İÇİNDEKİLER Sistemlerin Karşılaştırılması... 5 Parlamentoların Karşılaştırılması... 5 Yüksek Yargı Organlarının Karşılaştırılması... 6 Rejim, Yönetim Sistemi ve Ülke Yapılarının Karşılaştırılması... 7 TÜRKİYE NİN MEVCUT SİSTEMİ VE CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NİN GEREKLİLİĞİ... 8 Cumhurbaşkanlığı Sistemi Nedir?... 9 Cumhurbaşkanlığı Sistemi ne Neden İhtiyaç Vardır?... 10 Mevcut Hükümet Sisteminin Sorunları Nelerdir?... 11 REJİM, DEVLET SİSTEMİ VE KURUMSAL YAPI... 12 Cumhurbaşkanlığı Sistemi Federalizmi Zorunlu Kılar mı?... 13 Cumhurbaşkanlığı Sistemi Bir Rejim Değişikliği midir?... 14 Cumhurbaşkanlığı Sistemi Tek Adamlık Sistemi midir?... 15 DENGE VE DENETLEME MEKANİZMALARI... 16 Cumhurbaşkanı nın Meclis i Tek Taraflı Feshetme Yetkisi Var mıdır?... 17 Meclis in Cumhurbaşkanı nı Azletme Yetkisi Var mıdır?... 17 Teklif Edilen Sistemde Denge ve Denetleme Nasıl Düzenlenmiştir?... 18 Bütçe Nasıl Teklif Edilecek? Meclis in Onay Yetkisi Nasıl Olacak?... 19 Yeni Sistemde Cumhurbaşkanı na Yüklenen Yeni Sorumluluklar Nelerdir?... 19 CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ... 20 Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Devlet Geleneğimize Uygun mudur?... 21 Cumhurbaşkanı nın Partisiyle İlişkisi Nasıl Olacak?... 22 Teklif Edilen Sistemin Darbelerin Önlenmesinde Nasıl Bir Etkisi Olacak?... 23 Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Kuvvetler Ayrılığı Nasıl Sağlanacak?... 23 MECLİS İN YAPISI... 24 Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Meclis Etkisizleşecek mi?... 25 Yürütme Erki Kanun Tasarısı Sunabilecek mi?... 25 Bakanların Sorumluluğu Ne Olacak?... 25 Milletvekilleri Bakan Olabilecek mi?... 25 Teklif Edilen Sistem İki Meclisli mi Olacak?... 25 YÜRÜTMENİN YAPISI... 26 Cumhurbaşkanı nın Sorumlulukları Nelerdir?... 27 Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar Nasıl Atanacak ve Azledilecek?... 28 Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Bakanlar Kurulu Var mıdır?... 29 Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve Yetkileri ile Sorumluluğu Nasıl Olacak?... 29 YARGI... 30 HSYK Üyelerini Sadece Cumhurbaşkanı mı Atayacak?... 31 SEÇİMLER... 32 Seçimlerin Aynı Gün İçinde Yapılacak Olmasının Sebebi Nedir?... 33 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ... 34 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Ne Demektir?... 35 Cumhurbaşkanı Kanun Hükmünde Kararname Çıkarabilir mi?... 35 Cumhurbaşkanı Hangi Konularda Kararname Çıkarabilir?... 35 Kanunla Kararname Yürürlükten Kaldırılabilir mi?... 35 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Hak ve Özgürlükler Sınırlanabilir mi?... 35 OLAĞANÜSTÜ HÂL REJİMİ... 36 Teklif Edilen Sistemde Olağanüstü Hâl Nasıl Düzenlenecek?... 37 CUMHURBAŞKANLIĞI VE EKONOMİ... 37 Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile Ekonomik Gelişme Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?... 39 Teklif Edilen Sistem Gündelik Hayata Nasıl Yansıyacak?... 39 GEÇMİŞ LİDERLER NE DEMİŞTİ?... 40 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal... 41 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel... 41 Milliyetçi Hareket Partisi Kurucusu Alparslan Türkeş... 42 Büyük Birlik Partisi Kurucusu Muhsin Yazıcıoğlu... 42 2-3
SİSTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI MEVCUT PARLAMENTER SİSTEM Hükümet Meclis tarafından seçilir. Koalisyon ihtimali vardır. Hükümet Meclis e karşı sorumludur. Kuvvetler ayrılığı yumuşaktır. Meclis, hükümeti düşürebilir. Çift başlı bir yönetim vardır. Yönetim karmaşası söz konusudur. Siyasi krizlere gebedir. CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilir. Koalisyon ihtimali yoktur. Cumhurbaşkanı halka karşı da Meclis e karşı da sorumludur. Kuvvetler ayrılığı katıdır. Hükümet Meclis dengelerinden etkilenmez. Tek başlı bir yönetim vardır. Hızlı ve esnek karar alınır. Siyasi ve ekonomik istikrar vardır. MECLİS İN MEVCUT SİSTEMDEKİ ROLÜ İLE PARLAMENTER SİSTEMDEKİ ROLÜ MEVCUT PARLAMENTER SİSTEMDE MECLİS Yasama ve yürütme faaliyetlerinde bulunur. Üye sayısı 550 dir. Seçilme yaşı 25 tir. Seçimler 4 yılda bir yapılır. Kabine üyeleri Meclis üyesi olabilir. HSYK ya atama yapamaz. CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NDE MECLİS Sadece yasama faaliyetlerinden sorumludur. Üye sayısı 600 dür. Seçilme yaşı 18 dir. Seçimler 5 yılda bir yapılır. Kabine üyeleri Meclis üyesi olamaz. HSK nın 7 üyesini atar. