Hasta güvenli i konusu son y llar n sa l kta en

KONFERANS Ülkemizde Hasta ve Personel Güvenli i: Hasta ve Çal flan Güvenli i: Kim Ne Kadar Mutlu? Dr. Recep ÖZTÜRK 1 1 stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, stanbul Yaz flma Adresi: Dr. Recep ÖZTÜRK stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal, STANBUL Hasta güvenli i konusu son y llar n sa l kta en çok önemsenen ve gündemde yer alan konular n n bafl nda gelmektedir. Bununla birlikte hastaya hizmet sunan sa l k çal flanlar n n güvenli i de çok önemlidir ve hasta güvenli inin ayr lmaz bir parças d r. Bu yaz da hasta güvenli i ve sa l k çal flan güvenli i ayr bafll klar alt nda k saca ele al nacak ve bu alanlardaki memnuniyet durumu özetlenecektir. Hasta güvenli i; sa l k hizmetine ba l hatalar n önlenmesi ve bu hatalar n neden oldu u hasta hasarlar n n ortadan kald r lmas veya azalt lmas - d r. T bbi hata (sa l k hizmetine ba l hata; malpraktis); hastaya sunulan sa l k hizmeti s ras nda kas ts z bir aksaman n neden oldu u beklenilmeyen sonuçtur. T bbi hatalar; iflleme ba l (yanl fl ifllem yapma), ihmale ba l (do ru ifllemi yapmama) ve uygulamaya ba l (do ru ifllemi yanl fl uygulama) hatalar ana bafll klar alt nda ele al nabilir. Bir di er yaklafl m tan, tedavi, koruyuculuk ve di er alanlarda yap lan hatalar fleklinde bir s n fland rmad r. Nitekim; hastalar n %6.7 sinde sa l k hizmeti esnas nda ciddi veya potansiyel olarak ciddi hatalar yap ld bildirilmifltir. 52

Ülkemizde Hasta ve Personel Güvenli i: Hasta ve Çal flan Güvenli i: Kim Ne Kadar Mutlu? DSÖ ye göre çal flan sa l ; çal flanlar n fiziki, ruhsal ve sosyal durumlar n n en üst düzeye yükseltilmesi, sa l klar na gelebilecek zararlar n en aza indirilmesi için korunma yöntemlerinin uygulanmas, kiflinin ifline ve iflin kifliye uygunlu udur. Uluslararas Durum Hastaneye yatan hastalarda yap lan iki çal flmada, t bbi bak m s ras nda bir hata veya yan etki görülme s kl %2.9-3.7 oranlar nda bulunmufltur. Bunlar n %58 ve %53 ü önlenebilir t bbi hatalar olarak tan mlanm flt r. Institute of Medicine, ABD de hastaneye yatan 33.6 milyon hastay esas al narak, t bbi hata nedeniyle her y l en az 44.000-98.000 hastan n öldü ü varsay m nda bulunmufl ve konuyla ilgili olarak 1999 y l nda bir rapor yay mlam flt r. Bu rapor dikkate al n rsa, ABD hastanelerinde her gün en az 100 hasta, t bbi hatalar nedeni ile ölmektedir. Sa l k hizmeti iliflkili infeksiyonlar ölümlerin ana nedenlerinden biri olarak bildirilmektedir. ABD de t bbi hatalara ba l ölüm; kalp hastal klar, kanserler, serebrovasküler hastal k ve KOAH n ard ndan beflinci s rada bulunmas nedeniyle yaflam kurtarma kampanyalar (100 bin yaflam kurtarma kampanyas ard ndan 5 milyon yaflam kurtarma kampanyas ) bafllat lm flt r. T bbi hatalar n maliyetinin 37.6 milyar ile 50 milyar dolar aras nda olabilece i tahmin edilmektedir. Önlenebilir hatalar n maliyeti ise 17-29 milyar dolar aras ndad r. Bir çal flmada hekimlerin %35 inin kendilerine veya yak nlar na uygulanan tedavide t bbi hata yap ld n, hekim d fl ndaki kiflilerin ise %42 sinin kendilerine veya yak nlar na uygulanan tedavide t bbi hata yap ld n düflündükleri ortaya konulmufltur. Medicare kapsam