BURDUR İLİ SIĞIRCILIĞININ DURUMU, SORUNLARI VE AB NORMLARINDA VE ORGANİK HAYVANCILIK DOĞRULTUSUNDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1454 I.BURDUR SEMPOZYUMU BURDUR İLİ SIĞIRCILIĞININ DURUMU, SORUNLARI VE AB NORMLARINDA VE ORGANİK HAYVANCILIK DOĞRULTUSUNDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Mahiye ÖZÇELİK * Giriş Dünyada ülkelerin gelişim süreçleri incelendiğinde, gelişmiş ülkelerin tamamına yakınının tarımsal yönden ileri durumlarda oldukları görülmektedir. Öte yandan, gelişmiş ülkelerin toplam tarımsal üretim değeri içerisinde hayvansal üretimin payının %50 nin üzerinde olduğu da bilinmektedir. İnsanların hayvansal gıda talebi büyük ölçüde; kişi başına gelir düzeyi, şehirleşme oranı, sanayileşme hızı ve kültür düzeyi gibi çeşitli faktörler tarafından etkilenmektedir. Türkiye, bu faktörler açısından en hızlı değişen dünya ülkelerinden birisidir. Bu nedenle hayvansal ürünlere olan talep her geçen gün artmaktadır. Dengeli ve sağlıklı beslenme için, bitkisel protein yanında hayvansal proteine de gereksinim duyulmaktadır. Bir günde alınması gereken proteinin % 40-50 sinin hayvansal kaynaklı olması gerektiği belirtilmektedir. İnsan beslenmesinde bu derece önem taşıyan hayvansal üretim faaliyeti ile ayrıca ekonomiye çeşitli yararlar da sağlanmaktadır. Hayvancılık üretim faaliyetinin birçok yararına karşın çok çeşitli sorunları da bulunmaktadır. Ancak hayvancılık üretim faaliyetinin özelliği, ülke ekonomisindeki önemi ve devamlı artış gösteren nüfus gibi nedenler dolayısıyla mevcut sorunların çözüme kavuşturulması ve böylece hayvansal ürünler üretiminin arttırılması kaçınılmazdır. Gelinen bu noktada Burdur ilinin de yer aldığı Batı Akdeniz Bölgesinin, sahip olduğu ekolojik yapısıyla tüm yıl boyunca hayvansal üretimin en ekonomik biçimde yapılabileceği bir yöre olarak belirmesi önemli bir avantaj görülmektedir. Çünkü yörenin sahip olduğu başlıca ekonomik avantajlar; iklimin elverişli olması nedeniyle ucuz maliyetli barınak olanağı olması, çoğu meyve ve sebze sanayi yan ürünlerinin sadece hayvanlar tarafından değerlendirilebilmesi nedeniyle yem maliyetinin daha ucuz olması ve hayvan gübresinin örtülü üretim ve çiçekçilik için aranan bir tarım girdisi olması şeklinde özetlenebilir. BURDUR İLİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Mevcut Durum 2000 yılı rakamlarına göre Burdur, 256.803 nüfusa sahip olup, ilde 1985-1990 döneminde nüfus % 0.55 büyümüş iken, 1990-2000 yılları arasında bu rakam % 0.07 olarak gerçekleşmiştir. Burdur ili kırsalında ise nüfus, % 0.73 oranında azalmıştır. Gelirin sektörel dağılımı ise Tarım: % 27.6, Sanayi: % 8.6, Hizmetler: % 63.8 şeklindedir. İlin toplam yüzölçümü 713500 hektardır. İlin toprak kaynakları potansiyeli Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1 in incelenmesinden de anlaşılacağı gibi tarım arazisi olarak ilin toplam arazisinin ancak % 33.10 u kullanılabilmektedir. Arazinin Cinsi Miktarı ( Ha ) % si Tarım arazisi 236200 33,10 Çayır-Meralar 40821 5,72 Orman Arazisi 325621 45,63 Su Satıhları 24800 3,47 Tarıma elverişsiz arazi 86058 12,08 Toplam 713500 100,0 Tablo 1. İlin Toprak Kaynakları Potansiyeli * Doç. Dr., Akdeniz Üniversitesi Burdur Veteriner Fakültesi, Öğretim Üyesi

