The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss2966 Number: 38, p. 371-381, Autumn II 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi 19.06.2015 17.10.2015 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN DRAMA YÖNTEMİNİ KULLANMAYA YÖNELİK ÖZ YETERLİLİKLERİ SELF-EFFICACY OF SOCIAL STUDIES TEACHERS RELATED TO USING OF DRAMA METHOD Yrd.Doç.Dr. Hakkı YAPICI * Gümüşhane Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Özet Bu çalışma, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterliklerini belirlenmeyi ve çeşitli değişkenlere göre değerlendirmeyi hedeflemektedir. Çalışmanın örneklemi, 2014 2015 eğitim-öğretim yılında Erzurum, Bayburt ve Gümüşhane illerinde görev yapmakta olan 45 (Bayan) ile 60 (Erkek) toplam 105 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma, tarama modeliyle yapılmıştır. Öğretmen görüşlerini belirlemede; cinsiyet, kıdem, mezun olunan fakülte gibi özellikler ele alınmıştır. Araştırmanın verileri, tamamen katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum, hiç katılmıyorum 5 li Likert tipindeki 46 maddelik Sosyal Bilgiler öğretmen görüşlerini içeren derecelendirme tipindeki drama yöntemini kullanmaya yönelik görüş ölçeği (Maden, 2010: 266) ile toplanmıştır. Ölçeğin kapsam geçerliliği, anlaşılabilirlik ve güvenirliliği sağlanmıştır. Ölçeğin güvenilirlik katsayısı Alpha 0.959, KMO 0,707 olarak belirlenmiştir. Öğretmen görüşlerini belirlemede madde bazında frekans (n) ve yüzde (%) kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 20.0 ile analiz edilmiştir. Yapılan istatistiki analizler sonucunda, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik Katılıyorum düzeyinde öz yeterliğe sahip oldukları ve öz yeterlik düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği ancak mezuniyet durumuna göre eğitim fakültesi mezunu ile kıdem değişkenine göre 1-15 yıl arası kıdeme sahip Sosyal Bilgiler öğretmenleri lehine anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Drama, Sosyal Bilgiler Öğretmeni, Öz Yeterlilik, Analiz Abstract The aim of this research is to state the self-efficacy of Social Studies teachers related to using of drama method and evaluate them in respect of several variables. The * Bu çalışma, 08-10 Mayıs 2015 tarihleri arasında Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Eğitim Fakültesi tarafından düzenlenen VII. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi nde bildiri olarak sunulmuştur.
372 Hakkı YAPICI sample of research comprises 105 teachers (45 female, 60 male) working in Erzurum, Bayburt and Gümüşhane in 2014-2015 academic year. As identifying the teachers views, factors such as sex, seniority, and graduated faculty were considered. The data were gathered via a 5-point Likert type rating scale (strongly agree, agree, neutral, disagree, strongly disagree) with 46 items (Maden, 2010: 266), for the social sciences teachers views self-effıcacy of social studies teachers related to usıng of drama method in social sciences coursebooks. The validity of the scale developed in the scope, understandability, and reliability is provided. The reliability coefficient alpha of the scaleis determined as 0.959, KMO 0,707. Research s data has been analyzed by means of SPSS 20.0 program. As a result of statistical analysis, it has been found that Social Studies teachers have a self-efficacy with the level of "I accept" related to using of drama method and self-efficacy levels do not show a district difference according to variable of gender but according to the graduation cases training school graduate, there is a district difference in accordance with variable of seniority in favor of Social Studies teachers having seniority between 1-15 years. Keywords: Drama, Social Studies Teaching, Self-Sufficiency, Analysis Giriş Değişen