Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2017 March 2017 Yıl 10, Sayı XXIX, ss. 409-445. Year 10, Issue XXIX, pp. 409-445. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/joh1055 VAKIF VE DEVLET ÜNİVERSİTELERİNİN LİSANS VE ÖN LİSANS DÜZEYİNDE ÇEVİRİ EĞİTİMİ VEREN BÖLÜMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Hüseyin ERSOY Özden ŞAHIN Burcu TÜRKMEN Öz Uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programları, ön lisans düzeyinde 2010 yılında eğitime başlamış ve sayısı altı yılda 30 u bulmuştur. Var olan lisans düzeyindeki İngilizce Mütercim Tercümanlık bölümlerinden farklı bir program izleyen bu bölümlerin son yıllarda bu kadar hızlı bir şekilde artması, ilgimizi mesleki eğitim olarak çevirmenlik konusuna çekmiştir. Bu çalışmada, henüz üzerinde fazlaca inceleme yapılmamış olan ön lisans programları konusuna akademik ilgiyi çekmek amacıyla lisans ve ön lisans programları arasında karşılaştırmalı bir çözümleme yapmayı hedeflemektedir. Var olan programların sayısı ve değişkenlerin çokluğu sebebiyle çalışma akademik kadro, öğrenci kontenjanı, sunulan ikinci yabancı diller ve verilen dersler ile sınırlandırılacaktır. Akademik kadro, öğrenci kontenjanı ve sunulan ikinci yabancı dillerde genel görünümü vermesi için lisans ve ön lisans düzeyinde eğitim veren 5 devlet ve 5 vakıf üniversitesi karşılaştırılacaktır. Derslerin karşılaştırılmasında ise, bütün bölümlere ait bütün derslerin bu çalışmada gösterilmeyecek kadar çok olmasından dolayı, gerek lisans düzeyinde, gerekse ön lisans düzeyinde ülkemizde ilk kurulan bölümlerden birer tanesi karşılaştırılacaktır. Bu kapsamda ülkemizde kurulan ilk mütercim tercümanlık bölümlerinden olan Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık bölümünün lisans programı ile ön lisans seviyesinde kurulan ilk uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programı olan Bülent Ecevit Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik programı karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Doç. Dr., Sakarya Fen Edebiyat Fakültesi Çeviribilim Bölümü. Arş. Gör., Sakarya Fen Edebiyat Fakültesi Çeviribilim Bölümü. Öğr. Gör., Bülent Ecevit Çaycuma Meslek Yüksekokulu.
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Tüm bu çözümlemelerden çıkarılacak sonuçlar ile, uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programı iyileştirilmesi için bazı öneriler getirilecektir. Anahtar sözcükler: çeviri eğitimi, İngilizce mütercim tercümanlık, uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik, mesleki eğitim, müfredat analizi Comparison of Associate and Undergraduate Translation Departments in State and Foundation Universities Abstract Applied English and Translation programs, having started associate degree education in 2010, have reached 30 in number in the last six years. The heavy increase in the number of these departments, which follows a curriculum different than undergraduate English Translation and Interpretation departments, has driven our attention to the translatorship as vocational education. By comparatively analyzing the associate and undergraduate translation departments in state and foundation universities, this study aims to draw academic attention to associate programs, which are yet to be studied in detail. Due to the high number of programs and variants, this study is limited to the analysis of academic staff, number of students, the second foreign languages and translation courses offered. For obtaining a general view, academic staff, number of students, the second foreign languages are analyzed in five state and five foundation universities. Due to the high number of both associate and undergraduate programs, only the two programs are analyzed in terms of courses offered. Within this framework, the curriculum of Hacettepe University English Translation and Interpretation Department, one of the first undergraduate programs in Turkey, and the curriculum of Bülent Ecevit University Applied English and Translation Department, the first associate program in translation education, are comparatively analyzed. Some suggestions for improving Applied English and Translation departments are put forward in line with the results of these analyses. Keywords: translation education, English translation and interpretation, applied English and translation, vocational education, curriculum analysis 1. Giriş Çeviri eğitimi, Türkiye de lisans düzeyinde 1983 yılında verilmeye başlanmış, ülkenin artan uluslararası ilişkilerinde iletişimi sağlamak amacıyla geçen yıllar içerisinde pek çok üniversite bu bölümü gerek yabancı diller yüksek okulu gerekse fen edebiyat veya edebiyat fakültelerinde açmışlardır. Yüksek lisans ve doktora eğitimleri ile gün geçtikçe daha da [410]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması kökleşen çeviri eğitimi, son yıllarda önlisans düzeyinde uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programlarıyla verilmeye başlanmıştır. Bu bölümlerden lisans bölümüne oranla daha az kuramsal ve uygulamalı ders alarak mezun olan öğrenci sayısı gün geçtikçe artmakta, bu mezunların piyasaya girmesiyle halihazırda meslekleşme ve profesyonelleşme konusunda sıkıntılar yaşayan çeviri piyasasının sorunları artmaktadır. Bu makale çeviri eğitimi veren önlisans programlarını konu edinerek bu programları akademik kadro, öğrenci kontenjanı ve sunulan ikinci yabancı diller konu başlıkları altında inceleyerek lisans programlarıyla karşılaştırmaktadır. Bu karşılaştırmalı incelemeden elde edilen bulgular ile önlisans programlarının iyileştirilmesine yönelik bazı öneriler sunulmaktadır. 1.1. Türkiye de Yükseköğretim ve Mesleki Eğitime Genel Bakış Türkiye deki yükseköğretim, en az 2 yıllık resmi eğitim sunan, tüm ortaöğretim sonrası kurumları kapsar. Öğrenciler lise eğitimlerini tamamladıktan sonra, düzenlenen çeşitli sınavlarla üniversiteler, yüksek teknoloji enstitüleri, ortaöğretim sonrası meslek okulları, diğer yüksek öğretim kurumları (askeri ve polis akademileri) gibi çeşitli yükseköğretim kurumlarına kaydolabilmektedirler. (Higher Education System in Turkey, 2014: 10). Ortaöğretim sonrası meslek okulları ve meslek yüksekokulları, belirli mesleklerde kişilerin eğitilmesini amaç edinen ve dört yarı dönem (iki yıl) süren eğitimi sağlayan bir yükseköğretim kurumudur (age. 8). Bu tür programlardaki eğitimlerini tamamlayan öğrenciler, Türkiye de ÖSYM tarafından düzenlenen dikey geçiş sınavında başarılı olduktan sonra mezun oldukları programlarla bağlantılı olan sekiz yarı dönem (dört yıl) eğitim veren lisans programlarında eğitimlerine devam edebilmektedirler. Türkiye de mesleki