I.BURDUR SEMPOZYUMU 1455 İlin tarım arazilerinin %64,01 i tarla bitkileri yetiştiriciliğinde, %10,34 ü bağ-bahçe olarak kullanılmakta, %5,29 u ise nadasa bırakılmaktadır. %20,36 sı ise tarıma elverişli olduğu halde ekilip dikilmeyen alandır. İlin bitkisel üretiminin büyük bir kısmını tarla bitkileri oluşturmaktadır. İlde tarla bitkileri olarak hububat (en fazla buğday, arpa, mısır ve çavdar) ve bakliyat ön sırada yer almakta, bunu yem bitkileri ekimi takip etmektedir. Yem bitkileri olarak ta yonca, fiğ, korunga ve hayvan pancarı ekimi olmaktadır. İlde iklim genellikle kışları soğuk ve yağışlı, yazları sıcak ve kuraktır. İç Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgeleri arasında geçit iklimi özelliğine sahiptir. Yıllık yağışın büyük bir bölümü kış aylarında yağmur ve kar şeklindedir. Hayvan Varlığı Burdur ili hayvan varlığı türlere göre Tablo 2 de verilmiştir. İldeki büyükbaş hayvanların(sığır) % 98 ini kültür ırkı ve melezleri oluşturur. Kültür ırkı ve melezlerinin yaklaşık %90 nını Holştayn ırkı ve melezleri, yaklaşık %10 unu ise Montafon, Simmental ve onların melezleri oluşturmaktadır. İlde çok az miktarda çevre illerden getirilen yerli sığır ırkları da mevcuttur. Koyun ırkları içinde az sayıda Merinos, Sakız ve İvesi melezleri bulunur. Keçilerin % 90 ı Kıl keçisi olup, az sayıda Malta keçisi bulunmaktadır. Tiftik keçisi ise ilde bulunmamaktadır. Burdur ilinde BB varlığı korunmaktayken, KB ve kanatlı varlığı azalmaktadır. TÜRLER CİNSİ ADEDİ TOPLAM SIĞIR Kültür melezi Kültür Yerli 43375 64996 3142 111513 KÜÇÜKBAŞ TEK TIRNAKLILAR KANATLILAR Koyun Tiftik keçisi Kıl keçisi At Katır Eşek Tavuk-Horoz Hindi Kaz-Ördek 146323 -- 98221 244544 1253 672 4619 6544 266835 7020 3360 277215 Tablo 2. Burdur İli Hayvan varlığı Burdur ili, hayvansal üretim içinde sığırcılığın en fazla önem kazandığı ve en yoğun yapıldığı bir ildir. İlde ağırlıklı olarak yapılan yetiştiricilik şekli süt sığırcılığı olup, bu sığır varlığının hemen tamamını ( % 98), kültür ırkı ve melezleri oluşturmaktadır. Kültür ırkı ve melezlerinin yaklaşık % 90 lık bölümünü gerek dünyanın gerekse Türkiye nin en fazla süt verimine sahip ırkı olan Holştayn ırkının oluşturması nedeniyle il, Türkiye nin önde gelen süt üreticisi illerinden birisidir. Ancak bu kadar önemli bir genetik materyale sahip olduğu halde, bu ırktan genetik kapasitesi oranında verim elde edilememekte, dolayısıyla gerek işletme karlılığı gerekse ilin ekonomisine gereğince katkı sağlanamamaktadır. Bunun aşağıda bildirilen birçok nedeni vardır; 1. Hayvancılık İşletmelerinin Durumu Burdur ilinde yaklaşık 20 bin sığırcılık işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin yaklaşık 12 bini karışık (süt+ besi) işletme, 7 bini ise süt sığırcılığı işletmesi tipindedir. Besi işletmelerinin toplam işletme sayısı içindeki oranı % 2-3 ü geçmemektedir. Burdur ili süt