ve gelişen dünyada, eğitim-öğretim tekniklerinin de bu değişime ve gelişime uyum sağlaması kaçınılmaz bir gerçek olmuştur. Bu yüzden, eğitim sistemleri de dönemin bir ihtiyacı olarak sürekli sorgulanmaktadır. Bu sorgulamalar eğitime farklı uygulamalar ve yeni anlayışlar kazandırarak, eğitimde yeniliklerin oluşmasını imkan sağlamaktadır. Eğitim sisteminde dikkate değer tekniklerden biri de drama yöntemidir. En kabul gören bir tanıma göre drama; bir sözcüğü, bir kavramı, bir davranışı, bir tümceyi, bir fikri ya da yaşantıyı veya bir olayı, tiyatro tekniklerinden yararlanarak oyun ya da oyunlar geliştirerek öyküleştirmektir. Drama, Yunancadan türemiş olup, bir şey yapma ; oynamak gibi anlamları ifade eder (San, 1991; 573). Çocuğun yaşamla kurduğu ilişkiler yumağının bir bölümü oyun ve imgeleme içinde geçmektedir. Büyüme sürecindeki çocuk çeşitli oyunlar oynar ve birçok oyunu da icat eder (San, 2002; 46). Eğitimde drama; bir kavramın, bir ders konusunun, bir metnin daha iyi anlaşılır kılınması, bireyce ve grupça özümsenip içsel yaşantıya dönüşmesi, gözden geçirilerek, üzerinde düşünülerek dışa vurulmasıdır. Böyle bir grup çalışması içinde; yaşayarak öğrenme ve bilgi edinmenin yanı sıra sözel anlatımın gelişmesi ve toplumsallaşmanın sağlanması ilk sıralarda yer alır (Tutuman ve diğ., 2013; 35). Etkili, verimli ve kalıcı öğrenmenin en önemli yolu, öğrencinin etkin olduğu yaparak yaşayarak öğrenme tekniğidir. Drama yönteminde öğrenciler, etkinliklere doğrudan katılma fırsatı bulurlar. Duygu ve düşüncelerini etkinliklerde rahatça ifade ederek daha kalıcı ve zevkli bir öğrenme gerçekleştirirler. Bu bağlamda drama öğretmen merkezli, ezberci ve yapılandırılmış eğitim anlayışına karşı daha etkin bir öğretim metodu olarak ortaya çıkar (Ömeroğlu ve diğ., 2007; 22). Yapılan araştırmalarda dramanın öğrenme üzerinde çok farklı etkiler bıraktığı görülmüştür. Dramanın bir öğretim yöntemi olarak kullanımı tüm eğitim kademelerinde giderek yaygınlaşmaktadır. McGuffee nin St. Edward Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Bölümü öğrencileri üzerine yaptığı çalışmada (2004) drama yöntemi/teknikleri ile diğer öğretim tekniklerinin alan bilgisi başarısına olan etkisi araştırılmış ve çalışma sonunda dramanın öğretimde kullanımı için önemli ilkeler belirlenmiştir (Maden, 2010; 263). Dramanın dil gelişiminin yanı sıra kendine güven, iyi bir diyalog kurma, kendini geliştirme, empati, yardımlaşma ve
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlilikleri 373 dayanışma duygusu, işbirliği gibi bilişsel ve duyuşsal niteliklerin edinilmesinde olumlu katkı yaptığı tespit edilmiştir (Farris ve Parke, 1993; 231). Ayrıca eğitim safhalarının tümünde ve her yaştan insanlara uygulanabilecek drama çalışmaları eğitimöğretim faaliyetlerindeki monotonluğu ortadan kaldırarak, modern eğitim anlayışıyla bütünleşebilir ve kendini geliştirme gereksinimi ve heyecanını hisseden öğretmen ve öğrenciler yetiştirebilir (Okvuran, 1995). Hayal gücünü, yaratıcılığı ve estetik zevki geliştirme, sosyal ve psikolojik duyarlılık yaratma, sağlıklı iletişim kurabilme, dil becerisi (yazılı ve sözlü) kazandırma, yasam deneyimi kazandırma, zihinsel ve psiko-motor gelişime katkı sağlama, kendine güven duyma ve karar verme ve benzeri birçok açıdan insanın kendisini geliştirmesine ve yasama uyumuna katkı sağladığı için drama eğitim ortamlarında kullanılabilecek etkili bir araç ve kazandırılacak önemli bir beceridir. Öğrencilerin kendileri tarafından, bütün duyu organlarını kullanarak edindikleri yaşantılar en somut yaşantılardır. Bu yaşantıları kazanmanın ve anlamlı öğrenmeyi sağlamanın yollarından birisi de dramadır. Somutlaştırma ya da canlandırma dramanın bireye özel olarak da öğrenciye sunduğu temel ifade yollarıdır. İfade sürecinde ise yaratıcı ve doğaçlama çözümlere