ve teknik eğitim, T.C. Anayasası, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, 652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu ile desteklenen bir yapıya sahiptir (Yazıcı ve ark. 2015: s.1630). Türkiye de mesleki ve teknik eğitim ortaöğretim düzeyinde faaliyete geçmektedir. Mesleki eğitim bireylerin farklı bir çok sektördeki nitelikli ve alanında [411]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen yetkin elemanlar olarak yetişmelerini ve istihdam edilmelerini amaçlamaktadır. Ülkemizde mesleki ve teknik ortaöğretim (lise) kurumlarından mezun olduktan sonra, öğrencilerin bu okullarda okudukları bölümlerle bağlantılı meslek yüksekokullarında (MYO) bulunan programlara sınavsız geçme hakları vardır. Meslek yüksekokulları dışında, öğrencilerin diğer liselerden mezun olan öğrenciler gibi Ölçme, Seçme, Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından düzenlenen Lisans Yerleştirme Sınavlarına (LYS) girme hakları da vardır. Bunların yanı sıra Milli Eğitim Bakanlığı na (MEB) bağlı çıraklık eğitim merkezlerinde de mesleki eğitim verilmektedir. 1.2. Mesleki ve Teknik Eğitim Bilim ve üretim tekniklerinin sürekli ilerleme göstermesiyle sanayileşme gün geçtikçe artmakta, sanayileşmeyle beraber ortaya çıkan yeni teknikleri ve sistemleri kullanacak nitelikli insan gücü ihtiyacı doğmaktadır. Bu bağlamda, yetiştirilecek olan nitelikli insanların mesleki ve teknik donanıma sahip olmaları için etkin bir mesleki eğitim sisteminin oluşturulması oldukça önemlidir. Mesleki eğitim sistemi oluşturulurken, mesleki ve teknik okullarda verilen eğitim sürecinde bu okullarda eğitim alan öğrencilere geliştirilen teknoloji yöntemleri öğretilmektedir. Bu gibi eğitim kurumlarında verilen teknik ve teorik eğitimlerin yanı sıra, mesleki ve teknik eğitim kurumlarına destek veren çeşitli kurum ve kuruluşlar ile işbirliği yapmak da gereklidir. Bahsi geçen kurum ve kuruluşlarla eğitim kurumları arasındaki işbirliği yetiştirilen öğrencilerin stajları ve çoğu zaman da eğitimleri sonlandığında istihdam edilmeleri üzerine kurulmuştur. Türkiye de açılan yüksekokul sayısı her geçen gün artış göstermektedir. Bu kapsamda da yüksekokullarda bulunan, alanında yetkin teknik elemanların yetiştirilmesi amaçlanarak açılan programlar çeşitlilik göstermektedir. Meslek ve teknik yüksekokullardaki öğrencilerin eğitimindeki güncelliğin korunması ve öğretim elemanlarının yeterli piyasa tecrübesine sahip olması özel bir önem arz etmektedir (İşseveroğlu ve Gencoğlu, 2011, s. 25). Mesleki ve teknik eğitim okul ve işveren kurumların karşılıklı etkileşimi ile faaliyet göstermektedir. Mesleki eğitim kişileri iş hayatında yer alan çeşitli sektörlerde istihdam etmek için geliştirmeyi amaçlar, teknolojik [412]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması imkanları kullanarak pratik beceriler kazandırmayı ve bunları geliştirmeyi amaçlamaktadır. Mesleki eğitim, aynı zamanda, farklı bir çok sektörde bireylerin ana ya da ara eleman olarak istihdam edilmelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programları, yukarıda açıklanan ve sektörlere ara eleman yetiştirmeyi amaçlayan, yükseköğretim kapsamında önlisans programı olarak açılan, 2 yıllık meslek yüksekokulu programlarıdır. İlk olarak 2010 yılında Bülent Ecevit bünyesinde açılan bu bölüm, bugün 14 devlet üniversitesinde ve 16 vakıf üniversitesinde mevcuttur. Çeviri eğitimini ölisans düzeyinde sürdüren bu bölümleri önceleyen, 1983 yılından beri eğitim veren İngilizce mütercim tercümanlık lisans programları mevcuttur. Çeviri eğitiminin önlisans ve lisans düzeyindeki genel çehresi aşağıdaki bölümde sunularak karşılaştırmalı çözümleme için bir temel teşkil etmesi hedeflenmiştir. 1.3. Türkiye de Önlisans ve Lisans Düzeyinde Çeviri Eğitimi Çeviri eğitimi, akademik bir disiplin olarak dilbilim ve yazınbilimden özerkliğini 1970 lerde, James Holmes un Çeviribilim in Adı ve Doğası (1972) bildirisiyle elde etmiş, Avrupa da çeşitli üniversitelerde çeviribilim bölümleri açılmaya başlanmıştır. Türkiye de bu akımdan etkilenmiş, 1980 li yıllardan itibaren çeşitli üniversite ve şehirlerde mütercim tercümanlık bölümleri açılmaya başlanmıştır. Dönemin ihtiyaçlarını göz önünde tutarak başkent Ankara ile ticaret ve kültür merkezi İstanbul da İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinde tercüman yetiştirmek için açılan bölümlere, zaman içerisinde onlarca bölüm eklenmiş; çeviri eğitimi önlisans, lisans ve lisansüstü düzeyde pek çok üniversite verilmeye başlanmıştır. Açılan onlarca vakıf ve devlet üniversitesi, piyasanın durumunu ve ihtiyaçlarını göz önüne almadan edebiyat fakülteleri açmakta, bu fakültelere yabancı dil kontenjanından öğrenci çekebilecekleri bir programa ihtiyaç duyduklarında da mütercim-tercümanlık bölümü açmaktadır. Andaş çeviri laboratuarına ve bilgisayar destekli çeviri dersi için bir bilgisayar dersliğine bile sahip olmayan onlarca mütercim tercümanlık bölümü, her yıl neredeyse beş haneli rakamlara ulaşan öğrenciyi bu şartlar altında eğitmektedir. Son yıllarda ülkede yaşanan ve her şehirde üniversite açılması ile ülke kalkınmasının sağlanacağına dair inanç, ülkede bir akademik enflasyon yaşatmakta, verilen akademik derecelerin değeri düşmekte ve herkesin [413]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen üniversite mezunu olması gerektiği algısını oluşturmaktadır (Robinson, 2006; Aktaş Salman 2015). Ekonomik, politik, kültürel ve turistik alanlarda son 30-35 yıldır, özellikle de son 15 yıldır Türkiyenin uluslarası ilişkilerinin zirve yapması dolayısıyla, elbette çeviriye ve çevirmene ihtiyaç trendi gittikçe yükselmektedir. Ancak çeviri eğitimi bu koşullara uygun hamleler yapmıyor gibi gözükmektedir. Yukarıda anılan koşullar sebebiyle, üniversite giriş sınavlarında lisans programlarına puanı yetmeyen öğrencilerin de üniversiteye girmesini sağlamak adına, son yıllarda açılan meslek yüksek okullarının sayısında da olağanüstü bir artış gözlemlenmektedir. Fakültelerin mütercim tercümanlık bölümü açarken kullandıkları mantığı takip eden yüksek okullar, dil puanından öğrenci çekebilmek adına birbiri ardına uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik adıyla önlisans programları açmaktadır. Aşağıda detaylarıyla incelenecek olan bu programlar, hem vakıf hem de devlet üniversitelerinde oldukça rağbet görmekte, birinci ve ikinci öğretim programlarıyla her yıl yüzlerce mezun vermektedir. Yök Lisans ve Önlisans Atlası ndan edindiğimiz sayısal verilere göre 2015 yılında öğrenci alan ve bu sebeple bir taban puana sahip lisans ve önlisans programlarının sayısı şu şekildedir: Devlet üniversitelerinde 24, vakıf üniversitelerinde 14 lisans programı bulunmaktadır. Önlisans programı ise 14 devlet üniversitesinde ve 16 vakıf üniversitesinde mevcuttur. Burada eklenmesi gereken şey, bazı üniversitelerdeki programlar öğrenci almaya başlamadığı için bu sayılar eksiktir; YÖK ün açılmasını onayladığı lisans programlarıyla bu sayısının 50 yi aşacağı tahmin edilmektedir (Eruz, 2012: 20). Bu sayı 2009 yılında devlet üniversitelerinde 11, vakıf üniversitelerinde 10 lisans programı şeklinde, önlisans programında ise toplam 7 program şeklindeydi (Parlak, 2011: 82). 