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Meclis in üye sayısı artırılacak, seçilme yaşı düşürülecek ve Meclis in yargı gücü artırılacak. 4-5
HSYK ÜYELERİNİ KİM ATAYACAK? MEVCUT SİSTEM CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ CUMHURBAŞKANI 4 4 CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ FEDERAL YAPIYI ZORUNLU KILAR MI? ÜLKELER REJİM YÖNETİM SİSTEMİ ÜLKE YAPISI TBMM 0 7 TÜRKİYE (MEVCUT SİSTEM) CUMHURİYET PARLAMENTER SİSTEM ÜNİTER ADALET BAKANI VE MÜSTEŞARI 2 2 BÜROKRATLAR 16 0 TOPLAM ÜYE SAYISI 22 13 Teklif edilen sistemde Cumhurbaşkanı nın atadığı HSYK üye sayısı değişmeyecek. HSYK üye sayısı düşecek. Bürokratların (atanmışlar) elinden HSYK ya üye atama yetkisi alınacak. Meclis e HSYK üyesi atama yetkisi verilecek. TÜRKİYE (CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ) ABD CUMHURİYET FEDERAL CUMHURİYET CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ BAŞKANLIK SİSTEMİ ÜNİTER FEDERAL GÜNEY KORE CUMHURİYET BAŞKANLIK SİSTEMİ ÜNİTER ALMANYA CUMHURİYET PARLAMENTER SİSTEM FEDERAL BREZİLYA CUMHURİYET BAŞKANLIK SİSTEMİ FEDERAL ANAYASA MAHKEMESİ ÜYELERİNİ KİM ATAYACAK? FRANSA CUMHURİYET YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ ÜNİTER MEVCUT SİSTEM CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ JAPONYA ANAYASAL MONARŞİ PARLAMENTER SİSTEM ÜNİTER CUMHURBAŞKANI 14 12 TBMM 3 3 TOPLAM ÜYE SAYISI 17 15 BELÇİKA MONARŞİ PARLAMENTER SİSTEM FEDERAL Hayır, Cumhurbaşkanlığı Sistemi federalizmi zorunlu kılmaz. Örneğin; başkanlık sistemiyle idare edilen Güney Kore üniter yapıya sahiptir. Parlamenter sisteme sahip Kanada ise federal devlet yapısını benimsemiştir. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Cumhurbaşkanı nın atadığı üye sayısı 14 ten 12 ye düşürülecek. Meclis in atadığı üye sayısı değişmeyecek. 6-7
TÜRKİYE NİN MEVCUT SİSTEMİ VE CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NİN GEREKLİLİĞİ CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NEDİR? Cumhurbaşkanlığı Sistemi, tıpkı parlamenter sistem gibi, demokratik bir hükümet modelidir. Bu sistemde Cumhurbaşkanı doğrudan halka karşı sorumludur. Halk, Cumhurbaşkanı nı da, Meclis i de kendisi seçer. Halkın siyasetin merkezinde olduğu bir sistemdir. Halk, hükümeti doğrudan kurar ve ona doğrudan müdahale eder. Cumhurbaşkanlığı Sistemi ndeki en mühim unsur millettir. Dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı Sistemi için aynı zamanda Millet Hükümeti sistemi de denilebilir. 8-9
Kuvvetler Ayrılığı: Doğrudan halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı ve ona bağlı yürütme organı Meclis içinden çıkmaz. Dolayısıyla parlamenter sistemde iç içe geçmiş olan yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde birbirinden tam olarak ayrılır. Hiçbir kuvvet birbirine üstünlük kuramaz, kuvvetler birbirine karşı bağımsızlıklarını ilan eder. Daha Etkin Bir Sistem: Meclis dengelerine bağlı hükümetlerin bürokrasiye egemen olmakta zorlandığı parlamenter sistemin aksine, karar alma mekanizmaları çok daha süratli ve isabetli çalışır. İyi bir yönetimle birlikte hızlı ve kolay karar alabilmek, ülkenin çok daha güçlü şekilde kalkınmasını sağlar. MEVCUT HÜKÜMET SİSTEMİNİN SORUNLARI NELERDİR? CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NE NEDEN İHTİYAÇ VARDIR? Halk icraatta bulunan bir Cumhurbaşkanı isterken, mevcut Anayasa