اسمه کتورولن اکلر İsme getürülen ekler اسم چکیم اکلری ekleri İsm çekim Tablo 1: iyelik ekleri مز -m, -ım, -im, -um, -üm م -mız, -miz, -muz, -müz, -ımız, -imiz, -umuz, -ümüz -ñız, -ñiz, -ñuz, -ñüz, -ıñız, -iñiz, -uñuz, كز -ñ, -ıñ, -iñ, -uñ, -üñ ك -üñüz düşebilir) ی -sı, -si, -su, -sü (hal e gelince سی لری -ları, -leri düşebilir) -ı, -i, -u, -ü (hal e gelince ی Tablo 2: hal ekleri -ı, -i, -u, -ü ی -yı, -yi, -yu, -yü den ی) sonra ayrı yazılabilir) یی ن ده دن -n (erken dönem/şiirde sadece 3. şahıs iyelik e nden sonra) -da, -de [-ta, -te] -dan, -den [-tan, -ten] -a, -e ه یە -ya, -ye -ıñ, -iñ, -uñ, -üñ ك -nıñ, -niñ, -nuñ, -nüñ نك له -la, -le -yla, -yle یله -çe] -ca, -ce [-ça, جه geceleyin) -ın, -in, -yın, -yin (es alet hali: yazın, kışın, ین 1
اسم یاپیم اکلری ekleri İsm yapım لی لو لق لك سز جق Tablo 3: üretken/yaygın yapım ekleri -lı, -li, -lu, -lü -lu, -lü (erken dönem/resmi) -lıḳ, -luḳ -lik, -lük -sız, -siz, -suz, -süz -cıḳ, -cuḳ [-çıḳ, -çuḳ] -çük] -cik, -cük [-çik, جك [-çaġız] -caġız جغز [-çeğiz] -ceğiz جكز -cı, -ci, -cu, -cü [-çı, -çi, -çu, -çü] جی olmayan) -ki, -kü (bağlaç کی داش دش Tablo 4: kalıplaşmış/nadir yapım ekleri -daş -deş -mtraḳ, -ımtraḳ, -imtraḳ, -umtraḳ, -ümtraḳ متراق -msı, -ımsı, -imsi, -umsu, -ümsü مسی -ntı, -nti, -ntu, -ntü, -ıntı, -inti, -untu, -üntü ندی) e nin varyantı) نتی varyantı) e nin نتی) -ndı, -ndi, -ndu, -ndü, -ındı, -indi, -undu, -ündü ندی -ncı, -nci, -ncu, -ncü, -ıncı, -inci, -uncu, -üncü نجی ار -ar ر شار شر -er -şar -şer 2
فعله کتورولن اکلر Fiʿile getürülen ekler Tablo 5: fiillere getirilen olumsuzlukeki مه م ما -ma, -me ه başka ekten önce düşmeyebilir -ma, -me başka ekten önce kullanilabilir -ma (son dönem) شخص اکلری ekleri şaḫṣ Tablo 6: ⒈ tip şahıs ekleri -ız, -iz, -uz, -üz ز -ım, -im, -um, -üm م یم -yım, -yim, -yum, -yüm yazılabilir) den ی) sonra ayrı یز -yız, -yiz, -yuz, -yüz yazılabilir) den ی) sonra ayrı -sıñız, -siñiz, -suñuz, -süñüz سكز -sıñ, -siñ, -suñ, -süñ سك -lar, -ler لر -tür] -dır, -dir, -dur, -dür [-tır, -tir, -tur, در Tablo 7: ⒉ tip şahıs ekleri m- م k- ك ḳ- ق -ñız, -ñiz, -ñuz, -ñüz كز -ñ ك -lar, -ler لر 3