2. YÖNTEM Bu çalışmada henüz üzerinde inceleme yapılmamış olan uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik önlisans programları konusuna akademik ilgiyi çekmek amacıyla lisans ve önlisans programları arasında karşılaştırmalı bir çözümleme yapmayı hedeflemektedir. [414]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması 2.1. Evren ve Örneklem Bu çalışmanın evren ve örneklemini Türkiye de bulunan 5 devlet ve 5 vakıf üniversitesinden toplam 10 tane İngilizce mütercim tercümanlık bölümü ve 5 devlet ve 5 vakıf üniversitesinden toplam 10 tane uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programı oluşturmaktadır. Bu kapsamda ülkemizde kurulan ilk mütercim tercümanlık bölümlerinden olan Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık bölümünün lisans programı ile önlisans seviyesinde kurulan ilk uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programı olan Bülent Ecevit Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı karşılaştırmalı olarak incelenecektir. 2.2. Veri Toplama Aracı Çalışmada incelenecek olan üniversite bölüm ve programlarıyla ilgili olarak, var olan programların sayısı ve değişkenlerin çokluğu sebebiyle çalışma 2015-2016 akademik döneminde öğrenci alan üniversitelerde bulunan akademik kadro, öğrenci kontenjanı, sunulan ikinci yabancı diller ve bölüm ve programlarda verilen zorunlu ve seçmeli dersler ile sınırlandırılacaktır.akademik kadro, öğrenci kontenjanı ve sunulan ikinci yabancı dillerde genel görünümü vermesi için lisans ve önlisans düzeyinde eğitim veren 5 devlet ve vakıf üniversitesi karşılaştırılacaktır. Bütün bölümlere ait tüm derslerin bu çalışmada gösterilmeyecek kadar çok olmasından dolayı, derslerin karşılaştırılmasında gerek lisans düzeyinde, gerekse önlisans düzeyinde ülkemizde ilk kurulan bölümlerden birer tanesi karşılaştırılacaktır. 2.3. Verilerin Analizi Bu çalışmada 2015-2016 akademik yılında ilgili devlet ve vakıf üniversiteleri bünyesinde öğrenci alımı yapan İngilizce mütercim tercümanlık bölümleri ve uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programları karşılaştırma yöntemi ile analiz edilecektir. 3. BULGULAR Bu bölümde vakıf ve devlet üniversitelerinde önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programları ile lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren İngilizce mütercim tercümanlık [415]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen bölümleri akademik kadro, öğrenci kontenjanı ve sunulan ikinci yabancı diller başlıkları altında karşılaştırmalı olarak incelenecek ve elde edilen bulgular tablolarla sunulacaktır. 3.1. Akademik Kadro Eğitim programlarının başarıya ulaşmasında kuşkusuz eğiticiler büyük rol oynamaktadır. Eğiticilerin bilgi ve becerileri, konuya hakimiyeti, ders verme yöntemleri büyük öneme sahiptir. Eğiticiler, eğitimin her aşamasında olduğu gibi yüksek öğretimde de bu önemlerini korumaktadırlar. Her ne kadar eğitimde yeni yaklaşımlar öğrenci-merkezli eğitimin altını çizse de, öğrencilere yol gösterme konusunda eğiticilerin rolü devam etmektedir. Çeviri eğitiminde de tüm bunların geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Çeviri piyasası bölüm öğrencilerinden sürekli yeni bilgi ve becerilerle donanımlı bir şekilde mezun olmalarını beklemekte, akademisyenler de müfredat hazırlarken hem bu talepleri göz önünde tutarak dersler açmakta, hem de kendilerini bu dersleri verecek şekilde geliştirmeye çalışmaktadır. Buna ek olarak, bu akademisyenlerin çeviri konusunda kendilerini geliştirmiş olmaları, belli uzmanlık alanlarına sahip olarak öğrencilere bu alanlarda üst düzeyde bilgi vermeleri beklenmektedir. Belirtilen kriterler şüphesiz beklenen nitelikte öğrenci yetiştirmek için önemli. Ancak bölümlerde öğretim personelinin sayısal durumu nun da niteliğe etki ettiği açıktır. Ne kadar iyi yöntem ve materyal kullanılırrsa kullanılsın, yük arttıkça, yöntem ve materyal kullanımından bir eksiltme gereği doğacaktır. Tüm bu koşulları göz önünde tutarak önlisans ve lisans düzeyinde eğitim veren devlet ve vakıf üniversitelerinin eğitim kadrolarına baktığımızda, oldukça büyük farklar olduğunu görmekteyiz. Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin eğitim kadroları resmi internet sayfalarından edinilen bilgilerle 1 aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 1 Resmi internet sayfaları, sayfa sınırlaması sebebiyle kaynakça bölümünde belirtilmiştir. [416]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Program Adı Üniv. Türü Prof. Dr. Doç. Dr. Yrd. Doç. Dr. Öğretim Görevlisi (Doktor) Öğretim Görevlisi (Doktorası Devam Eden) Okutman Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Devlet 3 1 4 1 0 0 İstanbul İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Devlet 2 2 1 0 0 2 Marmara İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Devlet 0 1 3 4 0 0 Ege İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Devlet 0 0 3 3 0 0 Kırıkkale İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Devlet 0 0 4 0 0 0 İzmir Ekonomi İngilizce Mütercim Tercümanlık Vakıf 1 1 3 2 0 0 [417]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Bölümü Yaşar İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Vakıf 3 0 0 4 0 0 Okan İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Vakıf 1 0 3 0 0 0 Atılım İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Vakıf 2 0 2 1 3 3 Çankaya İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Vakıf 0 1 4 2 1 0 Tablo 1: Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren vakıf ve devlet üniversitelerinin öğretim görevlilerinin akademik kadrolara göre dağılımı Yukarıdaki tablo incelendiğinde, hem devlet hem de vakıf üniversitelerinde doktorasını bitirmiş akademisyenlerin yoğunlukta olduğu görülmektedir. Lisans düzeyinde eğitim veren öğretim görevlilerinin büyük çoğunluğunu yardımcı doçentler oluşturmakta, bunları ise sayı bakımından doktora derecesine sahip öğretim görevlileri izlemektedir. Profesör kadrosunda ise toplamında 12 akademisyen bulunmakta, bu akademisyenlerin 7 si vakıf üniversitelerinde görev yapmaktadır. [418]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Sayısal olarak Vakıf Üniveristelerindeki Öğretim Personeli sayısının, Devlet ndeki Öğretim Personeli sayısından biraz daha yüksek olduğu görülmektedir. Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin eğitim kadroları resmi internet sayfalarından 2 edinilen bilgilerle aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Program Adı Üniv. Türü Prof. Dr. Doç.D r. Yrd.D oç.dr. Öğr. Gör.D r. Öğretim Görevlisi (Doktorası Devam Eden) Okutman Ardahan Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı ve Devlet 0 0 0 0 2 1 Bülent Ecevit Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Gaziosmanpaşa Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Devlet 0 0 0 0 4 0 Devlet 0 0 0 0 3 0 Giresun Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı ve Devlet 0 0 0 0 2 1 2 Resmi internet sayfaları, sayfa sınırlaması sebebiyle kaynakça bölümünde belirtilmiştir. [419]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Karabük Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı Avrasya Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı Beykent Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı ve ve ve Devlet 0 0 0 0 1 5 Vakıf 0 0 0 0 2 0 Vakıf 0 0 0 0 3 0 İstanbul Aydın Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı İstanbul Gelişim MYO Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Vakıf 0 0 0 0 19 0 Vakıf 0 0 0 0 11 0 İstanbul Medipol Uygulamalı İngilizce Çevirmenlik Programı ve Vakıf 0 0 0 0 1 5 [420]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Tablo 2: Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren vakıf ve devlet üniversitelerinin öğretim görevlilerinin akademik kadrolara göre dağılımı Yukarıdaki tablo incelendiğinde, önlisans düzeyinde eğitim veren akademisyenlerin büyük kısmını öğretim görevlilerinin oluşturduğunu görmekteyiz. Bazı vakıf üniversitelerinin kadrolarında yüksek sayıda öğretim görevlileri varken, devlet üniversitelerinin kadrolarında öğretim görevlisi oldukça azdır. Bu açıdan Vakıf Üniversitelerinin Önlisans bölümlerinin Devlet Önlisans bölümlerine göre daha pozitif durumda olduğu söylenebilir. Ancak gerek Devlet, gerekse Vakıf Üniversitelerinin Önlisans bölümlerinin hiçbirinde öğretim üyesi bulunmamaktadır. Öğretim üyelerinin gerek ders birikim ve yöntemleri, gerekse bilimsel birikimlerinin diğer ünvanlı öğretim personeline göre daha yüksek seviyede olduğu düşünülürse, Önlisans bölümlerinin tamamı bu açıdan olumsuz bir durum içindedir. Lisans düzeyinde eğitim veren bölümlerin tamamında en az 3-4 öğretim üyesi bulunmaktadır. Bu bakımdan, Lisans bölümlerindeki çeviri eğitiminin, Önlisans bölümlerine göre daha verimli olduğu söylenebilir. Sayısal olarak bakıldığında ise Lisans bölümleri Öğretim personeli sayısının da Önlisans bölümlerindeki Öğretim Personeli sayısının üstünde olduğu görülmektedir. Önlisans bölümleri eğitim süresinin hazırlık sınıfı hariç 2 yıl olduğu düşünülürse, kısa süre içerisinde sayısı az olan bu bölümlerdeki öğretim personeline çok iş düşmektedir denilebilir. İş yoğunluğu ne kadar az kiişi tarafından paylaşılırsa veriminde o oranda düşeceği düşünülürse, Önlisans bölümlerinin bu açıdan dezavantajlı durumda oluğu söylenebilir. 3.2. Öğrenci Kontenjanı Ülkede herkesin yükseköğretim mezunu olması gerektiğine dair algı ve arzu bir ideal olarak elbette pozitif bir durum olarak kabul edilmelidir. Ancak ilgili alan niteliklerinin kazandırılması için gerekli koşulların sağlanması için gerekli zeminin de hazırlanmasının lüzumlu olduğu açıktır. Sadece diploma sahibi yapma amacına yönelik bir zemin elbette yeterli görülmemelidir. Ancak şuanda Türkiye de yükseköğretimde açılan bölümlerin bir kısmı burada belirtilen kriterler dikkate alınarak açılmadığı kanaatini oluşturmaktadır. Her şehirde birbiri ardına açılan vakıf ve devlet üniversiteleri bu duruma örnek gösterilebilir. Vakıf üniversiteleri, öğrenci ve [421]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen velileri çekebilmek adına, öğrenci ve hoca ilişkisinin birebir liğini vurgulamakta, sınıfların az kişilerden oluştuğunun altını çizmektedir. Vakıf üniversitelerindeki programların kontenjanlarını sınırlı tutması yönünde böylesi özel durumlar söz konusu iken, devlet üniversitelerinde durum oldukça farklıdır. Maddi amaçlarla çekecek bir öğrenci veya veli olmadığı için, YÖK günden güne tüm lisans ve önlisans programlarında kontenjanları arttırmaktadır. Sınıflardaki yoğunluğa çözüm olarak getirilen şubelere bölme yöntemi ile, akademisyenlerin zamanı bölünmektedir. Bazı akademisyenlerin zamandan kazanabilmek için sınavlarını test şeklinde yaptığı bilinmekte, bu ise yükseköğretimin mantığına uymamaktadır. Akademisyen başına düşen öğrenci sayısı çok artmakta; öğrenciler oldukça kalabalık sınıflarda kaybolmakta; kısaca yükseköğretimin yapısı baştan aşağı bozulmaktadır. Bu durum, tüm bölümlerde olduğu gibi, çeviri eğitimi veren bölümlerde de yaşanmaktadır. Açılan onlarca bölümden, birinci ve ikinci öğretim programlarından senede mezun olan öğrenci sayısının yakında beş haneli sayılara ulaşacağını belirten Eruz (2012: 22), pek çok akademisyenin ortak görüşünü dile getirmektedir. Planlama yapmadan, ihtiyaçları belirlemeden birbiri ardına açılan üniversiteler, bunlardan yeterince eğitim almadan mezun olan yüzlerce öğrenci, Türkiye de çeviri eğitim ve ediminin genel çehresini sunmaktadır. Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin öğrenci kontenjanları Yök Lisans Atlası nın sunduğu 2015 yılına ait verilerle düzenlenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Program Adı 1.Öğretim Kontenjanı Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 72 0 İstanbul İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 47 0 Marmara İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 31 0 2.Öğretim Kontenjanı Ege İngilizce Mütercim 41 0 [422]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Tercümanlık Bölümü Kırıkkale İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 47 0 İzmir Ekonomi İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 44 0 Yaşar İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 30 0 Okan İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 30 0 Atılım İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 25 0 Çankaya İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 25 0 Toplam Öğrenci Kontenjanı 392 0 Tablo 3: Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin öğrenci kontenjanları İnceleme altındaki lisans düzeyinde eğitim veren İngilizce mütercim tercümanlık bölümlerinde ikinci öğretim yoktur. buna ek olarak, vakıf ve devlet üniversiteleri arasında, yukarıda sözünü ettiğimiz birebir eğitim anlayışı sebebiyle belli bir fark olduğu gözlemlenebilir. Vakıf üniversitelerinde öğrenci sayısı, devlet üniversitelerine oranla daha azdır. Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin öğrenci kontenjanları Yök Önlisans Atlası nın sunduğu 2015 yılına ait verilerle düzenlenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur. [423]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Program Adı 1. Öğretim Kontenjanı 2. Öğretim Kontenjanı Ardahan Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 32 0 Bülent Ecevit Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 113 113 Gaziosmanpaşa Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 41 0 Giresun Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 62 62 Karabük Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 64 64 Avrasya Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 20 0 Beykent Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 60 60 İstanbul Aydın Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 70 55 İstanbul Gelişim MYO Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 30 0 İstanbul Medipol Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı 40 0 Toplam Öğrenci Kontenjanı 532 354 Tablo 4: Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversiteleri ve vakıf üniversitelerinin öğrenci kontenjanları Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren bu programlardaki öğrenci kontenjanlarının lisans düzeyindeki öğrenci kontenjanından çok daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bazı üniversitelerde ikinci öğretim olamamakla [424]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması birlikte, çoğunun ikinci öğretim programı da bulunmaktadır. Ayrıca gerek birinci öğretimin, gerekse ikinci öğretimin kontenjanları lisans programlarındaki kontenjanların neredeyse iki katıdır. Buna ek olarak vakıf üniversitelerindeki lisans programları için getirdiğimiz birebir eğitim in getirisi olarak düşük kontenjan açıklamasını, önlisans programları için getirememekteyiz. Hem vakıf hem devlet üniversitelerindeki önlisans programları çoğunlukla birbirine yakın sayılarda öğrenci almaktadır. Öğretim Üyesi başına düşen öğrenci sayısının azlığının, daha birikimli öğrencilerin yetişmesi için gerekli bir koşul olduğundan hareket edersek, önlisanstaki çeviri bölümlerinin bu perspektiften lisans çeviri bölümlerine göre daha olumsuz koşullara sahip olduğu belirtilmelidir. Tablolardan görüldüğü üzere bu bölümlerin öğretim personeli sayısı lisanstaki personel sayısına göre çok daha düşük. Dolayısıyla öğrenci sayısı lisans bölümlerine göre daha düşük olması beklenmelidir. Halbuki durum bunun tam tersi. Bu açıdan bakıldığında, önlisans bölümlerinde, ikinci öğretimlere öğrenci alınmasıyla, Öğretim Personeli başına düşen öğrenci sayısı, lisans bölümlerine göre 4 kat daha fazladır denilebilir. Bu duruma önlisans bölümlerindeki öğretim süresinin lisans bölümleri öğretim süresinin yarısı kadar bir süreye sahip olduğu gerçeği eklendiğinde, burada çalışan öğretim personeline olağanüstü bir performans ortaya koyma sorumluluğu düşmektedir. Ancak bu performansı gerçekleştiremeyecekleri rahatlıkla söylenebilir. Çünkü lisans bölümlerinde bile, lisans süresinin, çeviri eğitiminin bütün alan ve boyutlarının aktarılamsı için yeterli olmadığı söylenebilir. 3.3. Sunulan İkinci Yabancı Diller Çeviri eğitiminde dil kombinasyonun çevirmen adayının gelecekte kariyer planına uygun bir şekilde yapılması önemlidir. Avrupa Dil Portfolyösü nün ortaya koyduğu şekliyle A, B ve C dili bu kombinasyonun yapılmasını sağlamaktadır. A dili çevirmenin anadilidir, B dili ise çevirmenin anadil seviyesinde bilmediği ancak bu dilden ve bu dile doğru çeviri yaptığı dildir. Ülkemizdeki İngilizce mütercim tercümanlık bölümleri söz konusu olduğunda A dili Türkçe, B dili İngilizcedir. Bunlara ek olarak C dili ise çevirmenin pasif dilidir. Bu dilden A ve B diline çeviri yapabilir ancak bu dile çeviri yapamaz (The conference interpreter's language combination: 2014) [425]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Avrupa da çeviri eğitimi veren çoğu üniversitede ikinci yabancı dil yani C dili öğrencilere lisans programı dahilinde verilmektedir. Türkiye de de çeviri eğitimi veren bölümlerde ikinci yabancı dil verilmekte, genel olarak Almanca ve Fransızca olarak belirlenen bu dil, üniversiteden üniversiteye farklılık göstermektedir. Bilindiği gibi sektördeki kuruluşlar ve resmi kurumların istihdam edecekleri personelde aradıkları önemli niteliklerden birisi de 2 yabancı dile sahip olmalarıdır. 2 yabancı dile sahip olanlar tercih nedeni olmaktadır. Bu nedenle Önlisans ve Lisans bölümlerini bu açıdan da karşılaştırılacaktır. Aşağıdaki tabloda incelemeye alınan lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet ve vakıf üniversitelerinde sunulan ikinci yabancı diller, bu üniversitelerin internet sayfalarından ulaşılan bilgilere dayanarak verilmiştir. Program Adı Sunulan Yabancı Diller Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü İstanbul İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Marmara İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Ege İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Kırıkkale İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü İzmir Ekonomi İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Fransızca, Rusça, Almanca, Japonca, İtalyanca Almanca İspanyolca, Almanca, Osmanlıca Almanca, İtalyanca Almanca, Fransızca Fransızca, İtalyanca, Almanca, Rusça, İspanyolca, Japonca, Yunanca, Portekizce, Çince ve Arapça [426]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Yaşar İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Okan İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Atılım İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Çankaya İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Fransızca Almanca, Rusça, Çince ve Arapça Fransızca Almanca Tablo 5: Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren vakıf ve devlet üniversitelerde sunulan ikinci yabancı diller Lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren devlet üniversitelerinde genel olarak Almanca nın ikinci yabancı dil olarak verildiğini görmekteyiz. Almanca dan sonra Fransızca ve İtalyanca gelmektedir. İkinci yabancı dil eğitiminin genellikle Yabancı Diller Yüksekokulu bünyesinde çalışan okutmanlarca verildiği göz önüne alınırsa, üniversitenin bu biriminin ne kadar geniş bir dil yepazesi sunabildiğinin bu karşılaştırma kriterinde temel unsur olduğu görülebilir. Örneğin devlet üniversiteleri arasında en fazla ikinci yabancı dili Hacettepe sunmaktadır, çünkü bu üniversitenin