gerek duyulur (Maden, 2010; 260). Eğitim ve öğretim sürecinde drama yönteminin kullanımı oldukça önemlidir ve dramanın eğitim faaliyetlerinde bir öğretim tekniği olarak uygulanmasının amacı bilişsel, duyuşsal ve davranışsal özellikleri geliştirmektedir(genç, 2003; 196). Yaratıcı drama bir yöntem olarak kullanılırken sürece katılanların dikkatinin kısa sürede sağlanması, ilginin arttırılması, duygu ve düşüncelerin harekete geçirilmesi, özellikle toplumsal konuların öğretiminde karşıdaki kişiyi anlama ve anlatma becerilerinin üst düzeye çıkarılması, öğrenme sürecinin daha zevkli hale getirilmesi, imgesel düşünmenin geliştirilmesi gibi diğer amaçlara da sahiptir. Bir Sosyal Bilgiler öğretmeninin dersinde yaratıcı drama uygulamalarına yer vermesi öğrencilerin derse ve anadillerine karşı olumlu tutum geliştirmesine, öğrenmeye daha istekli hale gelmesine katkı sağlayabilir (Tutuman ve diğ., 2013; 35-36). Bir öğretim aracı olarak drama her dönemde kullanılmasına rağmen, eğitim alanında dramanın kullanımı ile ilgili olarak 1900 lü yılların başından itibaren bir takım bulgular ön plana çıkmaktadır. San ın (1991) saptamalarına göre; 1911 lerde ilk drama dersleri ile ilgili olarak Harriet Finlay-Johnson ın adı geçer, 1914 yılında Holmes adlı müfettiş dramanın okul yaşamının bir parçası olduğunu belirtmiştir. 1954 lerde Slade, 1967 lerde Brian Way in isimleri geçmektedir. 1970 lerde Dorothy Heathcote 1960 lardan beri üzerinde çalıştığı dramayı yeniden tanımlamış ve ivme kazandırmıştır. Yaratıcı drama, eğitimde bir yöntem olarak kullanıldığında Eğitimde Drama adıyla anılmaya başlanmıştır. Yani bu adaptasyon dramanın doğasında olan yaratıcılık ve özgünlükle birlikte oyunsal ve kurgusal süreçleri bünyesinde barındırması nedeniyle, bir bakıma oynayarak öğrenme anlayışını eğitime kazandırmıştır (Altıntaş ve diğ.,2012; 288). Yaratıcı drama bir eğitim-öğretim yöntemi olarak da tanımlanması mümkündür. Bu açıdan dikkate alındığında eğitimde yaratıcı drama yönteminin kullanılmasının öğrenci üzerindeki olumlu etkilerine değinilmektedir. Yaratıcı dramayı insanın kendisini başkalarının yerine koyarak çok yönlü geliştirilen bireyin eğitim ve öğretim isteğini arttırıcı bir eğitim yöntemi olarak kullanılması bireyin sosyal ilişkilerini düzenlemesine, kendisini tanımasına, üretmesine ve varlığını ortaya koymasına imkan sağlamaktadır (Çetingöz, 2012; 132).
374 Hakkı YAPICI Literatürde drama yönteminin sosyal bilgiler öğretiminde kullanılması ile ilgili çalışmaların yer aldığı görülmektedir. Bu çalışmaların drama yönteminin öğrencilerin sosyal bilgiler dersi başarısına, öğrenmenin kalıcılığına, sosyal bilgiler dersi başarısına ve öğrenmenin kalıcılığına, sosyal bilgiler dersi başarısına ve sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlara, başarıya, eleştirel düşünmeye, demokratik değerlere ve bilginin kalıcılığına, başarıya ve içeriğin anlamlandırılmasına, başarıya ve demokratik tutumlara, iletişim, işbirliği, kendini ifade etme becerilerine, başarıya ve benlik kavramının gelişmesine yönelik olduğu görülmektedir (Malbeleği & Sağlam, 2013; 1179). Sosyal yapılandırmacılığın temellerini oluşturan temellerini oluşturan Vygotsky nin yakınsal gelişim alanına göre öğrenenlerin kendi başlarına çözebildikleri problemlerin yanı sıra başkalarının yardımı ile çözebildikleri problemlerde vardır. Drama etkinlikleri sosyal yapılandırmacı yaklaşımın eğitime bakış açısından beslenmektedir. Görüngüsel olarak bakıldığında drama etkinliklerinde yalnız taklit yoktur. Çünkü bütün taklitler dünyanın öznel bir biçimde yeniden sunumu ya da dönüştürülmesidir. Dramada öğrenciler anlayışlarını algıladıkları deneyimlerinin kişisel olarak yapılandırılmış ifadeleri yoluyla oluştururlar (Çetingöz, 2012; 131). Grup içerisinde yer alan öğrencilerin bireysel olarak gerçekleştirdikleri