BÖLÜM 11 Dengeli Üç Fazlı Devreler Kaynak:Nilsson, Riedel, «Elektrik Devreleri»
Büyük miktarda elektrik gücün üretimi, iletimi, dağıtımı ve kullanımı üç fazlı devrelerle gerçekleşir. Ekonomik nedenlerden dolayı üç fazlı sistemler genellikle dengeli durumda çalışacak şekilde tasarlanır. Üç fazlı sistemin temel yapısı, trafolar ve iletim hatları ile yüklere bağlanan gerilim kaynaklarından oluşur.
Pozitif ve negatif faz sırası Bir dengeli üç fazlı gerilim kümesi, özdeş genliğe sahip olan ancak birbirileri ile tam 120 faz farkı olan üç sinüziodal gerilimden oluşur.
Üç Fazlı Gerilim Kaynakları Bir ideal üç fazlı kaynağın iki temel yapısı. (a) Y Bağlı bir kaynak, (b) Δ Bağlı bir kaynak
Tüm sarımlar aynı yapıdadır. Bu nedenle sarım empedasnlarını özdeş kabul ederiz.üç fazlı bir jenaratörün sarım empedansı endüktiftir.
Y-Y Devrenin Analizi Fakat dengeli bir üç fazlı sistem için denklem sadeleşir.
Sistem dengede olduğunda, V N = 0 Tek faz eşdeğer devresi
Örnek 11.1: Çalışma Sorusu: 1) Bir dengeli üç fazlı devrede A dan N ye gerilim 240 30 V tur. Pozitif faz sırası için V BC nin değeri nedir? 2) Bir Y bağlı dengeli üç fazlı devrede c fazının gerilimi 450 25 V tur. Pozitif faz sırası için V AB nin değeri nedir? 3) Y bağlı dengeli üç fazlı bir yükün terminallerindeki faz gerilimi 2400 V tur. Yükün empedansı 16 + j12 Ω/φ dir ve 0.10 + j0.80 Ω/φ empedanslı bir hattan beslenmektedir. Hattın gönderen ucundaki Y bağlı kaynak, acb faz sırası ve 0.20 + j0.16 Ω/φ iç empedansındadır. Yükteki A faz gerilimini refereans alarak, (a) Hat akımlarını (b) kaynaktaki hat gerilimlerini (c) Kaynaktaki iç faz nötr gerilimlerini hesaplayınız.
Y-Δ Devrenin Analizi Eğer üç fazlı bir devrede tük Δ bağlı ise Δ-Y dönüşümü ile Y ye dönüştürülür. Δ yük Y eşdeğer fazı ile değiştirildikten sonra a fazı,tek faz eşdeğer devre ile modellenebilir. Yük veya Kaynak Δ bağlı olduğunda, Δ nın her bir ayağındaki akım faz akımı ve her bir ayak üzerindeki gerilim de faz gerilimidir. Δ yapısında hat gerilimi ile faz gerilimi özdeştir.
Δ bağlı yükte hat akımları ile faz akımları arasındaki bağıntıyı gösteren fazör diyagramları. (a) Pozitif sıra (b) Negatif sıra
Örnek 11.2
Çalışma Sorusu: 1) Dengeli üç fazlı Δ bağlı bir yükte I CA akımı 8 15 A dir. Pozitif faz sırası için I cc değeri nedir? 2) Δ bağlı dengeli üç faz yük, dengeli bir üç faz devreden beslenmektedir. b faz akımı devrenin referansıdır ve değeri 12 65 A dir. Negatif faz sırası için I AB nin değeri nedir? 3) Δ bağlı dengeli üç fazlı bir yükün terminallerindeki V AB hat gerilimi 4160 0 V tur. I aa hat akımı ise 69.28 10 dir. (a) Pozitif faz sırası için yükün faz başına empedansını hesaplayınız. (b) (a) şıkkını negatif faz sırası için tekrarlayınız. 4) Δ bağlı dengeli üç fazlı bir yükün terminallerindeki hat gerilimi110 V tur. Yükün her bir fazı 3.667 Ω direnç ve buna paralel 2.75 Ω endüktif empedastan oluşmaktadır. Yükü besleyen hattaki akımın büyüklüğü nedir?
Dengeli Üç fazlı Devrelerde Güç Hesaplamaları Dengeli Y Yükte Ortalama Güç
Dengeli üç fazlı yükün toplam gerçek gücü V L hat gerilimi ve I L hat akımı için;
Dengeli Y Yükte Kompleks Güç Dengeli üç fazlı yükün toplam reaktif gücü V L hat gerilimi ve I L hat akımı için; Dengeli bir yük için kompleks güç Burada V φ ve I φ, aynı fazın gerilim ve akımıdır. Dengeli üç fazlı yükün toplam kompleks gücü
Dengeli Δ Yükte Güç Hesaplamaları
Üç Fazlı Devrelerde Anlık Güç
Örnek 11.3 Örnek 11.5
Çalışma Sorusu: 1) Bir ana sistem bilgiayarının merkezi işlemci ünitesinin (CPU) üç faz ortalama güç anma değeri 22.659 W. Bilgisayarı besleyen üç fazlı hattın hat geriliminin anma değeri 208V(rms). Bilgisayar mıknatıslayan VAR soğurmaktadır. (a) CPU tarafından soğurulan toplam mıknatıslayan reaktşf gücü hesaplayınız. (b) Güç çarpanını hesaplayınız. 2) Dengeli bir yükün her bir fazının kompleks gücü 384+j288 kva. Yükün termşnallerindeki hat gerilimi 4160 V tur. (a) Yükü besleyen hat akımının büyüklüğü nedir? (b) Yük delta bağlıdır ve her bir empedansı bir reaktansla paralel bir dirençten oluşmakdır. R ve X i hesaplayınız. (c) Yük üçgen bağlıdır ve her bir empedansı bir reaktansla seri bir dirençten oluşmakdır. R ve X i hesaplayınız.