sığırı, besi sığırı ve karışık işletme sayıları ve işletme kapasiteleri Tablo 3 de verilmiştir. İşletme Tipi Küçük Aile İşletmesi (1-4 baş) Aile İşletmesi (5-10 baş) Küçük İşletme (11-50 baş) Orta İşletme (51-100 baş) Büyük İşletme 101-< Toplam Süt sığırı işletmesi 4747 1915 319 - - 6981 Besi sığırı işletmesi 380 90 50 - - 520 Karışık işletme(süt + besi) 6649 4303 1006 5-11913 Toplam 11776 6308 1375 5-19414 Tablo 3. Burdur ili büyükbaş (sığırcılık) işletme sayıları ve işletme kapasiteleri

1456 I.BURDUR SEMPOZYUMU İşletme büyüklüğü ortalama 6 baş olup, besi işletmelerinde bu sayı 14, süt işletmelerinde 5 baş kadardır. Her tipteki işletmelerin de % 90 dan fazlasını 1-10 baş arasındaki aile işletmeleri oluşturmaktadır. Böyle bir yapılanma içinde birim hayvan başına yem sağlık, ulaşım ve pazarlama giderleri yüksek olmaktadır. Bu nedenle hayvancılık gelirleri yeterli olmayan üreticiler, başka işlerle de uğraşmak zorunda kalmakta, hatta hayvancılığı bir yan üretim kolu olarak görmektedirler. Dolayısıyla yetiştiricilik yeteri kadar ekonomik olamamaktadır. Oysa Avrupa Birliği ülkelerinde işletme yapısı incelendiğinde, daha büyük işletmelere sahip oldukları görülmektedir. Ortalama sığır işletmesi büyüklüğü AB ülkelerinde 40 baş, Amerika da ise 90 baştır. Bu değerler daha büyük kapasitede ve verimlilik sınırı üstünde işletmelere ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Türkiye de bir ailenin geçim, eğitim ve kültürel faaliyetleri için gerekli olanakları sağlayabilecek işletme büyüklüğü, kültür ırktan 20 anaç inek bazında %70 genç hayvan ilavesi ile en az 36 baş olduğu söylenebilir. Benzeri yorumlar besi sığırcılığı için her besi döneminde 50 baş olarak önerilebilir. Bu nedenle gerek yetiştirici, gerek Burdur gerekse Türkiye ekonomisi açısından 50 baş ve daha fazla kapasiteli işletmelere gereksinim bulunmaktadır. 2. Barınak ve Bakım Koşulları Burdur ili sığır yetiştiriciliğinin en önemli sorunlarından biri de barınak ve bakımla ilgili sorunlardır. Sığırcılık işletmelerinin hemen tamamında tüm yurt genelinde de olduğu gibi kapalı ve bağlamalı sistem ahırlar bulunmaktadır. Serbest dolaşımlı yarı açık veya açık sistem ahırların sayısı % 1 i geçmemektedir. Barınaklar genellikle ilkel olup, hijyen kurallarına uygun değildir. Ahırlar çoğunlukla karanlık ve havalandırılmaları zordur. Bu nedenle ahırda nem ve ahır havasında amonyak oranı yüksektir. Yemlikler yetersiz, hayvanların yattıkları yerler pis ve ıslaktır. Çoğu ahırlarda yataklık kullanılmaz. Kapalı ahırların havasının çok pis kokmasının nedenleri; solunum sırasında karbondioksit gazı çıkması, ön midelerde biriken gazların ahır havasına karışması, idrarın ayrışarak amonyak gazı açığa çıkması, gaitanın kokuşarak metan, amonyak, karbondioksit ve hidrojen sülfür gazlarının açığa çıkmasıdır. Ahırın sıcaklığı ve rutubeti de fazla ise, bu kokuşma ve gazların açığa çıkması o kadar hızlı olacaktır. Kapalı ahırlarda ortamda yeterince temiz hava olmadığı için kandan karbondioksitin temizlenmesi zor olur. Buna bağlı olarak ta beden