T.C. KADİR HAS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FİNANS VE BANKACILIK DOKTORA PROGRAMI BANKACILIK TEORİSİ VE POLİTİKASI MAKALE İNCELEME ÖDEVİ The Economics of Bank Regulation S. Bhattacharya - A. Boot - A. Thakor Journal of Money, Credit and Banking Columbus November 1998 Danışman : Hazırlayan : YRD. DOÇ. DR. M. HASAN EKEN OKAN EROL
Bankacılık Teorisi ve Politikası Yrd. Doç. Dr. M. Hasan Eken The Economics of Bank Regulation S. Bhattacharya A. Boot A. Thakor The Economics of Bank Regulation S. Bhattacharya A. Boot A. Thakor Journal of Money, Credit and Banking Columbus November 1998 The Economics of Bank Regulation as developed in the contemporary literature are reviewed. The review begins with an examination of the central aspects of modern banking theories in explaining the asset transformation function of intermediaries, optimal bank liability contracts, coordination problems leading to bank failures and their empirical significance, and the regulatory interventions suggested by these considerations. In particular, the analysis focuses on regulations aimed primarily at ameliorating deposit insurance related moral hazards, such as cash asset reserve requirements, risk sensitive capital requirements, and deposit insurance premia, and bank closure policy. Moreover, the impact of the competitive environment (bank charter value) and industry structure (scope of banks) on these moral hazards is examined. The implications of banking theory for alternatives to deposit insurance are also examined. * * * The Economics of Bank Regulation isimli makalenin temel amacı; modern bankacılık literatürünü araştırarak, modern bankacılık teorisinin optimal düzenlemelere etkilerini belirleyebilmektir. 1980 ve 1990 lı yıllarda tüm dünyada bankacılık sektöründe yaşanan heyecan verici gelişmeler; akademik anlamda bazı bilim adamlarının finansal aracıların mikroekonomik etkilerini araştırmak ve tesbit etmek konusunda büyük ilgilerini uyandırmıştır. Ortaya çıkan yeni asimetrik bilgi düzeni ve büyük bir hızla gelişmekte olan kontrat yapılandırılması konuları, bankaların ve bankacılık sisteminin gerçekte nasıl işlediği ve nasıl düzenlenmesi gerektiği konularında yeni akademik bakış açıları oluşturmuşur. Makalenin birinci bölümünde, konuya ilişkin olarak yakın geçmişte ortaya konulmuş bütün akademik çalışmalar tüm detaylarıyla incelenmiştir. Yeni asimetrik bilgi düzeninde, kredi pazarlarının işleyişi konusundaki literatür sürekli olarak gelişip mevcut görüşleri şekillendirirken, bu süre zarfında bankalar üzerindeki hükümet düzenlemeleri de önemli değişiklikler göstermiştir. Amerika Birleşik Devletleri nde 1930 lu yıllarda oluşturulmuş olan bankacılık yasaları, bu değişim döneminde büyük ölçüde yeniden şekillenmiş ve düzenlenmiştir. Makalenin ikinci bölümünde bu süreçte elde edilen ampirik bulgular incelenmektedir. 1970 li yıllarda ortaya çıkan finansal aracısızlık kavramı; düzenleyici otoritelerin bankalar arasındaki rekabetin büyük ölçüde ortadan kalkması endişesini yaşamalarına yol açmıştır. Bunun neticesinde; 1980 lerde bankalar üzerindeki düzenleyici kısıtlamalar kademeli olarak azaltılmış, ancak yaşanan bu deregülasyon süreci beklenen olumlu etkileri göstermezken, o yıllarda birçok küçük ve orta ölçekli bankanın sistem dışında kalmasına yol açarak sadece ABD de 200 milyar doların üzerinde bir kayba sebep olmuştur. Sayfa 1/3
Bankacılık Teorisi ve Politikası Yrd. Doç. Dr. M. Hasan Eken The Economics of Bank Regulation S. Bhattacharya A. Boot A. Thakor Bütün bu gelişmeler üzerine, düzenleyici ve kısıtlayıcı kanunların yeniden oluşturulması konusunda bir düşünme ve çalışma sürecine girilmiştir. Buna istinaden, Federal Mevduat Sigortası Kurumu İyileştirme Yasası çıkarılmış ve BIS sermaye yeterliliği konusunda anlaşmalar ve yeni düzenlemeler yapılmıştır. Ancak, yine de düzenleyici önlemler ve bunların uygulanmaları konularında cevabı tam olarak bulunamayan konular ortaya çıkmıştır. Makalenin üçüncü bölümünde, elde edilen tüm bulgular genişletilerek, ABD de hükümetin uygulamakta olduğu mevduat sigortasının yarattığı teşvik problemleri yukarıda belirtilen çerçevede incelenmekte, ve