre açık işletme yeraltı su seviyesi kömür zonunun altına indirilmesi halinde genel şev açıları yükselecektir. 170

211 Kömür üstü ve kömür altı kilin dayanım parametreleri daha sonra yapılan sondajlardan alınan numunelerle tekrar belirlenecektir. Deniş-II Sahasına ait sonuçlar aşağıda verilmiştir. Sahada yer altı su seviyesi değişken olup, 2 m-107 m arasında değişmektedir. Kömür üstü killer inceleme alanının en düşük dayanım parametresine sahip jeolojik birimidir. Duraylılık analizleri farklı şev ve farklı yer altı su seviyesine göre yapılmış olup yapılacak jeomekanik analizlerle nihai şev açısı yeniden belirlenecektir. Bu duraylılık analiz sonuçlarından her bir kesite ait F=1,2 ve F=1,3 olması durumda YAS (Hw) Genel Şev Açısı (β) ilişkisini gösterir sonuçlar yeniden üretilecektir. Tüm kalıcı şevler için güvenlik katsayısı F=1,3 e göre belirlenecektir. Açık İşletme genel şev açısı kuzeyde, güneyde ve doğuda yeraltı su seviyesi ve jeolojik birimlerin jeomekanik verilerinin yeniden tespit edilmesine göre belirlenecektir. Açık işletmenin batı bölgesinde temel formasyonunun dalım açısına göre genel şev açısı oluşturulacaktır. Kuzey bölgesinde kömür yüzeyde ve kömür tabanı sığ olduğu için Deniş-I açık işletmesi imalat durumuna göre belirlenecektir. Yüzeylenmiş kömürlü bölgeler hariç inceleme alanı genelinin kalıcı şevler yeraltı su durumu da dikkate alınarak oluşturulacaktır. Deniş-II, Kozluören ve Türkpiyale Açık İşletmelerinde basamak açısı 70 derece, basamak yüksekliği 10 m ve maksimum genel şev açısı maksimum 45 derece olarak ocak dizaynı yapılmıştır. Ancak, ocak derinliğine, formasyonların jeomekanik verilerine ve yeraltı su durumuna bağlı olarak işletmelerin kazı faaliyetlerine göre genel şev açısı 30 dereceye kadar düşürülebilecektir. İlave etüt verileri ışında yapılacak stabilite analizlerine örnek olmak üzere eldeki veriler kullanılarak ön stabilite analizleri yapılmıştır. Örnek jeolojik model ve analiz sonuçları aşağıdaki şekillerde gösterilmiştir. Şekil- 46. Jeolojik Model 171

212 Şekil- 47 Kireçtaşı Biriminde Basamak ve Genel Stabilite Analizi 172

213 Şekil- 48 Kili Marn Birimde Basamak ve Genel Stabilite Analizi 173

214 Şekil- 49 Killi Marn ve Linyit Biriminde Basamak ve Genel Stabilite Analizi 174

215 Tablo- 66 Stabilite Analizleri Özet Tablosu Birim Basamak Güvenliği Genel Şev Güvenliği Killi Kireçtaşı Killi Marn Killi Marn + Linyit Termik Santral Sahası Kati proje aşamasında yapılacak olan jeolojik/jeoteknik etütler ile taşıma gücü ve oturma hesapları yapılacak, gerekli önlemler alınacaktır. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Manisa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. Kül Depolama Sahası Manisa İli Soma İlçesinde tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan 450 MW Kurulu gücündeki Termik Santralde, kömürün yakılması sonucu oluşacak külü depolamak amacıyla kül depolama sahası projelendirilecektir. Önyüzü kil dolgu gövde tipi için menba şevi 1.0D/3.0Y ve sızdırmazlık kaplaması ankraj imalatları için her 10 m de bir 3.0 m palyeli olarak projelendirilmiştir. Mansap tarafı kaya dolgu olarak mansap şevi 1D/2.0Y olarak projelendirilmiştir. Bu şevler ön tasarım çalışması olup, baraj aksında yapılacak jeoteknik etüdler ve gövde dolgu malzemelerinin karakteristiklerine bağlı olarak kati proje aşamasında yapılacak dinamik ve stabilite analizleri sonucunda şevlerin nihai durumu belirlenebilecektir. Kül Depolama Sahasının zemin ve cephe geçirimsizlikleri, yönetmeliklere uygun teknik yöntemlerle sağlanarak atık sızıntı sularının yüzeye ve yeraltına sızmaları önlenecektir. Bu kapsamda; Ön İnceleme Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-14). ÇED Ön İnceleme Raporunda; atık depolama alanının jeolojisi, depremselliği, atık depolama sahası tasarım karakteristikleri, rezervuar (drenaj sistemleri), zemin ve cephe sızdırmazlığı ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Ayrıca; V.2.11 başlığı altında; konuyla ilgili detaylı açıklamalar yapılmıştır. Ancak; ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra Kat i Proje aşamasında Kül Depolama Sahası için Jeolojik-Jeoteknik Etüd Raporu hazırlanılacak olup, DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü tarafından uygunluğu kontrol edilecektir. Kül Depolama Sahası için; ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra hidrojeolojik etüd raporu hazırlanacak olup, DSİ Genel Müdürlüğü 2. Bölge Müdürlüğü tarafından uygunluğu kontrol edilecektir. 175

216 Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları Yapı yerlerinde projenin yapımını tehlikeye sokacak zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. Yapı yerlerindeki zeminlerin mühendislik verilerinin değerleri planlama aşamasında açılacak araştırma sondajlarında yapılacak deneylerle belli olacaktır. Koloğlu-1 Göleti Gölet aks yeri, sol sahilde ana kaya Kınık formasyonu Bakırtepe Volkanit Üyesi(Trhkb) ve sağ sahilde Kınık formasyonu (Trhk) nundan oluşmaktadır. Örtükaya Alüvyon(Qal) dur. Aks yerinde örtü kaya kaldırılarak gölet gövdesi doğrudan ana kaya üzerine oturacaktır. Aks yerindeki zeminin mühendislik verilerinin değerleri planlama aşamasında açılacak araştırma sondajlarında yapılacak deneylerle belli olacaktır. Aks yerinde duraylılık sorunu beklenilmemektedir. 50 Göl alanında sol sahilde az bir bölümde ana kaya Kınık formasyonu Bakırtepe Volkanit Üyesi(Trhkb) nden oluşur. Geri kalan bölümlerde ana kaya Kınık formasyonu(trhk) nundan ve Soma formasyonu(ts) nundan oluşmaktadır. Göl alanında yapıyı tehlikeye sokacak duraylılık sorunu beklenilmemektedir. Koloğlu-2 Göleti Gölet aks yerinde ana kaya Soma formasyonu(ts) nundan oluşmaktadır. Örtükaya Alüvyon(Qal) dur. Örtü kayanın kalınlığı ve yayılımı az olduğundan genel jeoloji haritasında ana kaya olarak gösterilmiştir. Aks yerinde örtü kaya kaldırılarak gölet gövdesi doğrudan ana kaya üzerine oturacaktır. Aks yerindeki zeminin mühendislik verilerinin değerleri planlama aşamasında açılacak araştırma sondajlarında yapılacak deneylerle belli olacaktır. Aks yerinde duraylılık sorunu beklenilmemektedir. Göl alanında ana kaya Soma formasyonu(ts) nundan oluşmaktadır. Göl alanında yapıyı tehlikeye sokacak duraylılık sorunu beklenilmemektedir. Evciler Regülatörü Su Alma Yapısı Su alma yapısı yerinde ana kaya Soma formasyonu(ts) nundan oluşmaktadır. Örtü kaya Alüvyon(Qal) dur. Örtü kayanın kalınlığı ve yayılımı az olduğundan genel jeoloji haritasında ana kaya olarak gösterilmiştir. Aks yerinde örtü kaya kaldırılarak yapı gövdesi doğrudan ana kaya üzerine oturacaktır. Aks yerindeki zeminin mühendislik verilerinin değerleri planlama aşamasında açılacak araştırma sondajlarında yapılacak deneylerle belli olacaktır. Aks yerinde duraylılık sorunu beklenilmemektedir. Pompa İstasyonu Pompa istasyonu yerinde ana kaya Kınık formasyonu Bakırtepe Volkanit Üyesi(Trhkb) nden oluşmaktadır. Yapı yerinde örtü kaya kaldırılarak yapı doğrudan ana kaya üzerine oturacaktır. Yapı yerindeki zeminin mühendislik verilerinin değerleri planlama aşamasında açılacak araştırma sondajlarında yapılacak deneylerle belli olacaktır. Yapı yerinde duraylılık sorunu beklenilmemektedir. 50 Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu, Ocak

217 İletim Hatları Koloğlu 1 Göleti Pompa İstasyonu-Su Deposu İletim Hattı Pompa istasyonundan su deposuna kadar olan bölümden oluşur. Uzunluğu 2400m dir. Güzergahta zemin Kınık formasyonu(trhk) ve üyelerinden (Kınık formasyonu Bakırtepe Volkanit Üyesi(Trhkb) ve Çaldağ Kireçtaşı Üyesi(Pçç)) oluşur. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. Su Deposu- Koloğlu 2 Göleti İletim Hattı Uzunluğu 8500m olan iletim hattının başlangıçta az bir bölümü Kınık formasyonu(trhk) üzerinde, Ayılı dere geçişi Alüvyon(Qal) üzerinde ve geri kalan bölümün tamamı Soma formasyonu(ts) üzerindedir. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. By-Pass Hattı İhtiyaç duyulması halinde Koloğlu 1 göletinden gelen suyun Koloğlu 2 göletine girmeden doğrudan santrala iletilmesi için 4500 m uzunluğunda by-pass hattı bulunmaktadır. By-pass hattı güzergahının bir bölümü Alüvyon(Qal), kalan kısmı Soma formasyonu(ts) üzerindedir. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. Su Alma Yapısı- Koloğlu 2 Göleti İletim Hattı Evciler köyü güneyinde su alma yapısı çıkışından Koloğlu 2 göleti rezervuarına kadar olan iletim hattı 6250 m uzunluğundadır. Güzergah kot takip ederek gitmektedir. Güzergahın bir bölümü Kınık formasyonu(trhk) üzerinde, geri kalan bölümün tamamı Soma formasyonu(ts) üzerindedir. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. Koloğlu 2 Göleti-Termik Santral İletim Hattı Koloğlu 2 göletinden alınacak olan su 3000 m uzunluğunda bir hat ile santrala ulaşacaktır. İletim hattı güzergahının bir bölümü Alüvyon(Qal), kalan kısmı Soma formasyonu(ts) üzerindedir. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. Deşarj Hattı Soğutma sisteminden çıkan sıcak suyu Koloğlu 2 göletine ileten hat 3500 m uzunluğundadır. Hattın tamamına yakını by-pass hattı ile paralel gitmektedir. Deşarj hattı güzergahının bir bölümü Alüvyon(Qal), kalan kısmı Soma formasyonu(ts) üzerindedir. Güzergahta yapıyı engelleyecek zeminden kaynaklanan sorun beklenmemektedir. 177

218 V.1.6. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, Kömür Sahası Yüzey Sularının Drenajı İşletme çukuruna yağışlı mevsimlerde, uzun süreli yağışlardan ve sağanak yağışlardan gelecek yüzey sularını önlemek için topoğrafyada, şev başlangıcından itibaren 5 10 m. uzakta işletme çukurunu çevreleyecek şekilde açık drenaj kanalları açılacaktır. Bu drenaj kanalları, düşük topoğrafya yönüne yüzey sularını drene ederek işletme çukuru yüzey sularını koruyacaktır. Ayrıca şevin duraylılığı artmış olacaktır. 51 Kül Depolama Sahası Proje Taşkınları Kül Depolama Sahası ana kuşaklama kanalı Evciler Köyünün 1,5 km kuzeydoğusunda 395 m kotunda Keçikaya Dere üzerindedir. Bu kesitin yağış alanı, A= 14,19 km 2 dir. Kül Barajı sağ sahil kuru derelerinin yağış alanları toplamı 2,8 km 2, sol sahil kuru derelerin yağış alanları toplamı 5,4 km² dir. 52 Proje taşkınları çalışmalarında, Gözlenmiş Akımlarla ve Sentetik Taşkın Yöntemlerinden yararlanılarak çalışılmıştır (Bkz. Ek-14). Manisa-Soma Kül Depolama Sahası kuşaklama kanalları için gözlenmiş akımlar ve sentetik yöntemlerle hesaplanan taşkın yinelenme değerleri karşılaştırılmıştır. Proje debilerinin seçimde; havzanın ana yatak eğimi, topografya, bitki örtüsü, hesaplama yöntemlerindeki kabuller, havzasının akım rejimi, iklim bilgileri esas alınmıştır. Tesis yerleri için seçilen debiler aşağıda verilmiştir. Tablo- 67 Soma Kül Depolama Sahası Kuşaklama Kanalları Seçilen Taşkın Yinelenme Değerleri (m³/s) Kesitler YA (km 2 ) Keçikaya 14,19 10,0 16,5 21,0 26,8 31,2 35,8 Sağ Sahil 2,8 1,2 2,0 2,5 3,2 3,7 4,3 Sol Sahil 5,4 4,0 6,6 8,4 10,7 12,5 14,3 Kaynak: Manisa-Soma Enerji Santrali Kül Depolama Tesisi Projesi Taşkın Hidrolojisi Raporu, Mayıs 2013 Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Tarih ve Sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 no lu Başbakanlık Genelgesi hükümlerine uyulacaktır. Yeraltı Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Kül depolama sahasında yağışlı sezonlarda rezervuar tabanına gelebilecek yeraltı sızıntı sularının birikmesini önlemek amacıyla drenaj hendeği kazılarak drenaj boruları ile suların derive edilmesi sağlanacaktır. Böylece yeraltı sularının atıklara ulaşması ve inşaat aşamasında yapılacak sızdırmazlık kaplamalarına da zarar vermesi engellenebilecektir. 53 (Bkz. Ek-14) 51 Manisa Soma S: (eski İR:4168) Ruhsat Numaralı Kömür Sahası Uygulama Projesi, Mayıs Manisa-Soma Enerji Santrali Kül Depolama Tesisi Projesi Taşkın Hidrolojisi Raporu, Mayıs Enerji Santrali Kül Depolama Tesisi Kati Projesi ÇED Kapsamı Ön İnceleme Raporu, Mayıs

219 Rezervuar kazıları tamamlandıktan sonra dere yatağı boyunca 0,50x0,70 m lik hendek içinde ɸ300 mm lik delikli drenflex şeklindeki drenaj sistemi yapılması öngörülmektedir. Kati proje aşamasında yapılacak jeoteknik etüdler sonucunda gelebilecek yeraltı su miktarına göre drenaj çapı değişiklik gösterebilecektir. Tasarlanan gövde tipine göre drenaj sistemi 3 bölgeye ayrılmıştır. A Bölgesi : B Bölgesi : C Bölgesi : Drenaj sistemi, atık seviyesine göre rezervuar üst kotlarından dere yatağını takip ederek gövde kil çekirdek önüne kadar olan kısımda ɸ300 mm lik delikli drenflex etrafı çakıl dren dolgulu olacaktır. Kil çekirdek altındaki kısımlarda ise sızıntı sularının kil dolgu içerisine sızmalarını ve borulanma tehlikesinin oluşmasını önlemek amacıyla ɸ300 mm lik deliksiz drenaj borusu kullanılacak olup, borunun etrafı grobeton ile doldurulacaktır. Kil çekirdek bölgesi sonrası diğer gövde dolgu kısımlarında ise ɸ300 mm lik delikli drenflex etrafı çakıl dren dolgulu drenaj sisteminin yapılması uygun görülmektedir. Dere Yatağının topoğrafik eğimine göre meyilli yapılacak bu sistem ile suların, pompaj sistemi ile kül barajı alanına terfi edilmesi uygun görülmektedir. Sadece boyuna drenaj boru sistemi ile sızıntı sularının toplanması mümkün olmayacağı için rezervuar tabanı boyunca da 50~100 m de bir enine drenaj boruları tasarlanarak taban bölgesine gelebilecek sızıntı sularının toplanarak boyuna drenaj borusuna iletilmesi sağlanabilecektir. Aşağıda yapılacak drenaj sistemi ile ilgili kesitler verilmektedir. 179

220 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 50 Yeraltı Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Boykesit ve Enkesitleri 180

221 Atık Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Enerji Santralinden çıkacak kül atıklarının depolanması ile ilgili özellikle yağışlı sezonlarda atık içerisinden rezervuar tabanına sızabilecek suların drene edilebilmesi için ayrı bir drenaj sistemi yapılacaktır. Rezervuar tabanı ve özellikle dik yamaçların geçirimsizliliğini sağlamak amacıyla membran ve geosentetik kil örtü gibi yapay malzemeler kullanılacaktır. Rezervuarın tamamının sızdırmazlık kaplaması ile kaplanacak olması göz önünde bulundurularak atıktan sızacak suların drenaj kompozitleri ile rezervuar tabanına iletilmesi sağlanacaktır. Rezervuar tabanında yapılacak toplama havuzu ile atıktan sızabilecek suların, dalgıç pompa ve borular ile tekrar rezervuar üst kotlarına basılarak bir sirkülasyon sistemi oluşturulacaktır. Bunun için gövde menba tarafında rezervuar tabanında tasarlanan havuz yapısı ile atık sızıntı sularının toplanması sağlanacaktır. Buradan uygun eğim ve koruge boru ile gövde dolgusu altında kapalı sistemde iletilerek gövde mansabında yapılacak pompa havuzuna iletimi sağlanacaktır. Bu havuzda toplanacak sular paslanmaz dalgıç pompa ile kret seviyesine ve rezervuara basılacaktır. Bu sistemin en büyük avantajı gövde inşaatının kademeli olarak yapılması halinde menba tarafından krete doğru pompa sisteminin mümkün olamayacağı ve dalgıç pompasının herhangi bir arızası söz konusu olması halinde pompanın ve borularının değiştirilmesinin mümkün olmasıdır. Pompa havuzu ile kret arası basma yüksekliği 100 m civarında olup pompanın verimli çalışabilmesi için minimum <120 mss (metre su seviyesi) basma kapasitesi olan ve zamanla okside oluşmayacak (paslanmaz) malzemeden seçilecektir. İnşaat aşamasında boru ve pompa seçimi yetkili mühendis ve idarenin onayı doğrultusunda değişiklik gösterebilir. Oluşan bu sirkülasyon ile atık sızıntı suların zamanla buharlaşması sağlanmış olacaktır. Şekil- 51 Toplanma Havuzu Örnek Kesiti 181

222 Şekil- 52 Toplanma Havuzu Örnek Detayı Şekil- 53 Örnek Boru Kesiti 182

223 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 54 Atık Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Boykesiti 183

224 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Yüzeysel Suların Drenajı Yüzeysel suların drenajı için 2 alternatif üzerinde durulmuştur. Birincisi kuşaklama kanalı sistemi, ikincisi ise derivasyon tünelli kuşaklama kanalı sistemidir (Bkz. Ek-14). Alternatif-1 Kuşaklama Kanalı Sistemi Kül Depolama Sahasına gelen dere suları ve yamaçlardan gelebilecek yüzeysel suların proje sahasından uzaklaştırılması söz konusudur. Bu derivasyon sisteminin Kuşaklama kanalları ile yapılması alternatifi değerlendirildiğinde proje sahasına gelebilecek 100 yıllık taşkın değerlerine göre kanal boyutları tasarlanacaktır. Menbada 390 kotlarında çevirme batardo yapısı tasarlanarak dere akışını sağ ve sol kuşaklama kanallarına aktarılması öngörülmektedir. Sol yamaçlardan gelen yüzeysel akış sularını sol kuşaklama kanalı ile sağ yamaçlardan gelen suları da sağ kuşaklama kanalı ile derivasyonu sağlanacaktır. Kuşaklama kanalları ile derivasyonu sağlanan suların baraj mansabından topoğrafyaya uygun eğim ve kotlardan şüt kanalları ile dere yatağına iletilmesi sağlanacaktır. Yapılan hidrolojik hesaplamalara göre Q 100 yıllık taşkın debileri; Keçikaya Deresi : 35,80 m 3 /sn Sol Sahil : 14,30 m 3 /sn Sağ Sahil : 4,30 m 3 /sn olarak gerekli kanal boyutları tasarlanacaktır. Keçikaya deresinden gelebilecek 35,80 m 3 /sn lik taşkın debisinin sağ ve sol kuşaklama kanallarına dağıtılarak gerekli derivasyonun sağlanması için; Sol Kuşaklama Kanalı: 35,80/2 = 17,90 m 3 /sn + 14,30 m 3 /sn = 32,20 m 3 /sn Sağ Kuşaklama Kanalı: 35,80/2 = 17,90 m 3 /sn + 4,30 m 3 /sn = 22,20 m 3 /sn olacak şekilde hesap debileri değerlendirilmiştir. Proje sahasına gelebilecek yüzeysel sular için gerekli derivasyon yapılarının ilgili hidrolik hesapları yapılarak optimum boyutlandırma tasarlanmıştır. Sağ Kuşaklama kanal eğimini %0.15 ve sol kuşaklama kanalını %0.2 olarak tasarlanmıştır. Uygun kuşaklama kanal güzergâhları aşağıda verilmektedir. 184

225 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 55 Kuşaklama Kanalları Güzergahı (Alternatif-1) Alternatif-2 Derivasyon Tünelli Kuşaklama Kanalı Sistemi Dere akışını tünel vasıtasıyla derive edilmesi alternatifi için öngörülen tünel güzergâhı; batardo önünden su alma giriş yapısı ile alınan dere suları sağ sahilden geçilerek baraj mansabı tarafından dere yatağına doğru çıkış yapısı ile suların dereye iletilmesi sağlanacaktır. Yamaçlardan gelebilecek yüzeysel akış sularınında yağış havzası küçük olan sağ sahilden kuşaklama kanalı ile başlayarak taşkın debilerine göre kanal boyutları artarak sol sahili dolaşarak tek bir şüt kanalı ile gövde mansabından dere yatağına aktarılması sağlanacaktır. 185

226 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Tünel ile ilgili nihai güzergâh ve proje karakteristikleri Kati proje aşamasında belirlenecektir. Bu alternatif için hesap debileri; Derivasyon Tüneli : 35,80 m 3 /sn Sağ Kuşaklama : 4,30 m 3 /sn Sol Kuşaklama : 18,60 m 3 /sn olarak gerekli kanal boyutları tasarlanacaktır. Proje sahasına gelebilecek yüzeysel sular için gerekli derivasyon yapılarının ilgili hidrolik hesapları yapılarak optimum boyutlandırma tasarlanmıştır. Sağ Kuşaklama kanal eğimini %0.1 ve sol kuşaklama kanalını %0.15 olarak tasarlanmıştır. Proje kapsamında her türlü taşkın riskine karşı alınması gereken tüm tedbirler faaliyet sahibi tarafından alınacak, taşkın halinde olası yapılaşmadan kaynaklı olarak faaliyetin kendisine ve 3. Şahıslara oluşabilecek zararlardan DSİ Genel Müdürlüğü sorumlu olmayacak ve oluşacak zararlar faaliyet sahibi tarafından tazmin edilecektir. Sahaların içerisindeki dere yataklarına malzeme atılmayacak, dere yatakları ve kenarkarı malzeme stok alanı olarak kullanılmayacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamasında proje sahasında ve çevresinde bulunan akarsu yataklarına (sürekli ve mevsimlik akış gösteren) katı veya sıvı atık atılmayacak, pasa veya malzeme doldurulmayack, dere yataklarından malzeme temin edilemyecek ve doğal akışları değiştirilmeyecektir. Söz konusu faaliyetler esnasında belirtilen alanlarda açığa çıkan ocak artığı malzeme ve erozyonla rusubat ile işletmelerden kaynaklanan her türlü sıvı ve katı atıkların dere yataklarına ve komşu parsellere intikali, saha içerisinde alınacak önlemlerle (rüsup tutucu, tersip bendi, kuşaklama kanalı v.s. yapılar) engellenecek ve derelerin serbest akışını engelleyici her türlü müdahaleden kaçınılacaktır. Ocak faaliyetleri esnasında, dere yataklarına su tolama havzalarını ve dere akış güzergahlarını değiştirecek şekilde malzeme alınmayacak ve derelerin mansap şartı sağlanılacaktır. Proje alanı içinden sınırından veya yakınından geçmekte olan yüzeysel su kaynakları üzerinde yol geçişi sağlanması durumunda uygun kesitte sanat yapısı yapılarak geçiş sağlanacak ve konu ile ilgili olarak DSİ 2. Bölge Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. 186

227 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 56 Kuşaklama Kanalları ve Tünel Güzergâhları (Alternatif-2) 187

228 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları Manisa Soma Termik Santralı Su Temin Projesi kapsamındaki Koloğlu-I Göleti, Koloğlu-II Göleti ve Evciler Regülatörü için DSİ Sentetik Birim Hidrograf Yöntemi kullanılarak hesaplanan çeşitli yinelenmeli taşkın debileri hesaplanarak aşağıda verilmiştir. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi Ek-17 da Soma Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu nda bulunmaktadır. Tablo- 68 Çeşitli Tekerrrürlerde Hesaplanan Taşkın Debileri Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Tarih ve Sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 no lu Başbakanlık Genelgesi hükümlerine uyulacaktır. Termik Santral Termik santral sahasının güney istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 1500 m mesafeden sürekli akış gösteren Bakır Çayı, mevsimsel akış gösteren Kör Deresi, güney istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 875 m mesafeden mevsimsel akış gösteren Esme Deresi geçmektedir. Termik Santralin bitişiğinden mevsimsel akış gösteren Kırmızı Deresi geçmektedir. Ayrıca; termik santral sahasının güney batı istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 500 m mesafede Soma Termik Santrali bulunmaktadır. Tesis için projelendirilecek taşkın önleme, drenaj kanalları, yer altı ve yerüstü yapıları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değerine göre planlanacaktır. Akhisar Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen saatlik standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerlerine göre; 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 107,0 mm olup, 1985 yılında gözlenmiştir. Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Tarih ve Sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi hükümlerine uyulacaktır. 188

229 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V.1.7. Proje Kapsamındaki Su Temini Sistemi ve Planı, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı, Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Ortaya Çıkan Atıksuyun Miktar Ve Özellikleri, Nasıl Arıtılacağı ve Nereye Deşarj Edileceği, Alınacak Önlemler, (İnşaat Ve İşletme Aşaması İçin Proses, İçme ve Kullanma Suyu İle İlgili Su Yönetim Planı Hazırlanması, Su Temininin Yetersizliği Durumunda Ne Yapılacağına İlişkin Açıklama,) İnşaat Aşaması Proje Kapsamında Termik Santral, Kül Depolama Sahası, Koloğlu 1 İle Koloğlu 2 Göleti ve İsale Hattı inşa çalışmaları sırasında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat aşamasında çalışan personelin ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla içmekullanma suyu ve gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında tozumanın engellenmesi amacıyla su kullanımı söz konusudur. Proje kapsamında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı Soma Belediyesi nden ücreti mukabil tankerlerle temin edilecektir. Konu ile ilgili Soma Belediyesi izin yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). İhtiyaç duyulması halinde gerekli içme suyu ihtiyacı piyasada satılan izinli ve ruhsatlı petsu ve damacanalar ile sağlanacaktır. Yol Sulaması Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası sırasında yollarda oluşacak tozlanma için ise arazöz ile sulama gerçekleştirilecektir. Yollarda oluşacak tozumanın engellenmesi için kullanılacak su miktarının günde yaklaşık 100 m 3 seviyesinde olması beklenmektedir. Beton Santralinde Ekipmanların Yıkanması Proje kapsamında toplam 2 adet hazır beton santrali kurulacaktır. Bu durumda; Beton santrallerinde transmikserlerin dışının taşımadan önce ve sonra, içinin ise günün sonunda yıkanması için kullanılacak olan su, bir araç için günlük 1,89 m 3 tür. 54 Proje kapsamında 6 adet transmikser kullanılması planlanmakta olup, aracın yıkanması için gerekli olan toplam su miktarı; 6 adet x 1,89 m 3 /gün = 11,34 m 3 /gün dür. Proje kapsamında ünitelerin inşası için gerekli olan betonun imalatı için yaklaşık 300 m 3 /gün su tüketimi söz konusu olacaktır. 54 CementandConcrete:EnvironmentalConsiderations, 189

230 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Beton santrallerinde prosesten kaynaklanacak herhangi bir atık su oluşumu söz konusu değildir. Üretimde hammadde olarak kimyasal maddeler kullanılacaktır. Kullanılacak kimyasal maddeler tam karışım sağlanarak nihai ürün oluşturduklarından prosesten kaynaklanacak sıvı atık çıkışı yoktur. Transmikserin yıkanması ile açığa çıkacak atık su ise tesis içinde çöktürme havuzunda bekletildikten sonra prosese yeniden katılacak ve/veya inşaat çalışmalarında sulama amaçlı kullanılacaktır. Kurulacak Beton Santrallerinde tranmikserlerin yıkanması sonucu açığa çıkacak atıksu kesinlikle alıcı ortama verilmeyecektir. Evsel Nitelikli Atıksular Proje kapsamında inşaat aşamasında Termik Santral de yaklaşık 900 kişi, kül depolama sahasında yaklaşık 150 kişi, hazır beton santralinde yaklaşık 10 kişi, Koloğlu-1 Göleti inşaatında yaklaşık 100 kişi, Koloğlu-2 Göleti inşaatında yaklaşık 150 kişi çalışması planlanmaktadır. Kişi başına gerekli olan su miktarı 150 lt/gün 55 alınarak toplam su ihtiyacı hesaplanmıştır; Tablo- 69 Proje Kapsamında Su Kullanımı Termik Santral İnşasında Çalışacak işçi sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Kül Depolama Sahası İnşasında Çalışan Toplam İşçi Sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Koloğlu-1 Göleti İnşasında Çalışan Toplam İşçi Sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Koloğlu-2 Göleti İnşasında Çalışan Toplam İşçi Sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Hazır Beton Santrallerinde Çalışacak Kişi Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Su Kullanımı Yol Beton Santralleri Ekipmanları Yıkama Suyu Beton İmalatı Personel İhtiyaçları Toplam = 900 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 900 kişi = 135 m 3 /gün = 150 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 150 kişi = 22,5 m 3 /gün = 100 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 100 kişi = 15 m 3 /gün = 150 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 150 kişi = 22,5 m 3 /gün = 10 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 10 kişi = 1,5 m 3 /gün 100 m 3 /gün 11,34 m 3 /gün 300 m3/gün 196,5 m 3 /gün 607,84 (yaklaşık 608) m 3 /gün Proje kapsamında oluşacak atıksular; kül depolama sahası, termik santral, göletler ve isale hatları inşaatı ile hazır beton santralinde çalışacak personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksular; personelin içme ve kullanma amaçlı su tüketiminden kaynaklı olarak oluşacak olan evsel nitelikli atıksulardır. Personel tarafından kullanılacak suyun tamamının atıksu olarak döneceği kabul edilirse inşa faaliyetlerinden kaynaklı olarak 196,5 m 3 /gün atıksu oluşumu söz konusudur. 55 Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU 190

231 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Tablo- 70. Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları PARAMETRE KONSANTRASYON ph 6-9 AKM 200 mg/l BOİ5 200 mg/l KOİ 500 mg/l Toplam Azot 40 mg/l Toplam Fosfor 10 mg/l Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980 Yukarıdaki Tabloya göre proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak 1310 kişilik personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri; Tablo- 71. Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri AKM 39,3 kg/gün (196,5 m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) BOİ5 39,3 kg/gün (196,5 m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) KOİ 98,25 kg/gün (196,5 m 3 /gün x 500 mg/lt /1000) Toplam Azot 7,9 kg/gün (196,5 m 3 /gün x 40 mg/lt /1000) Toplam Fosfor 1,96 kg/gün (196,5 m 3 /gün x 10 mg/lt /1000) Şeklinde olacaktır. İnşaat aşamasında çalışacak toplam 1310 kişi için; Termik Santral saha sınırları içerisinde 1 adet, Koloğlu-1 Göleti-Koloğlu-2 Göleti ile Kül Depolama Sahası rezervuarı içerisinde 1 er adet olmak üzere toplam 4 adet şantiye kurulacak olup, her bir şantiye de paket arıtma sistemi kurulması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksular; kurulacak paket arıtma sistemlerinde; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (değişiklik: tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra kurulacak dengeleme havuzunda işlemden geçtikten sonra kül nemlendirmede kullanılacaktır. Proje kapsamında kurulacak paket arıtma sistemleri; proje ile eş zamanlı olarak işletmeye alınacaktır. Paket Arıtma Sistemi proje onayı 2013/4 sayılı ve Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarj Tesisi Proje Onayı Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. 191

232 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Arıtma Çamurları Biyolojik arıtma sisteminin en önemli ikinci ünitesi çöktürme havuzlarıdır. Çöktürme tankının iki görevi vardır. Birincisi, havalandırma tankından gelen arıtılmış atıksuyun içindeki aktif çamuru çöktürerek, berrak bir arıtılmış su elde etmek, ikincisi de dibe çöken çamurları koyulaştırmaktır. Koyulaşan aktif çamurların bir bölümü çamur geri dönüş pompası ile bakteri konsantrasyonunu dengelemek için havalandırma havuzlarına geri döndürülür, fazla çamur ise en yakın çamur bertaraf tesisine götürülecektir. Tesiste oluşacak toplam çamur miktarı hesabı aşağıda verilmektedir. Tesiste arıtılacak su miktarı; 196,5 m 3 /gün Evsel Nitelikli Atık sularda AKM Ortalama Konsantrasyonu; 200 g/m 3 alındığında; Tesisten kaynaklanacak çamur miktarı; Q ç = 196,5 m 3 /gün x 200 mg/l x 1000 L/1 m 3 x 1 kg/ mg =239,3kg/gün İşletme Aşaması İşletme aşamasında; termik santralde yaklaşık 250 kişi, kömür ocaklarında ise pik dönemde yaklaşık 500 kişi çalışacaktır. Proje kapsamında tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Termik Santralde soğutma sistemi ve proseste kullanım amaçlı su kullanımı söz konusudur. Bu kapsamda; tesis için gerekli olan suyun depolanması ve siteme güvenli bir şekilde iletilebilmesi için, çevrim deresi üzerinde Koloğlu-1 Göleti, Döşeme Deresi üzerinde Koloğlu-2 Göleti inşa edilecektir. Koloğlu-1 Göleti; kendi havzasından gelen suları ve Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları depolamak amaçlı tasarlanmıştır. Koloğlu-2 Göleti de kuru dere görünümünde olan Döşeme Deresi üzerinde tesis edilecek ve gölet için gerekli miktardaki suyun takviyesi de Kırmızı Dere üzerinde tesis edilecek regülatör yapısı ile sağlanılacaktır. Bu kapsamda; inşa edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletlerinden temin edilen yaklaşık 400 l/s suyun termik santralde soğutma amaçlı proseste su temini amaçlı kullanılması planlanmaktadır. Yol Sulaması Kömür Ocaklarında yollarda oluşacak tozlanma için ise arazöz ile sulama gerçekleştirilecektir. Yollarda oluşacak tozumanın engellenmesi için kullanılacak su miktarının günde yaklaşık 300 m 3 seviyesinde olması beklenmektedir. Yol Sulaması için gerekli olan su; Soma Belediyesi nden ücreti mukabil tankerlerle temin edilecektir. 192