Yabancı Diller Yüksekokulu diğer üniversitedeki aynı birimlere oranla daha fazla dilde eğitim vermektedir. Almanca ve Fransızca vakıf üniversiteleri arasında da en fazla sunulan ikinci yabancı dillerdir. Bu dilleri Rusça ve devlet üniversitelerinde ikinci yabancı dil olarak sunulmayan Çince izlemektedir. İzmir Ekonomi vakıf üniversiteleri arasında en fazla sayıda ikinci yabancı dil sunan üniversitedir. Okan, yine kendi bünyesinde mütercim tercümanlık eğitimi sunduğu Rusça ve Çincenin yanı sıra Arapça ve Almanca dillerini öğrencilere dört yıllık eğitim boyunca vermektedir. Önlisans düzeyinde eğitim veren vakıf ve devlet üniversitelerinde sunulan yabancı diller, yine bu üniversitelerin internet sayfalarından ulaşılan bilgilere göre düzenlenmiş ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur. [427]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen Program Adı Ardahan Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Bülent Ecevit Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Gaziosmanpaşa Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Giresun Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Karabük Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Avrasya Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Beykent Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı İstanbul Aydın Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı İstanbul Gelişim MYO Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı İstanbul Medipol Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Sunulan Yabancı Diller Yok Yok Almanca Yok Almanca, Rusça, Japonca Yok Yok Yok Yok Yok Tablo 6: Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren vakıf ve devlet üniversitelerde sunulan ikinci yabancı diller Önlisans düzeyinde çeviri eğitimi veren vakıf ve devlet üniversitelerine baktığımızda, çoğunda ikinci yabancı dil eğitiminin verilmediğini görmekteyiz. Sadece Gaziosmanpaşa Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Almanca; ve Karabük Uygulamalı Çevirmenlik ve İngilizce Programı Almanca, Rusça ve Japonca dillerini [428]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması ikinci yabancı dil olarak sunmaktadır. İncelenen vakıf üniversitelerinin hiçbirinde ikinci yabancı dil eğitimi verilmemektedir. Sektörün ve kurumların 2 yabancı dile sahip personeli tercih etmeleri dikkate alınırsa, önlisans bölümleri, bu açıdan öğrencilere bu niteliği hiç kazandırmadan mezun etmektedirler. 2 dil ile mezun olan öğrencilerin tercih edileceklerini kabul edersek, önlisans bölümü mezunu öğrencilerinin otomatik olarak sektörde dezavantajlı durumda olduğu söylenmelidir. 3.4. Öğretim Planlarının Karşılaştırılması: Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü ve Bülent Ecevit Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Çalışmanın bu kısmında, Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık ve Bülent Ecevit Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü kapsamında bulunan Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı öğretim planları, zorunlu ve seçmeli dersler, özellikle bilgisayar destekli çeviri dersleri ve aldıkları ikinci yabancı diller ve staj süreleri açısından incelenecektir. 3.4.1. Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 1983 yılında eğitim öğretime başlayarak alandaki ilk akademik programlardan biri olmuştur. Lisans eğitim ve öğretim programı, zorunlu hazırlık ve 8 yarıyıl (4 yıl) sürelidir. Bu bölümdeki eğitim ve öğretim yıllara göre zorunlu ve seçmeli dersler olarak gruplandırılarak incelenecektir. [429]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen 1. Sınıf 1. ve 2. Yarı Dönem Dersleri Zorunlu Dersler Türk Dili I-II Uygarlık Tarihi Çağdaş Türk Toplumu Okuma Becerisi Yazma Becerisi Sözcük Bilgisi Güncel Konular Yazılı Çeviriye Giriş Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım Seçmeli Dersler Güncel Tartışmalar Çevirmenler için Türkçe I-II Metin İnceleme Araştırma Teknikleri Tablo 7: Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 1. sınıf 1. ve 2. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri Hacettepe nde verilen 4 yıllık mütercim tercümanlık eğitiminin 1. ve 2. Yarı dönemlerinde alınan dersler Tablo 7 de gösterilmiştir. Derslerin isimlerine bakıldığında, öğrencilerin bu iki dönem içinde İngilizce dil hâkimiyetini sağlayabilmek için Okuma Becerisi, Yazma Becerisi, Sözcük Bilgisi, Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım gibi temel dersleri zorunlu ders kategorisinde aldıkları ve kendi ana dillerinin de Türkçe olduğu varsayılarak zorunlu Uygarlık Tarihi, Çağdaş Türk Toplumu, Türk Dili I-II ve seçmeli Çevirmenler için Türkçe adlı dersi aldıkları görülmektedir.1. sınıfta zorunlu olan tek çeviri dersi Yazılı Çeviriye Giriş dersidir. İlk iki yarı dönemin derslerinden anlaşılacağı üzere öğrencilere Türk toplumu ve Türk dili hakkında kültür ve dil alt yapılarını sağlarken aynı zamanda İngilizce ile ilgili dil yetkinliğini de sağlamak amaçlanmaktadır. 2. Sınıf 3. ve 4. Yarı Dönem Dersleri Zorunlu Dersler Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi I-II Dilbilim I-II Çağdaş Türk Edebiyatı İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi Yazılı Çeviri İngilizce konuşma I-II Söylem Çözümlemesi Not Alma Teknikleri Kültürlerarası İletişim Seçmeli Dersler Popüler Kültür Türk İşaret Dili I-II Yaratıcı Yazarlık Yazılı metinden Sözlü Çeviriye Giriş Çeviri Araçları Çevirmenler için Tıp Proje Yönetimi [430]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Tablo 8: Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 2. sınıf 3. ve 4. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri 3. ve 4. Yarı dönemlerin dersleri incelendiğinde ise, zorunlu dersler arasında Türkçe ve Türk tarihi hakkında bilgi sahibi olmayı sağlayacak Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi I-II, Çağdaş Türk Edebiyatı, Kültürlerarası İletişim adlı dersler verilirken, İngilizce dil bilgisi ile ilgili Dilbilim I-II, İngiliz kültürü hakkında bilgi edinmek amaçlı İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi, bunların yanı sıra okunan metinleri daha iyi anlama ve kavrama daha sonra da yorumlama aşamasında faydalı olabilecek Söylem Çözümlemesi ve yazılı ve okumaya yönelik becerilerin yanında konuşma becerisi ile ilgili İngilizce Konuşma I-II derslerinin verildiği görülmektedir. Seçmeli dersler arasında Popüler Kültür dersi yer almaktadır. İlk üç dönem içerisinde Türk ve İngiliz, Amerikan kültürü odaklı derslerin yer alması çeviri yaparken sadece dilden dile kelime aktarımı yapmanın yetersiz kaldığını, hedef ve kaynak kültürleri tanımanın çevrilecek metni yorumlarken faydalı