bu yeni ihtiyacı karşılayamıyor. Mevcut parlamenter sistemde yürütme yasamanın içinden çıkar. Yani yasama ile yürütme arasında kesin bir çizgi yoktur. Çift başlı bir yönetim vardır. Cumhurbaşkanı yürütme yetkisini Başbakan ve bakanlar ile paylaşmaktadır. Bu da yetki kargaşasına yol açmaktadır. Türkiye de kurulan hükümetlerin ömrü ortalama 1,5 yıl olmuştur. Başka bir deyişle, 94 yıllık Cumhuriyet tarihimizde 65. hükümet kurulmuştur. Parlamenter geçmişimiz zayıf koalisyonlarla doludur. Halk İradesi: 2007 yılında, Cumhurbaşkanı nın halk tarafından seçilmesini öngören Anayasa değişikliği halktan %67 oranında destek alarak kabul edildi. 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise, halk bu kez siyasette etkili bir Cumhurbaşkanı istediğini gösterdi. İcra makamının Cumhurbaşkanlığı na geçmesiyle, yürütme içinde çift başlılık ortaya çıktı. Bu duruma bağlı olarak, Anayasa nın, halkın ortaya koyduğu iradeye uygun hale getirilmesi ihtiyacı doğdu. Vesayetin Sonu: Cumhurbaşkanlığı Sistemi nin belki de en önemli avantajı, siyaset dışı yollarla iktidar olma yoluna son vermesidir. Yürütmenin zayıflatıldığı dönemlerde etkili olan siyaset dışı güçlerin Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde kendisini göstermesi pek mümkün olmaz. İstikrar: Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde yürütme organı Meclis teki dengelerden etkilenmediği için siyasi istikrarsızlığın önüne geçilir. Böylece Türkiye de geçmiş yıllarda olduğu gibi yönetim kargaşası yaşanma tehlikesi bertaraf edilir. 10-11
CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ FEDERALİZMİ ZORUNLU KILAR MI? Hayır, kılmaz. Çünkü Cumhurbaşkanlığı Sistemi bir hükümet biçimiyken, federalizm bir devlet yapısı çeşididir. Hükümet biçimleri ve devlet yapıları ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Başkanlık sistemiyle idare edilen Güney Kore, Peru, Kosta Rika ve Şili ile yarı-başkanlık sistemiyle idare edilen Fransa gibi ülkeler, üniter (bütüncül) devlet yapısına sahiptir. Öte yandan parlamenter sisteme sahip Almanya, Kanada, Hindistan ve Avustralya gibi ülkeler ise federal devlet yapısını benimsemiştir. REJİM, DEVLET SİSTEMİ VE KURUMSAL YAPI 12-13
CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ BİR REJİM DEĞİŞİKLİĞİ MİDİR? Hayır, değildir çünkü Cumhurbaşkanlığı ve parlamenter sistem birer hükümet sistemidir, rejim değildir. Hükümet sistemi; yasama, yürütme ve yargı organlarının kuruluşu ve aralarındaki ilişkileri ifade eder. Hangi hükümet biçiminin benimsendiğinden bağımsız olarak Türkiye nin siyasi rejimi demokratik ve lâik Cumhuriyet tir. Teklifte, bunun aksini iddia eden hiçbir madde yoktur. Sistem değişikliğinin en önemli amaçlarından biri de bugüne kadar demokratik sistemi kesintiye uğratan vesayetçi yapıları ortadan kaldırmaktır. Böylece Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile Türkiye nin demokratik ve lâik Cumhuriyet rejimi daha güçlü hale gelecektir. CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ TEK ADAMLIK SİSTEMİ MİDİR? Hayır, değildir. Mevcut parlamenter sistemde kuvvetler ayrı olmadığı için bu sistem otoriterleşmeye daha müsaittir. Nitekim Hitler Almanyası da, Stalin Rusyası da, parlamenter sistemle yönetilen tek adam rejimleriydi. Üstelik yeni sistemde Cumhurbaşkanlığı görevine süre sınırı getirilmektedir. Bu da tek adamlık ihtimalini azaltmaktadır. Demokrasinin tartışmasız kabul edilen öncelikli şartı serbest seçimlerdir. Türkiye gibi seçimlerin sağlıklı bir şekilde yapıldığı demokrasilerden tek adam çıkmaz. Demokrasinin ikinci önemli şartı çoğulculuktur. Türkiye de kökleşmiş farklı siyasal eğilimler ve bunları temsil eden siyasi partiler bulunmaktadır. 14-15