233 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Evsel Nitelikli Atıksular Termik santralde ve kömür ocaklarında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su oluşumu söz konusu olacaktır. Sahada personelin tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak evsel nitelikli atıksu oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 150 lt/gün 56 alınarak toplam su ihtiyacı hesaplanmıştır. Tablo- 72 İşletme Aşamasında Su Kullanımı Termik Santralde Çalışacak Personel Sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Kömür Ocaklarında Çalışacak Personel Sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı Yol Toplam Su Kullanımı = 250 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 250 kişi = 37,5 m 3 /gün = 500 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 500 kişi = 75 m 3 /gün =300 m 3 /gün =412,5 m 3 /gün Kullanılan suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edildiğinde; işletme aşamasında çalışan personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 112,5 m 3 /gün olacaktır. Proje kapsamında çalışan personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksular; kurulacak olan paket arıtma sisteminde arıtıldıktan sonra tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (değişiklik: tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Tablo 21.1 ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra dengeleme havuzunda işlemden geçtikten sonra kül nemlendirmede kullanılacaktır. PARAMETRE Tablo- 73. SKKY Tablo 21.1 BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/l) (BOİ 5 ) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) (mg/l) Askıda Katı Madde (AKM) (mg/l) ph Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları Tablosu na göre; projenin işletme aşamasında toplam 750 kişilik personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri aşağıda hesaplanmıştır. 56 Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU 193

234 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Tablo- 74.Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri AKM 22,5 kg/gün (112,5 m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) BOİ5 22,5 kg/gün (112,5 m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) KOİ 56,25 kg/gün (112,5 m 3 /gün x 500 mg/lt /1000) Toplam Azot 4,5 kg/gün (112,5 m 3 /gün x 40 mg/lt /1000) Toplam Fosfor 1,12 kg/gün (112,5 m 3 /gün x 10 mg/lt /1000) Arıtma Çamurları Tesiste açığa çıkan fazla çamurun en yakın çamur bertaraf tesisine götürülmesi planlanmaktadır. Tesiste oluşacak toplam çamur miktarı hesabı aşağıda verilmektedir. Tesiste arıtılacak su miktarı; 112,5 m 3 /gün Evsel Nitelikli Atık sularda AKM Ortalama Konsantrasyonu; 200 g/m 3 alındığında; Tesisten kaynaklanacak çamur miktarı; Q ç = 112,5 m 3 /gün x 200 mg/l x 1000 L/1 m 3 x 1 kg/ mg =22,5 kg/gün Proses Atıksuları Termik Santralde; kazan blöf suları (boiler blown down), soğutma kulesi blöf suları, kondansatör blöf suları, proses yıkama atıksuları, kömür depolama sahası drenaj atıksuları, kum filtreleri geri yıkama atıksuları, rejenerasyon atıksuları oluşumu söz konusu olacaktır. Proses atıksuları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak endüstriyel atık su arıtma sisteminde arıtıldıktan sonra dengeleme havuzuna gelecek buradan da yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılacaktır. Bu kapsamda; proses atıksularının dereye deşarjı söz konusu olmayacaktır. Kazan Blöfleri: Sistemde istenilen özellikte suyu temin etmek amacıyla sürekli olarak blöf yapılacaktır. Blöf suları saf su özelliğinde olup, sisteme verilen fosfat iyonundan dolayı eser miktarda fosfat içerecek ve ph 9-10 arasında olacaktır. Blöf suları; blöf çukurlarında biriktirilecektir. Kömür Depolama Sahası Drenaj Atıksuları: Kömür stok sahasında olabilecek sızıntılar saha çevresi drenaj kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş suyun, kül nemlendirmede kullanılması düşünülmektedir. 194

235 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Kum filtreleri geri yıkama atıksuları: Kum filtrelerinin geri yıkanma atıksuları askıda katı madde içeren atıksular olup, çökeltme havuzunda içeriğindeki askıda katı maddenin çökeltilmesi ve üstte kalacak olan duru su kül nemlendirmede kullanılması düşünülmektedir. Rejenerasyon atıksuları: Demineralizasyon ünitesinde yer alacak olan anyon ve katyon değiştirici reçinelerin rejenerasyonu (yenilenmeleri) sırasında bir miktar atık su çıkışı olacaktır. Bu atıksular bazik ve asidik karakterdeki sular olup, bu sular nötralizasyon havuzunda nötralize edileceklerdir. Atık suların alıcı ortam standartlarına uygunluğu kontrol edilecek olup, nötralize edilmiş atık suların kül nemlendirmede kullanılması düşünülmektedir. Soğutma Suları Proje kapsamında işletmeye geçilmeden önce m 3 /sa lik soğutma suyu bir sefere mahsus olmak üzere ünitelere verilecek daha sonra işletme süresince kayıp miktarlar kadar sisteme besleme yapılacaktır. Proje kapsamında tesis edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu 2 Göleti nden yaklaşık 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) proses ve soğutma amaçlı su kullanımı söz konusu olacaktır. Termik Santral işletmeye geçtikten sonra bir defaya mahsus olmak üzere sisteme Koloğlu-2 Göleti nden m 3 /sa lik su verilecektir. Soğutma suyu olarak kullanılacak olan m 3 /sa lik suyun 227 m 3 /sa lik kısmı blöf suları olarak SKKY Tablo 9.6, Tablo 20.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre Koloğlu 2 Göletine deşarj edilecektir. Geri kalan m 3 /sa lik kısım sistemde sürekli devir daim yapacaktır. Proje kapsamında tarih ve sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik ) hükümleri doğrultusunda Çevre Izin Belgesi alınacaktır. V.1.8. Arazinin Hazırlanmasından Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşler Sonucu Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, İnşaat Aşaması a. Evsel Nitelikli Katı Atıklar Proje Kapsamında Termik Santral, Kül Depolama sahası, Koloğlu 1 İle Koloğlu 2 Göleti ve İsale Hatları ile hazır beton santrallerinde inşa çalışmaları sırasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık oluşumu söz konusu olacaktır. 195

236 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Proje kapsamında inşaat aşamasında Termik Santral de yaklaşık 900 kişi, kül depolama sahasında yaklaşık 150 kişi, hazır beton santralinde yaklaşık 10 kişi, Koloğlu-1 Göleti inşaatında yaklaşık 100 kişi, Koloğlu-2 Göleti inşaatında yaklaşık 150 kişi çalışması planlanmaktadır. Bu kapsamda; çalışacak personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1.15 kg değeri kullanılarak 57 şu şekilde hesaplanmaktadır: Tablo- 75 Soma Kolin Termik Santrali Çalışan Personelden Kaynaklı Oluşacak Katı Atık Miktarı Termik Santral İnşasında Çalışacak kişi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Kül Depolama Sahasında Çalışacak Kişi Sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Koloğlu-1 Göleti ve İsale Hattında Çalışacak kişi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Koloğlu-2 Göleti ve İsale Hattında Çalışacak kişi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Hazır Beton Santrallerinde Çalışacak kişi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Toplam Katı Atık Miktarı = 900 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx900kişi=1035 kg/gün-kişi = 150 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx300kişi=172,15 kg/gün-kişi = 100 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx100kişi=115 kg/gün-kişi = 150 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx300kişi=172,15 kg/gün-kişi = 10 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx10kişi=911,5 kg/gün-kişi = 2.406kg/gün-kişi Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı toplam kg/gün-kişi olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı R.G., Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı) hükümlerine riayet edilecektir. Oluşacak evsel nitelikli katı atıklar; Madde 8 kapsamında kaynağında çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Madde 18 kapsamında çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Madde 20 kapsamında Toplanan evsel nitelikli katı atıkların, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı özel araçlarla taşınarak faaliyet sahibi tarafından Soma Belediyesinin uygun gördüğü bir alana nakledilecektir. Konu ile ilgili Soma Belediyesi yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6) katı atık istatistikleri,

237 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 b. Ambalaj Atıkları Evsel nitelikli katı atıklar arasında yer alan ambalaj atıkları (kağıt paketler, karton koliler, cam şişe, meşrubat ambalaj kutuları, metal içecek kutuları v.b.) geri dönüşümleri ve geri kazanımı sağlamak amacıyla tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanacak, biriktirilecek ve toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. c. Atık Yağ Projenin inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin ve nakliye araçlarının her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı kömür hazırlama ve ilave stok sahası sınırları içerisinde bulunacak sızdırmasız zemin üzerinde tesis edilecek bakım-onarım ünitesinde gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Araçlardan kaynaklanan atık yağların bertarafı için ilk önce analizi yaptırılarak kategorisi belirlenecektir. Atık Yağlar, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolanacak ve lisanslı taşıyıcı kurumlar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/ bertaraf tesislerine gönderilecektir. Proje kapsamında yemekhanede olması durumunda oluşacak bitkisel atık yağların bertarafında Tarih ve Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. d. Tehlikeli Atık Proje sahasında çalışan iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik de yer alan ilgili hükümlere uyulacaktır. Ayrıca; yağ, yakıt v.b maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında; oluşan tehlikeli atıklar (yağ, yakıt, boş yağ tenekeleri, boya vb. kimyasallar ile bulaşan üstübü, eldiven, bez vb. her türlü malzeme, boya kapları, flouresan lambalar, elektrik kabloları v.b.); 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince diğer atıklardan ayrı olarak sızdırmasız, üzerlerinde Tehlikeli Atık ibaresi yazılı olan kaplarda biriktirilecek olup, lisanslı taşıyıcı firmalar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine gönderilecektir. 197

238 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 e. Ömrünü tamamlamış lastikler İş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. f. Tıbbi Atık Proje alanında çalışacak işçiler kurulacak revirden yararlanacaktır. Revirden çıkacak tıbbi atıklar tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır. g. Atık Pil Ömrünü tamamlamış pil ve aküler; tarih ve sayılı Resmi Gazete de ( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin 13. maddesinde belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilecek ve lisanslı toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında inşaat aşaması boyunca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. 198

239 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V.1.9. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Tüketim Miktarları, Oluşabilecek Emisyonlar, Proje sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Sahada kullanılan iş makinelerinde yakıt olarak Tüpraş-404 dizel yakıtı kullanılacak olup, Tüpraş 404 dizel yakıtının genel özellikleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek çalışacak işçiler için kurulacak şantiyede, elektrik enerjisinden faydalanılacak olup, ısınma amaçlı yakıt kullanımı olmayacaktır. Tablo- 76.Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri ÖZELLİKLER Değer Deney Yöntemi Yoğunluk, 15 C (kg/l) 0,820-0,845 TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO Soğuk Filtre Tıkanma Noktası (SFTN) Yaz (oc) kış (oc) -15 Maks 5 Maks TS EN 116 Damıtma 250 C ta elde edilen (%hacim) 350 C ta elde edilen (% hacim) 65 Maks 85 Maks TS 1232 EN ISO 3405 Kükürt, Ağırlıkça (mg/kg)) TS 6838 EN ISO 8754 Karbon Kalıntısı (% 10 damıtma kalıntısında (%) 0,3 Maks TS 6148 EN ISO Vizkozite, 40 oc de (cst) 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Korozyon, Bakır Şerit 3 saat 50 0C 1 nolu şerit Maks TS 2741 EN ISO 2160 Kül, Ağırlıkça % 0,01 Maks TS 1327 EN ISO 6245 Hesaplanan Setan İndisi (hesapla) 46 Min TS 2883 EN ISO 4264 Toplam Kirlilik (mg(kg) 24 Maks TS EN Kaynak: Sahada çalışan iş makineleri için gerekli yakıt ihtiyacı yaklaşık 100 lt/h olacaktır. Buna göre; Q=50 lt/h x 0,835kg/lt = 41,75 kg/h (0,042 t/h) Tablo- 77. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) KİRLETİCİ DİESEL Karbonmonoksitler 9.7 Hidrokarbonlar 29 Azot Oksitler 36 Kükürt oksitler 6.5 Toz 18 Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları,

240 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmin değerleri: Tablo- 78. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) Parametreler Hesaplanan Emisyonlar SKHKY Ek-2 Tablo 2.1 Karbonmonoksitler :9,7kg/Tx0,042t/h=0,41 kg/h 50 kg/sa Hidrokarbonlar :29kg/Tx0,042/h=1,22 kg/h - Azot Oksitler :36kg/Tx0,042t/h=1,51 kg/h 4 kg/sa Kükürt oksitler :6,5kg/Tx0,042t/h=0,27 kg/h 6 kg/sa Toz :18 kg/tx0,042t/h=0,76 kg/h 1 kg/sa İş makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri yürürlükteki SKHKKY Ek-2 Tablo.2.1 de verilen kütlesel debi sınır değerleri ile karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda hesaplanan sınır değerler, SKHKKY Ek-2 tablo 2.1 de verilen sınır değerlerin altında kaldığından ötürü mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje sahasında çalışacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan tarih ve sayılı Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) hükümlerine uyulacaktır. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin ve nakliye araçlarının her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı kömür hazırlama ve ilave stok sahası sınırları içerisinde bulunacak sızdırmasız zemin üzerinde tesis edilecek bakım-onarım ünitesinde gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Araçlardan kaynaklanan atık yağların bertarafı için ilk önce analizi yaptırılarak kategorisi belirlenecektir. Atık Yağlar, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolanacak ve lisanslı taşıyıcı kurumlar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/ bertaraf tesislerine gönderilecektir. 200

241 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) Madde 38 c bendinde; Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinin Ek-I listesinde ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 sinde yer alan işletmeler ile ulaşım kaynakları için çevresel etki değerlendirme sürecinde planlanan işletmeler için akustik raporu hazırlayacakların 36 ncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendi ile 37 nci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde getirilen şartları sağlaması zorunlu denilmektedir. Proje konusu faaliyet, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nin Ek-I listesinde yer almakta olup, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin ( Tarih ve Sayılı Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Ek-1 listesi Madde 1 Enerji Endüstrisi 1.1. Termik ve Isı Santralleri. bent Katı Ve Sıvı Yakıtlı Tesislerden Toplam Yakma Sistemi Isıl Gücü 100 MW Veya Daha Fazla Olan Tesisler. kapsamında yer almaktadır. Bu sebeple akustik rapor hazırlanılmıştır. Projeye ait Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre hazırlanan Akustik Rapor ekte verilmiştir. (Bkz.Ek-17). İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında; arazinin hazırlanmasından başlayarak inşaat faaliyetinin bitimine dek iş makinelerinden kaynaklı gürültü oluşacaktır. Söz konusu faaliyet gündüz zaman dilimi içerisinde gerçekleştirileceğinden faaliyetten kaynaklanan çevresel gürültünün değerlendirilmesi 07:00 19:00 saatleri arasında yapılmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği nin 5. maddesine göre en yüksek maruziyet etkin değeri ise 85 dba olarak kabul edilmiştir. Buna göre bu aşamada meydana gelecek gürültü düzeyleri yönetmelikte belirlenen sınır değerin üzerinde olması halinde Tarih ve Sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün 22. maddesinde belirtildiği gibi personelin kulaklık, eldiven, gözlük, maske, baret vb. iş elbiselerini kullanmaları sağlanacak ve Madde-78 de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ayrıca çalışan personelin sürekli bu gürültüye maruz kalmaları engellenecektir. Bununla birlikte gürültü seviyesinin, hesaplanan değerlerin üzerine çıkmasını engellemek amacıyla, iş makinelerinin devamlı bakımlı tutulması sağlanacak ve gürültü konusunda Gürültü Yönetmeliği ve Tarih ve Sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır. Termik Santral Sahasına en yakın konut; santral sahasının güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 420 m mesafede sadece yazları kullanımda olan baraka tarzındaki yapıdır. 201

242 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Yapılan modelleme çalışması sonucunda inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan gürültünün, en yakın yerleşim bölgelerindeki değerleri ve Arka plan gürültü ölçüm sonuçları aşağıdaki tablolarda sunulmaktadır. Tablo- 79 Arazi Hazırlama ve İnşaat Faaliyetleri SonucuHesaplanan Gürültü Değerleri Kaynak: Akustik Rapor (Bkz.Ek-17) Tablo- 80 Arazi Hazırlama ve İnşaat faaliyetleri Arka Plan Gürültü Değerleri Kaynak: Akustik Rapor (Bkz.Ek-17) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin Ek-VIII Tablo-5 ine göre faaliyet için gündüz sınır değeri 70 dba olarak belirlenmiştir. Akustik Raporda yapılan hesaplamalara göre; oluşacak gürültü seviyesi ÇGDYY Madde 23 Tablo-5 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerlerinin (Lgündüz =70 dba) altında kalmaktadır. Bu durumda; faaliyet alanına en yakın yerleşim biriminde ve diğer yerleşim birimleri üzerinde projenin olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Tablo- 81. ÇGDYY Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri FAALİYET TÜRE (YAPIM, YIKIM, ONARIM) L GÜNDÜZ (dba) BİNA 70 YOL 75 DİĞER KAYNAKLAR 70 Yukarıda açıklanan tüm bu çevresel etkiler inşaat süresince devam edecek olup, inşaatın sona ermesi ile sona erecektir. 202

243 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacı ile Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri Proje sahasına ilişkin tapu bulunmamaktadır. Ancak; tesis edilmesi düşünülen termik santral toplam 110 parselden oluşmakta olup, tapu sicil kayıtlarında parsellerin büyük bir bölümü zeytinlik-tarla olarak tanımlanmaktadır. Proje yeri işaretlenmiş 1/5000 Ölçekli Kadastral Harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Proje sahasının genel olarak arazi kullanım şekli fundalık, orman ve kuru tarım olarak görülmektedir. Yalnızca Türkpiyale kömür sahasının bir kısmı mera özelliği taşımaktadır. Sahanın arazi kullanım kabiliyetine bakıldığında ise ruhsat sahası genel olarak tarımsal kullanıma elverişsiz olan VI.ve VII.sınıf toprakların varlığı göze çarpmaktadır. Göletler, iletim hatları ve boru hatları ise genel olarak tarıma elverişli III. sınıf topraklardan oluşmaktadır. Bununla birlikte santral sahasının bir kısmı tarımsal kullanıma elverişli I.sınıf, Evciler Kömür Sahası nın bir kısmı III. ve IV.sınıf, Evciler Kömür Sahası 2 nin bir kısmı I. ve IV.sınıf, Deniş 2 Kömür Sahası nın bir kısmı ile Türkpiyale Kömür Sahası nın bir kısmı IV.sınıf arazilerden oluşmaktadır. Göletler III. ve VI. sınıf, santrale giden By- Pass, boru ve Deşarj Hatları nın bir kısmı I. sınıf, Evciler Regülatörü genel olarak VII. Sınıf, az bir kısmı III. sınıf, su deposu ile Koloğlu göleti 2 arasındaki boru hattının bir kısmı II. sınıf topraklar üzerine yer almaktadır. Sahanın toprak özellikleri kombinasyonu incelendiğinde toprak derinliğinin cm arasında, derinlik sıralamasında sığ ve orta derin kategorilerine girdiği görülmektedir. Aynı şekilde eğimin %0-2 ile en az eğimli toprak sınıfında olduğu göze çarpmaktadır. Eğim sıralaması: A (%0-2) B (%2-6) C (%6-12) D (%12-20) E (%20-30) F(%30+) Artan Eğim Derinlik Sıralaması: Litozolik Çok Sığ(20-0 cm) Sığ(50-20cm) Orta derin(%90-50 cm) Derin(90+) Artan Derinlik Sahaya ilişkin 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ve Lejandı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Proje alanında tarım arazilerinin kesin miktarı; inşaat çalışmaları öncesinde yapılacak; harita ve kamulaştırma işlemleri sırasında belirlenecektir. Tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 Sayılı Toprak koruma ve Arazi Kullanımı kanunu kapsamında girmekte olup, ilgili kanunun 13. Maddesinde mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak; alternatif alan bulunmaması ve kurulun uygun görmesi şartıyla; kanunun (d) bendinde, Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. Hükmü yer almakta olup, Tarım arazileri kullanımı için gerekli tüm izinler inşaat çalışması başlamadan alınacaktır. 203

244 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Proje sahasında mera vasfında araziler olması halinde; 28/02/1998 Tarih Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı Mera Kanunu ve yürürlükteki Su Ürünleri Kanunu hükümlerine göre gerekli izinler inşaata başlamadan önce alınacaktır. Ayrıca; zeytinlik olan yerler için 3573 sayılı Zeytinlerin Islahı ve Yabanilerinin Aşılatıırılması ve ek 4086 Sayılı Zeytincilik Kanunu açısından ve 3 Nisan 2012 Tarih ve Sayılı Yönetmelik kapsamında yapılacak faaliyetlerin bitkilerin vegetatif ve generatif gelişimine zarar verip, vermeyeceği konusunda Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü nden görüş alınacaktır. V Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Meşcere Tipi, Kapalılığı, Orman Alanları Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler, Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Tedbirler, Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-9 da verilmiştir. Buna göre; ,13 m 2 olan proje sahasının işletme şekli Koru ve bozuk koru olup mevcut ağaç cinsleri, Çz (Kızılçam), Çk (Karaçam) ve M (Meşe) dir. Meşçere tipleri ise şu şekildedir: Çza (Kızılçam, a çağ sınıfı), Çza0 (Kızılçam, a çağ sınıfı, boşaltılmış gençleştirme alanı), Çzab3 (Kızılçam, a çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzb2 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzb3 (Kızılçam, b çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzbc2 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzbc3 (Kızılçam, b çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzc1 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 1 kapalılık), Çzc2 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), Çzc3 (Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), Çzcd1 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 1 kapalılık), Çzcd2 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), Çzcd3 (Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), Çzd1 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 1 kapalılık), ÇzÇkc2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 2 kapalılık), ÇzÇkc3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇzÇkcd2 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), ÇzÇkcd3 (Kızılçam ve Karaçam, c çağ sınıfı hakim, 3 kapalılık), ÇkÇzc3 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı, 3 kapalılık), ÇkÇzcd2 (Karaçam ve Kızılçam, c çağ sınıfı hakim, 2 kapalılık), BÇz (Bozuk Kızılçam), BÇk (Bozuk Karaçam), BM (Bozuk Meşe), OT (Ağaçsız Orman Toprağı), Z (Tarım Arazisi). ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda; Kül barajı rezervuar alanı olarak planlanan alan için orman yoğunluğunun ve verimli orman alanının fazla olmasından dolayı alternatif alan araştırılması, araştırıldı ise bu alana kül barajı yapılması zorunluluğunun açıklanması, tespit edilen alanda kül barajı tesisi yapılmasında sakınca olmadığına dair MİGEM ve DSİ den olumlu görüş alınması gerekmektedir. Kömür ocaklarının galeri yöntemi ile çalıştırılması açık ocak yöntemi ile çalışma zorunluluğunun bulunması halinde bu durumun MİGEM ya da Üniversitelerden alınacak rapor ile belgelenmesi, İnceleme ve değerlendirme raporuna konu alanda bulunan idaremizden başka firmalara izin verilmiş tesislerin (Yol, ENH, İletişim hattı vb.) proje alanı dışına taşınması gerekmektedir. Yukarıda belirtilen hususların yerine getirilmesi, zorunluluk görüşlerinin alınması nedeniyle, ÇED Yönetmeliği ve 6831 sayılı Orman Kanunu kapsamında yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda söz konusu faaliyetin ormanlar ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz etkisi bulunmamaktadır. ifadesine yer verilmiştir. Formda tahmini m 3 dikili orman envali çıkacağı ve Soma Orman İşletme Şefliği tarafından değerlendirileceği belirtilmiştir. 204

245 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Ayrıca; proje kapsamında olan Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hatları ile ilgili olarak da İzmir Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile 1/ ölçekli Meşçere Haritası temin edilmiş olup, ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 9). Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri gereği Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzeme, depo alanları dışında başka bir yere depolanmayacak, bu alanlar dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. Proje kapsamında uygun bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayırmera bitkisi v.b. bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden, eğimi ise %5 den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir. Kömür depolama ve taşıma sisteminde oluşan tozumanın bertaraf edilmesi için kömür stok sahası duşlama sistemi, kömür depolama ve taşıma sisteminin tamamı için ise toz toplama ve uzaklaştırma sisteminin kurulması planlanmaktadır. Kömür kırma işlemi tamamen kapalı olacağından toz dağılımı da engellenmiş olacaktır. Kömür Depolama sahası içinde bulunacak olan kırma ünitesinde; bunker, kırıcılar, elekler, bantlar kapalı ortam içerisine alınacak ve bu ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Depolama, taşıma ve boşaltma sistemlerinin kapalı tercih edilmesi ile kireçtaşının silolara alınması ve BGD ünitelerine taşınması esnasında büyük oranda bir tozuma oluşması beklenmemektedir. Sistemde yer alan beton ve metalik silolarda filtre toz tutucular yapılacaktır. Kireç taşı öğütücüleri tamamen kapalı sistem olarak tasarlanmış olup; kireçtaşı hazırlama sistemi BGD ünitesinin yakınında tesis edilecektir. Soma Kolin Termik Santrali nde Elektrostatik Filtre kullanılacaktır. Ayrıca; kömür ve kül döküm ve transfer noktalarında gerekli önlemler alınacak, bazı noktalarda nemlendirme işlemi uygulanırken, bazı noktalarda (basınçlı hava ile depo silolarına yapılan taşımalarda) torba filtreler kullanılacaktır. Bu filtreler, malzemenin tozunun silo dışına çıkmasına engel olacaktır. Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır. Proje tamamlandıktan sonra saha rehabilite edilecektir. İzmir Orman Genel Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda belirtilen hususlara riayet edilecektir. 205

246 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V İnşaat Faaliyetlerinin, Proje ve Yakın Çevresinde Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Materyal Üzerindeki Etkilerinin Şiddeti ve Yayılım Etkisinin Belirlenmesi, Proje konusu faaliyete ilişkin olarak; proje alanı içerisinde tabiat varlığı ve doğal sit alanı bulunup bulunmadığına ilişkin olarak; Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne görüş sorulmuştur. Bu kapsamda; proje alanının tescilli korunması gereken tabiat varlığı ya da doğal sit statülü alanların bulunmadığı tespit edilmiştir. Konu ile ilgili Manisa İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). Proje konusu faaliyete ilişkin olarak; Kömür Ocakları, Termik Santral, Kül Depolama Sahası için İzmir 2 KVKBK Müdürlüğü ne, Koloğlu-1-Koloğlu-2 Göletleri ve İsale Hattı için ise Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne görüş sorulmuştur. Konu ile ilgili müracaat dilekçeleri ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). Ancak; proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde yer altı ve yer üstünde tespit edilmiş kültür ve tabiat varlığıyla karşılaşılması durumunda en yakın müze müdürlüğüne haber verilecektir. V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, Proje kapsamında inşaat aşamasında Termik Santral de yaklaşık 900 kişi, kül depolama sahasında yaklaşık 150 kişi, hazır beton santrallerinde yaklaşık 10 kişi, Koloğlu-1 Göleti inşaatında yaklaşık 100 kişi, Koloğlu-2 Göleti inşaatında yaklaşık 150 kişi çalışması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında çalışacak toplam 1310 kişi için, sosyal ihtiyaçlarının (yemek, soyunma odası, banyo-wc vb.) karşılanacağı, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası sınırları içerisinde 1 adet, Koloğlu-1 Göleti-Koloğlu-2 Gölet saha sınırları içerisinde 1 er adet, Kül Depolama Sahası rezervuar saha sınırları içerisinde 1 adet olmak üzere toplam 4 adet prefabrik şantiye kurulması planlanmaktadır. Kurulacak prefabrik şantiyelerde paket arıtma sistemleri bulunacaktır. 206

247 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşa aşamasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklı olarak oluşacak insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her türlü inşaat çalışmasında meydana gelmesi muhtemel olaylardır. Bu bağlamda inşa aşamasında işçi sağlığı açısından yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olayların meydana gelmesi muhtemeldir. Söz konusu olayların engellenmesi amacıyla çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara iş güvenliği eğitimi verilecektir. Projenin tüm aşamalarında; 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan tüzük hükümlerine uyulacak ve olası kaza ve risklerinin en aza indirilmesi için gereken tüm önlemler alınacaktır. Proje kapsamında Bölüm VIII.1 de ayrıntıları verilen acil eylem planına uyulacak olup, gerekli tedbirler inşaat çalışmaları başlamadan alınacaktır. V Proje Kapsamında Yapılacak Bütün Tesis İçi ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik (Araç) Yükünün ve Etkilerinin Değerlendirilmesi (Bağlantı Yolu veya Mevcut Yollarda Genişletme Yapılıp, Yapılmayacağı, Yapılacak ise Kim Tarafından Yapılacağı Hakkında Bilgi Verilmeli ve İlgili Karayolları Bölge Müdürlüğü nün Görüşü Alınmalıdır). Yapımı planlanan Soma Kolin Termik Santralinin güney batı istikametinden ve kuşuçuşu yaklaşık 1000 m mesafeden demiryolu, 2000 m mesafeden ise Akhisar Bergama karayolu (D-240) geçmektedir. Proje sahasına; Akhisar-Bergama karayolundan ayrılan Yırca Köyü yolu ile ulaşım mümkündür. Proje yeri işaretli karayolu haritası ile uydu görüntüsü aşağıdaki şekillerde görülmektedir. Proje kapsamda; karayoluna bağlantı yolu yapılması söz konusu değildir. Ancak; karayoluna bağlantı yapılması durumunda geçiş yolu izin belgesi için Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü ne başvurulacak olup, projesi de onaylattırılacaktır. 207

248 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Tablo-82 Proje Yeri İşaretli Uydu Haritası Santral Sahası Mevcut Soma Termik Santrali Demiryolu D-240 Akhisar-Bergama Karayolu Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen ve aşağıdaki şekilde verilen 2011 yılı trafik hacim haritasında da görüldüğü üzere Akhisar-Bergama Karayolu trafik hacmi toplam da 6252 dir. Otomobil : taşıt/gün Orta Yüklü Ticari Taşıt : 508 taşıt/gün Otobüs : 89 taşıt/gün Kamyon : 657taşıt/gün Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork : 366 taşıt/gün Toplam : taşıt/gün olarak verilmiştir. 208

249 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 57 Proje Yerini Gösterir Karayolları Trafik Hacim Haritası, 2011 Söz konusu faaliyetin inşaat aşamasında kullanılacak iş makineleri karayolu üzerinden çalışma alanına getirilecek ve iş bitimine kadar trafiğe çıkmayacaktır yılı trafik hacim haritasından da görüleceği üzere; toplam taşıt hacmi taşıt/gün olup, inşa aşamasında çalışacak ekipmanlarla (termik santral, kömür ocakları, kül depolama sahası, göletler dahil ortalama 100 araç) toplam taşıt/gün olacaktır. Buna göre; toplam taşıt hacmi % 1,5 artmıştır. Bu durumda % 1,5 lik artış miktarının; mevcut trafik yüküne etkisi fazla miktarda olmayacaktır. İnşaat çalışmaları esnasında bölgede mevcut trafik yükünde projeden kaynaklı, geçici artış olacak olup, inşaat işlerinin tamamlanması ile trafik yükü artışı azalacaktır. Proje kapsamında işletme aşamasında günde yaklaşık 25 aracın (20 araç işletme sırasında 5 araç da özel araç olmak üzere) mevcut karayolunu kullanacağı öngörülmektedir. Bu durumda; işletme aşamasında çalışacak ekipmanlarla toplam taşıt/gün olacaktır. Buna göre; toplam taşıt hacmi % 0,39 artmıştır. Bu durumda % 0,39 luk artış miktarının; mevcut trafik yüküne etkisi fazla miktarda olmayacaktır. Proje konusu faaliyete ilişkin olarak; Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü ne görüş sorulmuştur (Bkz.Ek-6). Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü tarafından verilen görüşte; tesis ve ocak sahalarının kurumun ağında bulunan yollara cephe teşkil etmediği tespit edilmiştir. Ancak; işletme ruhsat sahası, Bergama-Soma-Akhisar Yolu ile Soma Çevre Yolunun kamulaştırma koridorunu kestiği, tesis alanının; İzmir-İstanbul Otoyolunun kamulaştırma koridoru içerisinde kaldığı, söz konusu proje ile ilgili olarak Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü Görüşünün alınması gerektiği söylenmiştir. 209

250 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Bu kapsamda; Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürülüğü ne görüş sorulmuştur (Bkz.Ek-6). Söz konusu görüşte; Karayolları Genel Müdürlüğü nce yap-işlet-devret modeli ile ihalesi yapılan Gebze- Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve Bağlantı Yolları Dahil) otoyolu işinde çalışmalar devam etmektedir. Proje sahasının içerisinde bulunduğu Ruhsat sahası; yıllarında ön projeleri, yıllarında da uygulama projeleri hazırlanarak Karayolları Genel Müdürlüğü nce onaylanan Gebze-Orhangazi-İzmir otoyolunun içinden geçmektedir. Ayrıca; santral sahası olarak belirlenen alanın bir kısmı otoyolunun kamulaştırma sınırları içerisinde kalmaktadır. Yapılacak olan her türlü plan, proje, yapım v.b. çalışmalarda otoyolunun kamulaştırma sınırı ile otoyolunun yapımı amaçlı olarak belirlenen ocak sahaları dikkate alınacak ve korunacaktır. Ruhsat sahaları içerisindeki ocak sahaları; ilgili kanunlar, yönetmelikler ve mevzuatlar gereğince otoyolunun kamulaştırma sınırına minimum 300 m mesafede planlanacaktır. Bu itibarla; Soma Kolin Termik Santrali otoyolunun kamulaştırma sınırları dışına çıkartılmıştır. Termik santralin kamulaştırma sınırları dışına çıkarıldığını gösterir harita ektedir (Bkz.Ek-7). Ayrıca; Ruhsat sahası içerisinde planalanan kömür ocakları; otoyolu kamulaştırma sınırı dışında kalmaktadır (Bkz.Ek-7). Proje kapsamında; santral sahası v.b. tesisler için 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve bu kanuna istinaden Karayolları ile ilgili olarak çıkarılan tüm kanun, yönetmelikler v.b. mevzuatlara uyulacaktır. Ayrıca; anılan kesimlerden otoyoluna herhangi bir giriş-çıkış talebinde bulunulmayacak ve otoyolunun trafik güvenliğini tehlikeye düşürebilecek olası toz, pis koku, v.b. kirliliklere karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır. Ruhsat sahası içerisinde ilave tesis veya ocak ihtiyacı olması durumunda ise olası sorunlarla karşı karşıya kalınmaması için uygun görüş için Karayolları Genel Müdürlüğü Kamu Özel Sektör Ortaklığı Bölge Müdürlüğü ile yazışma yapılacaktır. Yine ayrıca; ruhsatlı saha içerisinde bahse konu idarenin Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesi kapsamında yol, inşaat ve emniyet sahası, depo sahası, şantiye sahası, stok sahası, malzeme ocak sahası v.b. ihtiyaçları olduğu takdirde hiçbir yasal hak iddia etmeden bahse konu idareye gerekli izinler verilecektir. İnşaat ve işletme aşamasında taşıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, tarih ve sayılı R. G. de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı Taşıma Kanunu, tarih ve sayılı (son değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) Karayolu Taşıma Yönetmeliği, tarih ve sayılı (son değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Ayrıca 15 Mayıs 1997 tarih ve sayılı (son değişiklik 6 Ocak 1998 tarih ve sayılı R.G.) Resmi Gazete de yayımlanmış olan Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve Karayolu Kamulaştırma Sınırı çekme paylarına uyulacaktır. 210

