5 Aralık 2011 ANAYASA DEĞĠġĠKLĠKLERĠ HAKKINDA GÖRÜġ VE ÖNERĠLERĠMĠZ I.YENĠ BĠR ANAYASA MI? GENĠġ KAPSAMLI BĠR ANAYASA DEĞĠġĠKLĠĞĠ MĠ? Anayasa hazırlığıyla ilgili olarak kamuoyunda önemli bir tartışma yaşanıyor: Tamamen yeni bir Anayasa mı yapılacaktır? Ya da Anayasada kapsamlı bir değişiklik mi söz konusudur? Bu tartışma, daha baştan, toplumda gerilim nedeni olmuş, toplumun farklı düşüncedeki kesimleri arasında yaşanan güvensizlik bu alana da yansımıştır. Toplumun bir kesiminde, Anayasanın tümüyle yeniden düzenlenmesinin, Anayasanın ilk 4 maddesini ortadan kaldırmak için bir bahane olarak kullanılabileceği kuşkusunun varlığı gözlenmektedir. Tartışmaların selameti açısından bu kuşkuların giderilmesi gerekmektedir. Önce bu husustaki görüşümüzü sunalım. Hukukî açıdan: Yapılmakta olan iş, hukuki açıdan bir anayasa değişikliğidir. Çünkü değişiklikler mevcut Anayasanın 175 inci maddesinde belirlenen usule göre yapılacaktır. Değiştirilemez maddeler açısından: Anayasanın değiştirilemez hükümlerine ilişkin ilk 4 maddesinin korunması zorunluluğu vardır. Bu, mevcut Anayasanın emredici hükmüdür. O nedenle diğer maddelerin hepsi değiştirilse bile Anayasa tümüyle yenilenmiş olmayacaktır. Daha önce yapılmış olan değişiklikler açısından: Günümüze kadar Anayasamızda 17 kez değişiklik yapılmış, Anayasanın 88 maddesi yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu 88 maddenin 23 ü iki ya da üçer kez değişikliğe uğramıştır. Bir başka söyleyişle Anayasanın yarıya yakın bölümü değişikliğe uğramıştır. Büyük bölümü partiler arası uzlaşma suretiyle yeniden düzenlenmiş olan maddelerin önemli bir kısmının korunacağını düşünmek yanlış olmaz. Örneğin Başbakan bir konuşmasında 2010 yılında yapılan ve 26 maddeyi kapsamakta olan değişikliklere dokunulmasını düşünmediklerini ifade etmiştir. Sonuç: Neresinden baksanız, değiştirilemez hükümler içeren ve önemli bölümü zaten yenilenmiş olan Anayasamızda ancak kapsamlı bir değişiklikten söz edilebilir. Uyum Komisyonunca bu hususta yapılacak bir açıklamanın, toplumdaki gerilimi düşürerek sağlıklı bir tartışma ortamının yaratılmasına yardımcı olacağı inancındayız.