etkinlikler, aralarında geçen konuşmalar ortak bir anlayış oluşmasına yardımcı olur. Yaşanan bu süreç öğrencinin kendi keşiflerinden daha fazlasını içerir (Açıkgöz Ün, 2002). Öğretmen adaylarının lisans öğrenimleri sırasında öğretmenlerin ise farklı hizmetiçi eğitim platformlarında drama yöntemini öğrenme ve uygulama noktasında gerekli çabayı göstermeleri son derece önemli bir aktivite olacaktır. Böylece drama tekniğine sahip öğretmenler öğrencileri derse motive etmede başarılı olacakları gibi aynı zamanda öğrencilerle daha iyi diyalog imkanı kazanacaklardır (Önder, 2003). Yaratıcı dramanın ülkemizde ve yurtdışında pek çok alanda ve farklı özellikler üzerinde (Brown, 1990; Duatepe ve Ubuz, 2004; Freeman, Sullivan, Fulton, 2003; Kaf, 1999; Kara ve Çam; 2007; Okvuran, 1993; Ömeroğlu, 1992; Önder ve Kamaraj; 1998; Türkler; 2008; Üstündağ, 1997; Yılmaz, 2000) etkili olduğunu kanıtlayan araştırmalar yapılmıştır (Çetingöz, 2012; 132) YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın modeline, araştırmanın yapıldığı çalışma grubuna ve verilerin toplanması, analiz edilmesine ait bilgilere yer verilmiştir. Bu araştırmada tarama listesi, görüşme vb. araçlardan yararlanarak var olan bir durumu en son özelliğiyle saptama amacını güden ve bireylerin başlıca eğilimlerini ortaya çıkarmaya, karşılaştırmalar yapmaya, sanılamaya yarayan bir araştırma yolu survey metodu uygulanmıştır. Bu yöntem, objelerin, varlıkların kurumların, grupların ve çeşitli alanların "ne" olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışır. Betimleme araştırmaları, mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini de dikkate alarak durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedef alır. Bu yönteme dayanan araştırmalarla, Durum nedir? Neredeyiz? gibi sorulara, mevcut zaman kesiti içinde olduğu düşünülen verilere dayanılarak cevap bulmak istenir. Genellikle bir survey yöntemi olan betimleme yöntemi, grupla ilgili, genişliğine (Cross-Sectional) bir çalışmadır. Bu tür araştırmalar, çok sayıda obje ya da denek üzerinde ve belirli bir zaman kesiti içinde yapılmaktadır. (Kaptan, 1998: 59) 1.Araştırmanın Amacı Literatürde Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin dramaya yönelik öz
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlilikleri 375 yeterliklerini ve tutumlarını ele alan yeterli araştırma yapılmadığı görülmektedir. Buna karşın diğer branşlardaki öğretmenlerin drama yöntemine yönelik görüşleri ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır. Araştırmamızda Sosyal Bilgiler öğretimi için çok önemli bir yöntem olan dramanın yaygınlığının belirlenmesi, öğretmenlerin yönteme karsı öz yeterliklerinin (cinsiyet-kıdem-mezuniyet durumuna göre) belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu sonuçlardan hareketle meslek hayatlarında Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmalarını teşvik etme ve eğitim kurumlarının da bu konuda daha duyarlı davranmaları hedeflenmektedir. Problem Cümlesi: Yapılan bu çalışmayla aşağıdaki problemlere cevap aranmıştır. 1. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri ne düzeydedir? 2. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 3. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri meslekteki kıdemlerine göre farklılık göstermekte midir? 4. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri mezuniyet durumuna göre farklılık göstermekte midir? 1.2. Sayıltılar 1. Araştırmaya katılan bütün Sosyal Bilgiler öğretmenleri veri toplama aracında yer alan soruları doğru cevaplamışlardır. 1.3. Sınırlılıklar 1. Araştırma, 2014 2015 eğitimöğretim yılında Erzurum, Bayburt ve Gümüşhane illerinde 36 ortaokulda görev yapan 105 Sosyal Bilgiler öğretmenleriyle sınırlıdır. 