251 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında; Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında yönetmelik hükümlerine uyulacak olup, bu tür taşımalar için Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü nün görüşleri doğrultusunda koordineli çalışılacaktır. Proje kapsamında malzemelerin taşınması sırasında karayollarına zarar verilmeyecek olup, zarar verilmesi durumunda zarar Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde proje sahibi firma tarafından karşılanacaktır. İnşaat aşamasında karayoluna hafriyat, dolgu malzemesi v.b. malzemelerin dökülmesi engellenecektir. İnşaat ve işletme aşamalarında yola giriş ve çıkışlarda trafik güvenliği açısından her türlü önlem Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü nün görüşleri doğrultusunda proje sahibi firma tarafından karşılanacaktır. V Arazi ve İnşaat Çalışmalarının Projenin Mevcut Deniz Trafiğine Etkisi ve Alınacak Önlemler, Proje konusu faaliyetin tamamı karada gerçekleştirilecek olup, deniz tarafında herhangi bir yapılaşma durumu söz konusu değildir. Faaliyet alanı; Ege Denizi ne kuşuçuşu yaklaşık 80 km mesafede, Marmara Denizi ne ise kuşuçuşu yaklaşık 250 km mesafede yer almaktadır. Bu kapsamda projenin mevcut deniz trafiğine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. V Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri v.b) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri v.b. Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında; yapıların temelleri için kazı işlemi yapılacaktır. Kazı işlemlerinde toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacak olup, bu toprak geçici olarak ilgili yönetmeliklerde verilen standartlara göre depolanarak inşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra peyzaj amaçlı olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak dışında alınacak hafriyat, dolgu ve arazi tesviye işlemlerinde kullanılacak, arta kalan kısım ise yine çevre düzenleme ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Peyzaj çalışmaları kapsamında yapılacak olan bitkilendirme çalışmalarında alanda doğal olarak yetişebilen, peyzaja uygun, yaygın bitkiler kullanılacaktır. Bölgede tespit edilen bitki türleri Ekosistem Değerlendirme Raporu nda verilmiştir (Bkz.Ek-20). Faaliyet sahasında yapılacak ağaçlandırma çalışmaları sırasında ise Soma Orman İşletme Şefliği ile koordineli çalışılacaktır. V Karasal ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Tedbirler (Tüm Ünitelerin İnşaatına İlişkin Faaliyetlerden Kaynaklanacak Etkiler, Soğutma Suyu İsale Hattı Dahil), Karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler ile ilgili detaylı bilgi Bölüm IV.2.10 da verilmiştir. V Diğer faaliyetler Bu başlık altında değerlendirilecek başkaca bir husus bulunmamaktadır. 211

252 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 B-V.2. Termik Santral, Kül Depolama Alanı, İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Her Bir Ünitenin Ayrıntılı Proses Akım Şeması, Temel Proses Parametreleri, Prosesin Açıklanması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Kullanılacak Makinelerin Araçların, Aletlerin ve Teçhizatın Özellikleri Ve Miktarları, Proje konusu faaliyet; Manisa İli, Soma İlçesi sınırlarında tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Soma Kolin Termik Santrali Projesi işini kapsamaktadır. Soma Kolin Termik Santrali Projesi; Kül Depolama Sahası, Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası, Kömür Ocakları, Hazır Beton Santralleri, Koloğlu-1 ile Koloğlu-2 Gölet ve İsale Hatları Projelerini kapsamaktadır. Bu itibarla; her bir proje için aşağıda detaylı olarak açıklama yapılmıştır. Termik Santral Kömüre dayalı termik santrallerdeki ana işlem; kömürde var olan termal potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Termik Santral ana üniteler ve yardımcı üniteler olmak üzere iki ayrı başlık altında incelenmiştir. 1. Ana Üniteler a. Dolaşımlı akışkan yataklı kazan (3 adet-fanları ve tüm teçhizatı dahil) b. Buhar Türbini (1 adet) c. Jeneratör (3 adet) 2. Yardımcı Üniteler a. Yakıt Depolama, Hazırlama ve Besleme Sistemi b. Su Hazırlama ve Arıtma Sistemi c. Kireçtaşı Depolama ve İşleme Sistemi Techizatı d. Muhtelif Depolama Tankları e. Yardımcı Yakıt Ünitesi (Pompalar, Yangın Sistemi, Yağ Tankı) f. Soğutma Kulesi ve Boru Bağlantısı g. İdari Bina, Yemekhane, Güvenlik Kulubesi, Atölye, Ambar h. Şalt Sahası, Güç Trafoları, i. Depolama ve Aktarma Sistemi Dahil Kül Sistemi j. Kontrol Odası ve Kontrol Techizatı 212

253 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Üretim Yöntemi ve Teknolojisi Akışkan Yatak Prosesi Bir kolon içinde yığılı durumda bulunan taneciklerin teşkil ettiği yatak bölgesine alttan düşük bir hızla hava verilmeye başlandığında, hava; parçacıklar üzerinde fazla kuvvet uygulayamaz ve parçacıklar arasından kendine boşluklar bularak yukarı hareket eder. Bu durum parçacıkların hareket etmediği sabit yatak konumudur. Akış hızı arttırıldıkça, hava, parçacıklara daha fazla kuvvet uygulayarak, parçacıkların arasındaki yerçekiminden kaynaklanan kuvvetleri azaltır. Hız daha da arttırıldığında, parçacıkların üzerindeki kaldırma kuvveti yerçekimini dengeleyerek, yukarı doğru akan havanın içinde parçacıkların asılı kalmalarını sağlar. Artık, yatağı oluşturan parçacıklar akışkan özellikleri sergilemeye başlamıştır ve bu durum minimum akışkanlaşma koşulu, bunu sağlayan gaz hızı da minimum akışkanlaşma hızıdır. Yatak bölgesinin kapladığı hacmi fazla değiştirmeyen bu konumda hız daha da arttırılırsa, yatak içinde hava kabarcıkları oluştuğu ve kabarcıkların yatağı, suyun kaynamasına benzer bir şekilde terk ettikleri görülür. Kabarcıklı akışkan yatak olarak adlandırılan bu sistemlerde, gaz-katı karışımının kapladığı hacmin sabit yatak konumuna göre belirgin şekilde artmasına rağmen, yatak bölgesi ile üzerinde bulunan serbest bölge arasında halen kolaylıkla ayırım yapılabilmekte ve gözle görülür bir yatak yüzeyi bulunmaktadır. Hava akışının daha da hızlandırılması durumunda, kabarcıklar daha da büyüyecek ve birleşerek yatakta daha büyük boşluklar oluşturacaktır. Türbülanslı akışkan yatak olarak adlandırılan bu durumda, katılar yüksek katı derişimine sahip, birbirine bağlı gruplar halinde bulunurlar. Eğer gaz akışı ile hareket eden katılar, havadan ayrıştırılarak yatağa geri döndürülürse, parçacıklar bir döngüde dolaşmaya başlayacaklardır. Dolaşımlı akışkan yatak olarak tanımlanan bu tür sistemlerde, altta bulunan yoğun yataktan daha yukarıda bulunan seyreltik bölgeye doğru katı derişimi gittikçe düşse de, kabarcıklı sistemlerin aksine, iki bölge arasında belirgin bir geçiş bulunmamaktadır. Geri döndürülen katıların ağırlığı sistemden akan havanın ağırlığının yüzlerce katı olabilirken, bu durum, yataktaki katıların ağırlığının yarattığı basınç farkının artmasına sebep olur. Yanma odasındaki basınç farkı hava akışı ile değişmekte olup, minimum akışkanlaşma hızına ulaşılana dek hızın artmasıyla artar. Bu noktada katılar havada asılı kaldığı için karşılaşılan direnç sadece yataktaki katıların ağırlığına bağlıdır. Dolayısıyla katıların sistem dışına taşınmasına sebep olacak hıza erişilene kadar basınç farkı sabit kalacaktır ve bu noktadan sonra sistemden katıların kaçmasıyla toplam ağırlık düştüğü için basınç farkı azalacaktır. Bahsedilen akışkan yataklı teknolojilerinden günümüzde kabarcıklı ve dolaşımlı olanları kullanılmaktadır. Aşağıdaki şekilde akışkan yataklı sistemler görülmektedir. 213

254 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 58 Sabit Yatak, Minimum Akışkanlaştırma Konumu, Kabarcıklı Ve Dolaşımlı Akışkan Yatak Akışkan Yatakta Yakma ve Diğer Teknolojiler Bütün yakma teknolojileri, bir şekilde yakıt ve havanın karışmasını sağlayarak, yakıtın yapısındaki termal enerjinin kullanılabilir enerjiye çevrilmesini sağlamaktadır. Akışkan yataklı kazanlar, katı yakıt, özellikle de kömür yakma işleminde kullanıldığı için kömür yakma teknolojileri ile karşılaştırılması uygun olacaktır. Pulverize kömür teknolojisi, mikron boyutunda kömürün yüksek sıcaklıkta yakılmasını gerektirir. Kömür parçacıklarının yanma odasına geniş ölçüde yayıldığı bu sistemlerde, brülörlerin bulunduğu bölgede sıcaklık C ye kadar ulaşır. Parçacıkların boyutu çok küçük olduğundan, kazan içinde kalma süreleri yanma gazlarınınkine çok yakındır. Izgaralı kazanlarda ise parçacık boyutu pulverize kazanlara göre epeyce yüksektir (25 30 mm). Kömür parçacıkları hareketli ızgaranın üstünde havanın ve yanma gazlarının içinden aktığı sabit bir yatak oluşturur. Sıcaklıkların 1600 C ı aştığı bu sistemlerde yakıtın ocak içinde kaldığı süre ızgaranın hızına bağlıdır. Akışkan yatakta yakma teknolojisinde parçacık boyutu bu iki sistemdeki parçacık boyutunun ortasına düşmektedir. Genel olarak 12 mm den küçük boyuta kırılan kömür, yatak malzemesi içindeki oranları yaklaşık % 2 olacak şekilde beslenerek, yukarı doğru akan hava sayesinde akışkanlaşan yatak malzemesi içinde tutuşarak yanmaya başlar. Yatak malzemesi, yakıtın külü, SO 2 gazının tutulması için yatak bölgesine beslenen kireçtaşı, kalsiyum sülfat ve bazen de kumdan oluşmaktadır. Yataktaki katıların sıcaklığı C aralığında olurken, hava ve kömür besleme hızı ayarlanarak gereken miktarda enerjinin elde edilmesinde süreklilik sağlanır. Kömürün sistemde kalma süresinin uzun olması ve yüksek kütle transferi sayesinde akışkan yataklı yakıcılarda kömür ya da diğer katı yakıtlar, konvansiyonel yakma proseslerinden çok daha düşük sıcaklıklarda verimli olarak yakılabilir. Yakıt parçacıkları yandıkça boyutları küçülür ve havanın kaldırma kuvveti ağırlıklarını yenecek boyuta ulaştıklarında, hava tarafından taşınarak yanma odasının dışına çıkarlar. Uçucu kül diye adlandırılan bu parçacıklar çıkışta tutularak yatağa geri gönderilebilir ve bu durumda yanmasını tamamlamamış parçacıklar için yeni yanma süresi sağlanmış olur. Bu sebeplerden dolayı, akışkan yatakta kömürün karbon yanma verimi % 98 in üstünde olmaktadır. 214

255 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda kullanılan kireçtaşı boyutu daha küçük olduğu için, birim ağırlık başına kireçtaşı yüzey alanının artması, kükürt dioksit kireçtaşı reaksiyonunun da hızını arttırır. Bu durum, kömürün yapısında bulunan birim kükürt karşılığında sisteme beslenmesi gereken kireçtaşı miktarını düşürmektedir. Bir başka deyişle, Ca/S molar oranı, teorik limit olan 1 e daha yakındır ki, bu değere en çok yaklaşan akışkan yatak tipi, dolaşımlı sistemlerdir. Akışkan Yatak Teknolojisinin Avantajları Akışkan yatakta yakma teknolojisinin ilk geliştirilme sebebi olan kükürt dioksit ve azot oksit emisyonlarının düşürülmesi, yatak içine kireçtaşı ilavesi ile kükürt dioksitin tutulması ve düşük yanma sıcaklıklarında azot oksit oluşumunun azalmasıyla, ilave gaz arıtma tesisi gerektirmeden sağlanabilmiştir. Daha sonraları yapılan çalışmalar, bu teknolojinin pratikte diğer teknolojilerle değerlendirilmesi mümkün olmayan düşük kaliteli yakıtları yakabileceğini göstermiştir. Akışkan yataklı kazanların teknolojisi gereği, hem kabarcıklı hem de dolaşımlı sistemlerde yakıt bünyesindeki kükürtün çok büyük bir bölümü yatakta kireçtaşı ile reaksiyona girerek tutulmuş olduğundan, baca gazlarının kükürt içeriği düşüktür. Yatakta oluşan gazların kükürtten arındırılmış olması, düşük sıcaklıkta korozyon tehlikesini ortadan kaldırarak, kazan çıkışında baca gazı sıcaklığının diğer tip kazanlara göre daha düşük seçilebilmesini, bu da baca gazı ısısından en yüksek oranda yararlanılabilmesini sağlar. Bu durum akışkan yataklı kazanların verimini artırır. Dolaşımlı sistemlerin bir başka avantajı da kademeli hava beslemesi sayesinde yakıt kaynaklı azot oksit oluşumunun kabarcıklı sistemlere göre daha az oluşudur. Yanma için gerekli havanın tamamının alttan beslenmeyişi, yatak bölgesinde indirgeyen atmosfer oluşmasını ve yakıt bazlı azotun atmosferik azota indirgenmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla, yüksek ısıdan kaynaklanan azot oksit oluşumunun da çok düşük olduğu dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda, konvansiyonel sistemlerde bulunan herhangi ek bir tesis olmaksızın 200 mg/nm 3 den de daha az azot oksit emisyonları elde edilebilmektedir. Ayrıca, akışkan yataklı kazanlar, kaynağa göre büyük farklılıklar gösteren kömür bileşimindeki değişikliklere karşı da daha esnektir. Özellikle düşük yanma sıcaklığı ve yatak içinde gerçekleşen mükemmel katı-gaz karışımı, akışkan yataklı kazanlara bir çok avantaj sağlamaktadır. Yüksek yanma verimi ve yüksek ısı transfer katsayısı Akışkan yataklı kazanlarda mükemmel katı-gaz karışımının sağlanması ve parçacıkların yatakta kalış süresinin uzunluğu nedeniyle yüksek yanma verimi elde edilmektedir. Yanma verimi kazanı terk eden parçacıkların tutularak sisteme geri gönderilmesi ile daha da arttırılır. Bunlara ilaveten yatak içerisinde ısı transfer katsayısı çok yüksek olduğu için ısı transfer yüzey alanları ve dolayısıyla kazan boyutları konvansiyonel kazanlara göre daha küçüktür ve daha az yatırım maliyeti gerektirir. 215

256 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Yakıt Hazırlama Kolaylığı İri tane boyutu nedeniyle pulverize kömür tesislerine nazaran daha düşük yatırım maliyetine sahip yakıt hazırlama tesisleri kurulmaktadır. Özellikle yüksek küllü kömürlerde, pulverize yakıt hazırlama sistemleri sıklıkla bakım gerektirmektedir. Dolayısıyla, akışkan yataklı kazanlar için 12 mm nin altında kırılan yakıtı hazırlamak daha kolay ve ucuzdur. Yakıt Bileşimine Esneklik Yatak malzemesinin yüksek ısıl kapasitesi sayesinde, yakıtın yatağa girdiğinde anında ısınması ve parçacıklara yanma için uzun süre sağlanması, akışkan yataklı kazanlarda düşük ısıl değerli yakıtların bile rahatlıkla yakılabilmesini sağlamaktadır. Aynı sebeplerden akışkan yataklı kazanlar, kül ve kükürtçe zengin yakıtların değerlendirilmesine ve düşük kaliteli ikinci yakıtlarla beraber yakma işlemine uygundur. Ayrıca akışkan yataklı kazanlar, çok daha geniş bir yelpazedeki yakıt bileşimini yakabilecek şekilde tasarlanabilir. Yakıt bileşimine esneklik konusunda dolaşımlı akışkan yataklı kazanlar, kabarcıklı sistemlerden daha başarılıdır. Düşük NOx ve SO 2 emisyonları Kükürt dioksit, özellikle asit yağmurlarına yol açması, dolayısıyla havada ve suda asit birikimi oluşturması sebebiyle önemle üzerinde durulan emisyonlardan biridir. Yanma sırasında, yakıtın bünyesinde bulunan kükürdün oksitlenmesiyle kükürt dioksit oluşurken, akışkan yataklı kazanlarda yatak bölgesine kireçtaşı beslenerek bu kükürt dioksit tutulur. Kireçtaşı yatağa beslendiği anda sıcaklığın etkisiyle endotermik kalsinasyon reaksiyonu gerçekleşir: Kömür içindeki kükürdün yanması S + O 2 SO 2 Kireçtaşının Kalsinasyonu CaCO 3 (k) CaO (k) + CO 2 (g) Kalsiyum oksit oluştuğunda ise kükürt dioksit ve oksijen gazları ile reaksiyona girerek katı fazda kalsiyum sülfat oluşturur: Desülfürizayon Reaksiyonu CaCO 3 (k) + SO 2 (g) + 1/2 O 2 (g) CaSO4 (k) (alçıtaşı) Oluşan kükürt dioksitin katı faza geçmesiyle, yatak malzemesi ya da uçucu kül ile beraber sistem dışına taşınarak ortadan kaldırılacak katı atık haline gelir. Kalsiyum oksitten, kalsiyum sülfat oluşumunun gerçekleştiği yukarıdaki reaksiyonla ilgili olarak; kalsiyum sülfatın, akışkan yataklı kazanlara özgü düşük çalışma sıcaklıklarında ( C) kimyasal olarak kararlı olduğu için, katı fazda ve bozunmadan kazandan dışarı alınabildiği unutulmamalıdır. 216

257 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Yanma veriminin artırılmasına ilaveten, yukarıdaki reaksiyon zincirinden en yüksek kükürt tutma verimini alabilmek için, kazanı terk edip siklonda tutulan katı parçacıkların, kabarcıklı sistemlerde küçük bir kısmı, dolaşımlılarda ise çok büyük kısmı, reaksiyonların devamı için kazana geri gönderilir. Geri gönderme işlemiyle, katıların gazla teması için daha çok süre, reaksiyon için ise daha çok yüzey alanı oluşturulduğu düşünülürse, dolaşımlı akışkan yataklı kazanlar; yanma veriminde olduğu gibi kükürt tutma veriminde de kabarcıklı akışkan yataklı kazanlara göre daha üstündür. Azot oksitler, çevreyle etkileşimleri açısından kükürt oksitlerden çok daha geniş kapsamda etkileri olan gazlardır. Tüm çeşitlerinin tanımlanması için NOx formülü ile ifade edilen azot oksitlerin, asit yağmuru, yer seviyesinde ozon oluşumu, atmosferin üst seviyelerinde ozon tabakasının incelmesi, sera gazı etkisi ve fotokimyasal sis oluşumunda yer almasıyla çevre üzerinde belirgin etkileri vardır. Bu gazların yanma sonucunda oluşması için iki kaynak vardır; yakıttaki azot ve yanma için beslenen havadaki atmosferik azot. Atmosferik azotun özellikle 1200 C ve üstündeki sıcaklıklarda oksijenle reaksiyona girmesinin sonucunda oluşan ısıl-azot oksit, çok daha düşük işletme sıcaklığına sahip akışkan yataklı kazanlarda kayda değer miktarda oluşmamaktadır. Yakıt kaynaklı azot oksitlerin oluşumu ise değişik mekanizmaların beraber ilerlediği reaksiyonlarla gerçekleşir. Akışkan yataklı yakıcılarda azot oksit emisyonlarının azaltılması için kademeli hava beslemesi yapılarak, sisteme verilen havanın bir kısmı alttan, geri kalanı da yatak üstünde çeşitli noktalardan beslenir. Bu uygulama ile indirgeyen atmosfer oluşturulması azotun oksitlenerek azot oksite dönüşmesini engeller. Sonuç olarak, düşük yanma sıcaklığı ( C) sayesinde düşük miktarda ısıl NOx ve kademeli hava beslemesi sayesinde düşük yakıt kaynaklı NOx oluşumu, ve yakıcının içinde kireçtaşı ile SO 2 nin tutulması sayesinde; akışkan yataklı kazanlardan yönetmeliklerle belirlenmiş olan sınırların altında NOx ve SO 2 emisyonları elde edilir. Kullanılabilir kül Akışkan yataklı kazanlarda yakma işlemi sonucunda elde edilen kuru ve depolanabilir külün değişik kullanım alanları bulunmakta, yeni kullanım sahaları için de araştırma çalışmaları yapılmaktadır. Tarıma elverişli toprak eldesi, atık/çamur stabilizasyonu, yol yapımında taban malzemesi, atık alanlarının kapatılması gibi işlemlerde akışkan yataklı kazanların külleri kullanılabilmektedir. Kazanlara yakıt sağlayan açık maden ocaklarının geri kazanımında dolgu malzemesi olarak kullanılan bu külün, sıcak gaz üretimi için akışkan yataklı kazan bulunan çimento tesislerinde, üretime hammadde olarak aktarılmasıyla maliyetlerden tasarruf gerçekleşir. 217

258 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Soma Kolin Termik Santrali 1.Ana Üniteler a)dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisi Akışkan yataklı kazanlar, atmosferik ve basınçlı olmak üzere iki grupta sınıflandırılabilir. Atmosferik basınç civarında çalışanlar atmosferik akışkan yataklı kazan (AAYK), 5 20 atm arasında çalışanlar basınçlı akışkan yataklı kazan (BAYK) olarak adlandırılır. Bunun ardından, akışkan yataklı kazanlar akışkanlaştırma koşullarına bağlı olarak da kabarcıklı (KAYK) ve dolaşımlı (DAYK) akışkan yataklı kazanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Soma Kolin Termik Santralinde dolaşımlı akışkan yataklı kazan teknolojisi kullanılacak olup, aşağıda teknolojisi anlatılmaktadır. Dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazanlar Aşağıdaki şekilde temsili bir akım şeması verilen dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda, küçük tanecik boyutu ve yüksek gaz hızları sebebiyle yatak ve serbest bölge ayrımı belirgin bir şekilde yapılamaz. Bir başka deyişle, gaz hızları kabarcıklı sistemlerdekinin (~2m/s) 2 3 katı daha fazla olduğu için, parçacıkları rahatlıkla sürükleyerek, tanecik yoğun ve seyrek bölgeleri ayıran belirli bir yüzeyin oluşması engellenir. Bu sistemlerde, yanma havasının kademeli olarak beslenmesiyle yanmanın tüm kazan boyunca sürmesi sağlanır. En alttan giren hava miktarı toplam havanın % 60-% 75 ini oluştururken, geri kalan hava daha yukarı seviyelerden ikincil hava olarak sisteme verilir. Yanma C da gerçekleşirken, ince tanecikler (<450 mikron) 4 6 m/s yanma gazı hızıyla yakıcının dışına taşınırlar. Bu parçacıklar genelde yanma odası çıkışına yerleştirilen siklon tarafından tutularak yanma odasına geri gönderilir. Böylece dolaşım gerçekleşmiş olur. Parçacık dolaşımı, parçacıkların ısısından maksimum yararlanarak yakıcı duvarlarına verimli ısı transferini ve kazanı terk eden parçacıkların geri dönmesi ile kömüre yanma, kireçtaşına da kükürt tutması için yakıcı içinde daha uzun kalma süresini sağlamış olur. Ayrıca, geri döndürülen parçacık debisinin yanma gazı debisinden çok daha yüksek olması, yanma odası sıcaklığının stabil kalmasını sağlar. Yatağın içine yerleştirilmiş kazan boruları bulunmayan bu sistemlerde borular yanma odasının duvarlarına ve gaz yolu üzerine yerleştirilir. Kazan duvarlarındaki borular gereken ısıyı sistemden alırken, sıcaklığın da belirtilen düzeyde kalması için dengeyi sağlarlar. 218

259 SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİ (KÜL DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR HAZIRLAMA-BESLEME SİSTEMİ VE DEPOLAMA SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1, KOLOĞLU-2 Şekil- 59 Dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazana Dayalı Termik Santral Temsili Akım Şeması 219

260 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 83 Dolaşımlı Akışkan Yataklı Kazan Teknolojisi İşletme Parametreleri Parametre Değer Yatak Sıcaklığı ( O C) Hız (m/s) 4,5-9 Kömür Besleme Parçacık Büyüklüğü (mm) 1,6-10 Emici Parça Büyüklüğü (µm) Ca/S Oranı 1,5-4 SO 2 Arıtımı (%) Yanma Verimi (%) NOx Emisyonu (ppm) Kaynak: w3.gazi.edu.tr/~enyilmaz/buhar.pdf Tablo- 84 Soma Kolin Termik Santrali İşletme Parametreleri ISLAK KULEYE GÖRE Santral Unitesi Birim TRL THA TMCR BMCR Kazan Garanti Verimi kj/kwh Net Isı Sarfiyatı % 90 Türbin Isı Sarfiyatı kj/kwh Türbin Stop Valfinde Ana Buhar Parametreleri oc bar , , , ,4 Kızdırıcı Çıkışında Ana t/h Buhar Debisi Iç Ihtiyaç Tüketimi kw Kömür Tüketimi t/h 191,6 Kül Deşarjı t/h 91,6 THA : Kabuele Esas Türbin Isı Sarfiyatı (Turbine Heat Rate Acceptance) TMCR : Türbin Maksimum Sürekli Isı Sarfiyatı (Turbine Maximum Continıus Rate) TRL : Türbin Nominal Yük Isı Sarfiyatı (Turbine Rate Load) VWO : Türbin Kontrol Valfleri Tam Açık (Valve Wide Open ) Santral Genel Dizayn Kriterleri Santral Ünite Büyüklüğü ve Özellikleri TKİ ile yapılan rödavans sözleşmesi gereği, 450 MWe gücünde Santral, her biri 150 MWe gücündeki 3 ünite olarak planlanmıştır. Yanma odası dikdörtgen şeklinde olacaktır. Kazan, üstten askılı ve harici tip olacaktır. Hava şartlarından koruyan bir çatısı olacaktır. Kazan 520 t/h kapasitede, doğal sirkülasyonlu, tek domlu, tek tekrar kızdırıcılı ve yanma odalı, katı yatak külü deşarjlı, CFB (Akışkan Yataklı Kazan) olacaktır. Proje için seçilen Akışkan Yataklı Kazanın en önemli özelliklerinden birisi kireç taşı enjeksiyonunun kazanda yapılarak SO 2 gazının büyük bir bölümünün kazanda yanma sırasında temizlenebilmesidir. Kazanda SO 2 Gazı Temizleme işi iki kademede yapılacaktır. 1. Kazan kireç taşı enjeksiyonu (kömürle birlikte) vasıtası ile kazanda SO 2 temizleme, 2. İkinci SO 2 temizleme kademesi ise FGD ile baca gazı atmosfere verilmeden önce 200 mg/nm 3 ün altına düşürülecektir. 220

261 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 85 Kazan Ana Teknik Parametreleri Kızdırıcı Buhar Debisi 520 t/h Buhar Çıkış Basıncı 137,4 Bar Buhar Çıkış Sıcaklığı 540 o C Tekrar Kızdırıcı Debi 439 t/h Giriş Basıncı 26,88 bar Çıkış Basıncı-Bar 24,19 Giriş Sıcaklığı-Derece 320 o C Çıkış Sıcaklığı-Derece 540 o C Besi Suyu Economizer Giriş Sıcaklığı 247,3 o C Blöf Yüzdesi 1,0 (%) Hava Isıtıcılarında Baca Gazı Sıcaklığı 141 o C Kazan Garanti Edilen Verimi 90 (%) Her bir akışkan yataklı kazan domlu olacak ve kömür yakacaktır. Her bir kazan- ekonomizör, kızgın buhar, tekrar kızdırıcı (su püskürtme sistemleri dahil) devamlı ve fasılalı çalışan kurum üfleyicileri, blöf sistemleri, ve gerekli hava ve gaz kanallarından oluşacaktır. Her bir kazanda bir kömür ve bir kireçtaşı besleme hattı, arızalanması halinde Maksimum Devamlı Güç (Maximum Continuous Rating-MCR) şartlarını sağlayacak şekilde yedekli besleme hatları ile dizayn edilecektir. Kazan yakma ve kömür kaynatma havası primer ve sekonder hava fanları tarafından sağlanacaktır. Bu fanlar reglaj ve kesme kanatlarına sahip olacaklardır. Her bir kazanın tübular veya döner tip hava ısıtıcıları ve buharlı hava ön ısıtıcıları olacaktır. Bu ısıtıcılar soğuk erozyonunu önlemek ve kazan verimini artırmak için hava alma kanallarının başına konulacaktır. Düşük NOx emisyonları için kazana ikinci hava beslemesi yapılacaktır. Kazan sıcaklığı ısı transfer yüzeylerini ayarlayarak o C arasında tutulacaktır. Gaz akışı ile birlikte taşınan kömür, kül ve kısmen yatak malzemesi yanma odası çıkışındaki 4 siklon tarafından tutulacaktır. Bu tutulan maddeler loop seals tarafından tekrar kazana döndürülecektir. Siklon çıkışlarındaki gaz birleştirilerek kazan ikinci bölgesi olan konveksiyon geçiş bölümüne gelecektir. Kazan ikinci geçiş bölümünden sonra gaz hava ön ısıtıcıları, elektrostatik toz tutucular ve desülfürüzasyon tesisinden geçerek SKHKKY hükümlerine uygun olarak bacaya verilecektir. Baca gazı; hava ön ısıtıcıları ve FGD sisteminden geçtikten sonra 2 kanala bölünecektir. Her gaz kanalı üstünde hava ön ısıtıcıları, cebri çekme fanları, elektrostatik filtreler, CFB-FGD sistemi olacaktır. Kazan tek kanal devrede iken %70 kapasitede çalışabilecektir. Kazan FGD sistemi, cebri çekme fanları, elektrofiltreler hariç dahili kapalı tip olacaktır. Kazanın primer ve sekonder taze hava fanları ve baca gazı cebri çekme fanları %70 kapasitede olacaktır. İki tane olan döner hava ön ısıtıcıları %70 kapasitede olacaktır. 221

262 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 CFB Kazanın Ana Bölümleri. Yakıcı Teçhizatı Ekonomizer Buhar Domu ve dom iç teçhizatı Kazan Yanma Odası Siklon İkinci Geçiş Bölümü Soğuk Kızdırıcı Primer Kızdırıcı Platen Kızdırıcı İkinci Kızdırıcı Sıcak Kızdırıcı FGD Tekrar Kızdırıcı acil durum su püskürtücüleri Hava Ön Isıtıcısı Kazan Kömür Besleme Sistemi Taban Külü Soğutucusu Refraktör ve kazan izalasyon malzemesi Siklonlar Yanma odasındaki yanma sonrası kazandan gelen gazdaki katı parçacıkları kazan 2.geçişe gitmeden siklonlarda merkez kaç kuvveti ile ayrıştırılacak ve tekrar kazana döndürülecektir. Kazanda 4 tane siklon olacaktır. Siklonların dışına ısı kaçışını önlemek için siklonların içi ateş tuğlası ve izolasyon malzemesi ile kaplanacaktır. Seal Pots Siklonlarda ayrıştırılan malzemenin tekrar kazana verilebilmesi için seal pot dan geçirilecektir. Seal Pot lar kazandan siklonlara gaz kaçışını önleyecektir. Kazan Ateşleme Sistemi Kazanı ısıtmak ve kazan tutuşma sıcaklığına ulaşmak için yağ yakıcılar (mazot) kullanılacaktır. Yağ yakıcıları düşük yükte ve dizayn değerinin altındaki düşük kalorideki kömürü yakarken destek ateşleme sağlayacaktır. Yağ yakıcıları normalde kazanın %30 kapasitesine ulaşılana kadar çalışacaktır. Yağ yakıcıları düşük yükte yanma odası sıcaklığını istenilen değerde tutmayı sağlayacaktır. Yağ yakıcıları ultraviyole alev detektörleri ve gaz arındırıcı (purge sistemi) ile teçhiz edilecektir. Yağ hazırlama ve transfer sistemi tamamen otomatik olacaktır. Her bir yakıcı-alevin sönüp sönmediğini kontrol eden ultraviyole detektörlerle teçhiz edilecektir. Kızgın buhar ve tekrar kızdırılmış buhar sıcaklık ve basınçları yağ yakıcıları olmadan kömür yakıcıları ile %50-%100 yük arasında çalışmayı sağlayacaktır. Yakıcılar mazot yakacaklardır. 222

263 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Dom Domun iki tarafında bakım için man-holler bırakılacaktır. Dom iç teçhizatı kazandan gelen ısınmış besi suyunu düzgün dağılımı ve buharı ayıracak şekilde dizayn edilecektir. Ayrıca dom içindeki seperatörler besi suyu ile taşınan katı maddecikleri de ayıracaktır. Dom ve ayrıştırma teçhizatı dizaynı kızdırıcılara su ve herhangi bir madde kaçmasını önleyecek ve sadece buhar geçişine müsade edecek şekilde dizayn edilecektir. Ekonomizer Besi suyu kazana verilmeden önce belli sıcaklığa kadar ekonomizerde ısıtılacaktır. Ana Buhar ve Tekrar Kızdırıcı Buhar Sistemi. İki tane ana buhar borusu ve iki tane sıcak tekrar kızdırıcı boruları kazanın kızdırıcı ve tekrar kızdırıcı çıkış headerının iki tarafından çıkacak, kazan çıkışında birleştirilerek tek boru halinde birleştirilecek, türbine ulaşıldığında tekrar iki boruya ayrılacak, türbinin sağ ve sol stop valfine birleştirilecek ve aynı şekilde iki ayrı boruya ayrılan tekrar kızdırıcı hattı IP silindire bağlanacaktır. Türbin yüksek basınç (HP) kademesinden çıkan iki soğuk tekrar kızdırıcı hattı türbinin önünde birleştirilerek kazana gidecek ve kazana girmeden iki hatta bölünerek kazana tekrar kızdırıcısı headerına sağdan ve soldan gireceklerdir. Super Heater (kızdırıcı) Kızdırıcıda, sıcaklık kontrolü için ara su püskürtmeli sıcaklık kontrol kademeleri olacaktır. Tekrar kızdırıcı Türbin yüksek basınç kademesinden geri dönen buhar tekrar kızdırıcıda tekrar ısıtılarak türbinin orta basınç kademesine geri dönecektir. Buhar sıcaklık kontrolü Buhar sıcaklığını istenilen değerde tutmak için ara kademe su püskürtme sistemi (desuperheater), kızdırıcının ve tekrar kızdırıcının belli kademelerine yerleştirilecektir. Püskürtme suyu sıcaklığı ekonomizer girişi su sıcaklığına eşdeğer olacaktır. Hava ve Gaz Kanalları, Damperler Kazandan siklonlara giden gaz kanalı kül dönüş hatları, siklonun içi, siklonlardan ikinci geçişe giden gaz kanalları, ateş tuğlası ile kaplanarak ısı izolasyonu sağlanacaktır. 223