nda bulunan hastalarda 2000-2002 y llar aras nda 37 milyon hastaneye yat flta 1.14 milyon (%3.08) hasta güvenli i ihlali saptanm flt r. ngiltere de hastaneye yatanlar n %10 undan fazlas nda ya da y lda yaklafl k 850.000 istenmeyen olay görüldü ü, Avustralya da hastaneye yatan hastalar aras nda istenmeyen olay h z n n %16.6 oldu u tespit edilmifltir. Dünyan n çeflitli ülkelerindeki verilere göre yatan hastalarda %4-17 aras nda görülen istenmeyen olaylar saptanmaktad r. Hastaneye yat fllarda t bbi hatalardan dolay ölüm oranlar de iflik bat dünyas kaynaklar na ve araflt rmalar na göre %0.2 ile %0.5 aras nda oldu u hesap edilmektedir. 2005 y l nda Dünya Sa l k Örgütü taraf ndan hasta güvenli inin önemine dikkat çeken Clean Care is Safer Care projesi bafllat lm fl, bu projenin bir parças olan Save Lives: Clean Your Hands program ile çok say da ülkede el hijyenine uyumun art r lmas na yönelik faaliyetler yürütülmektedir. Sa l k çal flan güvenli i konusunda de iflik ülkelerde önemli çal flmalar yap lmaktad r. Dünyada sa l k çal flanlar na (hekim, hemflire vd.) yönelen fliddeti araflt ran çal flmalarda da fiziksel fliddete maruziyet yüksek oranlardad r. De- iflik ülkelerde ( ngiltere, Avustralya, Kanada, Kuveyt ) sa l k çal flanlar n n %25-75 kadar n n sald r ya ve/veya tehdide maruz kald n göstermektedir. Sald r ya ve/veya tehdide maruz kalman n, sa l k çal flanlar nda ifl doyumunu azaltt, fiziki ve ruhi sorunlara yol açt, hasta bak m kalitesini düflürdü ü, iflten ayr lmalar art rd saptanm flt r. Ülkemizde Durum Yukar da oranlar verilen dünyan n çeflitli ülkelerindeki verilere göre, yatan hastalarda %4-17 aras nda görülen istenmeyen olaylar n, ülkemizde resmi kay tlara göre daha düflük saptanmas, baz sa l k kurulufllar nda neredeyse hiç gözlenmemesi; ülkemizdeki yatakl tedavi hizmetlerinin kalitesi ile de il, t bbi hatalar bildirme noktas nda sa l k sistemimizin konuyla ilgili olarak yeterince geliflememifl olmas yla ilgilidir. Hastaneye yat fllarda t bbi hatalardan dolay ölüm oranlar de iflik bat dünyas kaynaklar na ve araflt rmalar na göre %0.2 ile %0.5 aras nda oldu u hesap edilmektedir. Bu oran %1 e kadar ç kabilmektedir. Ülkemizde 10 milyon kadar hastan n hastanelerde yatarak hizmet ald n düflünürsek, bir y lda 10-20 bin kadar hastan n hasta güvenli i sorunlar nedeniyle kaybedilmifl olabilece ini, hatta bu rakam n daha fazla olabilece ini düflünebiliriz. 53

Öztürk R. Ülkemizde sa l k çal flanlar (256 hekim, 178 hemflire, 28 sa l k yöneticisi) taraf ndan cevaplanan bir anket çal flmas nda; sa l k çal flanlar n n %69 u kendisinin veya bir yak n n n t bbi uygulama hatas ile karfl laflt n ifade etmifltir. Çal flmaya kat lanlar n %44 ü hasta güvenli i ile ilgili yeterli bilgisi oldu unu belirtmifltir. Bilgilerinin s n rl oldu unu ifade edenlerin oran %36, yetersiz oldu- unu belirtenlerin oran %20 dir. Büyük ço unluk (%51) konu ile ilgili hiçbir e itim almad n bildirirken, gönüllülerin %17 si yüksek ö renim s ras nda, %16 s sürekli e itim sürecinde ve yine %16 s özel ilgisi nedeniyle kiflisel e itim ald klar n ifade etmifllerdir. Sa l k çal flanlar n n %57 si, meslek yaflant n z süresince hiç hata yapt n z m? sorusuna evet