زمان و كیپ اکلری ekleri Zamān ve kip دی د Tablo 8: temel zaman ekleri -dı, -di, -du, -dü [-tı, -ti, -tu, -tü] (3. şahıs için) -dı, -di, -du, -dü [-tı, -ti, -tu, -tü] (diğer şahıslar için) -a, -e ە -a (son dönem) اجق یە یا ەجق اجق یەجق یاجق -ecek ەجك -yecek یەجك سه ر ار یر ور مز ماز ملی مهلی مالی یور ییور مش مقده مکده -ya, -ye -ya (son dönem) -acaḳ -acaḳ (son dönem) -yacaḳ -yacaḳ (son dönem) -sa, -se (ek alınca güzel h düşmez) -r, -er -ar -ır, -ir -ur, -ür -maz, -mez -maz (son dönem -malı, -meli (bu ekten sonra ekler genelde ayrı yazılır) -malı, -meli (bu ekten sonra ekler genelde ayrı yazılır) -malı (son dönem; bu ekten sonra ekler genelde ayrı yazılır) -yor, -ıyor, -iyor, -uyor, -üyor (sesli ya da bitişen har en sonra) -ıyor, -iyor, -uyor, -üyor (bitişmeyen har en sonra) -mış, -miş, -muş, -müş -maḳda -mekde Tablo 9: görülen geçmiş zaman -tük] -dik, -dük [-tik, دك -dım, -dim, -dum, -düm دم [-tım, -tim, -tum, -tüm] دق -dıḳ, -duḳ [-tıḳ, -tuḳ] دکز -dıñ, -diñ, -duñ, -düñ دك -dıñız, -diñiz, -duñuz, -düñüz [-tıñız, -tiñiz, -tuñuz, -tüñüz] دیلر -tü] -dı, -di, -du, -dü [-tı, -ti, -tu, دی -dılar, -diler, -dular, -düler [-tılar, -tiler, -tular, -tüler] 4
Tablo 10: gelecek zaman ەجغم -acaġım ەجغز -acaġız اجغم dönem) -acaġım (son اجغز dönem) -acaġız (son يەجغم -yacaġım يەجغز -yacaġız ياجغم dönem) -yacaġım (son ياجغز dönem) -yacaġız (son ەجكم -eceğim ەجكز -eceğiz يەجكم -yeceğim يەجكز -yeceğiz ەجقسك -acaḳsıñ ەجقسکز -acaḳsıñız اجقسك dönem) -acaḳsıñ (son اجقسکز dönem) -acaḳsıñız (son يەجقسك -yacaḳsıñ يەجقسکز -yacaḳsıñız ياجقسك dönem) -yacaḳsıñ (son ياجقسکز dönem) -yacaḳsıñız (son ەجكسك -eceksiñ ەجكسکز -eceksiñiz يەجكسك -yeceksiñ يەجكسکز -yeceksiñiz ەجق -acaḳ ەجقلر -acaḳlar اجق dönem) -acaḳ (son اجقلر dönem) -acaḳlar (son يەجق -yacaḳ يەجقلر -yacaḳlar ياجق dönem) -yacaḳ (son ياجقلر dönem) -yacaḳlar (son ەجك -ecek ەجكلر -ecekler يەجك -yecek يەجكلر -yecekler Tablo 11: geniş zaman (olumlu) رم -rım, -erim رز -rız, -eriz ارم -arım ارز -arız ورم -urum, -ürüm ورز -uruz, -ürüz يرم -ırım, -irim يرز -ırız, -iriz رسك -rsıñ, -ersiñ رسكز -rsıñız, -ersiñiz ارسك -arsıñ ارسكز -arsıñız ورسك -ursuñ, -ürsüñ ورسكز -ursuñuz, -ürsüñüz يرسك -ırsıñ, -irsiñ يرسكز -ırsıñız, -irsiñiz ر -r, -er رلر -rlar, -erler ار -ar ارلر -arlar ور -ur, -ür ورلر -urlar, -ürler ير -ır, -ir يرلر -ırlar, -irler Tablo 12: geniş zaman (olumsuz) مم -mam, -mem میز -mayız, -meyiz مام dönem) -mam (son مایز dönem) -mayız (son مزسك -mazsıñ, -mezsiñ مزسكز -mazsıñız, -mezsiñiz مازسك dönem) -mazsıñ (son مازسكز dönem) -mazsıñız (son مز -maz, -mez مزلر -mazlar, -mezler ماز dönem) -maz (son مازلر dönem) -mazla7 (son 5