sıvılarının asit-baz dengesi bozulur ve hayvanın yaşaması, canlı ağırlık artışı ve diğer verimleri için gerekli olan metabolik faaliyetlerin düzeni bozulur ve verimleri düşer. Oysa yarı açık veya açık serbest dolaşımlı sistemde yapılmış ahırların çok önemli avantajları olup, ekonomik sığır yetiştiriciliğine en uygun sistemlerdir. Hayvanların barındırılmasında genellikle yaş farkı gözetilmemektedir. Genç hayvanlar kapalı sıcak ahırlarda, erginlerle birlikte büyütülmektedir. Bu hayvanların daha sağlıklı büyümeleri ve ilerde karşılaşacakları sert hava koşullarında verimliliklerini sürdürmeleri için havadar ve oldukça serin barınaklarda büyütülmeleri daha uygundur. 3. Yem Üretim Durumu Burdur da yem bitkileri üretimi yetersiz düzeydedir. Bu nedenle kaliteli kaba yem yerine besleyici değeri hemen hiç olmayan saman kullanılmaktadır. Ancak yem bitkilerinin üretimini artırmak yoluyla entansif üretimin verimli hale getirilmesi olanaklıdır. Burdur da karma yem üretimi, tüketim talebini ancak karşılamaktadır. Üretilen yemin tamamına yakını tüketildiğinden stoklanması yapılmamaktadır. İlde hayvan yetiştiricileri çoğunlukla fabrika yemi kullanmaktadır. Bazı yetiştiriciler karma yemi kendisi üretiyorsa da bunlar çok sınırlı düzeydedir. Yem hammaddeleri ve temini fiyatlarının yüksek olması, yemlerin pahalı olmasına neden olmaktadır. Bu durum alım gücü düşük hayvan yetiştiricilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Burdur ilindeki aylık yem tüketimi yaklaşık 15.000 ton olup, yıllık talep toplamı 180.000 tondur. Yıllık üretim ise 2000 yılında yaklaşık 40.000 ton olup, talebin ancak % 22 si karşılanabilmektedir. Yem açığı komşu illerden sağlanmaktadır. Sulu tarım yapılan arazilerde kışlık yem bitkileri üretimi yapılarak hem hayvancılığa destek olmak, hem de toprak kalite ve varlığını korumak önemli bir alternatiftir. Diğer taraftan bira, şeker, meyve suyu ve konsantresi, mısır ürünleri, yağlı tohum ürünleri, konserve ve benzeri sanayi kuruluşlarının yan ürünleri önemli ve besleyici kaba yem kaynakları olabilir. Kaba yem üretim kaynaklarından bir diğeri de silajdır. İlde şeker sanayi yan ürünlerinden yararlanma söz konusudur. Ancak yaş şeker pancarı posasının uygun stoklaması yapılamadığı için belli miktarda okside olup atılmaktadır. Nakliyesi de pahalı olduğu için yeterince karlı olmamaktadır. Şeker pancarı posası ve diğer tarıma dayalı sanayi yan ürünleri tek başına kullanılarak veya hububat, melas gibi enerji ve üre gibi proteince zengin maddelerle birlikte kullanılabilmektedir. 4. Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünler Pazarlaması Ülke hayvancılığının en önemli sorunlarının başında pazarlama gelmektedir. Gerek canlı hayvan ve gerekse hayvansal ürün pazarlama sistemi içerisinde üreticinin söz sahibi olması oldukça zor gözükmektedir. Bir yandan pazarlama alt yapısının yetersizliği, öte yandan üretici örgütlenmesindeki yetersizlik ve buna karşın küçük işletme tipinin yaygınlığı gibi etkenler pazarlama faaliyetlerinin üretici aleyhine sonuçlanmasına yol açmaktadır.