demifltir. Bunu hasta ve hasta yak n na aç klayanlar n oran %25 iken, t bbi uygulama hatalar n n hasta ve hasta yak n na aç klanmas n do ru bulanlar n oran %72 dir. Çal flmaya kat lan sa l k çal flanlar n n %34 ü önlenebilir t bbi uygulama hatas n n çok s k ve %48 i orta s kl kta oldu una inanmaktad rlar. Çal flmada; t bbi uygulama hatas yapan sa l k çal flan n cezaland r lmas n do ru bulanlar %49, bulmayanlar ise %51 oran ndad r. Çal flmaya kat lanlara göre t bbi hatalar n oluflma nedenleri; afl r ifl yükü ve ifl yükü zorlamas, hekimlerin hastalar na ay rd klar sürenin yetersizli i, iletiflim yetersizli i, sa l k çal flanlar n n e itim yetersizli i ve hemflire say s n n azl d r; bunlar n kök nedenleri olarak sistem tasar m ndaki eksiklikler gösterilmektedir. Sa l k çal flanlar %69, halk ise %10 t bbi hata oldu una inanmaktad r. Bu iki grup aras ndaki önemli fark n nedenleri olarak, sa l k okur yazarl -, sa l k hizmeti sunumu ile ilgili bilgi düzeyi, konu ile ilgili fark ndal k düzeyi say labilir. Son y llarda bu fark n giderek kapanmakta oldu unu gözlemlemekteyiz. Ülkemizde konuyla ilgili olarak de iflik çal flmalar yap lm fl, son y llarda konuyla ilgili fark ndal k artm fl ve bu kapsamda bir kültür oluflmaya bafllam flt r. 4857 say l ifl Kanununun 77. maddesinde; iflverenler ifl yerlerinde ifl sa l ve güvenli inin sa lanmas için; her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksans z bulundurmak, iflçiler de ifl sa l ve güvenli i konusunda al nan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. Hizmet kalite standartlar n n yan nda hasta ve çal flan güvenli ine iliflkin, Sa l k Bakanl 29 Nisan 2009 tarihinde 27214 say l Sa l k Kurum ve Kurulufllar nda Hasta ve Çal flan Güvenli inin Sa lanmas ve Korunmas na liflkin Usul ve Esaslar Hakk nda Tebli yay mlam flt r. Bu tebli den sonra Hasta ve Çal flan Güvenli inin Sa lanmas na Dair Yönetmelik yay mlanm fl (6 Nisan 2011, RG: 27897) ve 14.05.2012 de bu yönetmelik çerçevesinde çal flan güvenli inin sa lanmas genelgesi yay mlanm flt r. lgili yönetmelikle, hasta güvenli i uygulamalar, çal flan güvenli i uygulamalar, hasta ve çal flan güvenli i ortak uygulamalar belirlenmifl; renkli kod uygulamalar na at f yap lm fl, sa l k kurumlar nda hasta güvenli i komitesiyle çal flan güvenli i komitesi kurulmas ve ilgili çal flma programlar n n haz rlanmas hükmü getirilmifl; yönetmelikte hasta ve çal flanlar için güvenli ortam n sa lanmas ve sürdürülmesi, risklerin belirlenmesi ve önlenerek kaliteli hizmet sunumunun sa lanmas hedeflenmifltir. Sa l k Bakanl taraf ndan haz rlat lm fl olan, hizmet kalitesi standartlar nda, toplam 2300 puan üzerinden yaklafl k 1400 puan (%64) hasta güvenli i ile ilgilidir. Hasta ve Çal flan Güvenli inin Sa lanmas na Dair Yönetmelik baflta olmak üzere Bakanl n çeflitli mevzuatlar nda da yer ald üzere; renkli kod uygulamalar ülke genelindeki kamu, özel, üniversite ayr m yap lmadan ikinci ve üçüncü basamak sa l k kurumlar nda çal flan personel, hastalar ve hasta yak nlar n kapsamaktad r. Ulusal renkli kodlar; sa l k kurumlar nda hasta ve çal flan güvenli inin sa lanmas yönünde fark ndal ve bilinç düzeyini art rmaktad r. Kurumlar, de erlendirilen bölümlerde yer alan hasta ve çal flan güvenli i ile ilgili standartlardan 100 üzerinden en az 80 puan almalar n n istenmesi de bu konuda fark ndal art rmaktad r. Hasta ve çal flan güvenli i esaslar, SGK ile anlaflma imzalayan özel hastanelerin de de erlendirilmesi ölçütleri aras ndad r. 54