Tablo 13: duyulan geçmiş zaman مشم -mışım, -mişim -muşum, -müşüm مشز مشسك -mışsın, -mişsin, -muşsun, -müşsün مشسكز مش -mış, -miş, -muş, -müş مشلر -mışız, -mişiz -muşuz, -müşüz -mışsınız, -mişsiniz, -muşsunuz, -müşsünüz -mışlar, -mişler, -muşlar, -müşler سەم Tablo 14: basit şart/istek kipi -sam, -sem سەك سەق -sek -saḳ -sañız, -señiz سەکز -sañ, -señ سەك -salar, -seler سەلر -sa, -se سە Tablo 15: a/e bazlı dilek kipi هیم -ayım, -eyim هلم -alım, -elim ایم dönem) -ayım (son الم dönem) -alım (son یهیم -yayım, -yeyim یهلم -yalım, -yelim یایم dönem) -yayım (son یالم dönem) -yalım (son هسك -asıñ, -esiñ هسكز -asıñız, -esiñiz اسك dönem) -asıñ (son اسكز dönem) -asıñız (son یهسك -yasıñ, -yesiñ یهسكز -yasıñız, -yesiñiz یاسك dönem) -yasıñ (son یاسكز dönem) -yasıñız (son ه -a, -e هلر -alar, -eler ا dönem) -a (son الر dönem) -alar (son یه -ya, -ye یهلر -yalar, -yeler یا dönem) -ya (son یالر dönem) -yalar (son 6
Tablo 16: emir/dilek kipi ك یك كز یكز -ıñ, -iñ, -uñ, -üñ -yıñ, -yiñ, -yuñ, -yüñ -ıñız, -iñiz, -uñuz, -üñüz -yıñız, -yiñiz, -yuñuz, -yüñüz سین -sın, -sin, -sun, -sün سینلر -sınlar, -sinler, -sunlar, -sünler سون dönem/resmi) -sun, -sün (erken سونلر dönem/resmi) -sunlar, -sünler (erken Tablo 17: gereklilik kipi ملییم -malıyım, -meliyim ملییز -malıyız, -meliyiz مهلییم -malıyım, -meliyim مهلییز -malıyız, -meliyiz مالییم dönem) -malıyım (son مالییز dönem) -malıyız (son ملیسك -malısıñ, -melisiñ ملیسكز -malısıñız, -melisiñiz مهلیسك -malısıñ, -melisiñ مهلیسكز -malısıñız, -melisiñiz مالیسك dönem) -malısıñ (son مالیسكز dönem) -malısıñız (son ملی -malı, -meli ملیلر -malılar, -meliler مهلی -malı, -meli مهلیلر -malılar, -meliler مالی dönem) -malı (son مالیلر dönem) -malılar (son 7
فعل یاپیم اكلری ekleri fiʿil yapım Tablo 18: isim/sıfattan fiil yapma ekleri -la -le له -le, -la (başka bir ekten önce kullanılabilir ل -sa سا -se, -sa سه -se, -sa (başka bir ekten önce kullanılabilir س -şa شا -şe, -şa شه -şe, -şa (başka bir ekten önce kullanılabilir ش دا -da -de ده -de (başka bir ekten önce kullanılabilir د -ar ار -r, -er ر -al ال -l, -el ل a- ا düşebilir) -e, -a (başka bir ekten önce tamamen ه Tablo 19: edilgenlik ekleri ل -ıl, -il یل -ul, -ül ول -ıl, -il, -ul, -ül Tablo 20: dönüşlülük/alternatif edilgenlik ekleri ن -ın, -in ین -un, -ün ون -n, -ın, -in, -un, -ün Tablo 21: işteşlik ekleri -ş, -ış, -iş, -uş, -üş ش -ış, -iş یش -uş, -üş وش 8