DENGE VE DENETLEME MEKANİZMALARI CUMHURBAŞKANI NIN MECLİS İ TEK TARAFLI FESHETME YETKİSİ VAR MIDIR? Hayır, yoktur çünkü Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde fesih yetkisi yoktur. Fakat hem Cumhurbaşkanı hem de Meclis seçimleri yenileme kararı alabilir. Cumhurbaşkanı seçim yenileme yetkisini kullanırsa, bir görev döneminden feragat etmiş olur. MECLİS İN CUMHURBAŞKANI NI AZLETME YETKİSİ VAR MIDIR? Cumhurbaşkanı hakkında Meclis te üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması talep edilebilir. Soruşturma açılması talebine ilişkin önergeyi görüşen Meclis, üye tamsayısının beşte üçünün oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçim kararı alamaz. Meclis, soruşturma açılan Cumhurbaşkanı hakkında üye tamsayısının üçte ikisinin oyuyla Yüce Divan a sevk kararı alabilir. Yüce Divan da seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı nın görevi sona erer. 16-17
TEKLİF EDİLEN SİSTEMDE DENGE VE DENETLEME NASIL DÜZENLENMİŞTİR? Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde denge ve denetleme mekanizmaları parlamenter sisteme nazaran daha gelişmiştir. Bu sistemde kuvvetler ayrılığı ilkesi daha net bir şekilde uygulanacağı için Cumhurbaşkanı ve yürütme, Meclis tarafından daha objektif bir şekilde denetlenir. Yürütmenin hazırladığı bütçe ancak yasamanın onayıyla yürürlüğe girebilir ve bütçenin denetimi de yine yasamaya aittir. Yargının, Cumhurbaşkanı nın ve yürütmenin idari işlerini denetleme yetkisine sahip olması bir başka dengeleme unsurudur. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasa yargısı tarafından denetlenecektir. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ilgilendirdiği alana dair bir kanun çıkması halinde kararnameler yürürlükten kalkacaktır. Cumhurbaşkanı seçimleri yenilerse, kendi makamı da fesholur ve halk devreye girerek denge ve denetleme sürecinde belirleyici bir unsur olur. BÜTÇE NASIL TEKLİF EDİLECEK? MECLİS İN ONAY YETKİSİ NASIL OLACAK? Mevcut sistemde bütçeyi hazırlayan da oylayan da aynı kişilerdir. Yürütme elemanları Meclis e sundukları bütçe teklifini Meclis te oylayıp, parlamento çoğunluğuna sahiplerse bütçeyi sorunsuzca geçirebilirler. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde ise bütçe Cumhurbaşkanı ve bakanlar tarafından hazırlanır ve Meclis in onayına sunulur. Meclis in bütçeyi kabul etmeme yetkisi ve kabul ettiği bütçenin harcamalarını da denetleme sorumluluğu vardır. Ayrıca, Meclis yeni bütçeyi kabul etmezse geçen senenin bütçesi değerleme oranı nispetinde artırılarak yürürlüğe konur ve böylece ciddi bir sistem içi tıkanıklığının önüne geçilir. YENİ SİSTEMDE CUMHURBAŞKANI NA YÜKLENEN YENİ SORUMLULUKLAR NELERDİR? Mevcut sistemde Cumhurbaşkanı nın cezai ve hukuki sorumluluğu yoktur. Cumhurbaşkanı sadece vatana ihanet suçlamasıyla yargılanabilir. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde ise Cumhurbaşkanı nın cezai sorumluluğu vardır. Meclis Cumhurbaşkanı nı vatana ihanet dışında başka suçlamalarla da Yüce Divan a gönderebilir. Cumhurbaşkanı hakkında milletvekillerinin beşte üçünün (360) oyuyla soruşturma açılabilir. Hakkında soruşturma açılan Cumhurbaşkanı seçim kararı alamaz. Cumhurbaşkanı, milletvekillerinin üçte ikisinin (400) oyuyla Yüce Divan a sevk edilebilir. Yüce Divan da seçilmeye engel bir suç sebebiyle mahkûm edilirse görevi sona erer. Mevcut Anayasa da hükümetin kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi varken, yeni sistemde Cumhurbaşkanı nın kararname çıkarma yetkisi vardır. Ancak Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanun hükmünde değildir. Kararname hiyerarşik olarak Anayasa ve kanunların altında yer alacaktır. Dolayısıyla kanunla düzenlenen bir alanda Cumhurbaşkanı kararname çıkaramayacaktır. Yeni sistemde Cumhurbaşkanlığı görevine süre sınırı getirilmektedir. Bir kişi en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecektir. 18-19
CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ, DEVLET GELENEĞİMİZE UYGUN MUDUR? Evet, uygundur. Eski Türkçe de Cumhurbaşkanı na Reis-i Cumhur denirdi. Riyaset, yani Reislik/Başkanlık, ülkemizin tarihinde sıkça rastlanan bir olgudur; toplumumuzu ayakta tutan yapı taşıdır. Toplumun en küçük birimi olan ailenin idarecisine de, en büyük siyasi kurum olan devletin baş idarecisine de Reis denmiştir. Cumhurbaşkanlığı Sistemi bu anlamda yeni bir sistem değildir ve devletin topluma uygun hâle getirilmesi olarak da görülebilir. Bu sebeple devlet geleneğimize parlamenter sistemden daha uygundur. 20-21
TEKLİF EDİLEN SİSTEMİN DARBELERİN ÖNLENMESİNDE NASIL BİR ETKİSİ OLACAK? Darbeler siyasi belirsizlikten ve ekonomik krizden doğar. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde istikrarsızlığın sebebi olan zayıf koalisyonlar yerine daha güçlü bir siyaset kurumu mevcuttur. Siyasi istikrarın ekonomik yatırımı teşvik ettiği bir ortamda ise darbe söz konusu değildir. CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NDE KUVVETLER AYRILIĞI NASIL SAĞLANACAK? CUMHURBAŞKANI NIN PARTİSİYLE İLİŞKİSİ NASIL OLACAK? Yeni sistemde Cumhurbaşkanı bir siyasi partinin üyesi, idarecisi ya da genel başkanı olabilecektir. Ancak Cumhurbaşkanı nın bir siyasi parti üyesi olması şart değildir. Türk siyaset tarihinde partileriyle ilişiklerini sürdüren Cumhurbaşkanları olmuştur. Cumhurbaşkanları Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü görevleri süresince CHP nin genel başkanlığını; Cumhurbaşkanı Celal Bayar ise DP üyeliğini devam ettirmiştir. Kimi Cumhurbaşkanları da resmiyette partileriyle ilişiklerini kesmelerine rağmen yakınlıklarını sürdürmüşlerdir. Cumhurbaşkanlarından Süleyman Demirel in DP ile Turgut Özal ın ANAP ile Ahmet Necdet Sezer in ise CHP ile kurduğu bağ, görünürde partili olmamalarına rağmen hafızalarda tazeliğini korumaktadır. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde tarafsızlık partisiz olmak değil, halkın tamamına aynı şekilde hizmet etmek demektir. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde hiçbir kişi veya makam aynı anda hem yasama hem de yürütme organında görev alamayacaktır. TBMM sadece yasama işlevini, Cumhurbaşkanı nın başkanlığındaki yürütme ise sadece hükümet etme işlevini yerine getirecektir. Bakan atanan milletvekilinin vekilliği düşecektir. Mevcut sistemde olduğu gibi bir kişi hem milletvekili hem de bakan olmanın getirdiği olağanüstü yetkilere sahip olamayacaktır. Cumhurbaşkanı ve bakanlar da yasama faaliyetlerinde bulunamayacaktır. Hükümet Meclis e kanun tasarısı bile getiremeyecek, sadece milletvekilleri kanun teklifi verebilecektir. Böylece milletvekilleri kanun yapma ve yürütmeyi denetleme gibi sorumluluklarını daha etkin yerine getireceklerdir. 22-23
MECLİS İN YAPISI CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NDE MECLİS ETKİSİZLEŞECEK Mİ? Hayır. Kanun yapma, değiştirme ve kaldırma yetkisi Meclis e aittir. Para basılmasına, savaş ilanına ve uluslararası anlaşmaların onaylanmasına karar vermek de yine Meclis in görevleri arasındadır. Meclis; Meclis araştırması, Meclis soruşturması, soru önergesi ve genel görüşme yollarıyla yürütme organını denetler. Cumhurbaşkanı na yargı yolu kapanmadığı gibi bu yolu açan kurum da yine Meclis tir. Hakimler ve Savcılar Kurulu nun (HSK) 4 üyesini Cumhurbaşkanı atarken, 7 üyesini Meclis atar. Meclis in seçimleri yenileme yetkisi vardır. Olağanüstü hâl ilan etmek Cumhurbaşkanı nın yetkisindedir. Fakat Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü hâlin süresini kısaltabilir, uzatabilir ya da olağanüstü hâli kaldırabilir. YÜRÜTME ERKİ KANUN TASARISI SUNABİLECEK Mİ? Yürütme organları kanun tasarısı sunmak gibi yasama faaliyetlerinde bulunamaz. Kanun teklif etme, yapma, değiştirme veya iptal etme yetkisi Meclis e aittir. BAKANLARIN SORUMLULUĞU NE OLACAK? Bakanlar kendi bakanlıklarının idaresinden sorumludurlar ve Cumhurbaşkanı na hesap verirler. MİLLETVEKİLLERİ BAKAN OLABİLECEK Mİ? Milletvekilleri bakan olabilirler fakat bakan olarak atanan milletvekilinin vekilliği düşer. TEKLİF EDİLEN SİSTEM İKİ MECLİSLİ Mİ OLACAK? Hayır, teklif edilen sistemde tek meclis vardır. 24-25