Ülkemizde Hasta ve Personel Güvenli i: Hasta ve Çal flan Güvenli i: Kim Ne Kadar Mutlu? Sa l k çal flanlar n n güvenli i için, ilgili birimlerinde mesleki risklere yönelik kay t ve önlemlerin al nmas (yaralamalar önlemek, yaralanmalar sonras gerekli ifllemleri yapmak, afl lama vd.) gerekmektedir. Sa l k Bakanl bünyesinde hizmet veren, Sa l kta Kalite ve Akreditasyon Daire Baflkanl, bugüne kadar 10 hasta ve çal flan güvenli i sempozyumu yapm fl; ayr ca daha genifl kat l ml kongreler düzenlemifltir. lgili birim taraf ndan haz rlanm fl ve güncellemeleri yap lm fl olan hizmet kalite standartlar hastaneler, a z difl sa l merkezleri ve di er sa l k kurulufllar için haz rlanm fl ve hepsinde hasta ve çal flan güvenli i ile ilgili de iflik standartlar belirlenmifltir. Hasta güvenli inin sa lanmas ndaki ana unsur ise çal flan güvenli inin sa lanmas d r. Çal flanlar için güvenli çal flma ortamlar n n sa lanmas ve çal flanlar n kendilerini güven içinde hissetmeleri hastanelerde güvenlik kültürü gelifliminin de önemli bir göstergesidir. Çal flan n güvenli inden, Bakanl k (standartlar haz rlamak, uyumu takip etmek ve denetlemek, rehberlik etmek, ülke çap nda e itim vermek), Hastane Yönetimi ve Çal flan Güvenli i Komitesi (Meslek temsilcilerinden oluflur; çal flan güvenli i konusunda risklerin belirlenmesi ve önlenmesi için çal fl r) sorumludur. Ülkemizde hasta güvenli i, çal flan güvenli i ve her ikisi afla daki bafll klar alt nda ele al nmaktad r: Hasta Güvenli i Uygulamalar Hasta kimlik bilgilerinin tan mlanmas ve do rulanmas, Hastaya uygulanacak giriflimsel ifllemler için hastan n r zas n n al nmas, Sa l k hizmeti sunumunda iletiflim güvenli inin sa lanmas, laç güvenli inin sa lanmas, Kan ve kan ürünlerinin transfüzyon güvenli inin sa lanmas, Cerrahi güvenli in sa lanmas, Hasta düflmelerinin önlenmesi Radyasyon güvenli inin sa lanmas, Engelli hastalara yönelik düzenlemelerin yap lmas, Çal flan Güvenli i Uygulamalar Çal flan güvenli i program n n haz rlanmas, Çal flanlara yönelik sa l k taramalar n n yap lmas, Engelli çal flanlara yönelik düzenlemelerin yap lmas, Çal flanlar n kiflisel koruyucu önlemleri almas n n sa lanmas, Çal flanlara yönelik fiziksel sald r lar n önlenmesine yönelik düzenleme yap lmas, Hasta ve Çal flan Güvenli i Ortak Uygulamalar nfeksiyon güvenli i Laboratuvar güvenli i Renkli kod uygulamalar Güvenlik raporlama sistemi Hasta ve çal flan güvenli i e itimleri Hasta ve çal flan güvenli i komitelerinin kurulmas Radyasyon güvenli i ile ilgili olarak; tan ve tedavi amaçl radyoaktif madde kullan lan alanlarda koruyucu önlemlerin al nmas Memnuniyet Ne Durumda; Kim Ne Kadar Memnun? Memnuniyet, sa l k hizmeti sunumunun temel hedeflerinden birisidir. Hasta ve çal flan memnuniyeti kavramlar, hasta ve çal flanlar n beklenti ve gereksinimlerinin hangi ölçüde karfl lanabildi ini ifade etmektedir. Ayr ca hasta ve çal flanlar n görüfl, deneyim