I.BURDUR SEMPOZYUMU 1457 Benzer sorunlar Burdur ilinde de görülmektedir. Özellikle canlı hayvan pazarlanmasına yönelik ciddi sorunlar vardır. Yörede canlı hayvan borsası yoktur. Ancak Burdur il merkezi ile bazı ilçelerde canlı hayvan pazarları faaliyet göstermektedir. Hayvan pazarları karantina ve giriş-çıkışta hijyenik önlemler açısından yetersiz durumdadır. Pazarda satılamayıp geri dönen hayvanlar, bölge açısından bulaşıcı hastalıkları yayma riski taşımaktadır. Ayrıca bu işlemlerle ilgili kayıt sistemi yoktur. Bölgede haftanın değişik günlerinde çeşitli noktalarda mahalli hayvan pazarları kurulmaktadır. Her çeşit malın pazarlandığı bu pazarlarda tamamen kayıt dışı ekonomi egemendir. Bunun yanında kurbanlık, adaklık adı altında kontrolsüz hayvan satışı yapılmaktadır. Burdur ilinde kooperatif ve birlik düzeyindeki örgütlenme oldukça ileri olmasına karşın, süt pazarlanmasında ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Kırmızı et için de kontrolsüz kesim sorunu olup sağlıklı kombina ve mandıralara hammadde ulaşımında yetersizlikler vardır. Modern işletmeler yok denecek durumdadır. Gerek et ve gerekse süt için sözleşmeli yetiştiricilik konusunda sağlıklı yapılanma yoktur. Hâlbuki gelişmiş ülkelerin pek çoğunda pazarlama sorunu çözümlenmiştir. AB ülkelerinde et ve süt ürünleri ortak piyasa düzenlemeleri kapsamında yönlendirilmekte ve pazarlanmaktadır. AB de pazarlanan hayvansal ürünlerin % 60-90 ı kooperatiflere aitken bu oranlar Türkiye de oldukça yetersizdir. Hayvancılık sektöründe sadece ürün pazarlamada değil, girdi temini gibi konularda da pazarlama sorunu olup üreticinin zayıf kaldığı pazar yapısı hâkimdir. Üretici girdiyi pahalı almakta ama ürününü ucuza vermektedir. Hayvancılık faaliyetinin en yoğun örgütlendiği grup kooperatiflerdir. Bunların başında da Tarımsal Kalkınma kooperatifleri gelmektedir. Bunu birlikler izlemektedir. Ancak gelinen noktadaki mevcut örgütlenme düzeyi, AB ülkelerine göre yetersizdir. Sadece birlik düzeyindeki örgütlenmeyle sorunların tam anlamıyla çözümünün zorluğu bilinmektedir. 5. Hayvancılığa Dayalı Gıda Sanayi Süt Sanayinin Durumu Burdur da inek başına ortalama süt verimi 5 ton/yıl olup bu değer, Türkiye ortalamasının üzerinde olmasına karşın, AB ortalamasından daha azdır. İlde tüm üretim noktalarına ulaşan soğuk zincir dahilinde süt toplama organizasyonları mevcut olmasına karşın, bunların tamamının gerekli hijyenik ve teknolojik koşullara sahip oldukları söylenemez. Burdur da SEK e ait fabrika, özelleştirmeden sonra üretime kapatılmış olup, ilin süt işleme faaliyetleri mandıralar tarafından yürütülmektedir. Mandıraların toplam kapasite kullanım oranı % 35,1 dir. Bölgede işler durumda süt tozu tesisi ve çevre kirlenmesini önleyici olan peynir altı suyu değerlendirme tesisi yoktur. Ürünlerin pazarlanmasında bazı alışveriş merkezlerinde saklama koşullarının uygun olmaması ve ürün bedellerinin tahsilindeki güçlükler gibi sorunlar da yaşanmaktadır. Süt işletmelerinin en önemli sorunları; çiğ sütte kalite kontrolü, pazarlamada yaşanan olumsuzluklar, alt yapı ve finansman eksikliği ve nitelikli eleman sorunu olarak sıralanmaktadır. Bölgedeki süt işletmelerine daha sağlıklı çalışma ortamı sağlanması için; organize sanayi bölgesi