YÜRÜTMENİN YAPISI CUMHURBAŞKANI NIN SORUMLULUKLARI NELERDİR? Cumhurbaşkanı Türkiye Cumhuriyeti ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Anayasa nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. Milli güvenlik politikalarını belirler. Türk Silahlı Kuvvetleri ne hareket emri verir. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti nin temsilcilerini gönderir. Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, üst düzey diplomatları ve üst düzey kamu görevlilerini atar ve görevden alır. Meclis te kabul edilen kanunları yayımlar ya da tekrar görüşülmek üzere Meclis e geri gönderir. Anayasa değişikliklerini gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. Yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarır. 26-27
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR NASIL ATANACAK VE AZLEDİLECEK? Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanırlar ve sadece Cumhurbaşkanı na karşı sorumludurlar. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Meclis üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divan a sevk kararı alabilir. Yüce Divan da seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer. CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ NDE BAKANLAR KURULU VAR MIDIR? Parlamenter sistemde Bakanlar Kurulu, Meclis tarafından denetlenen bir yürütme organıdır. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde ise yürütme elemanları sadece Cumhurbaşkanı na karşı sorumlu oldukları için Bakanlar Kurulu yoktur. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARININ GÖREV VE YETKİLERİ İLE SORUMLULUĞU NASIL OLACAK? Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır. Bu süre zarfında Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığı na vekâlet eder. Cumhurbaşkanı nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığı na vekâlet eder. 28-29
HSYK ÜYELERİNİ SADECE CUMHURBAŞKANI MI ATAYACAK? Hayır. Üye sayısı 13 olan Hakimler ve Savcılar Kurulu nun (HSK) sadece 4 üyesi Cumhurbaşkanı tarafından atanacaktır. Kalan 7 üye ise Meclis tarafından seçilecektir. Adalet Bakanı ve Müsteşarı nın doğal üyeliği mevcut sistemde olduğu gibi devam edecektir. YARGI 30-31
SEÇİMLERİN AYNI GÜN İÇİNDE YAPILACAK OLMASININ SEBEBİ NEDİR? Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde seçimlerin senkronizasyonu açısından üç farklı model mevcuttur: eş zamanlı, kısmen eş zamanlı ve eş zamanlı olmayan. Yasama ve yürütme seçimlerinin aynı günde yapıldığı model eş zamanlı seçim modelidir. Eş zamanlı seçim modelinde maksat; siyasi görüşleri benzeyen kişilerin seçilmesini sağlamak ve böylece çatışmaları azaltmaktır. Yine bu modelde yasama ve yürütme kuvvetleri arasında çıkacak bir anlaşmazlık seçimlerin aynı gün yenilenmesiyle çözülebilir. SEÇİMLER 32-33
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ NE DEMEKTİR? Yürütme alanında Cumhurbaşkanı nın kararname çıkarma yetkisidir. Cumhurbaşkanlığı tipi hükümet sistemlerinde Cumhurbaşkanı na yürütme alanını düzenleme yetkisi verilir. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde Cumhurbaşkanı yürütmenin başıdır. Yürütme alanında kararname çıkarma yetkisi tanınmazsa sistem işlemez. Mevcut Anayasa da hükümetin kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vardır. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ise kanun hükmünde değildir. Kararname hiyerarşik olarak Anayasa ve kanunların altında yer alır. Bu yüzden kanunla düzenlenen bir alanda Cumhurbaşkanı kararname çıkaramayacaktır. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde ise kanun hükümleri uygulanacaktır. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ CUMHURBAŞKANI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME ÇIKARABİLİR Mİ? Evet fakat Cumhurbaşkanı nın bu yetkisi sadece olağanüstü hallerde geçerlidir. CUMHURBAŞKANI HANGİ KONULARDA KARARNAME ÇIKARABİLİR? Cumhurbaşkanı, yürütmeye dair her konuda kararname çıkarabilir. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri kararname ile düzenlenir. Fakat bir konuda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılabilmesi için kanunlarda o konuyu düzenleyen açık hükümlerin bulunmaması gerekir. Ayrıca Cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler hususlarında kararname çıkaramaz. KANUNLA KARARNAME YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILABİLİR Mİ? Evet, kaldırılabilir. Kanunlar ile kararnamelerde aynı konuda farklı hüküm bulunması durumunda kanun hükümleri uygulanır. Yani Meclis, Cumhurbaşkanı nın çıkardığı bir kararnameye karşılık çıkaracağı bir kanun ile o kararnameyi geçersiz kılabilir. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESI İLE HAK VE ÖZGÜRLÜKLER SINIRLANABİLİR Mİ? Hayır. Temel hak ve özgürlükler kararname ile düzenlenemez. 34-35
TEKLİF EDİLEN SİSTEMDE OLAĞANÜSTÜ HÂL NASIL DÜZENLENECEK? Olağanüstü hâl ilan etme yetkisi ve sorumluluğu Cumhurbaşkanı na aittir. Fakat Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü hâlin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hâli kaldırabilir. Cumhurbaşkanı nın talebiyle Meclis her defasında 4 ayı geçmemek üzere olağanüstü hâl süresini uzatabilir. Olağanüstü hâllerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü hâlin gerekli kıldığı konularda kararname çıkarabilir. Olağanüstü hâl sırasında çıkarılan kararnameler 3 ay içinde Meclis te görüşülür ve karara bağlanır. Aksi takdirde yürürlükten kalkar. OLAĞANÜSTÜ HÂL REJİMİ 36-37
CUMHURBAŞKANLIĞI VE EKONOMİ CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ İLE EKONOMİK GELİŞME ARASINDA NASIL BİR İLİŞKİ VARDIR? Ekonomik gelişme siyasi istikrarla doğrudan irtibatlıdır. İdari boşluk veya siyasi istikrarsızlık yatırımcılar için belirsiz bir ekonomik ortam ifade eder. Ülkemiz zayıf ve başarısız koalisyonlar sebebiyle sık tekrarlanan seçimlerle defaatle hükümetsiz kalmış ve istikrarsızlığa savrulmuştur. Cumhurbaşkanlığı Sistemi nde ise hükümet kuramamak veya ancak zayıf bir koalisyon kurabilmek gibi durumlar yaşanmaz. TEKLİF EDİLEN SİSTEM GÜNDELİK HAYATA NASIL YANSIYACAK? Bir hükümet biçiminin gündelik hayata yansımaları küçümsenmeyecek derecede önemli olabilir. 2001 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer dönemin Başbakanı Bülent Ecevit e Anayasa kitapçığını fırlattığında Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik krizi patlak vermiştir. 1 senede 600.000 kişi işsiz kalmış ve milyonlarca kişi olumsuz etkilenmiştir. Siyasi ve ekonomik krizlere yol açan mevcut sistemin yerine Cumhurbaşkanlığı Sistemi nin inşa edilmesiyle gündelik hayatın kalitesi artacak, ekonomik gelişmelerin gerçekleşmesi kolaylaşacaktır. 38-39
8. CUMHURBAŞKANI TURGUT ÖZAL: GEÇMİŞ LİDERLER NE DEMİŞTİ? Parlamenter sistemde denetim yoktur. Çünkü hükümet tek parti iktidarı da olsa koalisyon da olsa Meclis e hâkim oluyor. İstediği takdirde Meclis ten bir araştırmayı dahi geçirtmeyebilir. Oysa başkanlık sisteminde kesin olarak kuvvetler ayrılığı vardır. Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçersek bu parlamentonun kalkması değil, parlamentonun denetleme görevini yapması demektir. Bizim gibi ülkelerde biraz da tabiatı icabı parlamentoda birtakım tıkanıklıklar vardır. Parlamentonun aslî vazifesi icrayı denetlemektir. Bu yüzden icra ile tamamen ayrılması gerekir. 9. CUMHURBAŞKANI SÜLEYMAN DEMİREL: Ben isterdim ki Türkiye Cumhurbaşkanı nı seçsin. Ben isterdim ki Türkiye dar bölge seçimine gitsin. İstanbul un 70 tane milletvekili var, kaç tanesini tanıyorsunuz? İsterdim ki Türkiye de başkanlık sistemini yapalım. Devlet büyük, ülke büyük, halk çok dinamik. Biz bu ülkeyi idare edemiyoruz. Sistemde değişiklik yapmamız lazım. Bazı zamanlarda seçimi yenilemediğiniz zaman bunalım çıkabilir. 1960 ta seçime gidilebilseydi müdahale olmazdı. Meclis in seçimi yenileme yetkisini seçilecek adama bırakmak yanlıştır. Bu yetki seçilmiş Cumhurbaşkanı nda olmalıdır. Başkanlık sistemini kendim için değil, Türkiye için istiyorum. 40-41