ve geri bildirimleri kurumlar n kalite çal flmalar na da önemli birer ölçüm arac olarak yol gösterici olmaktad r. Hasta ve çal flan memnuniyeti, hizmet kalitesinin önemli göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu alanda da baflar l olmak için, hasta ve çal flanlar n görüfl ve deneyimlerine baflvurmak ve beklentilerini do ru alg - lamak gerekmektedir. Önerileri dikkate al nan, flikayetleri giderilen k sacas önemsendi ini hisseden hastalar n hizmet sunumuna, çal flanlar n da kurum yönetimine 55

Öztürk R. olan güvenleri artacakt r. Böylelikle hasta ve çal - flan memnuniyet oran yükselecektir. Hasta güvenli i ihlalleri veya t bbi hatalar n sonuçlar olarak, mortalite ve morbiditede artma, yat fl süresinde uzama, hasta ve hasta yak nlar na verdi i rahats zl k ve hukuksal sorunlar ortaya ç kmaktad r. Sonuçta hasta memnuniyeti ve dolayl flekilde sa l k çal flan memnuniyeti olumsuz etkilenmektedir. 2008 y l ndan bu yana tüm hastaneler ve a z difl sa l merkezlerinde (ADSM), çal flan memnuniyeti anketleri uygulanmaktad r. Memnuniyet anketleri kurumsal performans modeli içerisinde de- erlendirilmeye al nmaktad r. Sa l k Bakanl hastanelerinde hasta memnuniyet anketleri düzenli flekilde yap lmaktad r. Bu anketler genel memnuniyet anketleri olup, hasta güvenli i konusunda memnuniyeti ortaya koyacak ç kar mlar yap lmas için elveriflli de ildir; bununla birlikte sonuçlar dolayl olarak yorumlanabilir. Sa l k Bakanl hastanelerinde ayaktan hasta, acil servis ve yatan hastalar (ayl k) ile sa l k çal - flanlar na (y lda iki kez) yönelik memnuniyet anketleri de iflik sa l k kurulufllar nda uygulanmaya bafllanm flt r. Çal flan memnuniyet anketleri, baz güvenlik sorular n da (%50 kadar) kapsayan memnuniyet anketleridir. Üniversite hastanelerinde kalite yönetim sistemi çal flmas yapanlar d fl nda bu tip anketleri düzenli yapan sa l k uygulama araflt rma merkezleri ne yaz k ki çok azd r. stanbul da 51 hastanede 2009 y l nda çal flan memnuniyet oran %33 ile %89 aras nda saptanm flt r. Bu araflt rmada olumlu yan t oranlar n n bafltan beri en düflük oldu u ve memnuniyet puan n en çok düflüren bafll klar n genel olarak çal - flan güvenli iyle ilgili sorular oldu u saptanm flt r. Adana ili hastanelerinde sa l k çal flanlar na yönelik yap lan bir çal flmada; çal flan güvenli i ile ilgili sorularda %30 oran nda hay r, %44 oran nda k smen olumlu cevap al nm fl; olumlu cevap oran ise %26 larda kalm flt r. En olumsuz cevaplar hastane ve çal flan güvenli ini ihlal eden durumlar n raporlanmas hakk nda yeterli e itim ile çal flma mekan ve çal flma koflullar ile ilgili düzenlemelerde görüflünüze baflvuruluyor mu sorular nda görülmüfltür. Adana ilinde çal flan memnuniyeti ortalamas 2010 y l itibariyle %55 olarak tespit edilmifltir. Toplam 100 puanl k çal flan memnuniyeti anketinde 55 puanl k bir bölümü oluflturan çal flan güvenli i bölümünden hastanelerin ortalama yaklafl k 27 puanl k bir puan kayb yaflad gözlenmifltir. lgili çal flmada son alt ay içinde hastane ve çal flan güvenli i konular nda e itim verilmeyen kurum oran %29.6, k smen e itim verilenlerin oran %22.3 olarak saptanm flt r. Hasta memnuniyet oran %81 iken, çal flan memnuniyet