264 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 HP By-Pass İstasyonu Yol verme sırasında veya buharı türbine vermeden tekrar kızdırıcıya ve daha sonra da Alçak Basınç by-pass istasyonu kanalı ile kondensere vermek için yüksek basınç By-pass istasyonu olacaktır. Emniyet Valfleri: Kazanın Dom, kızdırıcı ve tekrar kızdırıcı kademeleri için emniyet valfleri sağlanacaktır. Yardımcı Buhar Sistemi Yardımcı buhar sistemi her iki ünite arasına tesis edilecek olup, sistem buharlı hava ön ısıtıcısına, ısıtma ve havalandırmaya, kimyasal sistemlere ve fuel-oil (varsa) ısıtılmasına buhar sağlayacaktır. Yol verme buharı yardımcı kazana bağlanan buhar boruları ile getirilecektir. Bir ünite devrede ve diğer ünite devreye giriyorsa, yol verme için yardımcı buhar ünite yardımcı buhar hattından sağlanacaktır. Hava ön ısıtıcılar Her bir kazan için 2 tane % 70 kapasitede hava ön ısıtıcıları sağlanacaktır. Fanlar Her bir ünitede aşağıdaki fanlar olacaktır. 2 tane primer hava fanı (her biri %70 kapasitede) 2 tane sekonder hava fanı (her biri %70 kapasitede) 2 tane cebri çekme fanı (her biri %70 kapasitede) Kurum Üfleyicileri 2.geçiş kazan bölgesinde otomatik ve elle çalıştırılabilen kurum üfleyicileri bulunacaktır. Üfleyici elemanları elle veya otomatik çalıştırıldıklarında kazan borularında biriken kurumun temizlenmesini sağlayacaklardır. Kurum üfleyicileri için gerekli buhar yüksek basınç buhar sisteminden alınacaktır. Santral Dizayn Parametreleri aşağıdaki tabloda görülmektedir. 224

265 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 86 Santral Dizayn Parametreleri Santral Parametresi İsmi birim miktar Ana Buhar Debisi t/h 520 (TMCR) Yıllık Emreamadelik % 90 Her Bir Unite Brut Çıkış Gücü MW 150 Yıllık Ortalama Termik Verim (Doğal Çekişli Islak Soğutma Kulesi) % 37,5 Elektrik İç İhtiyacı (Doğal Çekişli Islak Soğutma Kulesi) % 11 Santralin Çıkış Gücü Santralın her bir ünitesinin generatör terminallerinde çıkış gücü 150 MW, santralın toplam dizayn gücü ise 3x150=450 MW olacaktır Buhar Türbini-Jeneratör Termik santralde; buharın ısı enerjisinin mekanik enerjiye, mekanik enerjinin ise elektrik enerjisine dönüştürüldüğü sistemler; buhar türbini ve jeneratörlerdir. Kazanda yanma sonrası oluşacak kızgın buhar, türbinin yüksek basınç kademesine girer ve genleşir. Sık aralıklı olan türbin kanatlarına çarparak enerjisini rotorlara bırakır. Yüksek basınç türbininden çıkan buharın ısısı, enerjisi, kazanın kızdırıcı bölümünde tekrar yükseltilir ve alçak basınç kademesi ile entegre olan orta basınç türbinine girer, sonrasında ise yoğuşturulmak üzere alçak basınç kademesi altında yer alan kondensere gönderilir. Türbin ile aynı mekanik aksama (mile) bağlı olarak çalışan stator ve rotordan oluşan jeneratörde ise türbin kanatlarına çarparak oluşturulan mekanik enerji elektrik enerjisine dönüştürülür. Türbin Karakteristikleri yaklaşık aşağıdaki gibi olacaktır. Tablo- 87 Türbin Karakteristikleri Çıkış gücü Türbin buhar giriş debisi Maksimum buhar giriş debisi Ana valf girişinde buhar basıncı Ana valf girişinde buhar sıcaklığı Tekrar kızdırıcı buhar debisi Sıcak tekrar kızdırıcı /soğuk tekrar kızdırıcı buhar basıncı Sıcak tekrar kızdırıcı /soğuk tekrar kızdırıcı buhar sıcaklığı Projelendirilen egzost buhar basıncı Besi suyu sıcaklığı Türbin hızı 150 MW 504 t/h 540 t/h 13,24 Mpa (a) 535 o C 426 t/h 2,35/2,61 Mpa (a) 535/318 o C 14 kpa (a) 245,5 o C rpm 225

266 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kazan besi suyu ön ısıtma için 2 yüksek basınç (YB) ısıtıcısı, 1 dearatör, 4 tane alçak basınç (AB) ısıtıcısı olacaktır. Türbin, tekrar kızdırıcılı tandem compound impuls tipi makine olacaktır. 1 tane HP/IP modülü (yüksek basınç/orta basınç modülü) 1 tane tek akışlı LP türbini (Alçak basınç türbini) olacaktır. Türbin dönüş hızı rpm olacaktır. Turbogeneratör aşağıdaki aksesuarlar ile birlikte sağlanacaktır. Stop ve kontrol valfleri Türbin drenaj valfleri Türbin Yatak Pedastelleri Buhar sızdırmalık sistemi Egzost buharı su püskürtme sistemi Komple yağlama sistemi Generatör ikaz sistemi Generatör buşinleri ve buşin tipi akım trafoları Rotor döndürme aygıtı (elle ve otomatik döndürme) YB ve AB buhar by-pass sistemleri Türbin Dijital Elektrohidrolik Kontrol Sistemi Türbin Yağlama Sistemi Türbin kontrol ve aşırı hız koruma teçhizatı Türbin kontrol ve izleme teçhizatı: rotor eksen kaçması, vibrasyon ve pozisyon izleme, diferansiyel uzama izleme, aşırı hız ve valf pozisyonları izleme, metal ve buhar sıcaklıkları izleme, boşaltma diyaframları alçak vakum alarmı, yağ alarmı ve trip cihazı, düşük yağ basıncı alarmı ve tripi, türbin trust ve journal yatakların aşınmasının izlenmesi, türbin egzost sıcaklığı alarmı, x/y ekseninde vibrasyon izleme teçhizatı. LP (Alçak Basınç) Türbini egzost bırakma diyaframları Generatör hava soğutma sistemi Generatör koruma röleleri Temel ankraj civataları, temel gömülü parçalar, yatak plakaları, soleplates, shims, packers, etc. Tüm enstrümantasyon ve mahalli göstergeler Türbin stop ve kontrol valfleri hidrolik olarak kontrol ve kumanda edilecektir. Türbin yağmalama sistemi; türbin şaftınca döndürülen bir pompa, AC motor tahrikli pompa ve acil durum için DC motorlu pompadan oluşacaktır. Ayrıca rotor kaldırma pompası (jacking oil pump) sağlanacaktır. Besi suyu pompaları: 2 tane %100 nominal kapasitede elektrikli ve voith kaplinli birbirini yedekleyen besi suyu pompaları sağlanacaktır. 226

267 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Generatörler ve Yardımcıları: Generatörün nominal güç faktöründe nominal ve maksimum müsaade edilebilir gücü türbinin maksimum ve nominal gücüne uygun seçilecektir. Generatörler tristörlü şönt ikaz sistemine sahip olacaklar ve bu ikaz sistemi bütün kalıcı ve geçici yük durumlarında yeterli ikaz akımı sağlayacak şekilde dizayn edilecektir. Generatörler Generatör ana karakteristikleri aşağıdaki gibi olacaktır: Nominal Güç Nominal Gerilim Nominal Hız İkaz Soğutma : 150 MW : kv : rpm : Şönt Statik İkaz : Hava Soğutmalı Generatörler sistem arızası nedeniyle şebekeden kopmaları halinde iç ihtiyaca kalarak ±5% gerilim değişimi sınırlarında beslemeye devam edeceklerdir. Yardımcı Sistemler Bunkerler ve Besleme Hatları Kömür akışını sağlamak için bunkerler eğimli konik olarak dizayn edilecektir. Bunkerde yeterli elektrik ve mekanik güçte bunker çıkışında tabanda malzeme akışını kesmek için kayar kapı sistemi ile çalışan malzeme akışını kesme sistemi olacaktır. Malzeme akışının kesintisiz olması için malzeme besleme sistemi gravimetik beslemeden volumetrik beslemeye geçilerek sağlanmaktadır. Herhangi bir tıkanmayı önlemek için bunkerde malzeme akışını kolaylaştıran bir iç kaplama ve tıkama yapan katı maddelerin geri döndürme sistemine sahip olacaktır. Bunkerler Kömür Bunkerleri: Her bir ünite için 4 adet kömür bunkeri olacaktır. Kömür bunkerlerinin kapasitesi, kazan garanti edilen kapasitede çalışırken 16 saat yetecek şekilde olacaktır. Bunkerde çıkacak yangına karşı karbondioksit besleme sistemi olacaktır. Kireç/Kireçtaşı Bunkerleri: 2 tane kireçtaşı bunkeri, santralın 24 saat garanti edilen kapasitede çalışmasını sağlayacaktır. 227

268 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Yatak Külü Bunkeri: Yatak külü bunkeri, santralın ilk çalışmasında veya yapılan büyük bakımlardan sonra kazanda kömürü kaynatmak için gerekli kazan altı külü veya uçucu külü depolamak için tesis edilecektir. Kazana malzeme beslemesi helezon konveyörle yapılacaktır. Besleme Hatları: Besleme hatları bakım ve tamir için besledikleri teçhizattan bakım ve onarım için ayrılacak şekilde yedekli dizayn edilecektir. Fiderler saat işletme ömrüne sahip olacak şekilde dizayn ve imal edileceklerdir. Kazana Kömür ve Kireçtaşı Beslemeleri Kazana homojen bir kömür dağılımını sağlamak için kazan en az 8 ayrı yerden beslenecektir. Kömür, her bir bunkerden kazanın yüküne bağlı değişken hıza sahip 2 gravimetrik besleyici ve 2 tane volumetrik besleyici ile kazana beslenecektir. Kömür besleme sistemi % 100 yedekli olacak ve kurutulmak ve kaynatılmak üzere kazan tabanındaki sıcak küle verilecektir. Kömür besleme sistemi, kazandan katı yakıt parçalarının ve kazan gazının kaçmasını engelleyecek şekilde projelendirilecektir. Kireçtaşı/Kireç Besleme: Yeterli küçüklükte kırılmış kireçtaşı veya kireç günlük bunkerlere taşınacaktır. Kırılmış kireçtaşı bunkerlerden 4 volumetrik besleme (değişken hızda) hattı ile kömürle karıştırılarak kazana beslenecektir. Kazana kireçtaşı beslemesi kömür miktarıyla orantılı olacaktır. Kireç taşı besleme oranı baca gazındaki SO 2 miktarı ölçülerek ayarlanacaktır. Kazana kireçtaşı beslemesi % 100 yedekli olacaktır. Kömür Stok Sahası ve Kül Atma Teçhizatı Soma Kolin Termik Santrali Projesi kapsamında ana yakıt olarak yılda ton yerli kömür (linyit) kullanılacak olup, kömürün kalorifik değeri 1700 kcal/kg dır. Proje kapsamında; Deniş 2 Kömür Ocağı, Evciler Kömür Ocağı, Türkpiyale Kömür Ocağı, Kozluören Kömür Ocağı, olmak üzere toplam 4 adet ocak işletilecektir. Hammadde olarak kullanılacak kömürün özellikleri; Kuru bazda net kalorifik değeri kcal / kg, Kuru Bazda Kül % 49,39 Kuru Bazda uçucu madde % 33,42 Kuru Bazda toplam kükürt % 1,00 dir. Termik Santralde hammadde olarak kullanılacak kömüre ait analiz sonuçları ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 15). 228

269 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kömür Ocaklarından alınan kömür; termik santral sahası bitişiğinde planlanan kömür hazırlama ve ilave stok sahasında kalorifik değerine göre ayarlandıktan sonra kömür depolama sahasına konveyör hatla gelecektir. Kömür Depolama Sahası; termik santral saha sınırları içerisinde yer alacak olup, depo sahasında; kömürlerin taşınması amaçlı konveyör sistemi, kırma ünitesi, transfer sistemi, çökeltme havuzu ve makine-ekipman parkı yer alacaktır. Kömür hazırlama sisteminin görevi; kömür depolama sahasına gelecek kömürün kalorifik değerine göre ayrılması sonrasında da kömür depolama sahasına gönderilmesi ve transfer sistemi ile kırma ünitesinde istenilen ebatlara getirildikten sonra konveyör bantları aracılığı ile dolaşımlı akışkan yataklı kazanlara beslenmesi şeklindedir. Kömür depolama sahası (çökeltme havuzu dahil), Kömür Besleme Sistemi (transfer sistemi, konveyör bantı, kırma ünitesi) ve makine ekipman parkını gösterir vaziyet planı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). Kömür stok sahası ve kül atma teçhizatı aşağıdaki ana ekipmanlardan oluşacaktır: 1. Kömür stok sahasından santral kömür bunkerlerine kömür nakleden 900 ton/saat kapasitede çift konveyör bandı 2. Kamyon boşaltma istasyonu 3. Çift hat kapalı (boru tipi) kül konveyörü 4. En az 2 tane 900 ton/saat kapasiteli stok sahasında çalışan kazıcı/dökücüler 5. Primer, sekonder, tersiyer üç adet kömür kırma istasyonu 6. Çekiçli tip numune alma istasyonu 7. Bant sistemlerini besleyen elektrik şebekesi ve kontrol kumanda teçhizatı Kırıcılar: Stok sahasında kömür üç kademede kırılacaktır. 1.Kademe: Primer kırıcı kömürü mm büyüklükten 300 mm büyüklüğüne kıracaktır. 2.Kademe Kırıcı: Kömürü 300 mm den 30 mm ye kıracaktır. 3.Kademe Kırıcı: Kömürü 30 mm den 6 mm ye kıracaktır. 229

270 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Şekil- 60 Kömür Stok Sahası ve Kömür Alma Sistemi Örnek Şeması Kömür Stok Sahası ve Kömür Besleme Tesisleri: Kömür besleme tesisleri üç ana istasyondan oluşacaktır; 1. Kamyon boşaltma ve primer sıkıcı 2. İkinci kırıcı istasyonu 3. Üçüncü kırıcı istasyonu Kömür besleme ve stok sahası teçhizat aşağıdaki prensiple çalışacaktır: 1. Üç ünitenin günlük kömür ihtiyacı günde iki vardiya 16 saat çalışarak sağlanacaktır. 2. Kömür stoklama ve taşıma teçhizatının verimi en az % 80 olacaktır. 3. Tüm sistem bölümleri % 100 yedekli olacaktır. 4. Stok sahası, stok sahası makinaları, kömür nakil sistemleri % 100 yedekli seçilecektir. 5. Kömür stok ve nakil sistemi kapasitesi, en düşük ısıl değerli kömür dikkate alınarak 3 üniteye yetecek şekilde seçilecektir. Stok Sahası: Stok sahası hacmi santralın bir aylık kömür tüketimine eşdeğer olarak ton kapasitede olacaktır. Kömür kazana gönderilmeden önce kömürde homojenliği sağlamak için kömür hazırlama ve ilave stok sahasında blending (karıştırma) işlemine tabi olacaktır. Bu karıştırma işini sağlamak için en az 2 dökücü-kazıcı makine kullanılacaktır. Bu makinalar aynı zamanda stoklardan konveyör bantlarına yükleme de yapacaklardır. 230

271 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Stok hatlarından kömür alımı döner kepçeli kombine dökücü ve kazıcı makinalar ve çift yönlü bantlar vasıtası ile yapılacaktır. Stok hatlarından alınan kömür ikinci kırıcıya gelecektir. Döner kepçeli kazıcı ve dökücüler: Bant hatları ile kuplaj halinde çalışan döner kepçeli kazıcı-dökücüler 900 t/h kapasitede olacaktır ve bant hatlarına entegre çalışacaklardır. Dökücü ve kazıcılar stok hatlarına paralel raylar üzerinde çalışacaktır. Kepçe yüksekliği ayarlanabilir döner kepçeli kazıcılar stok yığınlarında kömür alma ve kömür depolama işini yapacaklardır. Kömür stok yığınları değişik kalitede kömür kesitlerinden oluşabilir. Döner kepçeli kazıcı makinalar stoktan kömür alırken gerekli homojeniteyi sağlayacaklardır. Kömür ve kireçtaşı santrala beslenmeden kırıcılarda aşağıdaki tane büyüklüğüne kadar kırılıp, öğütülecektir. Tablo- 88 Kömür ve Kireç Taşı Tane Büyüklüğü Maksimum Tane Büyüklüğü (mm) Normal Tane Büyüklüğü (mm) Kömür < Kireçtaşı < 1 0,1-0,15 Kazanaltı külü < 1 0,2-0,5 Kül Atma Sistemi: Santralde kül bunkerlerinden toplanan ve nemlendirilen küller, tamamen kapalı tip konveyörlerle (boru tip) kül stok sahasına taşınacaktır. Kül tozmayı önlemek için şartlandırıldıktan sonra toz önleme sistemi ile teçhiz edilmiş iki adet (tozu önlemek için boru konveyörleri veya üstü kapalı konveyörler olabilir) konveyör ile kül, kül bunkerine taşınacaktır. Kül bunkerinden sonra öğütülen kül, bir tanka alınarak su ile karıştırıldıktan sonra pompalarla hidrolik olarak kül depolama sahasına taşınacaktır. Taban ve uçucu kül silolarından kül boşaltma sistemi aşağıdaki yardımcı ekipmanları içerecektir. 3 adet uçucu kül silosu 2 adet silo yük boşatma noktası 2 adet taban külü silosu Konveyor bandı/ Acil durum söz konusu ise her uçucu kül yada taban külü silosunun külleri açık kamyonlara boşaltma ihtimali vardır (her silonun altında bulunan iki kamyona eş zamanlı yükleme ihtimali). Toz tutma için nemlendirme sistemi 231

272 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Yardımcı Yakıt Sistemi Yardımcı yakıt sistemi; yakıtı yanma odasına ve tutuşturuculara sağlayan sistemdir. Yardımcı yakıt, soğuk kazan aşamasından kömür verişinin başlamasına kadar kullanılır. Yardımcı yakıt olarak, doğalgaz veya kükürt yüzdesi düşük olan % 1 S içerikli light fuel oil kullanılacaktır. Düşük kükürt içerikli light fuel oil, termik santral saha sınırları içerisinde yağ depolama tankında depolanacaktır. Yardımcı yakıt sistemi; tank, fuel oil pompa odası, yangın söndürme sisteminden oluşmaktadır. Tank; seviye kontrolü, yangın algılayıcıları ve otomatik yangın söndürme gereçlerinden oluşacaktır. Baca Gazı Arıtma Tesisi Baca gazındaki SO 2, HCl ve HF gibi asit gazlarını tutmak için kuru yıkayıcı kule ve filtre sağlanacaktır. Kireçtaşı Hazırlama Sistemi Termik Santralde yakıt olarak kullanılacak kömürün kimyasal bileşiminden dolayı kazanda yanma sırasında açığa çıkan SO 2 gazları kireç taşı püskürtülmek suretiyle tutulacak ve SO 2 ; CaSO 4 olarak çökerek alçı taşını oluşturacaktır. Santralda yılda ton kireç taşı kullanımı söz konusu olacaktır. Ayrıca; tesiste kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması için desülfürizasyon sistemi de olacaktır. Stok sahasından alınan kireç kırılıp öğütülerek pnömatik yolla kireçtaşı depolarına taşınacaktır. Sistemin 3 tane değirmeni olup, kireci öğüterek 2 mm altına, nemi de %1 in altına düşürülecektir. Ham kireç öğütücü değirmenlere konveyör hatları ile taşınacaktır. Öğütülme sırasında yakıcılar kurutma için sıcak hava sağlayacaktır. Değirmenlerden çıkan kırılmış kireç vibratör eleklerde elenerek iri parçalar değirmene beslenecektir. Kuru Yıkama Sistemi: Baca gazı, hava ısıtıcısından sonra SDA (Spray dryer absorber) baca gazı kuru yıkama sistemine girecektir. Kireç eriyiği baca gazına püskürtülerek, küçük püskürtme tanecikleri baca gazından asit gazlarını emecektir. Eriyikteki suyu sıcak baca gazı buharlaştırarak, suyun içindeki katı maddeler ve uçucu kül baca gazı filtrelerinde tutulacaktır. Temizlenen gaz ID fanlarına ulaşacaktır. NOx Kontrolü: NOx kontrolü için siklon girişine amonyak enjekte edilerek kontrol edilecektir. NOx reaksiyonuna girmeyen amonyak baca gazındaki SO 2 ile reaksiyona girerek amonyum bisülfat oluşturacaktır. Torba filtre kullanılması halinde, amonyum bisülfat külün yapışma özelliklerini arttıracak ve küldeki metallerle reaksiyona girerek kül torbalarının ömrünü uzatacaktır. 232

273 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 CFB-FGD Baca Gazı Arıtma Sistemi: Kazanda 2 kademe desülfürüzasyon yapılacaktır. 1.kademe desülfürüzasyon kazana kireçtaşı tozu kömürle birlikte verilerek kazanda oluşan reaksiyon sonucu SO 2 gazı kısmen kazanda tutulacak ve külle birlikte atılacaktır. İkinci kademede ise; FGD ile baca gazı atmosfere verilmeden önce 200 mg/nm 3 ün altına düşürülecektir. CFB-FGD baca gazı arıtma sistemi aşağıdaki sistemlerden oluşmaktadır: CFB Absorber sistemi 1. Baca gazı toz filtresi 2. Absorbent sağlama sistemi 3. Malzeme rescycling sistemi 4. Proses suyu sağlama sistemi 5. Basınçlı hava sistemi 6. Elektrik enstrümantasyon ve kontrol sistemi CFB-FGD sistemin prensip şeması aşağıda verilmiştir. 233

274 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Şekil- 61 Baca Gazı SO 2 Arıtma Sistemi Şekil- 62 FGD Sistemi Tesis Akım Şeması Şemadan da görüleceği üzere baca gazı, CFB reaktörüne alttan girmekte ve kireçtaşı sütü ve sistemde dönen diğer maddelerle karışarak bir türbülans yaratmaktadır. Desülfürüzasyon absorberine su enjeksiyonu baca gazı sıcaklığını 75 C ye düşürerek (baca gazı yoğunlaşma sıcaklığından 15 C fazla) SO₂ ve Ca(OH) arasındaki iyonik reaksiyon kolayca oluşmasını sağlayacaktır. 234

275 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Reaktörün daha yukarısında CaSO₃ + ½ H₂O ve yan ürün olarak SO₃ oluşacaktır. Baca gazındaki HF ve HCl, Ca(OH)₂ ile reaksiyona girerek; CaSO₄, ½ H₂O, CaCl, Ca(OH)₂, 2H₂O oluşacaktır. Absorberda akış hızı iyi bir reaksiyon için 4-6 m/s civarında projelendirilecektir. Absorbera püskürtülen su, türbülans ve taşıyıcı olarak yüzeyi genişletecektir. Absorberda çıkış gazı sıcaklığı suyun çiğlenme noktasının 15 C üstünde projelendirilecektir. CaO+H₂O = Ca(OH)₂ Ca(OH)₂ + SO₂ = CaSO₃. ½ H₂O + ½ H₂O Ca(OH)₂ + SO₃ = CaSO₄. ½ H₂O + ½ H₂O CaSO₃. ½ H₂O + ½ O₂ = CaSO₄. ½ H₂O Ca(OH)₂ + CO₂ = CaCO₃ + H₂O 2Ca(OH)₂ + 2HCl = CaCl₂. Ca(OH)₂ - 2H₂O(>120 C) Ca(OH)₂ + 2HF = CaF₂ + 2H₂O Toz Tutma Sistemi: Toz tutma sistemi; kazandan çıkan baca gazının içinde bulunan toz parçacıklarını ayırarak, baca gazında emisyon limitlerinin altında toz bulunmasını sağlamaktır. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan uygulamalardan biri olan Eloktrostatik Filtre (ESF) sistemi kurulacaktır. Elektrofiltre tek hacimli 8 bölmeli olacak ve % 99,97 temizleme verimine sahip olacaktır. Absorbent Depolama Tankı ve Sağlama Sistemi: Tankta suyla karıştırılmış kirecin proses için gerekli miktarı SO 2 konsantrasyonu sinyali ile çalışan frekans kontrollü döner valf ile prosese verilerek ayarlanacaktır. Suyla karıştırılmış kireç silosu yarım koni şeklinde olup altında karıştırıcı plaka ve kaynatıcı hava yolu ile eriyik prosese verilmeden önce homojenleştirilecektir. Proses suyu sistemi: Proses suyu kullanılmasının ana hedefi absorberda baca gazını soğutarak desülfürüzasyon reaksiyonunu kolaylaştırmaktır. Proses suyu tankından iki yüksek basınç pompası ile (biri yedek) alınan su absorbera basılacaktır. Otomatik vanalar vasıtası ile absorber çıkışı su sıcaklığı ölçülerek basılacak su miktarı tespit edilecektir. Bu yolla, 143 C absorber giriş sıcaklığı 75 C ye düşürülecektir. 235

276 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Yan Ürün Konveyör Sistemi: Elektrofiltre altı hopperlerde kül seviyesi arttığı zaman (bu külün bir kısmı desülfürüzasyon ürünüdür) pnömatik nakil sistemi ile kül deşarj edilerek kül bunkerine taşınacaktır. Her bir elektrofiltrede 8 tane elektrofiltre altı hopper bulunacaktır. Pnömatik sistem hopperlerdeki kül seviye sinyali ile çalışacak ve kül hopperde düşük seviye ye düştüğü zaman duracaktır. Elektrofiltre altındaki 8 tane hopper külü 3 pnömatik taşıma hattı ile taşınacaktır. FGD odası için basıçlı hava sistemi proses ve enstrümantasyon için sağlanacaktır. Baca Gazı Ölçümleri: FGD girişinde aşağıdaki ölçümler yapılacaktır. SO 2 /O 2 Sıcaklık Gaz Debisi Basınç FGD çıkışı ise: SO 2 /O 2 /NOx/Toz, Sıcaklık, Debi ve basınç ölçülecektir. FGD kontrolü ünite kontrol odasından yapılabileceği gibi sistem yakınına tesis edilecek bağımsız kontrol odasından da yapılabilecektir. Kontrol sistemi; 1 işletme istasyonu, 1 mühendislik istasyonu, 2 proses kontrol istasyonundan oluşacaktır. FGD kontrolü santral DCS sistemine entegre edilebilirse kontrol odasına FGD kontrolü için ilave monitörler olacaktır. FGD çıkışında baca gazındaki SO 2 miktarı 200 mg/nm³ altına düşürülecektir. Toz tutma sistemi ve BGD ünitesinin arızalanması durumunda tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürülüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği nin aşağıda belirtilen; 236

277 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması MADDE 17 (1) Baca gazı arıtma donanımının arızası veya devre dışı kalması durumunda, 24 saat içinde normal çalışma şartlarına dönüş sağlanamazsa, işletmeci kapasiteyi düşürür ya da işletmeyi durdurur ya da tesisi düşük kirlilik yayan yakıtlar kullanarak işletir. İşletmeci her durumda yetkili mercii 48 saat içinde bilgilendirir. Hiç bir durumda 12 aylık bir süreç içinde arıtmasız çalışma süresi 120 saati geçemez. (2) Yetkili merci enerji talebinin aciliyet göstermesi veya arızanın yaşandığı tesisin yerine, kısıtlı bir süre faaliyet gösterecek olan bir başka tesisin, genel emisyonlarda bir artışa yol açacak olması hallerinde, birinci fıkrada belirtilen süreleri uzatabilir. Ancak süre uzatımları birbirini takip eden 72 saat veya bir takvim yılı içinde 240 saati geçemez. hükmüne uyulacaktır. Aşağıda örnek ESP sistemi verilmiştir. Şekil- 63 Örnek ESP Sistemi Kondenser ve Yardımcıları: Kondenser türbin egzostundan gelen tüm buharı yoğuşturacak büyüklükte olacaktır. Kondenser aynı zamanda tüm drenaj hatlarından ve by-pass sistemden gelen kazan suyunu kabul edebilecek boyut ve teknik kapasitede olacaktır. Soğutma kulesinden soğutularak dönen kondensat (kazan suyu) türbinden gelen buhara püskürtülerek yoğunlaşması sağlanacaktır. 237

278 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Soğutma kulesinden gelen soğutulmuş su kondenserde buhar üzerine yağmurlanarak yoğunlaşması ve soğutma kulesine ve soğutma kulesinden gelen soğuk su ile karışması sağlanacaktır. Kondenserde biriken suyun türbinden gelen kadarı kazana kondensat pompaları tarafından besi suyu devresine katılarak basılacaktır. Kondenserin altında hot-well ve su depolama kısmı bulunacaktır. Kondenserde vakumu sağlamak için gerekli hava çekme teçhizatı sağlanacaktır. Sistemden gelen sıcak drenajlar kondensere, flash-tankta biriktirildikten sonra verilecektir. Kondenserdeki hava, buhar/su ejektörleri veya vakum pompaları ile çekilecektir. Kondenserde su seviyesi kontrolü yapılacaktır. Hotwell den biriken kondensatı besi suyu sistemine basmak için bir tanesi yedek olmak üzere %100 kapasitede 2 tane kondensat pompası olacaktır. Kondenser: Ana kondenser sistemi tüm işletme koşullarında türbinden gelen buharı yoğunlaştıracak şekilde projelendirilecektir. Kondenser borularındaki kirlenmeyi temizlemek için lastik toplu temizleme sistemi sağlanacaktır. Kondenserdeki havayı atmak için ejektörler ve vakum kırıcı sağlanacaktır. 2 tane %100 kapasitede kondensat pompası soğutulan kazan suyunu besi suyu ön ısıtıcılarına basacaktır. Besi Suyu Sistemi 2 x %100 kapasitede, motor bağlantısı hidrolik kaplinle olan çift besi suyu pompası olacaktır. Pompalardan birisi yedek olacaktır. Besi suyu debisi 1 tane 1 x %100 kontrol valfi ve yol verme valfi sırasında kullanılan 1 x %30 kapasitede yol verme valfi olacaktır. Kondensat pompaları 2 x %100 kapasitede olacak ve kondenserden çekilen suyu LP (alçak basınç) ısıtıcıları, kül soğutucularından geçirilip ısıtıldıktan sonra besi suyu tankına verilecektir. 2 tane HP (yüksek basınç) ısıtıcısından ve HP kül soğutucularından geçen besi suyu kazana verilecektir. 238

279 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Ham Su Sağlama Sistemi Santralın ham su ihtiyacı için iki adet gölet inşa edilmesi planlanmaktadır. Koloğlu-1 Göleti; kendi havzasından gelen suları ve Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları depolamak amaçlı tasarlanmıştır. Koloğlu-2 Göleti de kuru dere görünümünde olan Döşeme Deresi üzerinde tesis edilecek ve gölet için gerekli miktardaki suyun takviyesi de Kırmızı Dere üzerinde tesis edilecek regülatör yapısı ile sağlanılacaktır. Bu kapsamda santralin ham su ihtiyacı için inşa edilecek göletlerden alınan su; kurulacak yedekli çift pompa ve çift boru hattı ile m³ kapasitede santral ham su havuzlarına taşınacaktır. Pompaların ve su hatlarının birisi yedek olacaktır. Ham su havuzunda bekletilen su, domestik su ihtiyacı, içme suyu ihtiyacı ve kazan katma suyu için önce ön arıtma işleminden geçirilecektir. Su Hazırlama ve Arıtma Sistemi Proje kapsamında tesis işletmeye geçmeden önce kazan ve soğutma suyu bir kereye mahsus olmak üzere ünitelere verilecek işletme süresince kayıp oldukça kayıp miktarlar kadar sisteme besleme yapılacaktır. Su santral sahasına borular vasıtasıyla taşındıktan sonra santral sahası içerisinde ön arıtma sisteminden geçirilecek, hazırlama ve şartlandırma yapılarak istenilen özelliklere getirildikten sonra sisteme verilecektir. Su arıtma ve hazırlama ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.3 de verilmiştir. Su arıtma ve hazırlama sistemi içinde hamsu besleme sistemi, hamsu ön arıtma sistemi, demineralizasyon ünitesi yer alacaktır. Su Dengesi Diyagramı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-18). Ham su besleme sistemi, ham su pompalarıyla m 3 'lük betonarme bir ham su havuzu içerecektir. Ham su ön arıtma sistemi; durultucu-çökeltme tankı ve pompaları, kum filtreleri, aktif karbon kolonları, dozaj pompaları çamur tankı ile diğer pompa ve tanklardan ibaret olacaktır. Demineralizasyon; suyun içinde bulunan tüm minerallerin alınması yani H 2 O (saf su) haline getirilmesi işlemidir. Bu işlem çeşitli şekillerde yapılabilir Menbran filtre RO reverse osmos, iyon degiştiriciler ile demineralizasyon. Proje kapsamında; suyun demineralizasyonu için iyon değiştirici reçine sistemi ya da ters ozmoz sistemi düşünülmektedir. 239

280 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 İyon Değiştirici Reçine Sistemi: İyon değiştirme reçineler yardımı ile yapılır. Su içerisindeki sertlik yapıcı iyonlarla reçinedeki aynı yükte bulunan iyonların yer değiştirmesi sonucu oluşan bir yumuşatma işlemidir. Bu teknikte birbirinden çok farklı iki tür iyon değiştirici reçine kullanılır. Katyonik Reçine ile sudaki (+) yüklü iyonlar alınır ve yerine Asit (HCl) içinde bulunan (H+) iyonu verilir. Anyonik Reçine ile sudaki (-) yüklü iyonlar alınır ve yerine Kostik (NaOH) içinde bulunan (OH-) iyonu verilir. Bu işlem sonunda suya yüklenmiş olan (H+) ve (OH-) iyonlar kendi aralarında birleşip H 2 O, yani SU molekülünü oluşturduklarından, sonuçta su minerallerden arınmış olur ve saf hale gelir. Demineralizasyon ünitesinde; hava üfleyicileri, besleme pompaları, ısıtıcılar, anyon ve katyon değiştiricileri, H 2 SO4 tank ve pompaları, NaOH tank ve pompaları, ölçüm cihazları ile gerekli kontrol sistemlerini içerecektir. Ters Ozmoz Sistemi: Ters ozmoz sisteminin çalışma prensibi cihaz üzerinde bulunan membranlar sayesindedir. Su membranlar üzerinde bulunan gözeneklerden, yüksek basınç altında geçmeye zorlanır. Bu işlem esnasında su molekülleri ve bazı inorganik moleküller bu gözeneklerden geçebilirken suyun içindeki maddelerin çoğu bu gözeneklerden geçemez ve konsantre su olarak dışarı atılır. Ters Ozmos Ünitesinde; basınç ölçerli yedek temizleme filtresi, geri yıkamalı yedek ultra filrasyon ve kimyasal ünite, kimyasal enjeksiyon sistemi (HCl tank ve pompaları, NaOH tank ve pompaları), ölçüm cihazları ile gerekli kontrol sistemlerini içerecektir. Soğutma Kulesi Santralde doğal sirkülasyon (hiperbolik soğutma kulesi) ıslak tip soğutma kulesi kullanılacak olup, kule; betonarme yapıda olacaktır. Islak Soğutma kulesinde: 1. Su toplama havuzu 2. Parabolik kabuk 3. Su girişi ve dağıtım sistemi 4. Su dağıtımı ve damlatma sistemi 5. Su çıkışı bağlantıları 6. Kuleden su damlacıklarının kaçışını önleyen sistem 7. By-pass filtresi 8. Donmayı önleme sistemi olacaktır. Ayrıca kimyasal dozaj sistemi olacaktır. Borular için katodik koruma sistemi olacaktır. 240

281 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Şekil- 64 Islak Soğutma Kulesi Çalışma Prensibi Şekil- 65 Islak Soğutma Kulesi Çalışma Prensibi 241