MİLLİYETÇİ HAREKET PARTİSİ KURUCUSU ALPARSLAN TÜRKEŞ: Çağımız kuvvetli, adil ve hızlı icra çağıdır. Türk milleti, dünya imparatorlukları kurduğu dönemlerde bunu uyguladı. Bu, icra gücünün tek elde toplanmasıyla mümkün. Tarih ve töremize uygun olarak başkanlık sistemini savunuyoruz. İcrayı Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık olarak ikiye bölemeyiz. Her konuda bütünleşmeci olduğumuza göre icranın başında da bütünleşmeci olmalıyız. Milliyetçi Türkiye de de demokratik milli Cumhuriyet ilkesi içinde başkan, Türk milletinin yürütme organının tek başı olacaktır. Tek başkan sistemine uygun olarak yasama organı yönünden de tek meclis sistemini savunuyoruz. BÜYÜK BİRLİK PARTİSİ KURUCUSU MUHSİN YAZICIOĞLU: Ülkenin siyasi yapısının yönetebilen demokrasi gücünü kazanabilmesi için yürütmedeki belirsizlik gözden geçirilmeli, gerekiyorsa başkanlık sistemine geçilmelidir ve bunun için milletin onayına başvurulmalıdır. Başkanlık sistemi ile sistem yeniden düzenlenmeli. İcranın Meclis dışına çıkarılması lazım. Parlamenter sisteme göre Cumhurbaşkanı nın yetkileri çok fazla. Başkanlık sistemine göre yetkileri çok az. Bunu da yerli yerine oturtmak gerekiyor. Tercih yapılmalı. Başkanlık sistemi mi, parlamenter sistem mi? Biz başkanlık sistemini savunuyoruz. 42-43
MEVCUT SİSTEMİN SİYASİ VE EKONOMİK KRİZLERİ 1946 DEVALÜASYON KRİZİ Türkiye devalüasyonla tanıştı. 1940 yılında çıkan Milli Koruma Kanunu ile hükümete fabrikalara el koyma hakkı verildi. Bunun sonucunda da dış satın alma gücü düştü. 1960 ASKERİ DARBESİ Halkın oylarıyla seçilen Demokrat Parti ye darbe yapıldı. Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi. 235 general ve 3500 subay tasfiye edildi. 147 öğretim üyesi ile 520 hakim ve savcı görevden alındı. 1971 ASKERİ DARBESİ Halk oyuyla seçilen Adalet Partisi hükümeti 1971 darbesiyle istifaya zorlandı. Teknokrat bir hükûmet kuruldu. CHP milletvekili Nihat Erim partisinden istifa ederek seçime girmeden Başbakan oldu. 1978 BORÇ KRİZİ 1970 yılında 1.8 milyar dolar olan dış borç 1977 yılında 10 milyar dolara çıktı. 1978 yılında kısa vadeli borçların toplam borç içindeki payı %52 ye ulaştı. 1978 de ekonomik kriz patlak verdi. Halk temel ihtiyaç maddelerine ulaşamaz oldu. 1980 ASKERİ DARBESİ 12 Eylül 1980 günü, seçilmiş Başbakan Süleyman Demirel e darbe yapıldı ve halk iradesinin temsilcisi Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi. Tüm siyasi parti faaliyetleri yasaklandı. Binlerce insan işkenceden geçirildi. 7.000 kişi için idam cezası istendi. 1994 EKONOMİK KRİZİ Türkiye ilk kez hiper enflasyonu yaşadı. Hükümet kısa dönemli kamu borçlarını ödeyebilmek için Mayıs 1994 tarihinde %400 faizli borçlanma kâğıtlarını piyasaya sürdü. Faiz hadleri hazine bonolarında %400 ü aşarken TEFE %121, TÜFE ise %106 gibi oranlara sıçradı. Birçok insan işini kaybetti. 28 ŞUBAT POSTMODERN DARBESİ 28 Şubat günü açıklanan Milli Güvenlik Kurulu kararlarıyla sivil hükümete ve Başbakanı Necmettin Erbakan a darbe yapıldı. Erbakan istifa etmek zorunda kaldı. Başörtülü öğrencilerin eğitim hakkı engellendi. İrticacı olarak fişlenen insanlar meslekten atıldı, yargılandı. Refah Partisi kapatıldı. Birçok siyasetçinin siyaset yapması yasaklandı. 2001 EKONOMİK KRİZİ Milli Güvenlik Kurulu toplantısında Ahmet Necdet Sezer ve Bülent Ecevit arasında yaşanan Anayasa kitapçığı krizi sonrasında ülkenin en büyük krizlerinden biri yaşandı. Gecelik faiz %6200 e kadar çıktı. Hazine %144 oranında borçlandı. Türk Lirası nın değeri %40 civarında düştü. Devletin borcu o zamanın parasıyla 29 katrilyon TL arttı. Binlerce işçi işten çıkarıldı. 44-45
46-47
ÜLKEM İÇİN EN İYİSİ
www.bizimicineniyisi.com bizimicineniyi