kurulması, teknik yardım ve finansman desteği sağlanması, kalite kontrolü konusundaki sorunların çözümlenmesi gereklidir. Et Sanayinin Durumu Burdur Güç Birliği kombinasında 2000 yılında kesilen hayvanların karkas ağırlığı 251 kg olup bu değer, Türkiye ortalamasının üzerinde olmasına karşın, AB ortalamasından daha azdır. Burdur ilindeki en önemli et sanayi kuruluşu Burdur Güç Birliği Et Kombinasıdır. İşletmede kullanılan teknoloji yeterli değildir ve finansman kaynaklarının yetersizliğinden dolayı da teknolojisini yenileyememektedir. İşlenen ürünlerin % 97 si fabrikada başka firmaya satılmakta, % 3 ü ise kendi parekende mağazalar zincirinde değerlendirilmektedir. İşletme ürün çeşitliliği, yeni ürün geliştirme, ürün işlemede kullanılan teknoloji, tanıtım ve reklâm konularında sorunlar yaşamaktadır. İldeki hayvan populasyonunun fazla ve kaliteli olması, işletmenin randımanlı çalışması için önemli bir avantajdır. Teknoloji ve hammaddenin pahalı olması ise önemli sorunların başında yer almaktadır. Kısaca Burdur ilinde hayvancılık ve hayvancılığa dayalı gıda sanayi alanında önemli yapısal özellikler aşağıda sıralanmıştır: - Süt pazarlamasında aile işletmeleri daha yaygındır, ancak kooperatif kanalıyla süt pazarlaması da önemli düzeye ulaşmıştır. - Sokak sütçülüğü ve kontrol dışı kesim sorunu varlığını devam ettirmektedir. - Burdur daki toplam süt üretiminin yaklaşık %70-80 i Marmara Bölgesi ne pazarlanmaktadır.

1458 I.BURDUR SEMPOZYUMU - Atıl durumda mezbaha ve kombine bulunmaktadır. Bunun yanında kapananların sayısı da artmaktadır. - Hayvancılığa dayalı gıda sanayinde kapasite kullanım oranları düşüktür. - Modern ve büyük ölçekli et süt işletmesi yetersizdir. - Kalite, standart ve hijyen özellikte entegre tesisleri yetersizdir. - Bütün işletmelere yönelik sağlıklı kayıtlar bulunmamaktadır. - Gıda sanayi yan ürünleri yeterince değerlendirilememektedir. - Yem bitkileri üretim alanı yetersizdir. - Küçük ölçekli işletme tipi yaygın olup, bunların çoğunluğu sağlıksız ve verimleri olumsuz yönde etkileyen kapalı-bağlamalı sistem şeklindedir. Modern, optimum şartlarda barınaklara sahip orta ya da büyük ölçekli işletme sayısı çok azdır. - Üretici - sanayici işleyici ilişkileri zayıf ve sanayiye ürün akışı yetersizdir. - Gelinen noktada; Burdur da; %10 oranında et açığı, %85 oranında süt fazlalığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca; - Halkın büyük çoğunluğunun gelir kaynağı hayvancılık ve buna bağlı yan dallardır. Ancak gerek üretimin yeterli olmaması, gerek küçük işletmelerdeki giderlerin fazla olması ve gerekse bakım ve besleme koşullarındaki yetersizlikler halkın gelir düzeyini düşürmekte ve birçok küçük işletmenin rantabl olmaması nedeniyle kapanmasına sebep olmaktadır. Bu ise ilde işsizliği arttıran önemli bir faktör olarak göze çarpmaktadır. Burdur un sürekli göç veren iller arasında olmasının önemli bir sebebi de budur. - Yetiştiriciler yeni yetiştirme tekniklerini uygulamada istekli olmalarına karşın, modern işletmelerdeki verim artışının sonucunu net bir şekilde görebilecekleri yetiştiriciye örnek olabilecek tarzda büyük işletmelerin bulunmaması bu konuda tedirgin davranmalarına ve girişimci olmamalarına neden olmaktadır. - Suni tohumlama yaygın