oran %55 bulunmufltur. Adana hastanelerinde sa l k çal flanlar na karfl fliddetin araflt r ld baflka bir çal flma yap lm flt r. Erkeklerde fliddete maruziyet oran (%14.4) kad nlardan (%11.1) daha yüksek bulunmufltur. fiiddete maruz kalmada en yüksek oran pratisyen hekimlerde iken (%24.6), en düflük oran (%8.3) difl hekimlerindedir Çal flt kurumdan memnuniyet puan fliddete u rayanlarda (34.4 ± 21.7) fliddete u ramayanlara (54.3 ± 21.8) göre çok daha düflük (p= 0.0001 bulunmufltur. fiiddete u rayan çal flanlarda baflka kurumda çal flma iste inin yüksek, memnuniyet düzeyleri çok düflük bulunmufltur. Sa l k çal flanlar n n kurum hakk ndaki memnuniyet puan ile güvenlik puan aras nda güçlü pozitif korelasyon (r= 0.76), güvenlik düzeyi artt kça memnuniyet düzeyinde anlaml art fl görülmüfltür. Bolu da yap lan bir çal flmada; çal flmaya kat - lanlar n %31.3 ü insan kaynaklar n n etkin kullan lmad n, %75.1 i hastane idaresi taraf ndan çal - flanlar ödüllendirilmedi ini, %81.5 i hizmet içi e itimlerin düzenli yap ld n ve %67 si hasta ve çal - flan güvenli i konusunda e itim ald n, %43.6 s çal flma mekan ve çal flma koflullar ile ilgili düzenlemelerde görüfllerine baflvurulmad n, %32.2 si çal flma mekan n n ergonomik düzenlenmedi ini belirtmifltir. Çal flmaya kat lanlar n %18.9 u kurumdan ayr lmay düflünürken, %21.1 i kesinlikle baflka bir kurumda çal flmak istedikleri belirlenmifltir. stanbul da M. Akif Ersoy Hastanesi nde yap - lan bir çal flmada; çal flan güvenli i alg düzeyinin (%55.7) çal flan memnuniyeti (%53.5) ile birbirine 56

Ülkemizde Hasta ve Personel Güvenli i: Hasta ve Çal flan Güvenli i: Kim Ne Kadar Mutlu? paralel olarak orta düzeyde olduklar saptanm fl, çal flanlar n verdikleri olumlu cevap yüzdelerinde yönetimin deste i %55.4, çal flma ortam n n güvenli i %54.9, çal flan güvenli i e itimi alma durumu %55.7 ve ifl kazas na u ramama %54.14 ve son alt ayda gerçekleflen ifl kazalar n n rapor edilmesi %23.5 olarak bulunmufltur. Giresun da a z ve difl sa l merkezlerinde 2008 ve 2010 da yap lan bir çal flmada ifl kazalar n önlemeye yönelik teknik altyap var m, çal flma mekanlar n n düzenlenmesinde görüfllerinize bafl vuruluyor mu, çal flma mekan n z ergonomik düzenlenmifl mi, çal flt n z yerde yeterli güvenlik önlemleri al n yor mu sorular nda olumlu yönde k smi art fllar oldu u tespit edilmifltir. TÜ K verilerine göre hasta memnuniyet oranlar 2013 y l nda %39.5 iken, 2011 y l nda %75.9, 2012 y l nda %74.8 olarak gerçekleflmifltir. Sa l k hizmetlerinden memnuniyet; 2011 y l nda devlet hastanelerinde %76.4, üniversite hastanelerinde %71.2 olarak belirlenmifltir. Sa l k Bakanl hastanelerinde yap lan hasta memnuniyet anketlerinde, 2011 ve 2012 y llar nda 81 ildeki genel memnuniyet oranlar s ras yla %93 (89-97) ve %94 (71-98) olarak bulunmufltur. Hasta memnuniyet anketlerinde, çal flan memnuniyet anketlerine göre güvenlikle ilgili sorular yeterli de ildir. Sonuçlar Sa l k çal flanlar n n de iflik nedenlerle hata yapmas sonucu hastalar n zarar görmesi veya kendilerinin fiziki ve ruhi aç dan etkilenmesi söz konusudur. Hatalar n s f rlanmas mümkün olmasa da azalt lmas için bütün önlemlerin al nmas gereklidir. Kiflilerin hatalar