1.4. Verilerin Toplanması Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlik düzeyleri belirleme ölçegindeki maddeler likert tipte [1]Hiç katılmıyorum. [2]Katılmıyorum. [3]Orta Derecede Katılıyorum. [4] Katılıyorum. [5]Tamamen Katılıyorum. şeklinde puanlanmıştır (Maden, 2010: 266). Problem cümlesini aydınlatmak amacıyla araştırma yapılacak olan ortaokullar belirlenmiş ve daha sonra araştırmaya katılacak olan 105 Sosyal Bilgiler öğretmeniyle yüz yüze görüşülmüş konu hakkında Sosyal Bilgiler öğretmenleri bilgilendirilmiştir. Araştırmaya başlanmadan önce konu hakkında ilgili alan taraması yapılmış yapılan benzer çalışmalar incelenmiştir. Elde edilen veriler bilgisayar paket programı SPSS 20.0 ( t test, ortalama ve standart sapma değerleri) kullanılarak analiz edilmiştir. BULGULAR VE YORUM Bu bölümünde katılımcıların demografik özellikleri ile çalışmanın amacına uygun olarak belirlenen bulgular ve yorumlara yer verilmiştir. Tablo 1. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Cinsiyet Değişkinine Göre Demografik Özellikleri (N=105) Demografik Özellikler N % Bayan 45 42,85 Erkek 60 57,15 Toplam 105 100
376 Hakkı YAPICI Tablo 1 den anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %57,15 ü erkek ve %42,85 sı bayan olup genel olarak cinsiyet dağılımında erkek oranının fazla olduğu görülmektedir. Tablo 2. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kıdem Değişkinine Göre Demografik Özellikleri (N=105) Demografik Özellikler N % 1-15 56 53,33 16+ 49 46,67 Toplam 105 100 Tablo 2 den anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %53,33 ü 1-15 yıl arası ve %46,67 si 16 yıl ve üzeri mesleki tecrübeye sahip olduğu görülmektedir. Tablo 3. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Fakülte Değişkinine Göre Demografik Özellikleri (N=105) Demografik Özellikler N % Edebiyat 54 51,42 Eğitim 51 48,58 Tablo 3 ten Toplam 105 100 anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %51,42 sinin Edebiyat Fakültesinden ve %48,58 inin de Eğitim Fakültesinden mezun oldukları görülmektedir. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemine Yönelik Öz Yeterlik Düzeylerine İlişkin Bulgular Tablo 4: Drama Yöntemine Yönelik Öz Yeterliklere Sahip Olmaya İlişkin Bulgular Öz yeterlik Durumları Ortalam a St.Sap ma S-1 Drama yöntemi ile dersi eğlenceli hale getirebilirim. 3,42 1,158 Drama yöntemi ile öğrencilerin yaparak, yaşayarak öğrenmelerini 3,48,972 S-2 sağlayabilirim. S-3 Drama yöntemi ile öğrencilerin problemlerini kolayca çözebilirim. 3,46,981 S-4 Drama yöntemi ile öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirebilirim. 3,39 1,131 Drama yöntemi ile öğrencilerin derse tutumlarını olumlu yönde 3,34,875 S-5 geliştirebilirim. S-6 Drama yöntemi ile öğrencilerin başarılarını arttırabilirim. 3,55 1,019 S-7 Drama yöntemi ile öğrencilerin ezber yapmalarını önleyemem. 3,32,714 S-8 Drama yöntemi ile öğrencilerin empati becerilerini geliştirebilirim. 3,64,932 S-9 Drama yöntemi ile dersi günlük yasamla ilişkilendirebilirim. 3,67,840 S-10 Drama yöntemi ile öğrencilerimi yaratıcı düşünmeye sevk edebilirim. 3,29,968 S-11 Drama yöntemi ile öğrenciyi kolay değerlendiremem. 3,00,990 Drama ile öğrencilerin ön bilgileri ile yeni bilgileri arasında ilişkiyi 3,23 1,120 S-12 kurabilirim. S-13 Drama yöntemi ile öğrencilerin kendilerini tanımalarını sağlarım. 3,27 1,085 S-14 Drama yöntemi ile öğrencilerin kendileri ile barışık olmalarını sağlayabilirim. 3,28,966 S-15 Drama yöntemi ile ders boyunca öğrencileri aktif hale getiremem. 3,70,940