olmasına rağmen rasgele sperm kullanımı ırk özelliklerinin bozulmasına neden olmuştur. Sonuç olarak; Süt üretiminde önemli potansiyeli, süt pazarlamasında kooperatifçiliğin ülkeye örnek olabilecek düzeyde bulunması, BB hayvan varlığının tamamına yakınının kültür ırkı ve bunların melezlerinden olması, Burdur un öne çıkan üstünlük alanlarıdır. Bu nedenle Burdur da modern süt sanayi tesisi, canlı hayvan borsası, organize hayvancılık bölgesi, damızlık işletme merkezleri, organik hayvancılık önemli potansiyel alanlardır. ORGANİK HAYVANCILIK, BÖLGEDEKİ VE BURDUR İLİNDEKİ DURUM Organik Et Üretimi Hayvansal organik ürünler içinde en fazla ilginin organik ete olduğu görülmektedir. Günümüzde kırmızı etin miktarını artırma yerine, kalitesini ve güvenirliğini yükseltme çalışmaları, yerli ırkların tekrar gündeme gelmesine de neden olmuştur. Organik kırmızı et üretiminde hayvanların beslenmesi, genellikle organik kaba yeme dayalı olarak gerçekleştirilir. Bu nedenle öncelikle en yüksek düzeyde kaba yemin üretildiği çayır ve meraların durumunu irdelemekte yarar vardır. Burdur ilinde organik et, üretimini geliştirmek amacıyla başlıca iki örgütlenme modeli izlenebilir. Bunlar sırasıyla şunlardır; 1- Üretici kooperatiflerin çatısı altında organik et üretim köyleri ve yada kooperatiflere bağlı üye besi çiftliklerinin kurulması 2- Büyük sermayeli şirketlerin çatısı altında sözleşmeli organik besi çitlikleri oluşturulması. Organik et üretim köylerinin kurulması aynı zamanda agro-turizmin gelişmesine de olanak tanıyacaktır. Seçilen köylerde sosyal tesisler ve gastronomi merkezleri kurulabilir. Bu köylerde geleneksel et ürünleri üretilebilir, "kendin pişir kendin ye piknik alanları"oluşturulabilir, böylelikle organik etin iç piyasada değerlendirilmesine de olanak sağlanabilir. Diğer yandan, organik et ürünlerinin iç pazarda tüketiminin artırılmasında organik lokantaların yayılması da etkili olacaktır. Bu lokantalar önemli bir pazarlama kanalı olarak gelişebilir. Organik kırmızı et pazarında ham ürünler yanında, geleneksel tekniklerle işlenmiş et ürünlerine de ağırlık verilmesi önerilebilir. Nitekim, gelişmiş ülkelerde geleneksel et yemeklerinin tanıtımına yönelik yayın çalışmaları hız kazanmıştır. Organik Süt Üretimi Burdur'da organik süt üretiminin gelecek açısından önemli bir potansiyele sahip olacağı söylenebilir. İlde kültür ırkı ve melezlerine dayalı entansif sığrcılık giderek egemen olmaktadır. Verim artırıcı hormon ve benzeri maddeler ile sentetik yem katkı maddelerinin yoğun olarak kullanıldığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte, pazar

I.BURDUR SEMPOZYUMU 1459 olanakları dikkate alındığında Burdur ilinde ekstansif organik hayvancılığın geliştirilmesi söz konusu olabilir. Türkiye'de organik tarım potansiyelinin yeterince değerlendirilemediği görülmektedir. Sorunun en önemli kaynağı, üreticinin örgütsüz olmasına bağlanabilir. Üreticiler örgütsüz olduğundan küçük alanlar için denetim ve sertifikasyon kuruluşları ile anlaşmalar maliyet artırıcı bir etmen olarak karşımıza çıkmaktadır. Organik ürünlerin pazarlanmasında Türkiye'de aracı sayısı da çoktur. Üretici ürünü ucuza satmasına rağmen, tüketiciler bu ürünleri yüksek fiyattan satın almaktadır. Oysa AB' de organik ürünlerin pazarlanması, üreticilerin eğitimi ve danışmanlık hizmetleri üretici kooperatifleri tarafından yapılmakta, üye üreticiler desteklenmektedir. Bu bağlamda, Türkiye genelinde olduğu gibi Batı Akdeniz Bölgesi ve bu bölge içinde yer alan Burdur ilinde organik süt üretiminin geliştirilmesinde kimi önermelerin hızla yaşama geçirilmesi zorunludur. 