282 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Birbirini yedekleyecek şekilde % 50 kapasiteli 2 adet soğutma suyu sirkülasyon pompası olacaktır. Yardımcı soğutma suyu pompaları % 100 kapasitede 2 adet olacaktır. Soğutma kulesinden eksilen su, ham su havuzundan soğutma kulesine make-up pompaları vasıtası ile takviye edilecektir. Ayrıca kazan altı konveyörü için gerekli suyu soğutmak için 2 tane % 100 kapasiteli soğutma devresi sağlanacaktır. Kondenserle soğutma kulesi havuzu arasında 2 adet sirkülasyon pompası olacaktır. 2 tane de yardımcı soğutma suyu pompası bulunacaktır. Yardımcı soğutma suyu pompaları, yardımcı soğutma sistemleri eşanjörlerine soğuk su sağlayacaktır. 2 soğutma suyu pompasından her biri kulenin havuzu ile kondenserin yarı bölmesi arasında soğutma suyu sirkülasyonunu sağlayacaktır. Kule soğutma suyundan (ana pompa çıkışlarından alınarak) yardımcı soğutma sistemine de su alınacaktır. Soğutma suyunu temizlemek için soğutma suyu dönüş hattından belli miktar alınan su, temizlenerek kule havuzuna döndürülecektir. Soğutma suyu sirkülasyon pompalarının birinin arızalanması durumunda diğer pompa ve sistem, deşarj edilen ısıl yükün % 65 ini karşılayacak şekilde dizayn edilecektir. Soğutma kulesi doğal çekişli olacak ve yukarıdan damlacıklar halinde bırakılan su konveksiyon ve buharlaşma yolu ile soğutma sağlayacaktır. Kule suyunda oluşabilecek yabancı maddeler sürekli filtrasyon yolu ile temizlenecektir. Buharlaşma nedeni ile suda artan tuz miktarı zaman zaman yapılacak blöfle azaltılacaktır. Kuleden damlacık halinde su kaçışını, drift eliminatörler engelleyecektir. Kulede eksilen su make-up pompaları tarafından tamamlanacaktır. Hava şartlarına bağlı olarak donmayı önlemek için antifriz teçhizatı sağlanacaktır. Kule içindeki packing ve açık kanallar vasıtası ile %50 yük ile %100 yük arasında düzgün bir su dağılımı sağlanacaktır. Yardımcı soğutma sistemi: Kapalı devre soğutma sistemi, santralda soğutulması gereken yerlerdeki ısı eşanjörlerine kapalı çevrim soğutma suyu sağlayacaktır. Sistemin su/su ve hava/su eşanjörleri olacaktır. 2 tane soğutma pompası ve 1 tane de acil durum pompası olacaktır. 242

283 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Doğal çekmeli hava soğutma kulesi, kapalı çevrim yardımcı soğutma suyunun soğutulmasını sağlayacaktır. Yardımcı soğutma sistemi, santral ünitesinin durdurulması halinde de soğutma işlevine devam edecektir. Yardımcı soğutma sistemi tarafından soğutulan belli başlı yerler: Türbin Generatör Hava ön ısıtıcısı ID fan, besi suyu pompası Yardımcı kazan Kazan numune alma sistemleri vs. Yardımcı soğutma suyu sistemi kontrolü otomatik ve santralın kontrol sistemine bağlı çalışacaktır. Yardımcı pompalar, sistemin basıncı düşünce otomatik olarak devreye girecektir. Kondensat Polishing Tesisi (CPP) Her bir ünite için 2 hat tesis edilecek ve gerektiği zaman tek hat ile de çalışabilecektir. Kondensat polishing tesisi, kondensat çekme pompaları tarafından beslenecektir. CPP teçhizatı demineralize su tesisi binasına yerleştirilecektir. Kimyasal Sistemler Santral kimyasal sistemleri aşağıdaki tesislerden oluşacaktır: Su sağlama ve ön-temizleme sistemi Kazan katma suyu demineralize sistemi Kondensat, besi suyu ve kazan kimyasal katkıları Sirkülasyon suyu ve soğutma suyu kimyasal sistemi İçme suyu sistemi Sıhhı tesisat arıtma sistemi Atık su arıtma sistemi Enstrümantasyon Ve Kontrol Santralın 3 ünitesi modern, dağıtılmış kontrol sistemi (DCS) ile kontrol ve kumanda edilecektir. Her bir ünitenin ayrı kontrol odası olmak üzere birbirine bitişik 3 kontrol odasından santral kontrol ve kumanda edilecektir. Operatör kontrol ekranları bu odalarda yer alacaktır. Kazan, türbin ve yardımcı tesislerin kontrol ve kumandası DCS ile yapılacaktır. DCS nin dışındaki kontrol ve kumanda sistemleri yardımcı tesisler, PLC kontrol sistemleri ile kontrol edilebilecektir. 243

284 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Diğer kontrol ve kumanda sistemleri aşağıda listelenmiştir: Türbin Kontrol Sistemi Kömür Kırma Ve Nakil Sistemi Kireçtaşı Kırma Ve Nakil Sistemi Hava Kirliliği Kontrol Sistemi Şalt Sahası Kontrol Kumanda Sistemi Yangından Koruma Sistemi Su Tasviye Sistemi Kül Atma Ve Depolama Sistemi Kazan Suyu Numune Alma Ve Analiz Sistemi Emisyon İzleme Sistemi 380 Kv Şalt Sahası 380 kv Salt sahası 2 ana bara ve 1 transfer barası, 3 generatör, 2 hat, 2 trafo fiderinden oluşacaktır. Og/Ag Elektrik Sistemleri 380 kv - 50 HZ - 3 faz sistem ile ana generatör trafosu, yol verme trafosu ve maden trafosuna bağlanacaktır. 31,5 kv 50 HZ nötrü yüksek direnç üzerinden topraklı sistemle santralın iç ihtiyacı ve genel yardımcı tesisleri beslenecektir. 220 V DC sistem %100 yedekli olacaktır. 400/230 V emniyet barasından kesintisiz güç gerektiren fiderleri beslenecektir. 24 V DC (gerekirse) tesis edilecektir. Acil elektrik ihtiyacı dizel generatör grupları tarafından sağlanacaktır. Dizel Yakıt Santralın ihtiyacını karşılayacak güçte birbirini yedekleyebilen 2 tane dizel generatör seti olacaktır. En az 3 saat kapasiteli günlük yakıt tankına, ana yakıt tankından günlük ihtiyacı karşılayacak şekilde birbirini yedekleyen çift elektrikli pompa ile yakıt sağlanacaktır. Koloğlu-1 -Koloğlu-2 Göleti Proje konusu faaliyet ile; termik santrale soğutma suyu ve proses amaçlı su temini amaçlı iki adet gölet, bir su alma yapısı, bir pompa istasyonu, bir su deposu ve yaklaşık 25 km iletim hattı inşa edilmesi planlanmakta olup, göletlerin yapılması ile tesis için gerekli suyun depolanması ve güvenli bir şekilde sisteme verilmesi planlanmaktadır. 244

285 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 İlk depolama tesisi Dallık ve Kocataş Derelerinin birleşiminden oluşan Çevrim Deresi üzerinde 110 m talveg ve 142 m kret kotunda yer alacak olan Koloğlu 1 Göleti dir. Koloğlu 1 Göleti rezervuarı 2,8 hm 3 kapasitelidir. Koloğlu 1 Göleti Sevişler Barajı Mansabında yer almakta olup kendi havzasından gelen yıllık akımın en az 6 hm 3 olacağı öngörülmektedir. Bu tesis aynı zamanda Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları almak üzere tasarlanmıştır. Dipsavak ile Koloğlu 1 Göleti arasında döşenecek yaklaşık 1400 m uzunluğundaki basınçlı boru hattı ile dere yatağına bırakılacak sular herhangi bir terfi işlemine gerek kalmadan rezervuara aktarılabilecektir. Projede yer alan ikinci depolama tesisi; Döşeme Dere üzerinde yer alan Koloğlu 2 Göleti dir. Koloğlu 2 Göleti; 175 m talveg, 212 m kret kotunda inşa edilecek olup, depolama kapasitesi 5,2 hm 3 tür. Döşeme Dere genel olarak kuru dere görünümünde olup, yıllık akımının 1 hm 3 civarında olacağı öngörülmektedir. Kırmızı Dere üzerinde inşa edilecek regülatör yapısı ile dereden gelmekte olan su çevrilecek ve yaklaşık m uzunluğundaki iletim hattı ile Koloğlu 2 Göleti rezervuarına aktarılacaktır. Kırmızı derenin yıllık akımı 5 hm 3 civarında olup, bunun en az 3-4 hm 3 ünün Evciler Regülatörü vasıtasıyla Koloğlu 2 Göleti ne aktarılması için projelendirme yapılacaktır. Koloğlu 1 Göleti işletme su kotu Koloğlu 2 Göleti işletme su kotundan daha düşük olduğundan suyu iletebilmek için öncelikle bir terfi hattı planlanmıştır. Sevişler dipsavağından alınan su pompa istasyonu ile 260 m kotunda yer alan depoya iletilecek ve depodan basınçlı boru hattı ile Koloğlu 2 Göletine iletilecektir. Depo kotu ilk inceleme aşamasında 260 m olarak alınmış olup, iletim hattının kesinleşmesi, harita çalışmaları ve boru optimizasyon çalışmaları neticesinde kesin olarak belirlenecektir. İki gölet arasında yer alacak olan m uzunluğundaki iletim hattı ile Koloğlu 1 Göleti nden alınan sular Koloğlu 2 Göleti ne aktarılacak ve Koloğlu 1 Göleti rezervuarı, Sevişler Barajından bırakılması muhtemel debiyi alacak şekilde işletilecektir. İletim hattı üzerinde bir branşman sistemi de tasarlanacak olup, Koloğlu 1 Göleti nden alınacak suyun Koloğlu 2 Göleti ne iletilmeden doğrudan termik santrale iletilmesi de mümkün olacaktır. Bu hat 4500 m uzunluğundadır. Termik santral soğutma suyu ihtiyacı 400 l/s olarak belirlenmiş olup belirlenen bu su miktarı sisteme girdikten sonra yaklaşık 150 l/s civarında bir suyun ısınmış olarak sistemden geri döneceği hesap edilmektedir. Geri dönen sular Koloğlu 2 Göletine bir pompa istasyonu ve m uzunluğundaki boru hattı ile basılacaktır. Geri basılan su gölette soğuyacak ve tekrar kullanılabilir hale gelecektir. DSİ 2. Bölge Müdürlüğü tarafından uygun görülen Soma Kolin Termik Santrali Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-16). 245

286 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Teklif Edilen Tesisler Proje kapsamında; Çevrim Dere üzerinde Talveg kotu 110,00 m, kret kotu 142,00 m olan Koloğlu 1 Göleti, Döşeme Dere üzerinde 175 m talveg, 212 m kret kotunda Koloğlu 2 Göleti ve Kırmızı Dere üzerinde 255 m talveg kotunda, Koloğlu 2 Göletine derivasyon amaçlı, Evciler Regülatörü inşa edilecektir. Göletler ve regülatör birbirine iletim hatları vasıtasıyla birleştirilecek ve elde edilen su Termik Santral soğutma suyu olarak kullanılmak üzere santral binasına ulaştırılacaktır. Santrale giren 400 l/s debinin, 150 l/s miktarındaki kısmı sistemden dönüşte tekrar alınabilmekte olup, Koloğlu 2 Göletine geri basılarak su tasarrufu sağlanmış olacaktır. Teknik Karakteristikler Koloğlu 1 Göleti Tablo- 89 Koloğlu-1 Göleti Gövde Yapısı Tipi Kil çekirdekli kum çakıl dolgu Kret kotu 142,0 m Talveg kotu 110,0 m Talvegten yükseklik 30,00 m Temelden yükseklik 34,00 m Kret uzunluğu 200 m Memba ve mansap şevleri 1 (D) /3,00 (Y), 1 (D) /2,50 (Y) Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu Tablo- 90. Rezervuar Alanı Tipi Kil çekirdekli kum çakıl dolgu Maksimum İşletme Su Kotu 140,0 m Minimum İşletme Su Kotu 125,0 m Ölü Hacim m3 Aktif Hacim m3 Toplam Depolama Hacmi m3 Maksimum Göl Alanı m 2 Minimum Göl Alanı m 2 Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu Koloğlu 2 Göleti Tablo- 91 Koloğlu-2 Göleti Gövde Yapısı Tipi Kil çekirdekli kum çakıl dolgu Kret kotu 212,0 m Talveg kotu 175,0 m Talvegten yükseklik 37,0 m Temelden yükseklik 40,00 m Kret uzunluğu 500 m Memba ve mansap şevleri 1 (D) /3,00 (Y), 1 (D) /2,50 (Y) Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu 246

287 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 92. Rezervuar Alanı Maksimum İşletme Su Kotu 212,0 m Minimum İşletme Su Kotu 180,0 m Ölü Hacim m 3 Aktif Hacim m 3 Toplam Depolama Hacmi m 3 Maksimum Göl Alanı m 2 Minimum Göl Alanı m 2 Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu Tablo- 93. Evciler Regülatörü Tipi Dolu gövdeli regülatör Talveg kotu 259,0 m Kret kotu 260,00 m Maksimum su kotu 4,00 m Talvegten yükseklik m Kret genişliği 34,19 Dolusavak kapasitesi 34,19 m 3 /s (Q100) Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu İletim Hatları Tablo- 94. Koloğlu 1 Göleti Pompa İstasyonu ve Depo Pompa istasyonu taban kotu 115,0 m Depo taban kotu 255,0 m Depo işletme su kotu 260,0 m Cebri boru hattı uzunluğu 2400 m Pompa adeti (yedek) Çekilen debi 0,600 m 3 /s Cebri Boru Çapı 600 mm Cebri Boru Cinsi Çelik boru st-37 Cebri Boru Et Kalınlığı Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Ön Raporu Tablo- 95. Koloğlu 1 Göleti Koloğlu 2 Göleti İletim Hattı Hat Uzunluğu : 8500 m Çekilen Debi : 0,600 m3/s Boru Cinsi : HDPE 100 Basınçlı Boru Boru Çapı : 710 mm dış çap Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Tablo- 96. Koloğlu 1 Göleti Termik Santral ( Bypass Hattı ) İletim Hattı Hat Uzunluğu : 4500 m Çekilen Debi : 0,400 m3/s Boru Cinsi : HDPE 100 Basınçlı Boru Boru Çapı : 510 mm dış çap Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi 247

288 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 97. Koloğlu 2 Göleti Termik Santral İletim Hattı Hat Uzunluğu :3.000 m Çekilen Debi : 0,400 m3/s Boru Cinsi : HDPE 100 Basınçlı Boru Boru Çapı : 560 mm dış çap Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Tablo- 98. Evciler Regülatörü Koloğlu 2 Göleti Derivasyonu Hat Uzunluğu :6.250 m Çekilen Debi : 0,250 m3/s Boru Cinsi : HDPE 100 Basınçlı Boru Boru Çapı : 560 mm dış çap Eğim : % 1 Su Yüksekliği : 0,27m Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Tablo- 99. Termik Santral Koloğlu 2 Göleti Pompa İstasyonu Pompa İstasyonu Taban Kotu : 160,00 m Gölet Giriş Kotu : 215,00 m Cebri Boru Hattı Uzunluğu : 3500 m Pompa Adeti : (yedek) Çekilen Debi : 0,150 m/s Cebri Boru Çapı : 400 mm Cebri Boru Cinsi : Çelik Boru - St 37 Cebri Boru Et kalınlığı : Kaynak: Soma Termik Santral Soğutma Suyu Temin Projesi Hazır Beton Santralleri Proje kapsamında mühendislik yapılarının inşası için gerekli olan malzeme izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından tedarik edilecek olup, gerekli olan beton ihtiyacı için ise sahada geçici olarak, ticari amaçlı olmayan 2 adet 90 m 3 /sa kapasiteli hazır beton santrali kurulacaktır. Üretim Süreci Önce hazır betonun üretiminde kullanılacak, doğru seçilmiş malzemelerin (çimento, agrega, su, katkı) kalitelerini ve birbirlerine uyumunu incelemek için laboratuar deneyleri yapılır. Bu deneylerden geçen malzemelerde zamanla olumsuz değişikliklerin meydana gelmesinin önlenmesi için sürekli kalite denetimi yapılmaktadır. Hazır betonun üretim süreci, santral operatörünün üretilecek betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesiyle başlar. İlk komuttan sonra, ayrı bölmelerde stoklanmış bulunan agrega, çimento ve su aynı anda tartılır. Daha sonra tartılmış agrega bantla taşınarak mikser kazanına aktarılır. Bu sırada çimento, su ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana aktarılır ve karıştırılır. 248

289 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Bir harman betonun hacmi santralden santrale değişmekle birlikte, genellikle 1-3 m 3 tür. Tesiste karışma süresi de harman hacmiyle orantılı olarak standartlar tarafından belirlenmiştir. TS Beton-Hazır Beton Standardı na göre, 1 m 3 ve altındaki harmanlar için karıştırma süresi en az 45 saniye, ek her 0,5 m 3 için ek 15 saniyedir. Yaş karışım türü üretimde taşıma sırasında, mikser içinde de karışım olduğu dikkate alınarak, bu süre yarıya kadar azaltılabilir. Yeterince karıştırılmış olan harman, transmiksere boşaltılır, dolum tamamlanıncaya kadar aynı işlem devam eder. Beton tesislerinde üretilen dolgu malzemesinin çalışma alanına taşınabilmesi ve kullanılabilmesi için yaklaşık 2 adet transmikser kullanılması planlanmaktadır. Beton Santralindeki Çöktürme Havuzu Beton Üretim Tesislerinde, mikserlerin yıkanması gibi işlemler sonucu ortaya çıkan atıksulardaki askıda kalan madde konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Mikser araçlarının dışının ve tozlanmış sahaların yıkanması sonucunda atık sular oluşmasını önlemek için atık suların ve agreganın geri kazanılması için tesiste Çöktürme Havuzu kurularak geri kazanma işlemi uygulanacaktır. Yıkama tamburundan, tesisisin muhtelif yerlerinden ve transmikserlerin dışının yıkanmasından çıkan atık sular çöktürme havuzunda kademeli bölmelerden geçirilip çamuru çöktürüldükten sonra elde edilen su, üretimde transmikserlerin yıkanmasında ve diğer işlerde (sulama v.b amaçlı) kullanılacaktır. Havuzdan alınan çamur (çimento-su) ise çöktürme havuzunda dibe çöktükten sonra dolgu malzemesi olarak kullanılması planlanmaktadır. Kullanılmayacak durumda olan malzeme ise kazı fazlası malzeme sahasına götürülecek olup, buradan da periyodik olarak alınarak, naylon torbalara konulmak suretiyle evsel nitelikli katı atıklar ile birlikte işlem görecektir. Beton santraline ilişkin iş akım şeması aşağıda görülmektedir. Şekil- 66. Beton Santrali İş Akım Şeması 249

290 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Beton Santrali ile ilgili olarak; faaliyet; yürürlükteki Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 4. Mineral, İnşaat Malzemeleri Endüstrisi bend 4.6. Üretim kapasitesi 10 m 3 /saat ve üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırıldıkları yerler dahil kapsamında bulunmaktadır. Bu sebeple; Ek-2 faaliyeti izin belgesi başvurusunda bulunulacaktır. Kömür Ocakları Proje kapsamında termik santralde yakıt olarak kullanılacak olan kömür; TKİ uhdesinde olan ve Rodövans sözleşmesi yapılan İR: Ruhsat saha sınırları içerisinde işletilecek olan Deniş-2, Türkpiyale, Kozluören ve Evciler Ocaklarından sağlanılacaktır. Deniş-II sahasındaki kömür rezervi termik santralın tam kapasitede yaklaşık 18 yıl kömür ihtiyacını karşılayabilecektir. Kömür üretim maliyetinin düşük olduğu bu işletmeden yaklaşık 18 yıl tam kapasitede kömür üretimi yapıldıktan sonra yılları arasında ise diğer üç sektörden de (Evciler, Kozluören ve Türkpiyale) kömür üretimi yapılarak hem maliyet dengesinin sağlanması hem de termik santrale verilecek kömür miktar ve özelliklerinde stabilite yaratılacaktır. Dolayısıyla, Deniş-II kömür rezervi bitmeden 5 yıl öncesinde Evciler sahasında yeraltı hazırlık çalışmaları tamamlanarak üretim panoları oluşturularak ve yıllarında Deniş-II ve Evciler den, yıllarında ise Evciler, Kozluören ve Türkpiyale işletmelerinden kömür üretimi yapılacak şekilde planlama yapılmıştır. Termik santral için yılda yaklaşık ton kömür kullanımı söz konusu olacaktır. Bu ocaklarda; Evciler Kömür sahasında kapalı işletme, diğerlerinde ise açık işletme yöntemi ile üretim gerçekleştirilecektir. Bu durumda; Deniş-II Ocağında 23 yılda toplam ton, Kozluören Ocağında 4 yılda toplam ton, Türkpiyale Ocağında 3 yılda toplam ton, Evciler Yeraltı Ocağında ise 8 yılda toplam ton kömür üretimi gerçekleştirilecektir. Bu durumda; 26 yılda toplam ton kömür üretimi söz konusu olacaktır. Kömür Ocaklarına ilişkin detaylı bilgi Bölüm V.2.6 da verilmektedir. 250

291 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.2. Proje Ünitelerinde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Pazarlanacakları, Üretilecek Hizmetlerin Nerelere, Nasıl ve Ne Kadar Nüfusa ve/veya Alana Sunulacağı, Yapımı planlanan faaliyet ile; Rodövans sözleşmesi kapsamında işletilecek olan kömür ocaklarından elde edilecek yıllık ton yerli kömürden elektrik enerjisi üretimi amaçlı toplam 1.198,4 MWt ısıl gücünde termik santral tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Termik Santralde yılda kw brüt, kw net elektrik üretimi söz konusudur. Bu kapsamda; yılda kw satılabilir elektrik enerjisi üretilmesi planlanmaktadır. Santralde üretilecek elektrik; 380 kv luk enerji iletim hattına beslenecek ve iletim ve dağıtım şebekeleri aracılığıyla kullanıma arz edilecek ve tarih ve 4628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde tamamen serbest piyasada satılarak değerlendirilecektir. Söz konusu Enerji İletim Hattı tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Söz konusu santralde elektrik üretimi için; ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra; Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlülüğe giren Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği ne göre EPDK dan gerekli lisans belgesi alınacaktır. Santralde elektrik üretimi dışında, yan ürün olarak kömürün yanması sonucu; kül ve alçıtaşı oluşacaktır. Termik Santral işletmeye geçtiğinde yılda ton taban külü, Ton uçucu kül oluşacaktır. Alçı taşı miktarı ihmal edilebilir seviyede açığa çıkacak olup, ton uçucu kül ve alçıtaşının toplamıdır. Proseste alçıtaşı ayrı bir ürün olarak oluşmadığından ötürü uçucu kül ve alçıtaşı karışımı tesis edilecek olan kül depolama sahasında tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak depolanacaktır. 251

292 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.3. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Suyun Hangi Prosesler İçin Ne Miktarlarda Kullanılacağı, Nereden, Nasıl Temin Edileceği, Suya Uygulanacak Ön İşlemler (Arıtma Birimleri İle Katma-Besleme Suyu Olarak Katılacağı Birimleri Kapsayan), Su Hazırlama Akım Şeması Proje kapsamında tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Termik Santralde soğutma sistemi ve proseste kullanım amaçlı su kullanımı söz konusudur. Bu kapsamda; iki adet gölet, bir adet su alma yapısı, bir adet pompa istasyonu, bir adet su deposu ve yaklaşık 25 km iletim hattı inşa edilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda; tesis için gerekli olan suyun depolanması ve siteme güvenli bir şekilde iletilebilmesi için, çevrim deresi üzerinde Koloğlu-1 Göleti, Döşeme Deresi üzerinde Koloğlu-2 Göleti inşa edilecektir. Koloğlu-1 Göleti; kendi havzasından gelen suları ve Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları depolamak amaçlı tasarlanmıştır. Koloğlu-2 Göleti de kuru dere görünümünde olan Döşeme Deresi üzerinde tesis edilecek ve gölet için gerekli miktardaki suyun takviyesi de Kırmızı Dere üzerinde tesis edilecek regülatör yapısı ile sağlanılacaktır. Bu kapsamda; inşa edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletlerinden temin edilen yaklaşık 400 l/s suyun termik santralde soğutma amaçlı proseste su temini amaçlı kullanılması planlanmaktadır. Termik Santrale göletlerden gelen ortalama 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) lik ham suyun ön arıtma sisteminde (ham su arıtma sistemi, demineralizasyon sistemi) bir takım kimyasal işlemlerden geçtikten sonra (140 m 3 /sa kayıpla) 980 m 3 /sa lik kısmı soğutma sistemi besleme suyu olarak, 279 m 3 /sa lik kısmı proseste kullanım amaçlı, 30 m 3 /sa lik kısmı ise diğer işlemlerde kullanılacaktır. Proses için kullanılacak ortalama 279 m 3 /sa lik suyun; 105 m 3 / sa lik kısmı soğutma sistemi yan sistemlerinde (soğutma sistemi pompa ve motorları, yıkama suları), 174 m 3 / sa lik kısmı ise kazan besleme sistemi (168 m 3 /sa), endüstriyel arıtma sistemi (5 m 3 /sa), kimyasal dozlama (1 m 3 / sa) sisteminde kullanılacaktır. Soğutma kulesine bir defaya mahsus ilk işletmeye geçildiğinde ortalama m 3 / sa lik su verilecektir. Bu su sistemde sürekli devir daim yapacaktır. Bunun dışında; sisteme her seferinde 980 m 3 /sa besleme suyu, 100 m 3 /sa yan sistemlere (pompalar, motorlar) besleme yapılacaktır. Soğutma Kulesinde toplamda m 3 /sa lik su kullanımı söz konusu olacak olup, bu suyun 3360 m 3 /sa lik kısmı sistem içerisinde vakum pompaları (90 m 3 /sa), yağ soğutucu (900 m 3 /sa), jeneratör hava soğutucu (1260 m 3 /sa) ve kapalı soğutma suyu sistemi ısı eşanjöründe (1110 m 3 /sa) kullanılacaktır. Termik santralde; proseste ve soğutma sistemlerinde kullanılacak olan 1429 m 3 /sa lik suyun; 362 m 3 /sa lik kısmı kayıp (yıkama suları, ön arıtma (ham su arıtma-demineralizasyon) kimyasal dozlamada kullanılan sular, kazan besleme suları, endüstriyel arıtma suları ve diğer sular) olup, 191 m 3 /sa lik kısmı (soğutma kulesi blöf suları) Koloğlu-2 Göleti ne deşarj edilecektir. 252

293 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Su Kullanımı Proses Soğutma Tablo- 100 Proses Suyu Miktarı ve Kullanım Amaçları Su Kullanım Amacı Kazanın buhar kaybından ve blöflerden kaynaklanan su eksiğinin tamamlanması (kazan dışındaki yan sistemler, kimyasal dozlama ve tesis içi kullanma suları da bu miktara dahildir.) Su Kullanım Miktarı (m 3 /saat) Soğutma sistemi besleme suyu 980 Yan sistemler (pompa, motor soğutma işlemleri) 100 Devir Daim Suyu (Bir defaya mahsus) Toplam Diğer İşlemler 30 BGD Kireçtaşı bulamacı (solüsyonu) hazırlanması 200 TOPLAM Soma Kolin Termik Santrali Su Balance Diyagramı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-18). Malzeme Ocakları Proje kapsamında işletilecek ocaklarda iş makinelerinin çalışma alanlarında ve kamyon ocak içi hareket güzergâhında toz oluşmasının önlenmesi için spreyleme sulama yapılacaktır. Bu amaçla günlük yaklaşık 250 m 3 su kullanılması planlanmaktadır. Kül Depolama Sahası Külün taşınması ve depolanması sırasında hafif olmaları nedeniyle oluşabilecek tozuma ve uçuşmaları önlemek amacıyla külün nemlendirilmesi söz konusudur. Bu amaçla; yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde 50 m 3 /sa lik, kuru küllerin yıkanmasında ise 5 m 3 /sa lik su kullanılması planlanmaktadır. Ham Su Besleme ve Arıtma Sistemi Santralın ham su ihtiyacı için kurulacak yedekli çift pompa ve çift boru hattı ile taşınan ortalama 1429 m 3 /sa lik suyun, m³ kapasiteli betonarme tip ham su havuzlarına taşınması planlanmaktadır. Ham su havuzunda bekletilen su, soğutma sistemi, proseste kullanımı için önce ön arıtma işleminden geçirilecektir. Ön arıtma işlemi; hamsu besleme sistemi, ham su ön arıtma sistemi, demineralizasyon sisteminden oluşmaktadır. Ham su besleme sistemi, ham su pompalarıyla m 3 'lük betonarme bir ham su havuzundan oluşacaktır. Ham su ön arıtma sistemi; havalandırma, ızgara, çökeltme, durultucu, filtrasyon üniteleri ile dozaj pompaları, diğer pompa ve tanklardan ibaret olacaktır. 253

294 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Demineralizasyon Sistemi Soma Kolin Termik Santrali nde; kazanlarda besleme suyu olarak kullanılacak suyun, kazan iç çeperlerinde korozyona neden olmaması için kullanılacak suya demineralizasyon işlemi uygulanacaktır m 3 /sa lik ham su; hamsu arıtma sisteminden sonra demineralizasyon sistemine gelecektir. Burada ham suya uygulanacak işlemler neticesinde saflaştırılan 1289 m 3 /sa lik su (140 m 3 /sa lik kayıpla) soğutma sistemine (980 m 3 /sa) ve prosese (309 m 3 /sa) beslenecektir. Demineralizasyon (deiyonizasyon); iyon değiştiriciler yardımıyla su içerisindeki minerallerin (katyon ve anyon iyonlarının) giderilmesi işlemine denilmektedir. Demineralizsayon işlemi; iyon değiştirici sistemi ile ya da ters osmoz sistemi ile yapılabilmektedir. Demineralizasyon sisteminde; katyon iyonlarının giderildiği sisteme katyon değiştirici, anyon iyonlarının giderildiği sisteme ise anyon değiştirici denilmektedir. Her iki cins reçineyi bir arada bulunduran; hem katyonik, hem de anyonik iyonların giderildiği sisteme ise karma iyon değiştirici (mixed bed) denilmektedir. Bu ünitelerde geriye kalan son iyonlar da tutularak su arıtma işlemi tamamlanmaktadır. Rejenarasyon sisteminde; reçineler anyonik ve katyonik iyon yüklerini bünyelerine aldıktan bir süre sonra doygunluk noktasına ulaşırlar. Doygunluk noktasına ulaşan reçinelerin tuttukları iyonlardan temizlenmesi işlemine rejenerasyon denilmektedir. Ters ozmoz sisteminin çalışma prensibi ise; cihaz üzerinde bulunan membranlar sayesindedir. Su membranlar üzerinde bulunan gözeneklerden, yüksek basınç altında geçmeye zorlanır. Bu işlem esnasında su molekülleri ve bazı inorganik moleküller bu gözeneklerden geçebilirken suyun içindeki maddelerin çoğu bu gözeneklerden geçemez ve konsantre su olarak dışarı atılır. Anyon-Katyon Değiştirici Demineralizasyon Sistemi ve Ters Osmos Demineralizasyon Sistemi Akım Şeması ekte verilmektedir (Bkz. Ek-18). 254

295 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.4. Soğutma Sistemine İlişkin Bilgiler, Soğutma Suyu Akım Şeması, Kullanılacak Kimyasal Maddeler ve Miktarları, Soğutma Suyunun Deşarj Edileceği Ortam, Termal Modelleme Çalışması, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Deşarj Edilecek Ortama Etkileri ve Alınacak Önlemler, Mevcut Su Kalitesine İlişkin Analiz Sonucunun Rapora Eklenmesi, Soğutma Sisteminde Aylar Bazında Giriş Çıkış Su Sıcaklık Farklarının Belirlenmesi, Soğutma kuleleri; I- Tabii Çekişli Soğutma Kuleleri a)hiperbolik tip kuleler b)atmosferik tip kuleler II- Mekanik Çekişli Soğutma Kuleleri a)karşı akımlı kuleler b)çapraz akımlı kuleler şeklinde sınıflandırılır. Soma Kolin Termik Santrali nde doğal sirkülasyonlu (hiperbolik soğutma kulesi) ıslak tip soğutma kulesi kullanılacak olup, kule; betonarme yapıda olacaktır. Tabii çekişli soğutma kulelerinden hiperbolik tip kuleler; "Baca Tipi" adı ile anılır ve bunlar çoğunlukla betonarme bazen de ahşap malzemeden yapılırlar. Hiperbolik Soğutma Kulelerinin boyutları metre çap ve metre yükseklik seviyelerine ulaşmaktadır. Bu kulelerde havanın hareketi, ısınan havanın yükselmesi prensibine dayanır. Dış hava şartlarının değişmesi bu kulelerin performansını büyük ölçüde etkiler. Dış sıcaklık düşük seviyelerde ise kule çekişi ve dolayısıyla soğutma kapasitesi artacaktır. Hava ve suyun hareketi paralel akımlı, çapraz akımlı ve ters akımlı olarak yapılabilir (Bkz.Şekil-66) Kaynak: 255

296 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Şekil- 67 Tabii Çekişli Hiperbolik Soğutma Kulesi Türbin binasında yer alan kondenser ünitesinde buharın soğutulması sırasında ısınan su, soğutma kulesine geri gönderilerek burada soğutulmakta ve tekrar kondensere geri gönderilmektedir. Kulede soğutma işlemi şu şekilde gerçekleşmektedir. Kulenin alt tarafında bir su havuzu bulunmaktadır. Bu havuzun yukarısında ise; kulenin içine doğru suyun üzerinden döküldüğü zaman parçacıklara ayıran bir sistem bulunmaktadır. Soğutma gereksinimi olan su bu sistemin üzerine çıkarılıp aşağı dökülmesi sağlandığında, kulenin boş olan alt kısımlarında gelen hava akımı (kule yapısı itibarı ile bir baca gibi çalışmakta olup, aşağıdan yukarıya doğru çok ciddi bir hava akımı vardır) ile parçacıklara ayrılan suyun mümkün olduğu kadar fazla yüzey alanının hava ile temas etmesi sağlanmakta ve su santral için yeterli olacak miktarda soğutulmaktadır. Kulenin aşağısında yer alan havuza gelen soğutulmuş su, pompalar vasıtasıyla tekrar kondensere gönderilmekte ve sistem kapalı devre olarak çalışmaktadır. Soma Kolin Termik Santrali nde; ön arıtma sisteminden gelen 1289 m 3 /sa lik suyun 980 m 3 /sa lik kısmı; soğutma sisteminde besleme suyu, 100 m 3 /sa lik kısmı ise soğutma sistemi pompa ve motorlarında, 5 m 3 /sa lik kısmı ise (tamamı kayıp kabul edilmiştir) soğutma sisteminde yıkama suları olarak kullanılacaktır. Soğutma sisteminde kapalı sistem sirküle edilecek su miktarı ise; yaklaşık olarak m³/sa olup, bu miktar sisteme sadece bir kez verilecektir. Kapalı devre soğutma suyu sistemi; soğutma kulesi ile kondenser arasında dolaşan sirkülasyon sisteminden beslenir. 256