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlilikleri 377 S-16 Drama yöntemi ile öğrencilerin cesur olmalarını sağlayabilirim. 3,12,987 S-17 Drama yöntemi ile öğrencilerin mantıksal çıkarım yapmalarını sağlayabilirim. 3,10 1,156 S-18 Drama yöntemi ile dersi öğrencilere sevdirebilirim. 3,28,946 S-19 Drama yöntemi ile öğrencilerin motivasyonunu arttıramayabilirim. 3,51,982 S-20 Drama yöntemi ile öğrencilerin özgüvenini arttırabilirim. 3,18 1,045 S-21 Drama yöntemi ile dersi diğer disiplinlerle ilişkilendirebilirim. 3,10 1,105 S-22 Drama yöntemi ile öğrencilerin geleceğe umutla bakmalarını sağlayabilirim. 3,28,915 S-23 Drama yöntemi ile öğrencileri araştırmaya sevk edemem. 3,00,888 Drama yöntemi ile öğrencilerin grup çalışmasına yatkın olmasını 2,85,806 S-24 sağlayabilirim. S-25 Drama yöntemi ile öğrencilerin hayal gücünü geliştirebilirim. 3,18,918 S-26 Drama yöntemi ile öğrencilerin girişken olmalarını sağlayabilirim. 3,46 1,000 Drama yöntemi ile öğrencilerin bilgiye kendilerinin ulaşmalarını 3,52 1,127 S-27 sağlayabilirim. S-28 Drama yöntemi ile öğrencilerin eleştirel düşünmelerini sağlayabilirim. 3,10,986 S-29 Drama yöntemi ile öğrencilerde merak duygusunu uyandıramam. 3,21 1,062 S-30 Drama yöntemi ile öğrencilerin bilgilerinin kalıcı olmasını sağlayamam 3,68,985 S-31 Drama yöntemi ile öğrencilere farklı bakış açılarını gösterebilirim 3,61,995 S-32 Drama yöntemini öğretimde bir araç olarak kullanabilirim. 3,39,976 S-33 Drama yöntemini etkili bir şekilde kullanabilirim. 3,02 1,293 S-34 Drama ile öğrencilerimin değerlendirme becerilerimi geliştiremem. 2,81 1,387 S-35 Drama öğrencilerle kolayca iletişime geçebilmemi sağlar. 3,38,836 S-36 Drama yöntemi ile problemlerimi kolayca çözebilirim 2,81 1,039 S-37 Drama yöntemi ile empati becerilerimi geliştirebilirim. 3,19 1,001 S-38 Drama yönteminin uygulanması sırasında zorluk çekeceğimi düşünüyorum. 3,12,885 S-39 Drama ile diğer alanlardaki arkadaşlarımla ilişkilerimi artırabilirim. 3,32 1,014 S-40 Drama ile hayal gücümü geliştirebilirim. 2,88,883 S-41 Drama ile sorgulama yeteneğimi artırabilirim. 2,90,883 S-42 Drama ile kendimi daha iyi tanıyabilirim 3,03,849 S-43 Drama ile farklı bakış açıları kazanabilirim. 3,07 1,085 Drama yöntemini kullanırken bir problemle karşılaşınca ne yapacağımı 2,44 1,232 S-44 bilmiyorum. S-45 Drama yöntemi ile öz güvenimi artırabilirim. 2,89,880 S-46 Drama ile eleştirel düşünme becerilerimi geliştirebilirim. 3,06,853 Genel öz yeterlik düzeyi 3,23 Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterliklerinin Cinsiyet Değişkenine Göre Analizine İlişkin Bulgular Tablo 5: Cinsiyet Değişkenine İlişkin Bulgular Cinsiyet n X Ss t P Bayan 45 3,27 1,025 Erkek 60 3,20 1,037-2,145 0,109 * p<0,05 * p<0,05 * *
378 Hakkı YAPICI Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri genel ortalamalarının cinsiyete göre analizi sonucunda, bayan öğretmenlerin [X=3.27], erkek öğretmenlerin ise [X=3.20] düzeyinde öz yeterliklere sahip oldukları belirlenmiştir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemine yönelik öz yeterlik düzeyleri arasında cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılığın olmadığı yapılan t-testi sonuçlarında görülmüştür (t:- 2,145; p;0,109). Bu bulgu, drama yöntemini kullanma açısından hem bayan hem erkek Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin birbirine yakın yeterliklere sahip olduğunu göstermektedir. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterliklerinin Meslekteki Kıdemlerine Göre Analizine İlişkin Bulgular Tablo 5: Meslekteki Kıdem Değişkenine İlişkin Bulgular Kıdem n X Ss t P* 1-15 yıl 56 3,35 1,023 8,593 0,000 16+ yıl 49 3,09 1,026 Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlik düzeyleri genel ortalamalarının meslekteki kıdem değişkenine göre analizi sonucunda; 1 15 yıl arası mesleki kıdeme sahip Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin [X=3,35] ortalama ile en yüksek düzeyde öz yeterliğe sahip olduğu, bunun yanında 16 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenlerin ise [X= 3,09] ortalama ile drama yöntemini kullanmaya yönelik düşük yeterlik düzeyine sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri arasında meslekteki kıdem türlerine göre anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p< 0,05). Bu bulgudan hareketle meslekteki kıdemin drama yöntemini kullanmaya yönelik yeterliklere sahip olmada etkili olduğu ayrıca daha genç ve mesleğe yeni başlamış Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini daha kolay kullanabildiği söylenebilir. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterliklerinin Mezun Olunan Fakülteye Göre Analizine İlişkin Bulgular Tablo 6: Mezun Olunan Fakülte Değişkenine İlişkin Bulgular Mezuniyet n X Ss t P* Edebiyat 54 2,80 0,948-32,462 0,000 Eğitim 51 3,68 0,922 * p<0,05
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlilikleri 379 Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri genel ortalamalarının mezuniyete göre analizi sonucunda, Edebiyat Fakültesi mezunu öğretmenlerin [X=2,80], Eğitim Fakültesi mezunu öğretmenlerin ise [X=3,68] düzeyinde öz yeterliklere sahip oldukları belirlenmiştir. Ayrıca Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri arasında mezuniyete durumuna göre çok belirgin anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Yapılan bu analizlere göre Eğitim Fakültesi mezunu Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterlikleri Edebiyat Fakültesi mezunu öğretmenlere oranla çok daha ileri düzeyde olduğu tespit edilmiştir. SONUÇ VE TARTIŞMA Sosyal Bilgiler öğretiminde etkili bir yöntem olan dramanın eğitim kademelerinde öneminin kavranması gereklidir. Çünkü iyi bir eğitim sisteminin oluşturulmasında öğretmenlerin; yaratıcı drama yöntemini kullanmaları ve bu yönteme ilişkin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmaları son derece önemlidir. Bu araştırmayla Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yaratıcı drama uygulama yeterlilikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla elde edilen veriler incelendiğinde başlıca şu sonuçlara ulaşılmıştır: Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri genel ortalamalarının cinsiyete göre analizi sonucunda, anlamlı bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir. Bu bulgu, drama yöntemini kullanma açısından hem bayan hem de erkek Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterli olduğunu göstermektedir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlik düzeyleri genel ortalamalarının meslekteki kıdem değişkenine göre analizi sonucunda; anlamlı bir farklılığın olduğu tespit edilmiştir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterlik düzeylerinin mesleki kıdeme göre değerlendirilmesi ile ulaşılan bulgulardan hareketle, 1-15 yıl kıdeme sahip öğretmenlerin çağdaş öğretim yöntem ve tekniklerine daha olumlu yaklaştığı ve 16 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip öğretmenlere göre daha fazla yeniliklere ve farklı öğretim metotlarına açık bir durum sergiledikleri görülmektedir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri genel ortalamalarının mezuniyete göre analizi sonucunda, Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterlikleri arasında mezuniyete durumuna göre çok belirgin anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bu analizlere göre Eğitim Fakültesi mezunu Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin yeterlikleri Edebiyat Fakültesi mezunu öğretmenlere oranla çok daha ileri düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öneriler Bu çalışmada Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik yeterliklerinin tespit edilmesi ve çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda elde edilen bulgulardan yola çıkarak aşağıdaki öneriler sunulabilir; İlk ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin drama yöntemine ilişkin yeterlilikleri hakkında araştırmalara devam edilmeli ve alana yönelik nitel araştırmalar da yapılmalıdır.