II. NASIL BĠR ANAYASA? Anayasa değişiklikleri, Temel hak ve özgürlükleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleri doğrultusunda güçlendirmeli, Demokratik rejimi, parlamenter sistemi güçlendirmeli, Yargı bağımsızlığını güvenceye almalı, Üniversitelerin bilimsel ve idari özerkliğini savunmalı, Merkezi ve yerel yönetimlerin uyum içinde çalışmalarını sağlamalıdır. III. ÖNERĠLER 1. DeğiĢtirilemez Hükümler Anayasanın ilk 4 maddesi korunmalıdır. 2. Resmî Dil Anayasanın 3 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki Dili Türkçedir cümlesi, maddenin kenar başlığındaki ifadeye uygun olarak Resmî dili Türkçedir biçiminde değiştirilmelidir. 3. Egemenlik Anayasanın 6 ncı maddesine eklenecek bir fıkra ile Ulusal üstü yetkileri bulunan uluslar arası kuruluşlara girilmesi halinde egemenlik hakkının uluslar arası planda diğer üye devletlerle eşit koşullarda kullanılacağı belirtilmelidir. 4. Kadın Erkek EĢitliği Anayasanın 10 uncu maddesinde kadın erkek eşitliği ele alınmaktadır. Bu eşitliğin siyaset alanına taşınabilmesi, bu maddeye eklenecek bir hükümle sağlanabilir: Seçim kanunlarında, kadın ve erkeklerin, TBMM ile Yerel Yönetimler Meclislerinde eşit oranda temsilini kolaylaştıracak düzenlemeler yapılır. 5. Kamu Hizmetlerinde EĢitlik 10 uncu maddeye eklenecek bir diğer hükümle, kamu hizmetlerinin tüm yurttaşlar için eşitlik ilkesine uygun olarak yapılacağı belirtilmelidir. 6. Fırsat EĢitliği Fırsat eşitliği de 10 uncu madde kapsamına alınmalıdır. 7. Eğitim ve Öğrenim Dili Anayasanın 42 nci maddesinin son fıkrasında Eğitim ve öğrenim dilinin Türkçe olduğu, ancak halkın günlük yaşamında kullandığı dillerin seçmeli ders olarak okutulabileceği belirtilmelidir. 8. Kamu Görevlileri Sendikaları Anayasanın 53 üncü maddesinde, kamu görevlileri sendikalarına ilişkin olarak 1995 yılında yapılan düzenleme, 2010 yılındaki Anayasa değişikliğiyle kaldırılmıştır. Böylece
bu sendikaların anayasal temeli ortadan kalkmıştır. 1995 te yapılan düzenleme, Kamu Görevlileri Sendikaları kenar başlığıyla yeni bir madde olarak anayasaya konulmalıdır 9. Türk VatandaĢlığı 66 ncı maddenin birinci fıkrası, Türkiye Devletine vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkese, hiçbir etnik fark gözetmeksizin Türk denir. biçiminde düzenlenmelidir. 10. Yurt DıĢı Seçim Çevresi 67 nci maddenin ikinci fıkrasına eklenecek bir hükümle, Yurt Dışı Seçim Çevresi oluşturulmalı, böylece yabancı ülkelerdeki vatandaşlarımıza kendi temsilcilerini TBMM ye gönderme olanağı verilmelidir. Ayrıca buraya Yurt dışındaki seçmenlerin konsolosluklarda, gümrük kapılarında, elektronik sistemle ya da mektupla oy kullanabilecekleri hükmü eklenmelidir. Böylece daha önce Anayasa Mahkemesince iptal edilmiş olan mektupla oy verme usulü de, Anayasal güvence altına alınmış olacaktırr. 11. Siyasi Partilerin Kapatılmaları Siyasi partilerin kapatılmalarına ilişkin hükümler, Venedik kriterleri doğrultusunda yeniden düzenlenmeli; kapatma nedenleri belirlenirken şiddeti savunma ya da amaca ulaşmak için şiddeti kullanma unsurlarına ağırlık verilmelidir. 12. Yasama Dokunulmazlığı Milletvekilleri, Anayasanın 76 ncı maddesindeki seçilmeye engel suçlardan birini işlemeleri halinde, dokunulmazlıklarının kaldırılmasına gerek olmaksızın, tutuksuz olarak yargılanabilmelidir. Yargılanma, Yargıtayın ilgili ceza dairesinde yapılmalı, temyiz için Ceza Genel Kuruluna başvurulmalıdır. Bu husustaki düzenleme Anayasanın 83 üncü maddesinde yer almalıdır. 