297 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Bu durumda soğutma suyu sisteminde havuzda (forbage) m 3 /sa lik su biriktirilecektir. Bu suyun 3360 m 3 /sa lik kısmı türbin yağlama yağının soğutulmasında (900 m 3 /sa), jeneratör hava soğutucularında (1260 m 3 /sa), kapalı devre soğutma suyu ısı eşanjöründe (1110 m 3 /sa), vakum pompalarının soğutulmasında (90 m 3 /sa) kullanılacaktır. Geriye kalan m 3 /sa lik su kondenser ünitesine beslenecek olup, 103 m 3 /sa lik kısmı blöf suları olarak açığa çıkacak olup, blöf çukurlarında biriktirilecektir. Bu durumda toplam m 3 /sa lik kondenserden çıkan su ile 3360 m 3 /sa lik pompaların soğutulmasında kullanılan su; soğutma kulesine beslenecek olup, bu suyun 227 m 3 /sa lik kısmı soğutma kulesi, blöf suları olup; Koloğlu-2 Göleti ne SKKY hükümlerine uygun olarak deşarj edilecektir. Tablo- 101 Soma Kolin Termik Santrali Soğutma Sisteminde Kullanılacak Su Miktarları Üniteler Birimler Birim (m 3 /sa) Toplam Blöf suları Önlem Soğutma sistemi besleme suyu 980 kondenser Yıkama suları 5 (kayıp) Blöf çukurlarında Soğutma sistemi biriktirilecektir. pompa ve motorları Kapalı Sistem Sirküle Edecek Su Kapalı çevrim sirküle edecek su Vakum pompaları 90 soğutma suyu Koloğulu-2 Yağ soğutma suyu 900 Göletine SKKY Soğutma sistemi m Isı eşanjörü hükümlerine göre 1110 soğutma suyu deşarj edilecektir. jeneratör soğutma amaçlı soğutma 1260 suyu Tablo-102 Soma Kolin Termik Santrali nde Kullanılacak Kimyasal Maddeler Ana Sistem Yardımcı Sistem Kimyasal Dozlama Su Arıtma Sistemi Demineraslizasyon Sistemi_RO Demineralizsayon Sistemi_MBD NaOCl (12%) SBS (30%) İnhibitör Skalası 257 NaOH (50%) 37.5 kg/gün (Sürekli) 7.2 kg/gün (Sürekli) 64.8 kg/gün (Sürekli) 0.1 kg/gün (kesintili) HCl (35%) 0.2 kg/gün (kesintili) HCl (35%) 600 kg/gün (1kez/7günde ) NaOH (50%) 420 kg/gün (1kez/7günde ) HCl (35%) 353 kg/gün (Sürekli) NaOH (50%) 313 kg/gün (Sürekli) Atıksu Arıtma Sistemi Koagülant (7%) 139 kg/gün (Sürekli) A-Polimer (0.2%) 800 kg/gün (Sürekli) C-Polimer (0.2%) 67 kg/gün (1kez/gün) O 2 Tutucu 10.5 l/saat Su Besleme Sistemi Amonyak 17.4 l/saat Kimyasal Dozlama Sistemi Fosfat 6.9 l/saat Soğutma Kulesi NaOCl (12%) kg/gün İnhibitör Skalası kg/gün SNCR(DeNOx) üre ton/yıl RO : Reverse Osmoz/Ters Ozmoz MBD : Mixed Bed /İyon Değiştirici

298 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Termik Santralde açığa çıkan NOx gazlarını turmak için kazan içerisinde kademeli hava beslemesi yapılacaktır. Kazanda düşük yanma sıcaklığı ( C) sayesinde düşük miktarda ısıl NOx ve kademeli hava beslemesi sayesinde düşük yakıt kaynaklı NOx oluşumu söz konusu olacaktır. Ancak; ilave bir arıtma gerektiği durumda SNCR (Selective Non- Catalytic Reduction) DeNO X arıtma ünitesisinin kurulması öngörülmekle birlikte yılda ton üre kullanılması planlanmaktadır (Bkz.Tablo-103). Yapımı Planlanan Termik Santralde soğutma sistemi ve proseste kullanım amaçlı su kullanımı söz konusudur. Bu kapsamda; iki adet gölet, bir adet su alma yapısı, bir adet pompa istasyonu, bir adet su deposu ve yaklaşık 25 km iletim hattı inşa edilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda; tesis için gerekli olan suyun depolanması ve siteme güvenli bir şekilde iletilebilmesi için, çevrim deresi üzerinde Koloğlu-1 Göleti, Döşeme Deresi üzerinde Koloğlu-2 Göleti inşa edilecektir. Koloğlu-1 Göleti; kendi havzasından gelen suları ve Sevişler Barajından dipsavak vasıtası ile atılacak olan suları depolamak amaçlı tasarlanmıştır. Koloğlu-2 Göleti de kuru dere görünümünde olan Döşeme Deresi üzerinde tesis edilecek ve gölet için gerekli miktardaki suyun takviyesi de Kırmızı Dere üzerinde tesis edilecek regülatör yapısı ile sağlanılacaktır. Bu kapsamda; inşa edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu-2 Göletlerinden temin edilen yaklaşık 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) suyun termik santralde soğutma amaçlı proseste su temini amaçlı kullanılması planlanmaktadır. Göletlerden alınacak yaklaşık 1429 m 3 /sa lik suyun 227 m 3 /sa lik kısmı (soğutma kulesi blöf suları) tesis edilecek Koloğlu-2 Göleti ne 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve SKKY hükümlerine göre deşarj edilecek olup, civardaki dere yataklarına deşarj söz konusu olmayacaktır. Bu itibarla; termal modelleme çalışması yapılmamıştır. Soma Kolin Termik Santrali Su Balance Diyagramı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-18). Proje kapsamıdna; tarih ve sayı ile yürürlüğe giren ve Dere yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında proje sahasında ve çevresinde bulunan dere yataklarına katı veya sıvı atık atılmayacak, pasa veya malzeme doldurulmayacak, dere yataklarından malzeme temin edilmeyecektir. 258

299 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.5. Projenin Tüm Ünitelerinden Kaynaklanacak Atık Suların Miktarları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Atık Su Arıtma Tesislerinde Bertaraf Edilecek Parametreler ve Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, Arıtma İşlemleri Sonrası Atık Suyun Ne Miktarlarda Hangi Alıcı Ortamlara Nasıl Verileceği, Proje kapsamında işletme aşamasında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atıksular ile prosesten kaynaklı endüstriyel nitelikli atıksuların oluşumu söz konusu olacaktır. Bölüm V.1.7 de oluşacak evsel nitelikli atıksular ile ilgili detaylı hesaplamalar ve değerlendirmeler yapılmıştır. Endüstriyel Nitelikli Atıksular Yapımı planlanan termik santralde işletme aşamasında; kazan blöf suları (boiler blown down), soğutma kulesi blöf suları, kondansatör blöf suları, proses yıkama atıksuları, kum filtreleri geri yıkama atıksuları, rejenerasyon atıksuları ile kömür depolama sahası drenaj atıksuları oluşumu söz konusu olacaktır. Kondenserde soğutma suyu olarak kullanılacak olan su (57150 m 3 /sa), soğutma kulesinde soğutularak sisteme tekrar geri verilecektir. Bu nedenle burada atık su oluşumu söz konusu değildir. Soma Kolin Termik Santralinde oluşacak 52 m 3 /sa lik Proses atıksuları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak endüstriyel atık su arıtma sisteminde arıtıldıktan sonra dengeleme havuzuna gelecek buradan da yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılacaktır. Bu kapsamda; proses atıksularının dereye deşarjı söz konusu olmayacaktır. Kurulacak endüstriyel arıtma sistemi; proje ile eş zamanlı olarak işletmeye alınacaktır. Arıtma Sistemi proje onayı 2013/4 sayılı ve Atıksu Arıtma/Derin Deniz Deşarj Tesisi Proje Onayı Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Kazan-Kondansatör Blöfleri Sistemde istenilen özellikte suyu temin etmek amacıyla sürekli olarak blöf yapılacaktır. Blöf suları saf su özelliğinde olup, sisteme verilen fosfat iyonundan dolayı eser miktarda fosfat içerecek ve ph 9-10 arasında olacaktır. Blöf suları; blöf çukurlarında biriktirilecek olup, endüstriyel Atıksu arıtma sisteminde SKKY hükümlerine uygun olarak arıtıldıktan sonra dengeleme havuzuna gelecek buradan da yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılacaktır. Kömür Depolama Sahası Drenaj Atıksuları: Kömür stok sahasında olabilecek sızıntılar saha çevresi drenaj kanalında toplandıktan sonra çökeltme havuzunda içeriğindeki katı madde içeriği çökeltildikten sonra üst fazdaki durultulmuş suyun, tozumaya karşı Kömür Stok Sahasında depolanan kömürün ıslatılmasında kullanılacaktır. 259

300 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kum filtreleri geri yıkama atıksuları: Kum filtrelerinin geri yıkanma atıksuları askıda katı madde içeren atıksular olup, çökeltme havuzunda içeriğindeki askıda katı maddenin çökeltilmesi ve üstte kalacak olan duru suyun ise yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında ve diğer işler için kullanılması düşünülmektedir. Rejenerasyon atıksuları: Demineralizasyon ünitesinde yer alacak olan anyon ve katyon değiştirici reçinelerin rejenerasyonu (yenilenmeleri) sırasında bir miktar atık su çıkışı olacaktır. Bu atıksular bazik ve asidik karakterdeki sular olup, bu sular nötralizasyon havuzunda nötralize edileceklerdir. Atık suların alıcı ortam standartlarına uygunluğu kontrol edilecek olup, nötralize edilmiş atık suların yatak ve uçucu kül nemlendirilmesinde, kuru küllerin yıkanmasında, ve diğer işler için kullanılması düşünülmektedir. BGD Ünitesi Atık Suları: Termik Santralde bulunacak BGD sistemi semi-dry (yarı-kuru) olacağından ötürü atık su ouşumu söz konusu değildir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı ile tarih ve sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) hükümlerine ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu hükümlerine riayet edilecektir. Soğutma Suları Proje kapsamında işletmeye geçilmeden önce m 3 /sa lik soğutma suyu bir sefere mahsus olmak üzere ünitelere verilecek daha sonra işletme süresince kayıp miktarlar kadar sisteme besleme yapılacaktır. Proje kapsamında tesis edilecek Koloğlu-1 ve Koloğlu 2 Göleti nden yaklaşık 1429 m 3 /sa (yaklaşık 400 l/s) proses ve soğutma amaçlı su kullanımı söz konusu olacaktır. Termik Santral işletmeye geçtikten sonra bir defaya mahsus olmak üzere sisteme Koloğlu-2 Göleti nden m 3 /sa lik su verilecektir. Soğutma suyu olarak kullanılacak olan m 3 /sa lik suyun 227 m 3 /sa lik kısmı blöf suları olarak SKKY Tablo 9.6, Tablo 20.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu göre çıkartılan Su Ürünleri Yönetmeliği ne göre Koloğlu 2 Göletine deşarj edilecektir. Geri kalan m 3 /sa lik kısım sistemde sürekli devir daim yapacaktır. 260

301 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.6. Proje İçin Gerekli Hammaddenin Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Özellikleri, Rezerv Miktarları, Taşınımları, Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları v.b.) Kullanılacak Ulaşım Tipi, Ulaşım Yolu ve Araçlar, Bu Araçların Miktarları ve Kapasiteleri, Depolama ve Kırma-Eleme İşleminin Nerede-Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Oluşacak Toz Miktarı, Yapımı planlanan termik santralde ana yakıt ihtiyacı için gerekli hammadde kömür, yardımcı yakıt ihtiyacı olarak fuel-oil (yardımcı yakıt), kömürün yanmasından kaynaklı oluşacak SO 2 gazlarını tutmak için gerekli hammadde ise kireçtaşıdır. Termik Santralde ana yakıt olarak yılda ton yerli kömür (linyit) kullanılacak olup, kömürün kalorifik değeri 1700 kcal/kg dır. Bu kapsamda Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğü (TKİ) ile Hidro-GEN Enerji İth. İhr. Dağ. Tic. A.Ş. arasında Manisa İli Soma İlçesi dahilindeki İR: ( Eski İR:4168 (S:34714) ruhsat nolu ,95 hektarlık kömür sahasında üretilen kömürün rodövans karşılığında asgari 450 MW kurulu gücünde termik santralde tüketilerek enerji üretilmesi koşulu ile 30 yıllığına rodövans sözleşmesi imzalanmıştır. Rodövans sözleşmesi kapsamında İR: (Eski İR:4168) nolu ruhsat sahası içerisinde Deniş 2 Kömür Ocağı, Evciler Kömür Ocağı, Türkpiyale Kömür Ocağı, Kozluören Kömür Ocağı olmak üzere toplam 4 adet ocak işletilecektir. Termik Santralde yakıt olarak kullanılacak kömürün kimyasal bileşiminden dolayı kazanda yanma sırasında açığa çıkan SO 2 gazları kireç taşı püskürtülmek suretiyle tutulacak ve SO 2 ; CaSO 4 olarak çökerek alçı taşını oluşturacaktır. Santralda yılda ton kireç taşı kullanımı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında gerekli olan kireçtaşı izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından tedarik edilecektir. 1. Kömür Yapımı planlanan termik santralde kullanılacak kömürün genel özellikleri aşağıdaki tabloda verilmekte olup, kömür analiz sonuçları ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). Tablo Soma Kolin Termik Santrali nde Kullanılacak Kömür Özellikleri Orjinal Baz Havada Kuru Baz Kuru Baz Toplam nem (%) 25,31 5,97 - Kül (%) 36,89 46,44 49,39 Uçucu Madde (%) 24,96 31,42 33,42 Toplam Kükürt (%) 0,74 0,94 1,00 Külde Kükürt (%) 0,73 0,92 0,98 Sabit Karbon (%) 12,84 16,17 17,19 Brut Kalori Değeri Net Kalori Değeri Kaynak: Kömür Analizi (Bkz.Ek-15) 261

302 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 104 İthal Edilecek Kömürün Elementer Özellikleri Orijinal Baz Havada Kuru Baz (Aır Kuru Baz Kuru Külsüz Baz (Orıgınalbasıs) Dry Basıs) (Dry Basıs) (Dry Ash Free Basıs) C ( % ) 24,29 30,58 32,52 64,27 H ( % ) 2,04 2,56 2,73 5,39 N ( % ) 0,71 0,89 0,95 1,87 Yanar S ( % ) 0,01 0,02 0,02 0,04 O ( % ) 10,75 13,54 14,39 28,43 Kaynak: Kömür Analizi (Bkz.Ek-15) Kömürde Civa Analizi için; TÜBİTAK MAM (Marmara Araştırma Merkezi) a kömür içerisindeki civa (Hg) miktarının tespiti için müracaatta bulunulmuş olup analiz sonuçları EK- 15 de verilmiştir. Soma Kolin Termik Santrali nde yakıt olarak kullanılacak kömür için; kömür hazırlama ve ilave stok sahası ile kömür besleme sistemi ve kömür depolama sahası olacaktır. Kömür Hazırlama ve İlave Stok Sahası; termik santral saha sınırları dışında belirlenmiş olup; 4 ocaktan kamyonlarla gelen kömür; kalorifik değerleri ayarlandıktan sonra termik santral saha sınırları içerisinde belirlenen kömür stok sahasına gelecektir. Burada kömür; santralin 30 ile 60 günlük ihtiyacına eşdeğer minimum kapasitede depolanacak olup; buradan alınan kömür; kapalı bantlı konveyör sistemler ile kırma sistemine gelecek burada istenilen ebatlara getirildikten sonra konveyör bantlarla kömür bunkerlerine gelecek buradan da santrale beslenecektir. Ayrıca; kömür stok alanında kaynaklanabilecek sızıntı suları ayrı bir hatla toplanacak olup, çökeltme havuzunda içeriğindeki askıda katı madde çökeltilecek ve üstte kalacak olan duru su tozumaya karşı Kömür Stok Sahasında depolanan kömürün ıslatılmasında kullanılacaktır. Çökeltme havuzunda biriken çamurlu kömür tozu ise gereken aralıklarda makine ile toplanacaktır. Kömür Üretim Yöntemi Üretilecek Kömür Miktarı Termik santralde yıllık yaklaşık 4,25 milyon ton kömür ihtiyacı söz konusu olup, Deniş-II, Kozluören ve Türkpiyale sahalarından açık işletme yöntemi ile toplam ton kömür üretilecektir. Bu üretim santralin 22 yıl ihtiyacını karşılayacaktır. Evciler Kömür Sahasında ise yer altı işletme yöntemi ile ton kömür üretimi söz konusu olacaktır. 262

303 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Genel Rezerv-Görünür Rezerv Tablo- 105 Genel Rezerv ve Ortalama Kalite Dağılım Tablosu Tablo- 106 Görünür Rezerv ve Ortalama Kalite Dağılım Tablosu Üretim Planlaması Deniş-II sahasındaki kömür rezervi termik santralın tam kapasitede yaklaşık 18 yıl kömür ihtiyacını karşılayabilecektir. Kömür üretim maliyetinin düşük olduğu bu işletmeden yaklaşık 18 yıl tam kapasitede kömür üretimi yapıldıktan sonra yılları arasında ise diğer üç sektörden de (Evciler, Kozluören ve Türkpiyale) kömür üretimi yapılarak hem maliyet dengesinin sağlanması hem de termik santrale verilecek kömür miktar ve özelliklerinde stabilite yaratılacaktır. Dolayısıyla, Deniş-II kömür rezervi bitmeden 5 yıl öncesinde Evciler sahasında yeraltı hazırlık çalışmaları tamamlanarak üretim panoları oluşturularak ve yıllarında Deniş-II ve Evciler den, yıllarında ise Evciler, Kozluören ve Türkpiyale işletmelerinden kömür üretimi yapılacak şekilde planlama yapılmıştır. 263

304 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 107 Soma Kolin Termik Santrali 26 Yıllık Üretim Planlaması Ocak-Döküm Şev Planlaması Türkpiyale Sahası Ocak planlamasında- genel şev açısı 35 derece, basamak açısı 70 derece, basamak yüksekliği 10 m olarak alınmıştır. Yapılan bu kabuller, bölgedeki fiili çalışma alanlarında yapılan gözlemlere dayanılarak kabul edilmiştir. Ancak yapılacak jeoteknik çalışmalar ve ilave etütler ile yeterli veriler elde edildikten sonra, üretim planlama çalışmaları revize edilecektir. Kozluören Sahası Kozluören sahasında sert marn ve kireçtaşlarının olması ve yakınında ki mevcut ocaklarda yapılan gözlemlere dayanarak, 45 derece genel şev açısı, 70 derece basamak açısı ve 10 m basamak yüksekliği ile açık ocak dizaynı yapılmıştır. Deniş II Sahası Bölgedeki açık ocaklardaki uygulamalar esas alınarak edinilen tecrübeler doğrultusunda ocak geometrisi- genel şev açısı 45 derece, basamak açısı 70 derece, basamak yüksekliği 10 m ve basamak genişliği 6 m olarak dizayn edilmiştir. Patlatma Tasarımı Patlatma yapılacak formasyonlar için aşağıda belirtilen patlatma dizaynı yapılarak malzemenin gevşetilmesi sağlanacaktır. Maden iş makineleri boyutları dikkate alınarak basamak yüksekliği 10 m olacak şekilde ocak geometrisi dizayn edilmiş olup patlatma tasarımı da bu geometriye uygun olarak yapılacaktır. Aşağıdaki tabloda patlatılacak malzemeler, patlatma delik çapı, patlatma paterni verilmektedir. 264

305 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kömür Sahaları Açık İşletme Maksimum Patlatma Dizaynı ANFO yoğunluğu : 0,85 gr/cm 3 Delik açısı : 90 derece Delik Sayısı : 6800 Kömür Yoğunluğu : 1,66 ton/m 3 Basamak Yüksekliği : 10 m Delik Boyu : 10 m Delik çapı : 150 mm Delikler Arası mesafe : 7,5 m Dilim Mesafesi : 5 m Dilim Kalınlığı : 5 m Bir Delikten Alınan Malzeme : 375 m 3 Delik başına Kullanılacak Patlayıcı Miktarı : 75 kg ANFO 1 Patlatmada Elde Edilen Malzeme : 625 ton Toplam Patlayıcı Miktarı : kg (75 kg/1 delik x 6800 delik) Bir patlatmada alınacak malzeme miktarı : 7,5 m x 5 m x 10 m : 375 m 3 x 1,5 ton/m 3 : 625 ton patlatılmış malzeme üretilecektir. Yılda ton kömür üretileceğinden; Bir Patlatmada elde edilecek malzeme miktarı : 625 ton Yıllık Delik Sayısı Ayda Yapılan Üretim Aylık Delik Sayısı : ton/ 625 ton : 6800 delik : /10 ay : ton : (6800 delik/yıl/10ay) : 680 delik/ay Patlatma esnasında oluşacak vibrasyonun en yakın hassas nokta (en yakın yerleşim yerine olan mesafesi) üzerinde olumsuz etki yaratması durumunda patlatma dizaynı değiştirilerek anlık şarj düşürülecektir. 265

306 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Evciler Sahası Evciler yeraltı işletmesinde dönümlü, göçertmeli, uzun ayak yöntemi ile kömür üretimi yapılacaktır. Tablo Evciler Yeraltı Sahası Galeri Metrajları Galeri İsmi Uzunluk (M) Havalandırma galerisi adet nefeslik çıkışı 260 Ana nakliye galerisi Üretim panoları Genel toplam Üretim Aşaması Kömür Sahaları Oluşacak Toz Emisyonu Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Her Bir Kömür Ocağında Patlatmaya Bağlı Oluşacak Anlık Toz Emisyonu Çalışma Süreleri : 290 gün / 1yıl : 18 saat/gün Hafriyatın Özgül Ağırlığı : 1,8 ton/m 3 Araç Kapasitesi : 108 ton Yıllık Toplam Üretilecek Kömür Miktarı : ton Saatlik Kömür Üretim Miktarı : 815 ton Delme-patlatmada emisyon faktörü : 0,08 kg/ton Toplam Emisyon Debisi : 815 ton/sa x 0,08 kg/ton = 65,2 kg/sa Yapılacak patlatmalar sonucu oluşacak toz anlık olup, fazla yayılmadan hemen çökecektir. Ancak çalışmalar sırasında patlatma yapılacak olan alanın üzeri ve ön kısımları su ile nemlendirilecektir. Böylece patlatma sonucu oluşacak toz emisyonu azalacaktır. 266

307 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Patlatma ile çıkarılan kömür malzemesinin kamyonlara yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 815 ton/saat x0.01kg/ton= 0,8,15 Q 3 Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı : Patlatma ile çıkarılan kömür; kamyonlarla ortalama m mesafede bulunan kömür bunkerlerine getirilecektir. Bir kamyonun bir seferde 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon bir günde ortalama ( ton/gün)/(108 ton/1sefer) 136 sefer yapacaktır. Taşımadan oluşan toz emisyon faktörü 0,7 kg/km-araç dır. Buna göre taşımadan kaynaklanacak toz miktarı; Toz Emisyonu = 0.7 kg/km-sefer x 136 sefer/18 saat x 2 km = 10,58 kg/saat Q 4 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: Kamyonlarla taşınan kömür malzemesi kömür bunkerlerine boşaltılacaktır. Bu durumda; 815 ton/saat x0.01kg/ton= 0,8,15 toz emisyonu oluşacaktır. Q 5 Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Kömür bunkerlerine dökülen kömür malzemesi kapalı sistem konveyörlerle kömür hazırlama ve geçici depolama sahasına getirilecektir. Depolama esnasında meydana gelecek olan toz miktarı; Malzeme Depolama Emisyon Faktörü: 5,8 kg/ha-gün 59 5,8 kg/ha-gün x m 2 x 1 ha/ m 2 x 1 gün/24 saat = 4,23 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q= Q 1 +Q 2 + Q 3 + Q 4 + Q 5 Q= 8,15 kg/saat + 10,58 kg/saat + 8,15 kg/saat + 4,23 kg/sa = 31,11 kg/saat Tablo Üniteler ve Tozun kütlesel Debi Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Patlatma 65.2 Kömür Malzeme Ocağı (Üretim) SKHKKY Ek-12, Tablo

308 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Proje kapsamında, kömür üretimi için 4 ayrı ocak işletilecek olup, tüm kömür ocaklarından yılda ortalama ton kömür üretimi söz konusu olacaktır. Bu durumda oluşacak toz emisyonu tüm ocaklar aynı anda çalışacak kabul edilerek hesaplama yapılmıştır. Bu durumda; patlatma anında ve patlatma sonrası olmak üzere hesaplanan toz emisyon değerleri için yönetmelikte belirtilen 1 kg/saat sınır değeri aşıldığından ötürü Airmod modeli kullanılarak toz dağılım modelleme çalışması yapılmıştır (Bkz.Ek-19). Kullanılacak Ulaşım Tipi, Ulaşım Yolu ve Araçlar, Akhisar-Bergama yolu Soma İlçesinin içinden geçmektedir. Soma ilçesi Manisa ya kuçuşuşu yaklaşık 87 km, İzmir e 35 km, Balıkesir e 70 km, Bergama ya 42 km ve Akhisar a 40 km uzaklıktadır. Soma İlçesinin içinden Ankara İzmir demiryolu geçmektedir. Madencilik ve Termik Santral işletmeciliğinin yapılacağı bölgelerde Deniş, Evciler, Kozluören, Türkpiyale, Yırca ve Tekel ışıklar köyleri bulunmaktadır. Soma ilçesine Deniş köyü yaklaşık 12 km, Kozluören 20 km, Evciler 5 km, Yırca 4 km, Türkpiyale 28 km ve Tekel Işıklar ise 17 km uzaklıkta olup, ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Ocaklarda üretilen kömürün taşıma mesafeleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo- 110 Termik Santral Lokasyonu ve Kömür Taşıma Mesafeleri Ocak-santral arası yol mesafeleri (m) Ocak içi yol mesafesi m) Toplam yol mesafesi (m) Evciler sahası Deniş-II sahası Kozluören sahası Türkpiyale sahası Deniş-II Sahası Kullanılacak Araçlar Tablo- 111 Deniş-II Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Dekapaj (adet) Kömür üretimi (adet) Toplam (adet) Ekskavatör Kamyon Delici 2-2 Dozer 4-4 Greyder 2-2 Sualma kamyonu 2-2 Mazot tankeri 2-2 Yağlama kamyonu 1-1 Arazi binek aracı 4-4 Jeneratör 1-1 Kompresör 1-1 Otobüs 2-2 ambulans 1-1 itfaiye 1-1 Seyyar tulumba

309 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo- 112 Kozluören Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Dekapaj (adet) Kömür üretimi (adet) Toplam (adet) Ekskavatör Kamyon Delici Dozer 2-2 Greyder 1-1 Sualma kamyonu 2-2 Mazot tankeri 2-2 Yağlama kamyonu 1-1 Arazi binek aracı 4-4 Jeneratör 1-1 Kompresör 1-1 Otobüs 1-1 Ambulans-itfaiye 2-2 Seyyar tulumba 1-1 Tablo Türkpiyale Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Açık İşletme) Dekapaj (adet) Kömür üretimi (adet) Toplam (adet) Ekskavatör Lastik tekerlekli yükleyici Kamyon Delici 1-1 Dozer 2-2 Greyder 1-1 Sualma kamyonu 1-1 Mazot tankeri 1-1 Yağlama kamyonu 1-1 Arazi binek aracı 2-2 Jeneratör 1-1 Kompresör 1-1 Otobüs 1-1 Ambulans-itfaiye 2-2 Seyyar tulumba 1-1 Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) İHZARAT Teçhizat adı Adeti Del.yük.mak. 8 Zincirli konveyör bant konveyör-900 m 16 Tali ventilator 16 Dalgıç tulumba 12 Manevra vinç 8 269

310 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) AYAK TECHİZATI Teçhizat adı Adeti Hidrolik direk Çelik sarma Zincirli kon. 16 Delik makine 10 Ayak içisinyaliz 20 8 Tablo Evciler Kömür Sahası Kullanılacak Makine-Ekipman Listesi (Kapalı İşletme) YERÜSTÜ TESİS VE TEÇHİZATI Teçhizat adı Adeti Kamyon kantarı 1 Numune cihazı 1 kamyon 4 Proje İçin Gerekli Hammaddenin Depolanmaları, Taşınma ve Depolanması Sırasındaki Etkileri (Tozuma, Yanma Riski, Sızıntı Suları v.b.) Kömür Termik Santral Sahası sınırları içerisinde konumlandırılacak kömür stok sahasının (Bkz.Ek-5) yaklaşık 360 m uzunluğunda, 120 m genişliğinde olması ve kömürün yaklaşık 15 m yüksekliğe kadar depolanması planlanmaktadır. Bu durumda; kömür stok sahasının yaklaşık ton kömürü depolayacak kapasitede ve 20 günlük kömür ihtiyacını karşılayacak kapasitede olacağı düşünülmüştür. Kömür stok sahasında kömürün istenilen şekilde depolanmasının sağlanabilmesi ve aynı zamanda kömürün stok sahasından santral sahasına gönderilebilmesi için gerekli olan konveyör bant sistemlerine aktarımı için 2 adet Kömür Park Makinesi tesis edilecektir. Kömür Park Makineleri haricinde, Kömür Stok Sahasında kullanılmak üzere yükleyici kepçeler ve dozerler de tahsis edilecektir. Kömür Park Makineleri; ocaktan gelen kömürü sahaya stoklama, sahadaki stoktan alıp kazana kömür verme,ocaktan gelen kömürü doğrudan kazana gönderme, ocaktan gelen ve stoktan alınan kömürü karıştırarak kazana gönderme işlevindedir. Kömür depolama ve taşıma sisteminde oluşan tozumanın bertaraf edilmesi için kömür stok sahası duşlama sistemi, kömür depolama ve taşıma sisteminin tamamı için ise toz toplama ve uzaklaştırma sisteminin kurulması planlanmaktadır. Kömür kırma işlemi tamamen kapalı olacağından toz dağılımı da engellenmiş olacaktır. Kömür Depolama sahası içinde bulunacak olan kırma ünitesinde; bunker, kırıcılar, elekler, bantlar kapalı ortam içerisine alınacak ve bu ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. 270

311 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kömür Stok sahasının etrafında açık kanal şeklinde yağmur suyu toplama kanalları inşa edilecek ve bu su yine aynı saha içerisinde tesis edilen çökeltme havuzunda toplanacak ve çökeltme işleminden sonra tozumaya karşın Kömür Stok Sahasında depolanan kömürün ıslatılmasında kullanılacaktır. Kömür stok sahasının etrafına döşenecek boru hattı sistemi ve belli aralıklarla yerleştirilecek basınçlı su tabancaları, kömürün depolandığı yerde aşırı ısınması gibi problemlerin önüne geçmek için de bir emniyet tedbiri olarak düşünülmektedir. Kireçtaşı BGD Ünitesi nde ve dolaşımlı akışkan yataklı kazanlarda kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla yaklaşık yılda yaklaşık ton kireç taşı kullanılacaktır. Santralda kullanılacak kireçtaşı, reaktivite ve kapasite indeksi kükürt tutma kapasitesi bakımından yüksek reaktif özellikte tercih edilecektir. Proje kapsamında malzeme ocağı açılmayacak olup, gerekli olan malzeme; izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından tedarik edilecektir. Kireçtaşı/Kireç Besleme Yeteri küçüklükte kırılmış kireçtaşı veya kireç günlük bunkerlere taşınacaktır. Kırılmış kireçtaşı bunkerlerden 4 volumetrik besleme (değişken hızda) hattı ile kömürle karıştırılarak kazana beslenecektir. Kazana kireçtaşı beslemesi kömür miktarıyla orantılı olacaktır. Kireç taşı besleme oranı baca gazındaki SO 2 miktarı ölçülerek ayarlanacaktır. Kazana kireçtaşı beslemesi %100 yedekli olacaktır. Kireç/Kireçtaşı Bunkerleri Kireç/kireçtaşı Bunkerleri kazan en yüksek sülfür oranı kömürle garanti edilen kapasitede çalışırken, kireç/kireçtaşının 24 saat yetecek büyüklükte seçilecektir. 2 tane kireçtaşı bunkeri, santralın 24 saat garanti edilen kapasitede çalışmasını sağlayacaktır. Kireç Hazırlama Sistemi Stok sahasından alınan kireç kırılıp öğütülerek pnömatik yolla kireç depolama silolarına taşınacaktır. Kırılma ve öğütülme sırasında kireç kurutularak, 2 mm nin altında toz haline getirilecektir. Ham kireç öğütücü değirmenlere konveyör hatları ile taşınacaktır. Öğütülme sırasında yakıcılar kurutma için sıcak hava sağlayacaktır. Değirmenlerden çıkan kırılmış kireç vibratör eleklerde elenerek iri parçalar değirmene beslenecektir. Depolama, taşıma ve boşaltma sistemlerinin kapalı tercih edilmesi ile kireçtaşının silolara alınması ve BGD ünitelerine taşınması esnasında büyük oranda bir tozuma oluşması beklenmemektedir. Sistemde yer alan beton ve metalik silolarda filtre toz tutucular yapılacaktır. Kireç taşı öğütücüleri tamamen kapalı sistem olarak tasarlanmış olup; kireçtaşı hazırlama sistemi BGD ünitesinin yakınında tesis edilecektir (Bkz.Ek-5). 271

312 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Yardımcı Yakıt (Doğalgaz veya Fuel Oil) Özellikleri: Santralın devreye alınması (start-up) aşamasında yardımcı yakıt olarak % 1 S (kükürt) içerikli light fuel oil kullanılması planlanmaktadır. Fuel Oil kullanılması durumunda ise yakıtın, santral sahasına en yakın yakıt ikmal istasyonlarından karşılanarak tankerler vasıtasıyla santral sahasına getirilmesi ve depolama tanklarında depolanması planlanmaktadır. % 1 kükürt içerikli fuel oil, kükürt atıklarının doğaya daha az zarar vermesi amacı ile üretilmiş ve kullanılan bir yakıttır. Elektrik, ısı ya da buhar sistemlerinde kullanılabilen fuel oil light, her türlü endüstriyel fabrika, tesis ve binalarda tercih edilmektedir. Yoğun bir akışkanlık özelliği olduğu için kolay pompalanır, yanar ve tasarruf sağlar. Yardımcı yakıt (Fuel Oil), API (American Petroleum Institute) kodlarına uygun atmosferik silindir tanklarda depolanacak olup, depolama tanklarının çevresi, yangın duvarseti ile çevrilecektir. Fuel Oil depolama tanklarında C sıcaklıkta tutulacak ve pompaların emişine uygun viskoziteye ulaşması için tank çıkışında pompa emme ısıtıcısı konulacaktır. Fuel-oil, pompa çıkışında ısıtma pompalama paket sistemi üzerinden kazana C de gönderilecektir. V.2.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Kireçtaşının Miktarı, Nereden ve Nasıl Sağlanacağı, Karakteristikleri (Reaktivitesi ve Diğer Özellikleri) Termik Santral dolaşımlı akışkan yatkalı kazanda ve BGD Ünitesi nde kömürün yakılması işlemi sonucunda oluşan SO 2 gazının tutulması amacıyla yaklaşık yılda yaklaşık ton kireç taşı kullanılacaktır. Santralda kullanılacak kireçtaşı, reaktivite ve kapasite indeksi kükürt tutma kapasitesi bakımından yüksek reaktif özellikte tercih edilecektir. Proje kapsamında malzeme ocağı açılmayacak olup, gerekli olan malzeme; izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından tedarik edilecektir. Kireç Taşı Hazırlama Sistemi İle İlgili detaylı Bilgi Bölüm V.2.6 da verilmektedir. 272