olacağı düşüncesini desteklemektedir. Ayrıca 2. sınıf dersleri arasında Çeviri Araçları yer almaktadır. Bu ders bilgisayar destekli çeviri yapmak için çevirmen adaylarının öğrenmeleri gereken bir derstir ve çeviri araçları etkin bir şekilde kullanıldığında çevirmenlerin zaman yönetiminde faydalı olmaktadır. Yine 3. sınıfta sözlü ve yazılı çevirmen olarak uzmanlaşma aşamasında öğrencilere faydalı olacak ilk sözlü çeviri dersleri Yazılı Metinden Sözlü Çeviriye Giriş dersi de bu dönemde verilmektedir. Yine bir çok üniversitede mütercim tercümanlık bölümleri öğretim planlarında yer almayan işaret dili ile ilgili Türk İşaret Dili I-II dersleri de bu yarı dönemler içinde alınmaktadır. Son olarak ise Çevirmenler için Tıp adlı ders artık çevirmen adayı öğrencilerin uzmanlaşmaları için yardımcı olabilecek seçmeli dersler içerisinde yer almaktadır. [431]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen 3. Sınıf 5. ve 6. Yarı Dönem Dersleri Zorunlu Dersler Temel Bilgi ve İletişim Teknikleri Kullanımı Tıp Çevirisi Sözlü Çeviriye Giriş Çeviri Kuramı *6.yarı dönemde zorunlu ders bulunmamaktadır. Seçmeli Dersler Popüler Yazın Çevirisi Tekstil ve Kozmetik Metin Çevirisi Sağlık Çevirmenliği Çeviride Düzeltme ve Son Okuma Terimbilim Çevirmenler için Hukuk Yerelleştirme İleri Not alma Teknikleri Çevirmenler için Bilim ve Teknik Çevirmenler için Yazın Yazılı Basın Çevirisi Bilimsel ve Teknik Metinler Çevirisi Yazın Çevirisi Ardıl Çeviri Yazılı metinden sözlü çeviri Kadın Araştırmaları ve çeviri Mizah Çevirisi Mahkeme Çevirmenliği Çeviri Atölyesi I Spor Çevirmenliği Yazılı Çevirmenlik Meslek Bilgisi Sözlü Çevirmenlik Meslek Bilgisi Terim Çalışmaları Bilgisayar Çevirisi Teknik Metin Yazarlığı Tablo 9: Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 3. sınıf 5. ve 6. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri 5. yarı dönemde uzmanlık gerektiren Tıp Çevirisi, Sözlü Çeviri ve tüm çeviri derslerine zemin oluşturan Çeviri kuramı ve Temel Bilgi ve İletişim Teknikleri Kullanımı dersleri zorunlu dersler olarak verilmektedir. 6. yarı dönemde zorunlu ders bulunmamaktadır. Seçmeli olarak verilen dersler uzmanlaşmaya yönelik derslerdir. Bu dersler arasında hukuk, yazın, sağlık, spor, tekstil, kozmetik, yazılı basın ile ilgili derslerin yanı sıra bilimsel ve teknik metinler, mahkeme çevirmenliği, mizah, sözlü, ardıl çeviri gibi faklı alanlarla ilgili dersler yer almaktadır. Bu derslerin yanında Terimbilim, İleri Not Alma Teknikleri, Çevirmenler için Hukuk, Yerelleştirme, Kadın [432]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Araştırmaları ve Çeviri, Terim Çalışmaları ve Teknik Metin Yazarlığı gibi dersler bulunmaktadır. Verilen derslerin öğrencilere istedikleri alanda uzmanlaşabilme imkanı sağladığı görülmektedir. 4. Sınıf 7. ve 8. Yarı Dönem Dersleri Zorunlu Dersler * 7. ve 8. yarı dönemlerde zorunlu ders bulunmamaktadır. Seçmeli Dersler Görsel Basın ve Film Çevirisi Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku Sosyal bilimler Metinleri Çevirisi Sözlü Çeviri Çalışmaları Andaş Çeviri I-II Konferans Çevirmenliği I-II Hukuk Çevirisi I-II AB Metinleri Çevirisi I-II Çevirmenler için Ekonomi Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri Ekonomi Çevirisi Çeviri Eleştirisi Çocuk Yazını Çevirisi Patent Çevirisi Acil Durum ve Afet Çevirmenliği Çeviri Atölyesi II *Yazılı Çeviri Stajı (16 hafta) Tablo 10: Hacettepe İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü 4. sınıf 7. ve 8. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri Lisans eğitiminin son senesinde, 7. ve 8. yarı dönemlerde, hiç bir zorunlu ders bulunmamaktadır. Bu da 6. Yarı dönemde olduğu gibi seçmeli derslerle öğrencileri istedikleri alana odaklanma fırsatı sağladığı görülmektedir. Bu son iki yarı dönemde verilen Andaş Çeviri I-II, Konferans Çevirmenliği I-II, Hukuk Çevirisi I-II, AB Metinleri Çevirisi I-II gibi dersler birbirinin devamı şeklindedir. Bu derslerin yanı sıra Görsel Basın ve Film Çevirisi, Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku, Sosyal bilimler Metinleri Çevirisi Çevirmenler için Ekonomi, Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri, Ekonomi Çevirisi, Çeviri Eleştirisi, Çocuk Yazını Çevirisi, Patent Çevirisi, Acil Durum ve Afet Çevirmenliği, Çeviri Atölyesi II adlı diğer derslerle de çevirmen adayı öğrencilere farklı alanlarda eğitim alma olanağı sağlanmaktadır. Ayrıca bu dönemde seçmeli olarak alınabilen ve 16 hafta (4 [433]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen ay) süreli Yazılı Çeviri Stajı bulunmaktadır. Staj süresi yaklaşık olarak 1 yarı dönem boyunca sürmektedir. Bu sayede öğrenciler okulda aldıkları teorik ve uygulamalı bilgileri piyasadaki farklı çeviri ortamlarında yaşayarak ve deneyimleyerek pekiştirebilmektedirler. 3.4.2 Bülent Ecevit Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü- Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı Bülent Ecevit Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü kapsamında bulunan Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programında zorunlu hazırlık ve 4 yarıyıl (2 yıl) süreli ön lisans eğitim ve öğretim programıdır. 2010 yılında kurulan bu bölüm, uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik programları arasında açılan ilk programdır. Bu bölümdeki eğitim ve öğretim yıllara göre zorunlu ve seçmeli dersler olarak gruplandırılarak incelenecektir. 1. Sınıf 1. ve 2. Yarı Dönem Dersleri Zorunlu Dersler Seçmeli Dersler Kelime ve Kompozisyon I-II Karşılaştırmalı Dil Bilgisi I-II Yazılı Çeviri I-II Çeviri Amaçlı Okuma Dinleme ve Konuşma Bilgisayara Giriş Türk Dili I-II Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi I-II Yabancı Dil I-II (İngilizce) *1. ve 2. Yarı dönemlerde seçmeli ders bulunmamaktadır. Tablo 11: Bülent Ecevit Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik 1. sınıf 1. ve 2. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri Zorunlu Hazırlık eğitimi tamamlandıktan sonra, 2 yıl süre ile öğrencilerin eğitim aldığı Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü kapsamında bulunan Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik Programı nın ilk senesinde (ilk iki yarı dönem) öğrencilere seçmeli ders verilmemektedir. Aldıkları tüm dersler zorunludur ve öğrencilerin İngilizce dilbilgisi haznesini zenginleştirmek üzere her iki dönemde Kelime ve Kompozisyon I-II, [434]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması Karşılaştırmalı Dil Bilgisi I-II ve Yabancı Dil I-II (İngilizce) derslerini, Türkçe dilbilgisi ile ilgili olarak her iki dönemde Türk Dili I-II, İngilizce dinleme ve konuşma becerilerini kazandırabilmek için İngilizce Dinleme ve Konuşma dersini, okuduğunu anlama ve çeviri yapmaya hazırlık amaçlı Çeviri Amaçlı Okuma dersi ve Yazılı Çeviri I-II derslerini almakta oldukları görülmektedir. Bu derslerin yanında güncel bilgi ve teknoloji gelişiminden geri kalmamak ve kamu ya da özel sektörde de olsa bilgisayar teknolojilerini etkili bir şekilde kullanabilmelerini sağlayabilmek amacıyla Bilgisayara Giriş dersini aldıkları görülmektedir. 