13. Tutuklu Ġken Milletvekili Seçilenler Anayasanın 83 üncü maddesinde, Tutuklu iken milletvekili seçilenlerin derhal serbest bırakılması, seçimden önce soruşturması başlamış olmak kaydıyla, Anayasanın 14 üncü maddesi kapsamındaki davalarda yargılamanın tutuksuz olarak sürmesi ve dava sonucunda verilecek karara göre işlem yapılması yolunda bir düzenleme yapılmalıdır. 14. CumhurbaĢkanının seçimi ve yetkileri Cumhurbaşkanı TBMM tarafından seçilmeli, yetkileri sınırlandırılarak parlamenter rejime uygun bir duruma getirilmelidir. 15. Yargı Bağımsızlığı 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan halkoylamasıyla kabul edilen Anayasa değişikliklerinin bir kısmı, yargı bağımsızlığını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu değişiklikler, uygulamadaki sonuçları da değerlendirilerek, yeniden ele alınmalıdır. 16. Sivil Toplum Örgütleri Sivil toplum örgütleri (STÖ) çoğulcu, katılımcı demokrasinin işleyişinde ve gelişmesinde önemli rolü olan kurumlardır. STÖ ler demokrasinin olmazsa olmaz kurumları haline gelmiştir. O nedenle Anayasaya, Sivil toplum örgütleri kenar başlığı altında aşağıdaki hükümlerin eklenmesi gerekmektedir:
Siyasi partiler gibi sivil toplum örgütleri de demokrasinin vazgeçilmez unsurlarıdır. Kanunların yapılmasında, ilgili sivil toplum örgütleri ve meslek odalarının görüşlerinden de yararlanılır. 17. Üniversitelerin Bilimsel ve Ġdari Özerkliği Üniversitelerin bilimsel özerklik yanında idari özerkliğe de sahip kurumlar olduğu belirtilmelidir. 18. Yükseköğretim EĢgüdüm Kurumu Anayasanın 131 inci maddesinde yer alan Yükseköğretim Kurumu (YÖK) nun ismi Yükseköğretim Eşgüdüm Kurumu olarak değiştirilmeli ve bu kurumun görevleri, Yükseköğrenim alanında gerekli planlama ve üst denetimi yapmak ve yükseköğrenim kurumları arasında eşgüdümü sağlamak la sınırlandırılmalıdır. 19. Teknik Düzenlemeler Anayasanın bazı maddelerindeki düzenlemeler, yasama süresinin 5 yıl olduğu dönemden kalmadır. Yasama döneminin 4 yıla indirilmiş olmasına paralel olarak bu maddelerdeki süreler yeniden düzenlenmelidir: 69 uncu maddenin 9 uncu fıkrasında, siyasi partilerin kapatılmasına sebep olan üyelere getirilen yasakların süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir. Buradaki 5 yıl ifadesi, 4 yıl olarak değiştirilmelidir. 78 inci maddenin 3 üncü fıkrasında, ara seçimlerin genel seçimden 30 ay geçmeden yapılmayacağı belirtilmektedir. Buradaki 30 ay sözcüğü, 24 ay olarak değiştirilmelidir. 69 uncu maddenin 5 ila 10 uncu fıkralarında siyasi partiler için Temelli kapatma dan söz edilmekte, 149 uncu maddenin 6 ncı fıkrasında ise Kapatma sözcüğü kullanılmaktadır. Bu durum, iki ayrı kapatma şeklini çağrıştırmaktadır. Oysa gerçekte böyle bir ikilik söz konusu değildir. O nedenle 69 uncu maddedeki Temelli sözcükleri kaldırılmalıdır.
ANAYASADA GÜNÜMÜZE KADAR YAPILAN DEĞĠġĠKLĠKLER Anayasadaki madde sayısı : 177 + 16 Geçici madde İlk değişiklik tarihi : 17 Mayıs 1987 Son değişiklik tarihi : 17 Mart 2011 Değiştirme sayısı : 17 kez (10 u AK Parti Döneminde) Değişiklik yapılan madde sayısı : 87 + Başlangıç Birden çok değiştirilen md. sayısı : 21 + Başlangıç Kaldırılan madde sayısı : 6 (52, 143 + Geçici Madde 4, 15, 18, 19) Eklenen madde sayısı : 3 (Geçici Madde 17, 18, 19) Anayasaya işlenemeyen : 2 Geçici Madde Toplu değişiklikler (5 ve daha fazla maddeyi içeren) 23 Temmuz 1995 te : Başlangıç + 14 madde 3 Ekim 2001 de : Başlangıç + 31 madde + 1 Geçici madde 7 Mayıs 2004 te : 10 madde 29 Ekim 2005 te : 5 madde 31 Mayıs 2007 de : 5 madde 7 Mayıs 2010 da : 23 madde + 3 Geçici madde