در ت -ıt, -it یت -ut, -üt وت Tablo 22: ettirgenlik ekleri -dır, -dir, -dur, -dür [-tır, -tir, -tur, -tür] -ıt, -it, -ut, -üt فعلدن اسم/صفت یاپمه اكلری ekleri fiʿilden ism/sıfat yapma Tablo 23: üretken/yaygın fiilden isim/sıfat yapma eki یجی ما مه -maḳ مق -mek مك دق دك دیق دیك ش یش وش یوش -acaḳ هجق اجق -yacaḳ یهجق یاجق -ecek هجك -yecek یهجك -an ان -en ن -yan يان -yen ین ەسی اسی یەسی یاسی -ıcı, -ici, -ucu, -ücü, -yıcı, -yici, -yucu, -yücü -ma (son dönemde) -me, -ma -dıḳ, -duḳ [-tıḳ-, -tuḳ-] (erken dönem) -dik, -dük [-tik-, -tük-] (erken dönem) -dıḳ, -duḳ [-tıḳ-, -tuḳ-] -dik, -dük [-tik-, -tük-] -ş, -ış, -iş, -uş, -üş -ış, -iş, -yış, -yiş, -yuş, -yüş -uş, -üş -yuş, -yüş -acaḳ (son dönem) -yacaḳ (son dönem) -esi, -ası -ası (son dönem) -yesi, -yası -yası (son dönem) 9
م یم وم ت Tablo 24: kalıplaşmış/nadir fiilden isim/sıfat yapma eki -m, -ım, -im, -um, -üm -ım, -im -um, -üm -t, -ıt, -it- ut- üt -ıt, -it یت -ut, -üt وت ق -ḳ, -ıḳ, -uḳ ك -ıḳ یق -ik یك وق -uḳ وك اق ك -k, -ik, -ük -ük -aḳ -ek dönem) -ġaç (erken غچ -ġaç غاچ قچ قاچ كچ غن غان قن قان كن غن غین قن قین غون قون -ḳaç (erken dönem) -ḳaç -keç, -geç -ġan (erken dönem) -ġan -ḳan (erken dönem) -ḳan -ken, -gen -ġın, -ġun (erken dönem) -ġın, -ġun -ḳın, -ḳun (erken dönem) -ḳın, -ḳun -ġun -ḳun -kin, -gin, -kün, -gün كین -kün, -gün کون -ġıç, -ġuç (erken dönem) غچ غیچ قچ قیچ -ġıç, -ġuç -ḳıç, -ḳuç (erken dönem) -ḳıç, -ḳuç -ġuç غوچ -ḳuç قوچ -kiç, -giç, -küç, -güç كیچ -küç, -güç کوچ -ḳı, -ḳu قی كی غی غو کو -ki, -gi, -kü, -gü -ġı, ġu -ġu -kü, -gü 10
فعلدن ظرف یاپمه اكلری ekleri fiʿilden ẓarf yapma مدن مهدن مادن مقسزین Tablo 25: zarf-fiil ekleri -madan, -meden -madan, -meden -madan (son dönem) -maḳsızın -meksizin مکسزین مغین -maġın مکین هرق ارق یهرق یارق هرك یهرك دقده دکده دقدن دکدن دقجه دکجه كن نجه ینجه نجیه ینجیه وب یوب -meğin -araḳ -araḳ (son dönem) -yaraḳ (son dönem) -yaraḳ (son dönem) -erek -yerek -dıḳda, -duḳda [-tıḳda, -tuḳda] -dikde, -dükde [-tikde, -tükde] -dıḳdan, -duḳdan [-tıḳdan, -tuḳdan] -dikden, -dükden [-tikden, -tükden] -dıḳca, -duḳca [-tıḳca, -tuḳca] -dikce, -dükce [-tikce, -tükce] -ken -ınca, -ince, -unca, -ünce -yınca, -yince, -yunca, -yünce -ıncaya, -inceye, -uncaya, -ünceye -yıncaya, -yinceye, -yuncaya, -yünceye -ub, -üb -yub, -yüb 11