2. Sınıf 3. ve 4. Yarı Dönem Derleri Zorunlu Dersler Söylem Analizi I-II Sözlü Çeviri I-II Fen ve Teknoloji Çevirisi I-II Mesleki Çeviri II Çeviri Projesi Meslek Etiği Çevre Koruma *Zorunlu Staj (30 iş günü) Seçmeli Dersler İletişim Becerileri Toplumlar ve Kültürler Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi Dublaj ve Altyazı Çevirileri I-II Özel Amaçlı Çeviriler I-II Ardıl Çeviri I-II Avrupa Birliği Çalışmaları ve Çeviri I-II Çeviri Kuramları Edebi Çeviri Yazılı Medya Çevirileri Tablo 12: Bülent Ecevit Yabancı Diller ve Kültürler Bölümü Uygulamalı İngilizce ve Çevirmenlik 2. sınıf 3. ve 4. yarı dönem zorunlu ve seçmeli dersleri 2.yıl (3. ve 4. yarı dönem) içerisinde hem zorunlu hem de seçmeli derslerin alındığı görülmektedir. Zorunlu dersler arasında okunan metinleri daha iyi anlama ve kavrama daha sonra da yorumlama aşamasında faydalı olabilecek Söylem Analizi I-II, Sözlü çeviri yapabilme ve aynı zamanda duyduğunu anlama becerilerini kazandırabilecek Sözlü Çeviri I-II, fen ve teknik konularla ilgili çevirileri yapabilmelerine yardımcı olacak Fen ve Teknoloji Çevirisi I-II, Çeviri Projesi, Çevre Koruma ve meslek yüksekokulu öğrencileri oldukları ve piyasaya yönelik eleman olarak yetiştirilmeleri amaçlandığı için Meslek Etiği derslerini almakta oldukları görülmektedir. Seçmeli dersler arasında ise çeviri yapacak çevirmen adayı öğrencilere kuramsal alt yapılarını oluşturmak amacıyla Çeviri Kuramı, [435]
Hüseyin Ersoy Özden Şahin Burcu Türkmen İngiliz kültürü hakkında bilgi verecek olan Toplumlar ve Kültürler dersi, piyasada ve kamu kurum ve kuruluşlarında ihtiyaç duyulan Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi, Dublaj ve Altyazı Çevirileri I-II, Özel Amaçlı Çeviriler I- II, Ardıl Çeviri I-II, Avrupa Birliği Çalışmaları ve Çeviri I-II, Edebi Çeviri, Yazılı Medya Çevirileri gibi farklı alanlara yönelik derslerin verildiği görülmektedir. Lisans ve Ön lisans bölümlerini verilen dersler açısından karşılaştırdığımızda, maddeler halinde aşağıdaki saptamalar yapılabilir: Lisans bölümlerinde seçmeli ders seçeneği çok fazla, ön lisans bölümlerinde seçmeli ders seçeneği çok düşük seviyededir. Lisans bölümlerinde 40 ın üstünde ders seçme olanağı varken, bu sayı ön lisansta 10 civarındadır. Gerek lisans bölümlerinde, gerekse ön lisans bölümlerinde, bölüm y. diline yönelik yazma okuma, dinleme, konuşma becerilerine yönelik dersler bulunmaktadır. Lisans ve Ön lisans bölümlerinde bölüm y. diline yönelik yazma okuma, dinleme, konuşma becerilerine yönelik dersler bulunmasına rağmen, bu derslerin adedi Lisans bölümlerinde daha fazladır. Gerek lisans bölümlerinde, gerekse ön lisans bölümlerinde, bölüm yabancı dili ile Türkçe arasında çeviriye yönelik dersler bulunmaktadır. Lisans bölümlerinde, ön lisans bölümlerinde olmayan Türkçe ve Türk Kültürüyle ilgili dersler bulunmaktadır. Gerek lisans bölümlerinde, gerekse ön lisans bölümlerinde zorunlu dersler hemen hemen eşit yarıyıllara dağılmışsa da, zorunlu derslerin adedi lisans bölümlerinde, ön lisans bölümlerinden daha fazladır (lisansta 22 ders, ön lisansta 16 ders). Lisans bölümünde zorunlu olan bazı dersler, ön lisans bölümlerinde seçmeli (Çeviri Kuramları gibi), Ön lisans bölümlerinde zorunlu olan bazı dersler de, lisans bölümlerinde seçmeli ders durumundadır (Çeviri Mesleği gibi). Çalışmanın bu bölümünde sadece iki bölüm dersler açısından karşılaştırılmıştır. Öncelikle sadece 2 bölümün derslerinin karşılaştırılma nedeni, daha fazla bölümün derslerine yer verme, makale kapsamını aşacağından, böyle bir sınırlamaya gidilmiştir. Bu durum akla bu karşılaştırmanın geneli ifade edip edemeyeceği sorusunu getirebilir. Gerek bütün lisans bölümleri, gerekse bütün önlisans bölümleri, belli oranda farklı [436]
Vakıf ve Devlet Üniversitelerinin Çeviri Eğitimi Bölümlerinin Karşılaştırılması derslere sahip olsalarda, büyük oranda bu çalışmada verilerini kullandığımız bölümlerin dersleriyle aynı içerikli derslere ve aynı kredi miktarlı derslere sahiptirler. Bilindiği gibi çeviri bölümü mezunları iş hayatına atıldıklarında, yaşadıkları en büyük sorunlardan birisi sektördeki alanlarla ilgili tecrübe eksikleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Öğrencinin tecrübe konusundaki eksikliğini besleyen etkenlerden birisi de, okuldayken sektörde gireceği işle ilgili ya hiç ders görmemiş olması ya da o işle ilgili yeterli ders görmemiş olmasıdır Lisans bölümleri bile yukarıda da görüldüğü gibi öğrencilere olabildiğince fazla farklı alanla ilgili derlsler sunmalarına rağmen, öğrenciler mezun olduğunda, yine de sektörde tecrübe eksiklikleriyle karşılaşmaktadırlar. Bu durumda önlisans bölümleri çok daha fazla dezavantajlı durumdadırlar. Tecrübe eksikliğinin bedeli sektörde, ya hiç işe alınmama ya da belli bir süre az maaşla çalışma şeklinde bir dezavantajı beraberinde getiriyor. Çeviri bölümü öğrencilerinin doğru çeviri yapmalarında Okuma, Yazma, Dinleme ve Konuşma becerileri temel becerilerdendir. Bu becerilerin kazandırılmasında ders saati yoğunluğu önemli rol oymamaktadır. Önlisans bölümlerinin öğretim süresinin, lisans bölümlerine göre kısıtlı oluşu ve bu becerilerle ilgili ders saatinin lisans bölümlerine göre daha az oluşu, öğrencilerin bu becerilerde de eksik kalacağı anlamına gelebilir. Önlisans ile Lisans bölümleri arasındaki farklardan birisi de lisans bölümlerinde, ortak ders olarak verilen Türkçe dersinin dışında, çeviri odaklı Türkçe ve Türk kültürüyle ilgili derslerin bulunmasıdır. Çeviri sürecinde Çevirmenin hem kaynak dilin hem de erek dilin kültürü konusundaki birikimi önemli rol oynamaktadır. Bu açıdan bakıldığında önlisans bölümlerinde bu dersler de yer almadığı için, öğrenciler bu nitelik konusunda da donanımlı olamayacaklar denilebilir. Zorunlu ders adedi de lisans bölümlerinde daha fazladır. Bu durum, bu bölüm öğrencilerinin önlisans bölümü öğrencilerine göre daha donanımlı olarak mezun olabileceklerinin göstergelerinden sayılabilir. Staj süresi Hacettepe Çeviri Bölümünde 4 ay gözükse de, Türkiyedeki Çeviri Bölümlerinin büyük çoğunluğunda bu süre 1 ay kadardır. Kuramsal bilginin, çevirmene, yapacağı çevirilerde yöntem belirlemede çok önemli olduğu dikkate alındığında, bu derslerin mutlaka [437]