313 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.8. Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Modelleme Çalışmasında Kullanılan Yöntem, Modelin Tanımı, Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler (Yağış, Rüzgar, Atmosferik Kararlılık, Karışım Yüksekliği v.b.), Model Girdileri, Kötü Durum Senaryosu da Dikkate Alınarak Model Sonuçları, Muhtemel ve Kümülatif Etkiler, Önerilen Tedbirler, Modelleme Sonucunda Elde Edilen Çıktıların Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterilmesi Proje Kapsamında Kullanılacak Ana Yakıt ve Yardımcı Yakıtın Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Soma Kolin Termik Santrali nde ana yakıt olarak yılda ton kömür tüketimi söz konusu olacaktır. Tesiste yardımcı yakıt olarak ise fuel-oil kullanılacaktır. Tesiste oluşabilecek emisyonların kütlesel debi değerleri SKHKKY Ek-2 Tablo 2.1 de belirtilen sınır değerleri aşmışsa modelleme yapılması ve modelleme sonucu hesaplanan değerlerin SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2. kapsamında ÇED Raporu hazırlayan firma tarafından irdelenmesi;model girdi ve ham çıktılarının rapora girilmesi Soma Kolin Termik Santrali nde kömürün yakıt olarak kullanılmasından kaynaklı SO 2, NO X, PM, HF, HCl ve VOC (uçuc organik bileşikler) emisyonu oluşumu söz konusudur. Emisyon Kaynakları Tesiste yer alacak akışkan yataklı kazanlar için 1 adet ortak baca bulunacaktır. Proje kapsamında yer alması planlanan ve hava kalitesi dağılım modelleme çalışmasına dahil edilen emisyon kaynakları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo- 117.Termik Santral Emisyon Kaynakları Baca no Emisyon kaynağı 1 Akışkan Yataklı Kazan Tesiste yer alan akışkan yataklı kazanların ortak bacasından kaynaklanacağı öngörülen kirleticiler, kirletici emisyonların konsantrasyonları ve kütlesel debileri ile ilgili veriler aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Tablo Planlanan Tesiste Yer Alan Emisyon Kaynaklarının Teknik Özellikleri Baca Baca Baca Gazı Baca Gazı Emisyon kaynağı Yüksekliği Çıkış Çapı (m) Sıcaklığı (m) Hızı ( o C) (m/s) Akışkan Yataklı Kazan o C 273

314 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo Tesisten Kaynaklanacak Kirletici Emisyon Konsantrasyonları Termik Santral Baca no NO X SO 2 PM VOC HF HCl Akışkan Yataklı mg/nm mg/nm mg/nm mg/nm Kazan mg/nm 3 1 BYTY 2 SKHKKY Tablo Tesisten Kaynaklanacak Kirletici Emisyonların Kütlesel Debileri Baca no NO X SO 2 PM VOC HF HCl Termik Santral Akışkan Yataklı Kazan 180,12 kg/sa 874 kg/sa 66 kg/sa 30, Hava Kalitesi Ölçümleri Tarih ve Sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek-2 de Mevcut ve yeni kurulacak tesislerin bacalarından veya baca dışından atmosfere verilen emisyonların saatlik kütlesel debileri, mevcut tesisler için bacalarda ölçülerek, baca dışından atmosfere verilen emisyonlar ile yeni kurulacak tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak tespit edilir. Saatlik kütlesel debi (kg/saat) değerlerinin Tablo 2.1 de verilen değerleri aşması halinde, tesis etki alanında emisyonların Hava Kirlenmesi Katkı Değeri (HKKD) mümkünse saatlik, aksi takdirde, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanır. denilmektedir. Tablo SKHKKY Tablo 2.1. Kütlesel Debiler Normal işletme şartlarında ve haftalık iş Emisyonlar günlerindeki işletme saatleri için kütlesel debiler (kg/saat) Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden Toz 10 1 Azot Dioksit [NO x (NO 2 cinsinden)] 40 4 SO Hidrojen klorür ve Gaz Halde İnorganik Klorür Bileşikleri 20 2 Hidrojen florür ve Gaz Halde İnorganik Florür Bileşikleri Not : Tablodaki emisyonlar tesisin tamamından (bacaların toplamı) yayılan saatlik kütlesel debilerdir. Tablo- 122 BYT Yönetmeliği Ek-1 Kati Yakitli Yakma Tesislerinde Emisyon Sinir Değerleri Emisyon Sınır Değerleri (mg/nm 3 ) Yakıt türü Yakıt Isıl Gücü NO 2 Toz SO 2 (NO ve CO NO 2 ) 50 MW Yakıt ısıl gücü <100 MW Katı yakıt Yakıt ısıl gücü 100 MW (1) SO 2 parametresi için yukarıda belirtilen değerlerin, kullanılan katı yakıttaki yüksek kükürt içeriği nedeniyle önlemler alınarak arıtma tesisi kurulmasına rağmen sağlanamadığı durumlarda aşağıda belirtilen esaslar uygulanır. a) Isıl gücü 100 MW ila 300 MW arasında olan tesisler için 300 mg/nm 3 SO 2 emisyon sınır değeri aşılamaz veya en az % 92 oranında kükürt giderme sağlanır. b) Isıl gücü 300 MW ve üzerinde olan tesisler için 400 mg/nm 3 SO 2 emisyon sınır değeri aşılamaz ve en az % 95 oranında kükürt giderme sağlanır. 274

315 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Bu durumda; Tesisten kaynaklanacak kirleticilerin NOx, SO2, PM, HF, HCl, VOC emisyonlarına ait saatlik kütlesel debi değeri; yürürlükteki SKHKKY Tablo 2.1 de verilen sınır değerin üzerindedir. Buna göre; hava kalitesi modelleme raporu hazırlanmıştır. Hava Kalitesi Modelleme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-19). Bu kapsamda; tesisin kurulacağı bölgede gerçekleştirilen NOx, SO 2, PM, HF, HCl, VOC parametreleri için normal durum ve kötü durum düşünülerek maksimum yıllık, aylık, 24 saatlik ve 1 saatlik olmak üzere modelleme çalışması yapılmıştır. Modelleme Sonuçları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) Ek-2 Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü Listesi Tablo.2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda verilen sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Tablo- 123 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Parametre Süre Sınır değer [µg/m 3 ] [CO mg/m 3 ] [Çöken toz mg/m 2 gün] YIL SO 2 Saatlik KVS Hedef Sınır Değer (Yıllık Aritmetik Ortalama) 400* NO 2 Havada Asılı Partikül Madde (PM 10) HCl HF Toplam Organik Bileşikler (karbon cinsinden) UVS UVS 60** KVS UVS 100* KVS 300* UVS 150* KVS UVS Saatlik KVS Saatlik KVS 140* Çöken toz KVS 650* UVS 350* Bu değerler tarihine kadar geçerlidir tarihinden sonra ilgili mevzuata göre tekrar düzenlenecektir. *Sınır değer 2014 yılı hedeflerine ulaşılana kadar yıllık eşit olarak azaltılacaktır. ** Hassas hayvanların, bitkilerin ve nesnelerin korunması için 275

316 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Modelleme Sonuçlarına göre; yönetmelikte istenen şartlar sağlanmıştır. Hava Kalitesi Modellemesi Proje için yapılan modelleme de AERMOD Modeli kullanılmıştır. AERMOD üç ayrı bileşenden oluşan (AERMOD, AERMAP, AERMET) kararlı durum düzenleyici bir tür modelleme sistemidir. Model; çeşitli uygulamalar için modelleme ile topluluk arasında popüler bir seçim yaparak, kirlilik kaynaklarının modellenmesin de hava kalitesi etkilerini geniş bir yelpazede sunacak seçenekler içerir. Meteorolojik verilerde; DMİ Genel Müdürlüğü Akhisar Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı saatlik verileri kullanılmıştır. Bu yıl seçilirken; Akhisar Meteoroloji İstasyonlarından alınan son 10 yılın yönlere göre aylık esme sayıları toplamı verilerinden yararlanılarak her yıl için hangi yönlerden daha fazla rüzgar estiği bulumuştur. Sonuçlar Akhisar Meteoroloji uzun yıllar esme sayıları toplamı(en fazla esme sayısına sahip 3 yön) ile karşılaştırılmış ve hakim yönler karşılaştırılarak karakteristik yıl bulunmuştur. Hazırlanılan Hava Kalitesi Modelleme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-19). Proje konusu faaliyetle ilgili olarak; tesiste oluşacak emisyon değerlerinin Avrupa Birliği 2010/75/EU Direktifi kapsamında Mevcut En İyi Teknikler Referans Belgesi nde belirlenen sınır değerler arasında olmasına riayet edilecektir. Pasif Örnekleme Raporu Tesiste modelleme çalışması yapılarak belirlenen 8 noktada tarihleri arasında 2 ay süre ile VOC, BTEX, NOx, SO 2, HF, HCl, pasif örneklemesi, Çöken toz ve Çöken tozda ağır metal örneklemesi numune alma planına ve numune alma prosedürüne uygun olarak yapılmıştır. Örnekleme süresi yönetmelik maddesi gereği 2 aylık (2 dönem) olarak belirlenmiş olup, örnekleme sonuç ve değerlendirmesini kapsamaktadır. Pasif Örnekleme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-19). Kümülatif Modelleme Çalışması Hidrogen İthalat İhracat, Dağıtım Ticaret A.Ş. tarafından tesis edilmesi planlanan Soma Kolin Termik Santraline ait emisyon kaynakları ile birlikte kümülatif etkiye ilişkin modelleme çalışmalarına, proje alanının güneybatı istikametinde bulunan Soma Termik Santraline ait emisyon kaynakları da ilave edilerek kümülatif modelleme çalışması yapılmıştır. Söz konusu emisyon kaynaklarına ilişkin olarak PM, SO2, NO x, HFl, HCl ve VOC kümülatif dağılım modellemesinde kullanılan veriler aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Mevcut Soma Termik santrali konsantrasyon değerleri için yönetmelik sınır değerleri alınabilir. Tesiste 4 adet baca bulunmakla birlikte bu bacalardan 1 tanesi devre dışıdır, Çalışmamaktadır. Diğer 3 tane baca için ise veriler aşağıda verilmektedir. 276

317 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Teknik Bilgiler Baca Emisyon Kaynakları Yüksekliği (m) Sıcaklık ( 0 C) Baca çapı (m) Hız (m/s) 1.Baca Allta 11 m, üstte 6 m) 1,14-1,4 2.Baca Allta 11 m, üstte 6 m) 1,14-1,4 3.Baca Allta 24 m, üstte 9 m) 1,14-1,4 Kaynak: Hava Kalitesi Modelleme Raporu Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (1.Baca) Baca no NO X SO 2 PM VOC HF HCl Soma Termik Santrali kg/sa 874 kg/sa 66 kg/sa 30,88 kg/sa Kaynak: Hava Kalitesi Modelleme Raporu Soma Termik Santrali Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (2.Baca) Baca no NO X SO 2 PM VOC HF HCl Kaynak: Hava Kalitesi Modelleme Raporu Soma Termik Santrali kg/sa 874 kg/sa 66 kg/sa 30,88 kg/sa Tablo Emisyon Kaynaklarına İlişkin Kütlesel debiler (3.Baca) Baca no NO X SO 2 PM VOC HF HCl Kaynak: Hava Kalitesi Modelleme Raporu kg/sa 874 kg/sa 66 kg/sa 30,88 kg/sa Modelleme Sonuçları; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) Ek-2 Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü Listesi Tablo.2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda verilen sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Hava Kalitesi Modelleme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-19). Tesisin SKHKKY ilgili maddelerince (Ek-1, Ek-3, Ek-4, Ek-5) kapsamında ÇED Raporu hazırlayan firma tarafından irdelenmesi a. Tesisin SKHKKY Ek-1 Listesine Göre Değerlendirmesi Tesiste; projenin niteliği sebebi ile; yakıt olarak kullanılan kömürün kullanımından kaynaklı SO 2 ve NO X gazları ile PM emisyonu oluşumu söz konusudur. Santrale ilişkin olarak; kırma-eleme-öğütme işlemleri gerçekleştirilmeyecektir. 277

318 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 b. Tesisin SKHKKY Ek-3 Listesine Göre Değerlendirmesi İşletmeden kaynaklanan emisyonların hava kalitesi sınır değerlerinin aşılmasına neden olmayacak ve sınır değerler sağlanacaktır ve bu durum sürekli izlenecektir. Bu izleme, işletmeci tarafından, modelleme sonucunda belirlenen ve Valilikçe uygun görülen bir noktada kurulacak en az bir adet hava kalitesi ölçüm istasyonu ile sürekli ölçüm ve kayıt altına alınacaktır. İstasyonda yer alan analizörler dijital bağlantı ile veri aktaracak yapıda olacaktır ve veriler Valilikçe ve gerekli görüldüğü takdirde Bakanlıkça sürekli takip edilebilir bir şekilde sürekli bağlantı ile Valiliğe aktarılacaktır. Sistemin uygunluğu Bakanlığın Çevre Referans Laboratuarınca ve istasyon konumunun uygunluğu da Valilikçe onaylanacaktır. Baca Gazı Emisyonlarının Anlık Ölçülüp Değerlendirilmesi (On-Line) için Kurulacak Sistemler Baca için gaz emisyon ölçüm sistemi kurulacaktır ve bacalarda NOx, SO 2, PM ölçümü yapılacaktır. Ölçüm sürekli olacaktır. Merkezi bir adet kontrol ünitesi ve baca için gerekli şartlandırma ve numune alma hatlarından oluşacaktır. Şartlandırma ve numune hatları, ölçümün doğruluğu için gerekli tüm ekipmanları içerecektir. Analizör ve gerekli tüm ekipmanlar kalitesini ispatlamış marka-modellerden seçilecektir. Merkezi ünite pano içerisinde olmalı ve çalışması için tüm gerekli ekipmanları içerecektir. Sistem, merkezi kumanda odasına yerleştirilecek bir adet bilgisayar ile bir adet lazer yazıcı içerecektir. Bilgisayar üzerinden online değerler, alarm durumları ve geçmişe yönelik trendler izlenebilecektir. Ayrıca günlük, aylık ve yıllık raporlar alınabilecektir. Sistem gaz sıcaklığını, basıncını ve akış miktarını ölçebilecek ve kritik değerlerde alarm üretebilecektir. Sistem numune hattının temizliği için otomatik purge yapmaya uygun olacaktır. Analiz cihazı -5 0 C ile C arasındaki sıcaklıklarda çalışabilecektir. Ölçüm sistemi bacadan çekilen gazın nemini alabilecek sisteme sahip olacaktır. Kurulacak emisyon ölçüm sistemi TSE, EPA, DIN standartlarına ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) yönetmeliğine uygun nitelikte olacaktır. c. Tesisin SKHKKY Ek-4 Listesine Göre Değerlendirmesi Tesiste bulunan akışkan yataklı kazanlar için teçhiz edilecek ortak baca için; baca gazı hızı; 22.2 m/s, baca yüksekliği 180 m öngörülmüştür. Baca Yüksekliklerinin belirlenmesinde emisyonların dağılımının ve hava kalitesi sınır değerlerinin sağlanması yanında olası hesabında hatalarının giderilmesi için; tesiste bulunacak ortak baca için belirlenen düzeltilmiş baca yükseklikleri; SKHKKY Ek-4 de abak ile bulunan değer; yaklaşık 65 m bulunmuştur. (Bkz.Ek-19). d. Tesisin SKHKKY Ek-5 Listesine Göre Değerlendirmesi Soma Kolin Termik Santrali Isıl Gücü 1198,4 MWt dir. 278

319 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Tesis; SKHKKY Ek-5 Listesinde A) Birinci kapsamında değerlendirilmeye alınmıştır. Grup Tesisler Yakma Tesisleri Buna göre ; 1)Katı Yakıtlı Yakma Tesisleri: Baca gazında % 6 hacimsel oksijen esas alınır. 1.1) Toz Emisyonları; 1.1.1) Katı yakıtlı yakma tesislerinin baca gazlarındaki toz emisyonları aşağıdaki sınır değerleri aşmamalıdır. Yakıt ısıl gücü >50 MW olan tesislerde baca gazındaki toz emisyonu 100 mg/nm3 ün altında olmalıdır ) Paragraf (1.1.1) de öngörülen emisyon sınırlandırmaları kurum üfleyicilerin çalıştığı sürelerde de geçerlidir. 1.2) Karbon monoksit emisyonları; Baca gazları karbon monoksit emisyonları 200 mg/nm3 ü aşmayacaktır. 1.3) Azotoksit (NOx) emisyonları; Azot oksit emisyonları, baca gazı geri besleme veya ikincil hava ile yakma yoluyla alev sıcaklığının düşürülmesi ve benzeri teknik tedbirlerle düşürülmelidir. Isıl kapasitesi 50 MW ve üzerinde olan tesislerde baca gazında; 1.3.1) Katı yakıt kullanan yakma tesislerinde, azot monoksit ve azot dioksit emisyonları (Azot dioksit üzerinden) 800 mg/nm3 ü, aşamaz ) Yakıt olarak toz halinde taş kömürü kullanılıyorsa ve taş kömürü ergimiş kül bırakarak yakılıyorsa bu değer 1800 mg/nm3 olarak alınır. Toz taşkömürü yakan kuru küllü tesisler için sınır değer 1300 mg/nm3 dür. 1.4) Halojen bileşikleri emisyonları; 1.4.2) Yakıt Isıl Gücü > 300 MW olan yakma tesislerinde; inorganik gaz halindeki klor bileşikleri 100 mg/nm3 ü (klorlu hidrojen üzerinden) inorganik gaz halindeki flor bileşikleri 15 mg/nm3 ü (hidrojen florür üzerinden) aşamaz. 1.5) Kükürtdioksit emisyonu; Katı yakıt yakan tesislerin baca gazlarından çıkan kükürt dioksit emisyonu önlenmelidir. Burada kükürt dioksit ve kükürt trioksit miktarları baca gazında kükürt dioksit üzerinden verilmiştir ) Katı yakıt kullanan tesislerden baca gazındaki SO2 ve SO3 emisyonu (eşdeğer SO2 olarak verilmiştir) aşağıdaki sınırların altında olanlar için ayrıca bir kükürt arıtma tesisi gerekmez. Yakıt ısıl gücü 300 MW olan tesislerde baca gazında 1000 mg/nm3, 279

320 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU ) Eğer paragraf (1.5.1) e verilen sınırlar aşılıyorsa kükürt dioksit emisyon derecesini yakıt ısıl gücü 300 MW a kadar olan tesislerde %10 a, 300 MW üzerinde olan tesislerde ise %5 e kadar düşürecek, yanma öncesi, yanma esnasında veya yanma sonrasında tatbik edilebilecek bir kükürt tutma işlemi uygulanarak paragraf (1.5.1) deki sınırların altında kalınmaya çalışılır. Buna rağmen (1.5.1) deki sınır değerlerini gerçekleştirmeyen tesislerden yakıt ısıl gücü 300 MW kadar olanlar kükürt emisyon derecesini en fazla %10, gücü 300 MW dan büyük olanlar ise kükürt emisyon derecesini en fazla %5 de muhafaza edebilecek kükürt azaltımı tedbirleriyle çalıştırılabilir ) Belirli bir süre için bir tesis, tasarımında öngörülen kükürt oranlı kömür bulamaz ise ve baca yüksekliği bu orandaki kükürt için uygun biçimde düzenlenmiş ise 2500 mg/nm3 kükürt oksitleri emisyonuna izin verilebilir. Bu tipteki çalışma 6 (altı) ayı aşamaz ) Bir yakma tesisinin, kükürt oksitleri emisyonunu azaltan arıtma tesisinin devreden çıkması durumunda ilgililere bildirmek şartıyla birbirini takip eden 72 saat veya bir takvim yılı içinde 240 saati geçmeyen süre içinde çalıştırılmasına izin verilebilir. esaslara riayet edilecektir. Tesisin Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-1 ve Ek-2 Listesinde Yeri Proje konusu faaliyet, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nin Ek-I listesinde yer almakta olup, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin ( Tarih ve Sayılı Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) Ek-1 listesi Madde 1.Enerji Endüstrisi 1.1. Termik ve Isı Santralleri Katı ve Sıvı yakıtlı Tesislerden Toplam Yakma Sistemi Isıl Gücü 100 MW veya daha fazla olan tesisler bendinde yer almaktadır. Tesisin Dünya Bankası Grubu (Uluslar Arası Finans Şirketi) Standartlarına Göre Değerlendirlmesi International Finance Corporation Tablo-6 (C) de Termik Santral İçin Emisyon Kaynakları (ısıl gücü >/= 600 MWt); NOx ; 200 mg/nm 3, SO mg/nm 3 ve PM 30 mg/nm 3 değerini aşamaz. hükmü bulunmaktadır. Bu itibarla; tesiste oluşacak baca gazı emisyon değerleri bu sınır değerlerin altında kalacaktır. 280

321 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V.2.9.Santral Dışında Diğer Ünitelerden Kaynaklanan Emisyonlar, Azaltıcı Önlemler ve Bunların Verimleri, Ölçümler İçin Kullanılacak Aletler ve Sistemler, Toz Oluşumuna Karşı Alınacak Tedbirler, Kullanılacak Filtrelerin Özellikleri, Filtrelerin Bakımı, Arızalanması Durumunda Alınacak Önlemler, Santral Dışında; kül depolama sahasında külleri (uçucu-kül-taban külü) ve alçıtaşının depolanması esnasında ve kömür ocaklarında üretim ve depolama esnasında toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Termik Santral yakıt olarak kömür kullanımından kaynaklı oluşacak uçucu ve taban külleri nemlendirildikten sonra kapalı konveyör bantları ile kül depolama sahasına taşınacaktır. Dolayısı ile toz emisyonu oluşumu söz konusu olamayacaktır. Kömür depolama ve taşıma sisteminde oluşan tozumanın bertaraf edilmesi için kömür stok sahası duşlama sistemi, kömür depolama ve taşıma sisteminin tamamı için ise toz toplama ve uzaklaştırma sisteminin kurulması planlanmaktadır. Kömür kırma işlemi tamamen kapalı olacağından toz dağılımı da engellenmiş olacaktır. Kömür Depolama sahası içinde bulunacak olan kırma ünitesinde; bunker, kırıcılar, elekler, bantlar kapalı ortam içerisine alınacak ve bu ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Kömür Stok sahasının etrafında açık kanal şeklinde yağmur suyu toplama kanalları inşa edilecek ve bu su yine aynı saha içerisinde tesis edilen çökeltme havuzunda toplanacak ve çökeltme işleminden sonra tozumaya karşın Kömür Stok Sahasında depolanan kömürün ıslatılmasında kullanılacaktır. Depolama, taşıma ve boşaltma sistemlerinin kapalı tercih edilmesi ile kireçtaşının silolara alınması ve BGD ünitelerine taşınması esnasında büyük oranda bir tozuma oluşması beklenmemektedir. Sistemde yer alan beton ve metalik silolarda filtre toz tutucular yapılacaktır. Kireç taşı öğütücüleri tamamen kapalı sistem olarak tasarlanmış olup; kireçtaşı hazırlama sistemi BGD ünitesinin yakınında tesis edilecektir. Santralde Kullanılacak Filtreler; Elektrostatik Filtre-Torbalı Filtre Tesiste Elektrostatik Filtre kullanılacaktır. Ayrıca; kömür ve kül döküm ve transfer noktalarında gerekli önlemler alınacak, bazı noktalarda nemlendirme işlemi uygulanırken, bazı noktalarda (basınçlı hava ile depo silolarına yapılan taşımalarda) torba filtreler kullanılacaktır. Bu filtreler, malzemenin tozunun silo dışına çıkmasına engel olacaktır. 281

322 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Elektrostatik filtrelerin periyodik kontrolü ve bakımları yapılarak, yüksek bir performansla çalışmaları sağlanacaktır. Torba filtreler için de durum benzerdir. Filtreler, bakımları tesis personeli tarafından yapılacak bir yapıdadır. Yedek parça gerektiği durumda ise parçalar yerel üreticilerce karşılanacaktır. Tesiste baca gazı filtre sisteminde herhangi bir arıza söz konusu olduğunda, SKHKKY nin hükümlerine uyulacak ve yönetmeliğin öngördüğü şekilde hareket edilecektir. Gerektiğinde ilgili ünitelerde üretim durdurularak bakım çalışmaları yapılacaktır. Torba filtrelerde herhangi bir arıza meydana geldiği taktirde ise arıza, üretimin durdurulmasına gerek kalmaksızın, gerekirse torba filtrelerin bulunduğu ünite kısa bir süre devreden çıkarılarak, tesis personeli tarafından giderilecektir. V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Külün Analizi, Miktarı Ve Özellikleri, Kül Erime Sıcaklıkları, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Aktarmadan Önce Saha İçinde Depolanıp Depolanmayacağı, Saha İçerisinde Geçici Depolama Yapılacaksa Depolama Şartları Ve Alınacak Önlemler, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları, Alternatif Yol Güzergahları Veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Soma Kolin Termik Santralinin faaliyeti sırasında yılda ton taban külü, Ton uçucu kül oluşacaktır. Alçı taşı miktarı ihmal edilebilir seviyede açığa çıkacak olup, ton uçucu kül ve alçıtaşının toplamıdır. Proseste alçıtaşı ayrı bir ürün olarak oluşmadığından ötürü uçucu kül ve alçıtaşı karışımı tesis edilecek olan kül depolama sahasında tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak depolanacaktır. Bahse konu santralde, kömürün yanması sonucu uçucu kül ve taban külü olmak üzere iki farklı kül oluşacaktır. Taban külü olarak adlandırılan kül, kazan altından alınmakta olan, nispeten parçacık boyutu büyük olan küldür. Uçucu kül, yanma reaksiyonu sonucunda kazanı üstten terk eden ve genel olarak gaz akışı ile taşınabilecek kadar küçük olan parçacıklardan oluşan küldür. Kül Atma Teçhizatı; çift hat kapalı (boru tipi/üstü kapalı) kül konveyörü, kül bunkeri, bant sistemlerini besleyen elektrik şebekesi ve kontrol kumanda sisteminden oluşacaktır. Kazandan çıkan taban külü ve elektrofiltre altında toplanan uçucu kül; tozumayı önlemek için nemlendirilecek olup, toz önleme sistemi ile teçhiz edilmiş iki adet (tozu önlemek için boru konveyörleri veya üstü kapalı konveyörler olabilir) konveyör ile kül bunkerine taşınacaktır. Buradan da pompalarla hidrolik olarak kül depolama sahasına taşınacaktır. Santralde yakma sonucu oluşacak küllerin (uçucu kül-taban külü) özelliklerini belirlemek amacıyla, tesiste kullanılacak kömür sahalarından numuneler alınarak, yakma testine tabii tutulmuştur. 282

323 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Termik santralde yakıt olarak kullanılacak olan kömürün yanmasından kaynaklı oluşacak kül numunesi için Tarih ve Sayı) ve Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli depolanmasına Dair Yönetmelik Ek-2 Listesine göre kül analizi yaptırılmıştır (Bkz.Ek-15). Analiz sonuçlarına göre; 1. Arsenik, Kadmiyum, Bakır, Molibden, Nikel, Antimon, Selenyum, Çinko, Çözünmüş Organik Karbon, Fenol İndeksi, Toplam Organik karbon, BTEX, PCB ve Mineral Yağ Parametreleri inert atık sınıfına girmektedir. 2. Baryum, Toplam Krom, Civa, Kurşun, Klorür, Sülfat ve Toplam Çözünen Katı Parametreleri tehlikesiz atık sınıfına girmektedir. 3. Tehlikeli atık sınıfına giren parametre bulunmamaktadır. Termik Santralde kömürün yakılması işlemi sonucu oluşacak uçucu külle karışık alçıtaşı ve taban külleri Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak II. Sınıf Düzenli depolama Sahası kriterlerine uygun olarak belirlenen kül depolama sahasında depolanacaktır. Termik santralde oluşacak alçı taşı ve kül k, ADDDY Madde 30 (1) Jips esaslı atıklar, II. sınıf atık depolama tesislerinde biyobozunur atıkların kabul edilmediği lotlar veya hücrelerde depolanabilir. Jips esaslı atıklarla birlikte depolanmak istenen atıkların Toplam Organik Karbon (TOK) ve Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK) parametreleri bakımından Ek-2 de II. sınıf düzenli depolama tesisine kabul edilebilecek tehlikeli atıklar için verilen sınır değerleri sağlaması zorunludur. Hükümlerine uygun olarak belirlenen kül depolama sahasında depolanması planlanmaktadır. Soma Kolin Termik Santrali nde yakıt olarak kullanılacak kömür için; kömür analizi yaptırılmış olup (Bkz.Ek-15), kömür analiz sonuçlarına göre; kül ergime değerleri; külün ilk deformasyonu 1253 o C, kül yumuşama 1310 o C, kül ergime 1348 o C, kül akma ise 1386 o C dir. Soma Kolin Termik Santrali nde kömürün yakılması sonucu ortaya çıkacak küller ile ilgili olarak ; Tarih ve Sayılı Atık Yönetimi Esaslarına İlişkin Yönetmelik 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: Tarih ve sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Tarih ve Sayı) ve Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. 283

324 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V Kül Depolama Tesisinin Tasarımı Ve Drenaj Sistemi, Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler Ve Kontrol Yöntemleri Ve Alınacak Önlemler, Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özellikleri, Nereden Ve Nasıl Temin Edileceği, Depolama Alanına Ait Her Bir Hücre İçin Üst Örtü Ve Zemin Suyu Drenaj Tabakası Plan Ve Kesit Bilgileri, Üst Yüzey Geçirimsizlik Tabakasının Teşkili, Ömrü, Depolama Alanının Rehabilitasyonu, Kül depolama tesisinin tasarımı ve drenaj sistemi, zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak işlemler, kullanılacak olan geçirimsiz tabakanın tüm teknik özelliklerinin detaylı olarak açıklandığı ve depolama alanına ait her bir hücre için üst örtü ve zemin suyu drenaj tabakası plan ve kesit bilgileri, üst yüzey geçirimsizlik tabakasının teşkilinin ayrıntılı olarak incelendiği kül depolama tesisi ön projesi ekte verilmektedir. (Bkz.Ek-14) Yapımı planlanan termik santralde açığa çıkan küllerin (uçucu kül-taban külü) depolanması amacı ile tesis edilecek Kül Depolama Sahası nın yapılabilirlik, inşaat süresi, depolama kapasitesi v.b. durumlar göz önüne alınarak gövde inşaatının tek kademede yapılması ya da kademeler halinde yükseltilmesi şeklinde 2 ayrı alternatif düşünülmektedir. 1. Alternatif için; tek kademeli H=100 m için gövde inşaatı, 2. Alternatif için ise; iki kademeli H=20 m kademeli gövde inşaatı düşünülmüştür. Ancak; jeoteknik ve malzeme etüdlerine bağlı olarak gövde tipi ve yükseltilmesi alternatifleri kati proje aşamasında netlik kazanacaktır. Yeraltı Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Yağışlı sezonlarda rezervuar tabanına gelebilecek yeraltı sızıntı sularının birikmesini önlemek amacıyla drenaj hendeği kazılarak drenaj boruları ile suların derive edilmesi sağlanacaktır. Böylece yeraltı sularının atıklara ulaşması ve inşaat aşamasında yapılacak sızdırmazlık kaplamalarına da zarar vermesi engellenebilecektir. Rezervuar kazıları tamamlandıktan sonra dere yatağı boyunca 0,50 x 0,70 m lik hendek içinde 300 mm lik delikli drenflex şeklindeki drenaj sistemi yapılması öngörülmektedir. Kati proje aşamasında yapılacak jeoteknik etüdler sonucunda gelebilecek yeraltı su miktarına göre drenaj çapı değişiklik gösterebilecektir. Dere Yatağının topoğrafik eğimine göre meyilli yapılacak drenaj sistemi ile suların, pompaj sistemi ile kül barajı alanına terfi edilmesi planlanmaktadır. Atıksuların Drenaj Sistemi Enerji Santralinden çıkacak küllerin depolanması ile ilgili özellikle yağışlı sezonlarda atık içerisinden rezervuar tabanına sızabilecek suların drene edilebilmesi için ayrı bir drenaj sistemi gerekmektedir. Rezervuar tabanı ve özellikle dik yamaçların geçirimsizliğini sağlamak amacıyla membran ve geosentetik kil örtü gibi yapay malzemelerin kullanılması düşünülmektedir. 284

325 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Rezervuarın tamamının sızdırmazlık kaplaması ile kaplanacak olması göz önünde bulundurularak atıktan sızacak suların drenaj kompozitleri ile rezervuar tabanına iletilmesi sağlanacaktır. Rezervuar tabanında yapılacak toplama havuzu ile atıktan sızabilecek suların, dalgıç pompa ve borular ile tekrar rezervuar üst kotlarına basılarak bir sirkülasyon sistemi oluşturulmalıdır. Bunun için gövde menba tarafında rezervuar tabanında tasarlanan havuz yapısı ile atık sızıntı sularının toplanması sağlanacaktır. Buradan uygun eğim ve koruge boru ile gövde dolgusu altında kapalı sistemde iletilerek gövde mansabında yapılacak pompa havuzuna iletimi sağlanacaktır. Bu havuzda toplanacak sular paslanmaz dalgıç pompa ile kret seviyesine ve rezervuara basılacaktır. Bu sistemin en büyük avantajı gövde inşaatının kademeli olarak yapılması halinde menba tarafından krete doğru pompa sisteminin mümkün olamayacağı ve dalgıç pompasının herhangi bir arızası söz konusu olması halinde pompanın ve borularının değiştirilmesinin mümkün olmasıdır. Oluşan bu sirkülasyon ile atık sızıntı suların zamanla buharlaşması sağlanmış olacaktır. Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler Sızdırmazlık Kaplaması İşleri Ek-14 de verilen Kül Depolama Sahası Ön Projesi kapsamında yapılacak sızdırmazlık kaplaması işleri 3 ana başlık altında belirtilmektedir. Bunlar; gövde üzeri sızdırmazlık kaplaması, rezervuar tabanı sızdırmazlık kaplaması ve rezervuar yamaçları sızdırmazlık kaplamasından oluşmaktadır. Gövde Üzeri Sızdırmazlık Kaplaması Drenaj sistemi, atık seviyesine göre rezervuar üst kotlarından dere yatağını takip ederek gövde kil çekirdek önüne kadar olan kısımda 300 mm lik delikli drenflex etrafı çakıl dren dolgulu olacaktır. 1. Rezervuara atılacak atıkları gövde yüzeyinden sızmasını engellemek amacıyla önyüzüne uygun özellikle sızdırmazlık kaplaması yapılması düşünülmektedir. 2. Kaplama detayında görüldüğü üzere eğik kil dolgu üzerine drenaj kompoziti ve 2.0mm HDPE geomembran serilmesi, gerekli sızdırmazlık için uygun görülmektedir. 3. Kaplama malzemesindeki deformasyon riskini ortadan kaldırmak ve inşaat kolaylığı sağlamak amacıyla gövde ön yüzeyinde her 10,0 m gövde yüksekliğinde 3,0 m genişliğinde ankraj palyeleri yapılmıştır. 4. 3,0 m lik palyenin ortasında 0,60mx0,60m lik ankraj hendeği açılarak sızdırmazlık kaplama malzemesi ankraj hendeği içine projesine göre yerleştirildikten sonra şev üzerinden aşağı doğru sarkıtılacaktır. Düşey ek yerlerinin kaynağı yapıldıktan sonra ankraj hendeği kil malzeme ile doldurulup sıkıştırılacaktır. 5. Aynı işlem bir üst palyede yapıldıktan sonra alt palyedeki kaplama ile üst palyeden gelen kaplama yatay ek yeri kaynağı yapılacaktır. 6. Rezervuar talveg ve yamaçlarından gelen kaplamanın önyüz talveg ve yamaçlarda birbirine eklenmesi yapılacaktır. 7. Yapılacak bütün bu uygulamalar şartnamesine uygun olarak teknik ekibi ile yapılacak olup idarenin gözetiminde imalatı sağlanacaktır. 8. Drenaj kompozitinin kullanılmasının amacı; Atıktan sızabilecek atık sularının rezervuar tabanına doğru iletilmesini sağlamaktır. 285