yla u raflmak yerine hatalar n do urdu u zararlar n en büyük nedeni sisteme odaklan lmal d r. Ekip çal flmas (herkes kalite ve hasta güvenli ini iyilefltirme konular nda sorumluluk almal d r) ve iletiflime (yöneticiler, sa l k çal - flanlar ve hastalar aras nda) büyük önem verilmeli, sorunlar tart fl lmal, endifleler paylafl lmal d r. Sa l k çal flanlar ; hasta güvenli i için tehdit oluflturan, geleneksel olarak edindikleri davran fl biçimlerini gözden geçirme noktas nda hassas olmal ; bilgilerini sürekli güncellemelidir. Sistemi gelifltirmek için kabullenilen sorumluluklarda kiflileri cezaland rma de il, sistemi düzeltme temel hedef olmal d r. Hasta ve sa l k çal flan güvenlili i aç s ndan iyilefltirme giriflimleri hedef odakl olmal ; iyileflmeler ölçülmeli ve dokümante edilmelidir. Suçlama ve cezaland rma kültürünün yerini, anlay flla kabullenme ve düzeltme kültürü almal ; hatalar daha çok konuflulmal, kabullenilmeli, aç klanmal ve özür dilenmelidir. Bununla birlikte, kültürün de iflmesinin yavafl oldu u gerçe i her zaman hat rda tutulmal, sab rl olunmal d r. Sa l k personelinin ifline odaklanmas n engelleyen hususlar (ifl yükünün fazla olmas, uzun nöbet saatleri, geçim s k nt s vd.) yönetim taraf ndan ortadan kald r lmal d r. Bu risklerden koruyacak en önemli husus, bu bilinci kazand racak sürekli e itim ve kazan lan fark ndal sürdürecek sürekli denetimle birlikte hesap verilebilirli in sa lanmas d r. Hasta güvenli i için söylenenlerin benzerleri sa l k çal flanlar güvenli i için de söz konusudur. Sistemin hatalar, sa l k çal flan na yüklenmemeli, sa l k çal flanlar fiziki ve sözel sald r lardan korunmal, motive edilmeleri için yap lmas gerekenler hayata geçirilmelidir. Hasta memnuniyetine göre, sa l k çal flan memnuniyetinin anlaml oranda düflük olmas ve bu düflüklük kapsam nda güvenlikle ilgili sorular n bulunmas çok önemlidir. Hastane idarelerinin çal flan güvenli i konusunu çok daha etrafl ca ele alarak, çal flan memnuniyetini art rmada ve aksayan yönleri tespit etmede daha etkin kullanmas gerekmektedir. bn-i Sina n n; bilim ve sanat itibar görmedi i yerden göç eder sözünün iflaret etti i gerçe i yöneticilerimiz unutmamal d r. KAYNAKLAR 1. Akal n E, Çakmakç M. Hasta güvenli inin temel kavramlar. Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010; 2011:17-20. 2. Akal n E, Çakmakç M. Türkiye de toplumun hasta güvenli i ve t bbi uygulama hatalar ile ilgili alg lama- 57

Öztürk R. lar n n de erlendirilmesi. Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010; 2011:23-5. 3. Akal n E, Çakmakç M, Kalaça Ç. Sa l k çal flanlar - n n hasta güvenli i ve t bbi uygulama hatalar ile ilgili görüflleri. Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010, 2011:26-30. 4. Berwick DM. Errors today and errors tomorrow. New Engl J Med 2003;348;2570-2. 5. Blendon RJ, DesRoches CM, Brodie M, Benson JM, Rosen AB, Schneider E, et al. Views of practicing physicians and the public on medical errors. N Eng J Med 2002;347:1933-40. 6. Bozkurt, Dinç Y, Uzuno lu H, Özcan T. Kurumsal performnas n çal flan memnuniyeti üzerine etkileri, Beylik U, Önder Ö, Güler H, Öztürk A (editörler) III. Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi, Sözel Bildiriler Kitab, 2011:450-67. 7. Çakmakç M. Hasta güvenli i: bir paradigma de iflimi, Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010; 2011:13-6. 8. Çetinkaya fiardan Y. Hasta güvenli i ve enfeksiyon kontrolü. Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010;2011:55-9 9. Ç nar F, Akman Ö, Mendes H, Bak r. Kalp hastanesinde çal flan sa l k personelinin çal flan güvenli i alg düzeyi ile çal flan memnuniyeti aras ndaki iliflki, III. Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi, Beylik U, Önder Ö, Güler H, Öztürk A (editörler), Poster Bildiriler Kitab, 2011:279-95. 10. Demir M, Güler H, Öztürk A ve ark. 1. HKS Ders Notlar, 1. HKS Okulu 14-18 Mart 2011, Antalya. 11. http://www.kalite.saglik.gov.tr/index.php?lang=tr&page=49 (bu sayfadaki de iflik eserlerden yararlan lm flt r, eriflim tarihi: 23 Mart 2013) 12. http://www.sbn.gov.tr/icerikdosyalar/2011955825_calisangenelgesi.pdf (eriflim tarihi: 25 Mart 2013) 13. Institute of Medicine: To Err is Human 1999 (http://www.iom.edu/~/media/files/report%20files/1999/to-err-is-human/to%20err%20is%20human%201999%20%20report%20brief.pdf; eriflim tarihi: 30 Mart 2013) 14. ka H, Yorgun S, Umur S, Çakmak A, fientürk E, Afl k Y ve ark. Çal flan menuniyeti: Bolu zzet Baysal Devlet Hastanesi, Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi/19-21 Mart 2009, Antalya), K r lmaz H (editör), Bildiriler Kitab, Cilt 2, 2009:249-52. 15. Özbucak Civil S. Hemflirelikte hasta güvenli i, In: Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli i: Türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010;2011:36-41. 16. Öztürk C, Seydao lu G. Adana ile kamu hastaneleri çal flanlar n n memnuniyet düzeyi ve çal flan güvenli i ile iliflkisinin de erlendirilmesi, Beylik U, Önder Ö, Güler H, Öztürk A (editörler) III. Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi, Sözel Bildiriler Kitab, 2011:212-226. 17. Pala K. Hasta güvenli inde hekime düflen görevler. In: Çakmakç M, Akal n E (editörler). Hasta Güvenli- i:türkiye ve Dünya. Füsun Sayek TTB Raporlar /Kitaplar -2010;2011:33-5. 18. Seydao lu G, Aktafl H, Baflar Y, A r D, Öztürk C, Çam Z. Adana ile Sa l k Bakanl na ba l hastanelerde sa l k personelinde fiziksel fliddete maruziyetin hastane güvenli i ve çal flan memnuniyeti ile iliflkisi, Beylik U, Önder Ö, Güler H, Öztürk A (editörler) III. Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi, Sözel Bildiriler Kitab, 2011:227-44. 19. fiencan, Demir M, Güler H ve ark.. SKS fl nda sa l kta kalite, cilt 1, Sa l k Hizmetleri Genel Müdürlü ü Sa l kta Kalite ve Akreditasyon Daire Baflkanl -, 2012 20. Türkiye statistik Kurumu, Yaflam memnuniyeti araflt rmas, 2011 (http://www.tuik.gov.tr/kitap.do?metod=kitapdetay&kt_id=11&kitap_id=15). 21. Türkiye statistik Kurumu, Yaflam memnuniyeti araflt rmas, 2012 (http://www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=13445). 22. Y lmaz H, Özen B. Giresun A z ve Difl Sa l Merkezinde Hasta ve Çal flan güvenli i yönünden, çal flan memnuniyet anketlerininin de erlendirilmesi, Beylik U, Önder Ö, Güler H, Öztürk A (editörler) III. Uluslararas Sa l kta Performans ve Kalite Kongresi, Sözel Bildiriler Kitab, 2011:468. 58