aynı zamanda bu problemlerle başa çıkmak için yapılan düzenlemeler detaylarıyla ele alınmaktadır. Özelde bu bölümde; mevduat sigortasıyla ilişkili ahlaki tehlikeleri azaltmaktaki rollerini incelemek üzere; nakit varlık rezerv gereksinimleri, riske duyarlı sermaye gereksinimleri, mevduat sigortası primleri, sınırlı mevduat garantisi, banka kapatma politikası ve bankaların itibari değeri incelenmektedir. Makalenin dördüncü bölümünde, mevduat sigortasına alternatifler araştırılmış ve uluslararası bankacılık teorilerinin bu alternatifler üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu bölümde cevabı sorgulanan başlıca unsurlar: - İhbarlı mevduat hesabı uygulaması yatırımcıların yararına mıdır? - Mevduat sigortası devam etmeli midir? - Yükümlülükleri sigorta altına alınan finansal kurumlar nasıl düzenlenmelidir? - Bu düzenleme kapsamda hükümetin rolü ne olmalıdır? - Kredi piyasalarındaki bankalar arası rekabet ve bankacılık kapsamındaki düzenleyici politikalar neler olmalıdır? gibi güncel akademik ve ekonomik tartışma konularıdır. Makalenin ortaya koyduğu akademik çalışma neticesinde elde edilen tüm bulgular sonuç bölümünde derlenerek, aşağıda sıralanan tesbitlere ulaşılmıştır. 1. Monopol oluşturmamak ve serbest rekabet koşullarını zedelememek kaydıyla; bankaların büyüklüğü hususunda piyasada herhangi bir kısıtlayıcı düzenlemenin bulunmaması gerekir. 2. Mevduat sigortasının varlığından kaynaklanan maliyet, yatırımcıların likidite ihtiyaçlarının karşılanması esnasında ortaya çıkan ek maliyetlerden daha düşükse, hükümetin bir mevduat sigortası sağlaması, konvertibilitenin sona ermesi riskine tercih edilmelidir. 3. Hükümetin sağlamış olduğu mevduat sigortası; sigorta kapsamındaki kuruluşların yönetimlerini ve kurumsal davranış kalıplarını olumsuz yönde etkileyerek, bankaların risklerini ve mükelleflerinin vergi yüklerini artırıcı yönde etkiler oluşturur. 4. Riske duyarlı sermaye gereksinimleri ve mevduat sigortası primleri, ahlaki tehlike ile başa çıkmaktaki en önemli araçlardır. 5. Bankaların kapatılabilmesi yönündeki düzenlemelerinin geliştirilmesi ve sektöre bir disiplin getirilmesi, mevduat sigortasının varlığından kaynaklanan ahlaki tehlikeyi azaltır. 6. Bankaların itibari değerlerinin artırılması, mevduat sigortası kapsamındaki bankaların risk alma potansiyellerini düşürücü bir etki yapar. 7. Sermaye piyasalarında artan aktif likiditesi ve bankacılık işlemlerinin bilanço dışı işlemlere kayması, mevduat sigortasına duyulan ihtiyacı azaltır. 8. Bankaların portföy yatırımlarına sınırlamalar getirilmesi, mevduat sigortası fonunun toplam yükümlülüklerini sınırlar. Ancak bu durum bankaların itibari değerlerinin azalmasına da yol açabilir. Sayfa 2/3
Bankacılık Teorisi ve Politikası Yrd. Doç. Dr. M. Hasan Eken The Economics of Bank Regulation S. Bhattacharya A. Boot A. Thakor 9. Spesifik yatırımlara ve dünya çapında kabul görmüş bazı bankacılık uygulamalarına izin vermek ve bilginin yeniden kullanılabilirliğini sağlamak, bankaların, kredi müşterilerinin ahlaki tehlikelerinden korunmasını sağlar. 10. Bankaların likidite sağlayan kurumlar olarak yapısal anlamda kırılgan olmaları, günümüz bankacılık teorisinin temel mesajıdır. Bu durum kamunun bir emniyet subabı rolünü üstlenmesine gereksinim doğurur. Bu emniyet subabı, hükümetin mevduat sigortası sağlaması veya merkez bankasının son borç veren merci olarak faaliyet göstermesi olabilir. 11. Diğer taraftan kamunun emniyet subabı rolünün çeşitli maliyetleri vardır. Bunlar; ek vergi yükü, bankaların müdahaleye uğramış portföy seçimleri ve bankacılık aktivitelerindeki verimliliği düşüren suni kısıtlamalardır. 12. Pazarda hem likidite bazında, hem de bilanço dışı kalemler bazında patlama şeklinde bir büyüme söz konusu olduğunda, hükümetin mevduat sigortasına ne kadar ihtiyaç duyulduğunun daha detaylı incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Sayfa 3/3
The economics of bank regulation Sudipto Bhattacharya; Arnoud W A Boot; Anjan V Thakor Journal of Money, Credit, and Banking; Nov 1998; 30, 4; ABI/INFORM Global pg. 745 Reproduced with permission of the copyright owner. Further reproduction prohibited without permission.