326 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 9. Şekil- 68 Sedde Üzeri Kaplama Detayı Rezervuar Tabanı Üzeri Sızdırmazlık Kaplaması Kil çekirdek altındaki kısımlarda ise sızıntı sularının kil dolgu içerisine sızmalarını ve borulanma tehlikesinin oluşmasını önlemek amacıyla 300 mm lik deliksiz drenaj borusu kullanılacak olup, borunun etrafı grobeton ile doldurulacaktır. 1. Rezervuar tabanında kazılar sonrası projesine uygun drenaj sistemi yapılacaktır. 2. Drenaj işlerinin tamamlanmasından sonra tabana detayda gösterildiği üzere drenaj kompoziti serilerek yağışlı sezonlarda tabandan gelebilecek sızıntı sularının toplanarak drenaj sistemine iletilmesini sağlayacaktır. 3. Drenaj kompoziti işlerinin tamamlanması ile 50 cm kalınlığında geçirimsiz (kil) dolgusunun serme-sıkıştırma işleri yapılarak sızdırmazlık kaplaması için rezervuar 4. tabanı hazır hale getirilmiş olacaktır cm kil kaplama üzerine 2.0 HDPE Geomembran serilerek gerekli taban sızdırmazlığı sağlanmış olacaktır. 6. Atıktan sızabilecek suların toplanılarak tekrar depolama sahasına basılması için gerekli drenaj havuzuna iletilmesini sağlamak amacıyla membran üzerine drenaj kompoziti serilecektir. 7. Yamaçlardan ve menba ön yüzünden gelen membran ve drenaj kompozitleri aşağıda belirtilen detayda olduğu gibi birbirlerine bağlantı ve yatay kaynakları yapılarak kaplama işlemi tamamlanmış olacaktır. 8. Rezervuar tabanının belirli bir kısmı araç trafiğine karşı kaplamalara zarar vermemesi için üzerine ek 50 cm koruma dolgusu yapılması uygun görülmektedir. 9. Rezervuar talveg ve yamaçlarından gelen sızdırmazlık kaplamalarının birleşmesi ve kaynaklanması şartnamesine uygun olarak teknik ekibi ile idarenin gözetiminde yapılacaktır. 286

327 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Şekil- 69 Rezervuar Tabanı Kaplaması Sızdırmazlık Kaplaması Detayı Rezervuar Yamaçları Sızdırmazlık Kaplaması Kil çekirdek bölgesi sonrası diğer gövde dolgu kısımlarında ise 300 mm lik delikli drenflex etrafı çakıl dren dolgulu drenaj sisteminin yapılması uygun görülmektedir. 1. Projesine uygun kotlarda yamaçların kazıları yapılarak palye şev kazılarının 10 m den yüksek olması durumunda 10 m de bir 7 m palyeli olarak yapılacaktır. 2. Rezervuarın jeolojik formasyonuna bağlı olarak palyeler arası kazı şevinin 1Y/1D olarak yapılması sağlanacaktır. 3. Kazılar sonrası ortaya çıkabilecek karstik boşlukların shotcrete veya grobetonla doldurularak sızdırmazlık kaplaması için uygun satıh oluşturulacaktır. Bütün kazı işleri tamamlandıktan sonra sızdırmazlık kaplaması için rezervuar yamaçları hazır hale getirilmiş olacaktır. 4. Rezervuar palyelerinde sızdırmazlık kaplamasının ankrajı için 0,60x0,60 m lik ankraj hendeği yapılacak şev yüzünden hendek dışına mesafe 4,70 m olacaktır. Ankraj hendeği kil ile doldurulup, sıkıştırılacaktır. 5. Ankraj Hendeği işlemi sonrası sızdırmazlık kaplaması altına 10 cm kil dolgu yapılacaktır. Kaplama serilerek üzerine önce 15 cm kil sonra 25 cm stabilize dolgu malzemesi serilip sıkıştırılacaktır. Böylece palyelerde araç trafiği esnasında kaplamanın zarar görmesi engellenecektir. 6. Yamaçlarda sızdırmazlık kaplaması detayı, 1.5 mm HDPE membrana lamine edilmiş bentonit kili (L-GCL) uygulaması yapılacaktır. İlgili detay ve kesitleri projesinde verilmektedir. 7. Atıktan sızabilecek suları tabandaki drenaj sistemine iletilmesi için kaplamanın üzerine drenaj kompoziti imalatı yapılacaktır. Bu kompozitin tabandaki kompozit ile uygun bağlantısı sağlanacaktır. 8. Kuşaklama Kanalının bulunduğu palyede de aynı şekilde imalatları yapılarak yamaçların kaplanması tamamlanmış olacaktır. 287

328 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 9. Rezervuar talveg ve yamaçlarından gelen sızdırmazlık kaplamalarının birleşmesi ve kaynaklanması şartnamesine uygun olarak teknik ekibi ile idarenin gözetiminde yapılacaktır. Şekil- 70 Rezervuar Yamaçlarında Sızdırmazlık Kaplaması Detayı Şekil- 71 Rezervuar Yamaçlarında Palye Detayı 288

329 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kullanılacak Olan Geçirimsiz Tabakanın Tüm Teknik Özellikleri, Kül depolama sahasında sızdırmazlığın sağlanabilmesi için Geomembran (HDPE), Geosentetik Kil Örtü (GCL) kullanımı öngörülmektedir. Her iki sızdırmazlık malzemesi ile ilgili detaylı bilgiler kül depolama sahası ön projesinde verilmektedir. ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaata başlamadan önce; Kül depolama Sahası için; hidrojeolojik etüd raporu hazırlanacak olup, detay projesi DSİ 2. Bölge Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. Termik Santralde kömürün yakılmasından kaynaklı açığa çıkacak külün, ADDDY EK- 2 listesine göre; analizi yapılmış olup, bu kapsamda parametrelerin bir bölümü tehlikesiz, bir bölümü ise inert atık olarak değerlendirilmiş ve tehlikeli atık sınıfında parametre tespit edilmemiştir. Bu durumda; kül depolama sahasının sızdırmazlığının sağlanmasında II. Sınıf düzenli depolama kriterleri göz önünde bulundurulmuştur. Aşağıda ADDDY (Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik) in ilgili hükümleri verilmiş olup, belirtilen hükümlere titizlikle uyulacaktır. Depo Tabanının Teşkili MADDE 16 (1) Düzenli depolama tesisinin tabanı ve yan yüzeylerinde, sızıntı suyunun yeraltı suyuna karışmasını önleyecek şekilde bir geçirimsizlik tabakası teşkil edilir. Bunun için kil veya eşdeğeri malzemeden oluşturulmuş geçirimsizlik tabakası serilir. Geçirimsizlik tabakasının fiziksel, kimyasal, mekanik ve hidrolik özellikleri depolama tesisinin toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel riskleri önleyecek nitelikte olmak zorundadır. Geçirimsizlik malzemeleri teknik özellik bakımından Türk Standartları Enstitüsü standartlarına uygun olmalıdır. (2) Düzenli depolama tesisi sınıflarına göre depo tabanının asgari aşağıda belirtilen geçirgenlik ve kalınlık özelliklerine sahip olması gerekir: b) II. sınıf düzenli depolama tesisi: K 1,0 x 10-9 m/sn; kalınlık 1 m veya eşdeğeri, (3) Jeolojik geçirimsizlik tabakasının ikinci fıkrada verilen koşulları doğal olarak sağlayamaması halinde; bu tabaka yapay olarak oluşturulur ve jeomembran kullanılarak güçlendirilir. Geçirimsiz mineral malzeme ile yapay olarak oluşturulacak geçirimsizlik tabakasının toplam kalınlığı 0,5 metreden az olamaz. (4) Sızıntı sularının toprak ve yeraltı suları için oluşturacağı potansiyel risklerin engellenmesi için düzenli depolama tesislerinde doğal geçirimsizlik tabakasına ilave olarak aşağıda verilen teknik özelliklerde sızıntı suyu toplama ve drenaj sistemi inşa edilir: a) I. sınıf ve II. sınıf düzenli depolama tesislerinde jeolojik geçirimsizlik tabakası yapay geçirimsizlik malzemesi ile oluşturulur. Yapay geçirimsizlik malzemelerinin yeterli teknik özelliklere haiz olduğunun ve Ek 3 te yer alan standartlara veya bunun mümkün olmaması halinde uluslararası standartlara uygunluğu belgelenir ve Bakanlığa bildirilir. b) Yapay geçirimsizlik tabakasının korunması amacıyla koruyucu örtü malzemesi kullanılır. c) I. sınıf ve II. sınıf düzenli depolama tesislerinde yapay geçirimsizlik kaplaması üzerine asgari 0,5 metre kalınlığa ve en az K 1,0 x 10-4 m/s geçirgenliğe sahip drenaj tabakası uygulanır. ç) Drenaj katmanının içinde drenaj boruları bulunur. Boru çapı, yapılacak kontrol ve temizlemelere imkân verebilecek genişlikte olur. Depo tabanında sızıntı suyuna dayanıklı bir malzemeden imal edilmiş yeterli sayıda drenaj borusu, ana toplayıcılar ve bacalar bulunur. Sızıntı suyu toplama ve drenaj sistemi sızıntı suyu toplama havuzu ile son bulur. Sızıntı suyu toplama havuzu tesisin kurulacağı yerin meteorolojik koşulları ve depolanacak atıkların su içeriği göz önünde bulundurularak herhangi bir olumsuzluğa mahal vermeyecek şekilde tasarlanır ve inşa edilir. d) Depo tabanının boyuna eğimi % 3'den az olamaz. 289

330 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Depo Tesisi Üst Örtüsünün Teşkili MADDE 17 (1) Atık depolama işlemi tamamen bittikten sonra depolama alanında üst örtü teşkil edilmeden önce, alan normal kazı toprağı örtüsü ile tesviye edilir. Kapatma işlemine başlamadan önce; atıkların veya yapının kayma ve çökme riskine karşı depolanan atık kütlesinin yeterince oturduğu tespit edilir. (2) Düzenli depolama tesisi sınıflarına göre, tesisin kurulduğu bölgenin yağış özelliklerinden dolayı kapatma sonrası süreçte sızıntı suyunun oluşumunun engellenmesi ve depoda oluşacak gazların toplanması için depo üst örtüsü asgari aşağıda verilen şartları sağlayacak şekilde teşkil edilir: a) Yalnızca gaz oluşumu beklenen II. sınıf düzenli depolama tesislerinde; depo gazlarının oluşturacağı potansiyel risklerin engellenmesi amacıyla gaz drenaj katmanı inşa edilir. c) Mineral geçirimsizlik tabakası en az 25 cm kalınlığında iki tabaka halinde uygulanır. Drenaj tabakasının en az 50 cm kalınlığında olması ve en az K 1.0 x 10-4 m/s geçirgenliğe sahip olması gerekir. ç) Üst örtü toprağı daha sonradan bitkilerin yetiştirilmesini sağlayabilecek şekilde yetiştirilecek bitki türüne bağlı olarak en az 50 cm kalınlığında olması gerekir. Şekil- 72 II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi Üst Örtü Geçirimsizlik Sistemi Söz konusu saha termik santralin kapatılmasıyla birlikte yukarıda verilen üst örtü teşkiline uygun olarak kapatılacak ve ilgili yönetmelik hükmü gereği izlenecek ve denetime tabi tutulacaktır. Bu aşamada sahanın her türlü bakım, izleme ve kontrolünden yatırımcı firma sorumlu olacaktır. Kül Depolama Sahasının sedde yapımı ve zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak çalışmalarda gerekecek malzeme; izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilecektir. 290

331 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kül depolama sahasının mevcut durumunda vadi şeklinde olan arazi yapısı, depolama işleminin tamamlanmasıyla düze yakın bir topoğrafyaya sahip olacaktır. Faaliyet alanının tamamı orman alanı vasfında olmasına rağmen, vadi yamaçlarında hakim eğimin çok fazla olması, bölgedeki ormanlık yapının buralarda oluşmasına imkan vermemiştir. Projenin tamamlanmasının ardından depolama alanında üst geçirimsizlik sağlanacaktır. Faaliyeti biten sahanın üzeri bitkisel toprak serilerek kapatılacak, toprak yapısına ve iklimine uygun ağaç ve bitki türleri ile bitkilendirme yapılacaktır. Kül Depolama Sahasının Ömrü Kül Depolama Sahası Gövdesi iki alternatifli düşünülmüş olup, gövdenin tek kademeli olması halinde kül depolama sahası maksimum hacmi; 389 m kotta yaklaşık m 3, çift kademeli olması halinde ise yaklaşık m 3 olacaktır. Kül Depolama Sahasının tek kademeli olması (H=100 m) halinde, kül depolama ömrünün yaklaşık; Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 Toplam Yıl Sayısı = Toplam Hacim /Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 / m 3 = 31,6 yıl olacağı tahmin edilmektedir. Kül Depolama Sahasının çift kademeli olması (H=100 m) halinde, kül depolama ömrünün yaklaşık; Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 Toplam Yıl Sayısı = Toplam Hacim /Yıllık Oluşacak Kül Miktarı = m 3 / m 3 = 33,8 yıl olacağı tahmin edilmektedir. V Kül Taşınmasında Kullanılacak Araçların Özellikleri, Atık Taşıma Yöntemi, Taşıma Güzergahı, Saha İçi Trafik Yönetim Planı, Depolama Sahasında Kötü Hava Şartlarında Yapılacak Çalışmalar, Kül Depolama Sahası Aks yerine mevcut asfalt köy yolundan ulaşım mümkün olup, saha, Soma ilçesi- Kozluören Köyü yolu üzerinde yer almaktadır. Proje alanına; Soma ilçesinden Evciler ve Kozluören köylerine mevcut ulaşım yolu üzerinden sağlanmaktadır. Kül Depolama Sahası Aks Yerinin Soma ilçesine uzaklığı yaklaşık 10,5 km; Aks Yerinin Kozluören Köyüne uzaklığı ise yaklaşık 6,3 km dir. Kül depolama Sahasına en yakın yerleşim birimi; sahanın güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1000 m mesafede Kozluören Köyü dahilinde bulunan konuttur. 291

332 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Ulaşım Yolu Güzergahı L=10,5 km Şekil- 73 Kül Depolama Sahası Uydu Görüntüsü Termik santralde kömürün yanmasından kaynaklı oluşacak küllerin (uçucu kül-taban külü) depolama alanına taşınması konveyör bantlarla sağlanacaktır. Bantlar kapalı sistem içinde yer alacak ve külün taşınması sırasında pulverize sistemle nemlendirme sağlanacaktır. Saha içerisinde ise dökülen malzemenin serilmesi ve sıkıştırılması amacıyla lastikli kepçe ve kamyon gibi iş makinelerinin kullanılması ön görülmektedir. Saha içi trafik yönetim planının tesis faaliyete girmeden önce oluşturulması öngörülmektedir. Kül depolama alanı yılın her mevsiminde her türlü olumsuz hava şartlarında faaliyet gösterebilecek şekilde inşa edilecektir. Meteorolojik veriler düzenli kontrol edilecek ve acil durumlara karşı önceden tedbir alınması sağlanacaktır. Ayrıca drenaj ve yağmur suyu kanalları sürekli temiz tutulacaktır. Bu kapsamda; Yürürlükteki ADDDY Madde 6 (1) Depolama tesisinden kaynaklanabilecek olumsuz etkileri asgari düzeye indirmek için tesis; a) Koku ve tozların çevreye yayılmasını, b) Gürültü ve trafik yoğunluğunu, ç) Kuşlar, haşerat, böcek ve diğer hayvanların alanda üremesi ve alandaki patojenleri çevreye taşımasını, d) Havada depo gazından kaynaklanan tabakalaşma ve aerosollerin oluşumunu, 292

333 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 e) Yangın ihtimalini azaltacak ve tesis çevresine etkilerini önleyecek biçimde donatılır. (2) İşletme aşamasında depolama tesisine kabul edilen atıklar, sahanın yapısal sağlamlığını bozmayacak, iç ve dış şevlerde kayma ve yıkılmalara neden olmayacak güvenlik düzeyinde depolanır. Zemin stabilitesinin geçirimsizlik tabakasına zarar vermeyecek nitelikte olması sağlanır. (3) Atıkların depolama çalışmaları sırasında, şev stabilitesini ve araçlarla makinelerin kolayca manevra yapabilmelerini sağlamak için lot şev eğimi ve atık hücresinin şev eğimi azami 1/3 olacak şekilde yapılır. Atığı getiren araçların geçişleri drenaj sistemine zarar vermeyecek şekilde planlanır. (4) Depolama tesisi, izinsiz girişleri engelleyecek şekilde çevre çiti ve giriş kapısı ile donatılarak emniyet altına alınır. Tesiste izinsiz atık boşaltımını engelleyecek kontrol mekanizması oluşturulur. hükümlerine uygun hareket edilecektir. Yapımı planlanan Kül Depolama Tesisinde direk olarak depolama sahasına düşen yağış sularından dolayı depo sahasındaki su artışını deşarj edecek ayrı bir deşarj yapısı da öngörülmüştür. Yağışların yoğunlaştığı mevsimde depo sahasına giren kontrolsüz su akımları bu yapı tarafından emniyete alınacaktır. Rezervuarın tamamının sızdırmazlık kaplaması ile kaplanacak olması göz önünde bulundurularak atıktan sızacak suların drenaj kompozitleri ile rezervuar tabanına iletilmesi sağlanacaktır. Rezervuar tabanında yapılacak toplama havuzu ile atıktan sızabilecek suların, dalgıç pompa ve borular ile tekrar rezervuar üst kotlarına basılarak bir sirkülasyon sistemi oluşturulmalıdır. Bunun için gövde menba tarafında rezervuar tabanında tasarlanan havuz yapısı ile atık sızıntı sularının toplanması sağlanacaktır. Buradan uygun eğim ve koruge boru ile gövde dolgusu altında kapalı sistemde iletilerek gövde mansabında yapılacak pompa havuzuna iletimi sağlanacaktır. Bu havuzda toplanacak sular paslanmaz dalgıç pompa ile kret seviyesine ve rezervuara basılacaktır. Bu sistemin en büyük avantajı gövde inşaatının kademeli olarak yapılması halinde menba tarafından krete doğru pompa sisteminin mümkün olamayacağı ve dalgıç pompasının herhangi bir arızası söz konusu olması halinde pompanın ve borularının değiştirilmesinin mümkün olmasıdır. Oluşan bu sirkülasyon ile atık sızıntı suların zamanla buharlaşması sağlanmış olacaktır. 293

334 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V Drenaj Sisteminden Toplanacak Suyun Miktarı, Sızıntı Suyu Toplama Havuzunun Toplama Karakteristiği, Arıtılma Şekli, Arıtma Sonucu Ulaşılacak Değerler, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl Deşarj Edileceği, Deşarj Limitlerinin Tablo Halinde Verilmesi, Tesiste Oluşacak Sızıntı Suyu İle İlgili Değerlendirmenin Şiddetli Yağış Analizlerine Göre Yapılması, Depo Alanı Yüzey Drenaj Suları Ve Sızıntı Sularının Kontrolü Ve Kirlilik Unsuru İçermesi Durumunda Nasıl Temizleneceği, Alınacak İzinler, Yapımı planlanan Kül Depolama Sahasına su girişi; yağış kaynaklı, kül nemlendirme kaynaklı ve termik santralde açığa çıkan küllerin soğutulması kaynaklı olacaktır. Kül Depolama sahasından su çıkışı ise; buharlaşma, külün nemlendirilmesi aşamasında külün suyla bütünleşmesi ve fazla suyun drenaj sisteminden alınması şeklinde olacaktır. Kül Depolama Tesisi için; yer altı sızıntı suları drenaj sistemi ve kül sızıntı suları drenaj istemi olmak üzere iki ayrı drenaj sistemi oluşturulacaktır. Drenaj Sistemleri ile ilgili detaylı bilgi Kül Depolama Sahası Ön Projesi nde verilmektedir (Bkz.Ek-14). Yeraltı Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Yağışlı sezonlarda rezervuar tabanına gelebilecek yeraltı sızıntı sularının birikmesini önlemek amacıyla drenaj hendeği kazılarak drenaj boruları ile suların derive edilmesi sağlanacaktır. Böylece yeraltı sularının atıklara ulaşması ve inşaat aşamasında yapılacak sızdırmazlık kaplamalarına da zarar vermesi engellenebilecektir. Rezervuar kazıları tamamlandıktan sonra dere yatağı boyunca 0,50 x 0,70 m lik hendek içinde 300 mm lik delikli drenflex şeklindeki drenaj sistemi yapılması öngörülmektedir. Kati proje aşamasında yapılacak jeoteknik etüdler sonucunda gelebilecek yeraltı su miktarına göre drenaj çapı değişiklik gösterebilecektir. Dere Yatağının topoğrafik eğimine göre meyilli yapılacak bu sistem ile suların, pompaj sistemi ile kül depolama sahasına terfi edilmesi planlanmaktadır. Sadece boyuna drenaj boru sistemi ile sızıntı sularının toplanması mümkün olmayacağı için rezervuar tabanı boyunca da 50~100 m de bir enine drenaj boruları tasarlanarak taban bölgesine gelebilecek sızıntı sularının toplanarak boyuna drenaj borusuna iletilmesi sağlanabilecektir. Kül Sızıntı Suları Drenaj Sistemi Enerji Santralinden çıkacak küllerin depolanması ile ilgili özellikle yağışlı sezonlarda atık içerisinden rezervuar tabanına sızabilecek suların drene edilebilmesi için ayrı bir drenaj sistemi gerekmektedir. Rezervuar tabanı ve özellikle dik yamaçların geçirimsizliliğini sağlamak amacıyla membran ve geosentetik kil örtü gibi yapay malzemelerin kullanılması düşünülmektedir. 294

335 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Rezervuarın tamamının sızdırmazlık kaplaması ile kaplanacak olması göz önünde bulundurularak atıktan sızacak suların drenaj kompozitleri ile rezervuar tabanına iletilmesi sağlanacaktır. Rezervuar tabanında yapılacak toplama havuzu ile atıktan sızabilecek suların, dalgıç pompa ve borular ile tekrar rezervuar üst kotlarına basılarak bir sirkülasyon sistemi oluşturulmalıdır. Bunun için gövde menba tarafında rezervuar tabanında tasarlanan havuz yapısı ile atık sızıntı sularının toplanması sağlanacaktır. Buradan uygun eğim ve koruge boru ile gövde dolgusu altında kapalı sistemde iletilerek gövde mansabında yapılacak pompa havuzuna iletimi sağlanacaktır. Bu havuzda toplanacak sular paslanmaz dalgıç pompa ile kret seviyesine ve rezervuara basılacaktır. Oluşan bu sirkülasyon ile atık sızıntı suların zamanla buharlaşması sağlanmış olacaktır. Bu sistemin en büyük avantajı gövde inşaatının kademeli olarak yapılması halinde menba tarafından krete doğru pompa sisteminin mümkün olamayacağı ve dalgıç pompasının herhangi bir arızası söz konusu olması halinde pompanın ve borularının değiştirilmesinin mümkün olmasıdır. Pompa havuzu ile kret arası basma yüksekliği 100 m civarında olup pompanın verimli çalışabilmesi için minimum <120 mss (metre su seviyesi) basma kapasitesi olan ve zamanla okside oluşmayacak (paslanmaz) malzemeden seçilmesi gerekmektedir. İnşaat aşamasında boru ve pompa seçimi yetkili mühendis ve idarenin onayı doğrultusunda değişiklik gösterebilir. Kül Depolama Sahası için projelendirilecek taşkın önleme, drenaj kanalları, yer altı ve yerüstü yapıları 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış olan 107,0 mm. değerine göre planlanacaktır (Bkz.Ek-11). Akhisar Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen saatlik standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerlerine göre; 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış değeri 107,0 mm olup, 1985 yılında gözlenmiştir. Yine aynı istasyona ait yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması ise 1424,2 mm dir. Kül depolama sahasında üzerine düşen yağıştan dolayı oluşabilecek sızıntı suyu miktarının hesabı aşağıda verilmiştir; Bölgeye düşen ortalama yağış miktarı; 107 mm/yıl (0,297 mm/gün) Kül depolama alanı; m² Kül depolama alanına yağıştan gelen suyun debisi = Bölgeye düşen ortalama yağış miktarı x Alan = 0,297 mm/gün x m² x 1 m/1000 mm = 977,13 m³/gün olarak hesaplanmıştır. Kül depolama sahasına düşen yağışın % 40 nın sızıntı suyu olarak alanın altına geçeceği varsayımıyla; kül depolama sahası tabanında oluşabilecek sızıntı suyu miktarı 391 m 3 /gün olacaktır. 295

336 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Kül depolama Sahasında ADDDY Madde 7 (1) Düzenli depolama tesisinin yer seçimi ve tasarımı, toprağın, yüzeysel suların ve yeraltı sularının kirlenmesini önleyecek şekilde yapılır ve 16 ncı maddede belirtilen hususlar uygulanır. Kapatma sonrası aşamada bu korumanın sağlanması için ise 17 nci maddede belirtilen yapı teşkil edilir. (2) I. sınıf ve II. sınıf düzenli depolama tesisleri için sahanın özellikleri ve meteorolojik şartlar dikkate alınarak; a) Depolama sahasına yağıştan kaynaklanan yüzeysel suların girmesini engellemek, b) Sızıntı suyu toplama sistemine yağış suyu girmesini asgari düzeye indirmek, c) Yüzeysel suların ve/veya yeraltı sularının depolanmış atığa temasını engellemek, ç) Kirlenmiş suları ve sızıntı suyunu toplamak, d) Depolama sahasında toplanmış kirlenmiş suları ve sızıntı suyunu 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği doğrultusunda deşarj standartlarına uygun hâle getirmek için arıtmak amacıyla önlemler alınır. (4) Sahada sel, taşkın gibi yağış sularından ve yüzeysel sulardan kaynaklı olumsuzlukları engelleyecek önlemlerin alınması kaydıyla III. sınıf düzenli depolama tesisleri için bu madde hükümleri uygulanmaz. Ancak Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde bu tesislerde, yeraltı suyunun kontrolü ve izlenmesi için gerekli tedbirler alınır ve bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen sistemler kurulur. Hükümlerine uygun hareket edilecektir. V Tesisin Faaliyeti Sırasında Oluşacak Diğer Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Yeniden Değerlendirilecekleri, Alıcı Ortamlarda Oluşturacağı Değişimler, Muhtemel ve Bakiye Etkiler, Alınacak Önlemler, a. Evsel Nitelikli Katı Atıklar İşletme aşamasında; termik santralde yaklaşık 250 kişi, kömür ocaklarında ise pik dönemde yaklaşık 500 kişi çalışacaktır. Tablo- 128 Soma Kolin Termik Santrali Çalışan Personelden Kaynaklı Oluşacak Katı Atık Miktarı Termik Santral İnşasında Çalışacak kişi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı Kömür Ocaklarında Çalışacak Kişi Sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı = 250 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx250kişi=287,5 kg/gün-kişi = 500 kişi = 1.15kg/gün = 1.15kg/günx500kişi=575 kg/gün-kişi Proje kapsamında; oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı toplam 862,5 kg/gün-kişi olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı R.G., Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı, Değişik: R.G Tarih ve Sayı) hükümlerine riayet edilecektir. 296

337 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Oluşacak evsel nitelikli katı atıklar; Madde 8 kapsamında kaynağında çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Madde 18 kapsamında çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Madde 20 kapsamında Toplanan evsel nitelikli katı atıkların, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı özel araçlarla taşınarak faaliyet sahibi tarafından Soma Belediyesinin uygun gördüğü bir alana nakledilecektir. Konu ile ilgili Soma Belediyesi yazısı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). b. Ambalaj Atıkları Evsel nitelikli katı atıklar arasında yer alan ambalaj atıkları (kağıt paketler, karton koliler, cam şişe, meşrubat ambalaj kutuları, metal içecek kutuları v.b.) geri dönüşümleri ve geri kazanımı sağlamak amacıyla tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanacak, biriktirilecek ve toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. c. Atık Yağ Proje kapsamında kullanılacak iş makinelerinin ve nakliye araçlarının her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı kömür hazırlama ve ilave stok sahası sınırları içerisinde sızdırmasız zemin üzerine kurulacak bakım-onarım ünitesinde gerçekleştirilecektir. Ancak; iş makinelerinin ve nakliye araçlarının yağ değişiminin sahada yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Araçlardan kaynaklanan atık yağların bertarafı için ilk önce analizi yaptırılarak kategorisi belirlenecektir. Atık Yağlar, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolanacak ve lisanslı taşıyıcı kurumlar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/ bertaraf tesislerine gönderilecektir. Proje kapsamında yemekhanede olması durumunda oluşacak bitkisel atık yağların bertarafında Tarih ve Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. d. Tehlikeli Atık Proje sahasında çalışan iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde ise tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik de yer alan ilgili hükümlere uyulacaktır. Ayrıca; yağ, yakıt v.b maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. 297

338 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Proje kapsamında; oluşan tehlikeli atıklar (yağ, yakıt, boş yağ tenekeleri, boya vb. kimyasallar ile bulaşan üstübü, eldiven, bez vb. her türlü malzeme, boya kapları, flouresan lambalar, elektrik kabloları v.b.); 14 Mart 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince diğer atıklardan ayrı olarak sızdırmasız, üzerlerinde Tehlikeli Atık ibaresi yazılı olan kaplarda biriktirilecek olup, lisanslı taşıyıcı firmalar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine gönderilecektir. e. Ömrünü tamamlamış lastikler İş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler; Tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren; Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Ek IV; ömrünü tamamlamış lastikler sınıfında yer almaktadır. Ömrünü tamamlamış lastikler; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. f. Tıbbi Atık Proje alanında çalışacak işçiler kurulacak revirden yararlanacaktır. Revirden çıkacak tıbbi atıklar tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe uygun bertarafı sağlanacaktır. g. Atık Pil Ömrünü tamamlamış pil ve aküler; tarih ve sayılı Resmi Gazete de ( tarih ve sayılı R.G. de yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin 13. maddesinde belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilecek ve lisanslı toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında inşaat aşaması boyunca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Prosesten Kaynaklı Oluşacak Atıklar Alçıtaşı: Kazanda 2 kademe desülfürüzasyon yapılacaktır. Termik Santralde bulunacak dolaşımlı akışkan yataklı kazanda sisteme kireçtaşı tozu kömürle birlikte verilerek oluşacak reaksiyon sonucu SO 2 gazı kısmen kazanda tutulacak ve alçıtaşı oluşacaktır. 2.Kademede ise; BGD Ünitesinde baca gazının sulu kireçtaşı ile absorbsiyonu sonucu alçıtaşı meydana gelecektir. 298

339 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 Santralda oluşacak alçıtaşı, baca gazı emisyonları ve kireçtaşının özelliklerine göre farklılık göstereceğinden, bu aşamada alçıtaşı özelliklerinin verilmesi mümkün değildir. Termik santralde oluşacak alçı taşı belirlenen kül depolama sahasında uçucu kül ile birlikte belirlenen kül depolama sahasında ADDDY kapsamında depolanacaktır. Kül Termik Santralde kömürün yakılması işlemi sonucu oluşacak yıllık m 3 kül (uçucu kül ve taban külleri); Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun olarak II. Sınıf Düzenli depolama Sahası kriterlerine uygun olarak belirlenen kül depolama sahasında depolanacaktır. V Tesiste Oluşabilecek Koku, Toz ve Haşere Üremesine Karşı Alınabilecek Önlemler, Kül Depolama Sahasında koku, toz ve haşere üremesi söz konusu değildir. Proje kapsamında; Tarih ve Sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Düzenli depolama tesislerinde genel olarak alınacak önlemler Madde-6 (1) Depolama tesisinden kaynaklanabilecek olumsuz etkileri asgari düzeye indirmek için tesis; a) Koku ve tozların çevreye yayılmasını, b) Rüzgârın etkisiyle kâğıt, naylon torba ve ince plastik gibi atıkların yayılmasını, c) Gürültü ve trafik yoğunluğunu, ç) Kuşlar, haşerat, böcek ve diğer hayvanların alanda üremesi ve alandaki patojenleri çevreye taşımasını, d) Havada depo gazından kaynaklanan tabakalaşma ve aerosollerin oluşumunu, e) Yangın ihtimalini azaltacak ve tesis çevresine etkilerini önleyecek biçimde donatılır. (2) İşletme aşamasında depolama tesisine kabul edilen atıklar, sahanın yapısal sağlamlığını bozmayacak, iç ve dış şevlerde kayma ve yıkılmalara neden olmayacak güvenlik düzeyinde depolanır. Zemin stabilitesinin geçirimsizlik tabakasına zarar vermeyecek nitelikte olması sağlanır. (3) Atıkların depolama çalışmaları sırasında, şev stabilitesini ve araçlarla makinelerin kolayca manevra yapabilmelerini sağlamak için lot şev eğimi ve atık hücresinin şev eğimi azami 1/3 olacak şekilde yapılır. Atığı getiren araçların geçişleri drenaj sistemine zarar vermeyecek şekilde planlanır. (4) Depolama tesisi, izinsiz girişleri engelleyecek şekilde çevre çiti ve giriş kapısı ile donatılarak emniyet altına alınır. Tesiste izinsiz atık boşaltımını engelleyecek kontrol mekanizması oluşturulur. Hükümlerine riayet edilecektir. 299

340 STOK SAHASI, KÖMÜR OCAKLARI, HAZIR BETON SANTRALLERİ, KOLOĞLU-1-KOLKOĞLU-2 V Termik Santral ve Kül Depolama Tesisi Faaliyeti Kapsamında Meydana Gelecek Gürültü ve Seviyeleri, Muhtemel ve Bakiye Etkiler Ve Önerilen Tedbirler, Vibrasyon Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması, (www. cevreorman.gov.tr Adresinde Bulunan Akustik Formatının Esas Alınması) Proje İşletme safhasında iki ayrı modelleme yapılmıştır. Modelleme 1; Tesis sınırları içerisinde yer alan ve tesise ait, Termik Santral, Beton Santrali 1-2, Deniş 2 Kömür Madeni, Kül Depolama alanı modellenerek oluşturulmuştur. Modelleme 2; Tesis sınırları içerisinde yer alan ve tesise ait, Termik Santral, Beton Santrali 1-2, Deniş 2 Kömür Madeni, Kül Depolama Alanı, Evciler Kömür Madeni, Kozluören Kömür Madeni, Türkpiyala Kömür Madeni modellenerek oluşturulmuştur. Proje işletme aşamasında; santral kazan, türbin, konveyör bantlar, vinç vb. ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Bu tip tesislerde asıl enerji çevrimini gerçekleştiren motorlar kapalı alanda ses yalıtımı yapılmak suretiyle ve zeminlerinde gerekli vibrasyon önleyici sistemlerle teçhiz edilmektedir. Böylelikle motorlardan kaynaklanan ses ve vibrasyon etkisi sönümlendirilmektedir. Söz konusu tesiste de bu tip ses ve vibrasyon yalıtımı sağlamak üzere inşa çalışmaları gerçekleştirilerek işletme aşamasında bu etkiler önlenmiş olacaktır. Bu kapsamda tesiste gürültü etkisi olabilecek kısımlarda uygun yalıtım ekipmanları ile donatılmış olup, örneğin bacalarda susturucu kullanılacaktır. İşletme faaliyetleri sonuc hesaplanan gürültü değerleri ve arka plan hesaplanan gürültü değerleri aşağıdaki tablolarda verilemektedir. Tablo İşletme Faaliyetleri Sonucu Hesaplanan Gürültü Değerleri Kaynak: Akustik Rapor (Ek-17) 300