380 Hakkı YAPICI Sosyal Bilgiler öğretmeni yetiştirmede drama yöntemine ve uygulamalarına ağırlık verilmesi, öğretmen adaylarının lisans döneminde daha fazla uygulamalı derse katılması, formal ve informal eğitim kademelerinde drama yönteminin kullanımı için alt yapının hazırlanması ve drama konusunda hizmet içi seminerlerin yaygınlaştırılması önerilebilir. Drama etkinliklerinin uygulanması, drama için uygun bir fiziki yapı ile yakından ilişkilidir. Dolayısı ile drama için uygun drama sınıflarının oluşturulması, drama yönteminin daha çok kullanılması açısından teşvik edici olabilir. Drama etkinliklerinin yapılmasına uygun ortamların özellikleri belirlenmeli ve fiziksel ortam bu özelliklere göre yapılandırılmalıdır. Öğretimde kullanılacak drama yöntemine ilişkin olarak öğretmenlere kılavuz kitaplar ve öğretmenleri bilgilendirici materyaller hazırlanmalıdır. Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yaratıcı drama yöntemine ve bu yöntemle işlenebilecek metinlere ve etkinliklere daha fazla yer verilmelidir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerine yönelik drama liderliği programları yaygınlaştırılmalıdır. KAYNAKÇA Açıkgöz, Ün, K.(2002). Aktif Öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları. Altıntaş, Ebru, and Kaya Hasan. "Fen bilgisi öğretmen adaylarının drama yöntemiyle fen ve teknoloji dersinin işlenmesine yönelik öz-yeterlik ve tutumları." Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 28.4 (2012): 287-295. Brown, V.(1990). Drama as integral part of the early childhood curricurum. Design for Arts Education, 91, 6, 26-33. Çetingöz, D.(2012). "Okul Öncesi Eğitimi Öğretmen Adaylarının Yaratıcı Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Özyeterlikleri." Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (42), 131-142. Duatepe, A. ve Ubuz, B., (2004). Drama based instruction and geometry. The 10th International Congress on Mathematics Education. Farris, J. P. & Parke J. (1993).To be or not to be: What Students Think about Drama, The Clearing House, 66(4), 231-34. Freeman, G.D., Sullivan, K., and, Fulton, C. R.(2003). Effect of creative drama on self concept, social skills, and problem bchavior. The journal of Educational Research, 96(39), 131-138. Genç, N.(2003). Eğitimde Yaratıcı Dramanın Alınlanması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (24), 196-205. Kaf, Ö.(1999). Hayat Bilgisi dersinde bazı sosyal becerilerin kazanılmasında yaratıcı drama yönetiminin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Kaptan, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri. Kara, Y., Çam, F.(2007). Yaratıcı drama yönetiminin etkisi bazı sosyal becerilerin kazanılmasına etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (32), 145-155. Maden, S.(2010)."Türkçe öğretmenlerinin drama yöntemini kullanmaya yönelik öz yeterlikleri." Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (14), 259-274. Malbeleği, F., and H. İ. Sağlam. "Drama yönteminin öğrencilerin sosyal bilgiler başarılarına ve bilinçli tüketiciliklerinin etkisinin araştırılması." The Journal of Academic Social Science Studies 6.5 (2013): 1175-1194. Ömeroğlu, E., Ersoy, Ö., Şahin Tezel, F., Kandır, A. ve Turla, A. (2007). Okul
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Drama Yöntemini Kullanmaya Yönelik Öz Yeterlilikleri 381 öncesi eğitimde drama teoriden uygulamaya. Ankara: Kök Yayıncılık. Okvuran, A. (2004). Drama Öğretmeninin Yeterliliklerini/Becerilerini Sınıflama İçin Öneriler, Drama Liderliği, Ankara: Oluşum Yayınları. Önder, A. (2003). Okul Öncesi Çocukları İçin Yaratıcı Drama Uygulamaları, İstanbul, Morpa Kültür Yayınları. Önder, A. ve Kamaraj, I. (1998). Social emotional effects of pedagogical drama in Turkish pre-school children. OMEP s 22nd Word Congress, Copenhagen, Denmark, 140. San, İ. (1991). Eğitimde Yaratıcı Drama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, 573-582. San, İ. (2002). Eğitimde Yaratıcı Drama, Yaratıcı Drama (ss.46-57), (Ed. H. Ömer Adıgüzel), Ankara: Naturel Yayınları. Tutuman, Onur Yücel, and Vesile Yıldız Demirtaş. (2013)"Türkçe Öğretmenlerinin Yaratıcı Drama Uygulama Yeterlilikleri." Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Türker, S.(2008). Okul öncesi eğitimi alan beş yaş grubu çocuklara sayı ve işlem kavramlarını kazandırmada drama yönteminin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Üstündağ, T.(1997). Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi dersinin öğretiminde yaratıcı dramanın erişiye ve derse yönelik öğrenci tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Yılmaz, T.(2000). Türkçe öğretiminde yaratıcı drama yöntemi ile diksiyon becerileri kazandırmaya ilişkin bir model önerisi yaklaşımı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
382 Hakkı YAPICI