1. Yapısal sorunlar: Yapısal sorunların başında örgütlenme konusu vardır. Burada üreticinin önünde iki seçenek söz konusudur. Bunlardan birincisi sermayesi güçlü büyük şirketlerin yabancı organik ürün pazarlayan firmalarla sektöre girmesi şeklindedir. İkincisi ise, üreticilerin hızla örgütlenerek kooperatif örgütler aracılığıyla üretime ve ürünlerin değerlendirilmesine girmesidir. Gerek kooperatifler gerekse şirketlerin kuracağı süt işleme kurumlarının, sözleşmeli ya da üyelik üretim modeli ile önemli işgücü sağlaması söz konusu olabilecektir. Diğer yandan üreticinin ekonomik örgütlenmesi yanında teknik örgütlenmesi de önemlidir. Bu bağlamda, damızlıkçı yetiştirici birliklerinin örgütlenmesi hızla tamamlanmalıdır. Sığır yetiştiriciliğinde damızlıkçı birlikler belli bir gelişme göstermişlerdir, Bu örgütlerin temel görevi olan kayıt tutma, organik hayvancılık için koşuldur. Diğer önemli bir yapısal sorun işletmelerin küçük, parçalı ve birbirine çok yakın olmasıdır. Bu durum nedeniyle, çevrede konvansiyonel tarım yapan işletmelerde kullanılan kimyasallar organik üretimi olumsuz olarak etkileyecektir. Bu bağlamda, orta ve uzun dönemde tarımsal işletmelerin büyümesine yönelik düzenlemenin devreye sokulması koşuldur. Bir başka yapısal sorun, organik hayvancılıkta temel yem kaynağı olarak kullanılması zorunlu meralarımıza ilişkindir. Mera yasasıyla ilgili düzenlemelerin hızlandırılmasına gereksinme vardır. 2. Eğitim: Organik süt hayvancılığı konusunda eğitimli ara elaman ve uzman sayısı yetersizdir. Bu nedenle, ivedilikle Tarım ve Köy işleri Bakanlığı ya da üniversiteler tarafından üretim teknikleri hakkında ayrıntılı ve uygulamalı kurslar düzenlemelidir, ücretsiz danışma hatları kurulmalı, yayın faaliyetleri yeterli duruma getirilmelidir. 3. Veri tabanı eksikliği ve bilgi akışının düzensiz olması: Organik hayvansal üretim planlaması yapılmalı ve stratejiler geliştirilmelidir. 4. Organik tarım ve hayvancılık için özendirici bir destekleme sağlanmalıdır. 5. Tüketicilerin organik hayvansal ürünler konusunda bilgi eksikliği hızla giderilmelidir. Fiyat yüksekliği dışında tüketiciler, organik ürünleri bir fantazi olarak görmektedirler. Bu ürünlerin özellikle çocuklar ve yaşlılar açısından önemi, iletişim organları aracılığıyla tanıtılmalıdır. İç pazarın geliştirilmesi açısından bunun önemi vardır. Batı Akdeniz Bölgesinde yer alan Burdur un organik hayvancılık konusunda bazı avantajları bulunmaktadır. Mevcut turist yapısı çoğunlukla AB den gelen organik ürün tüketim eğilimi olan bir kombinasyona sahip olan, dolayısıyla uygun bir pazar potansiyeli oluşturan Antalya ya yakınlığı, ayrıca yetiştiricilikte uygun mera ve zengin hayvancılık potansiyeli, ilin önemli avantajlarıdır. Bu nedenle süt sığırcılığının birinci sırada yer alan hayvancılık şekli olması nedeniyle Burdur ili, organik sığır sütü üretimi yönünden olduğu gibi ayrıca sığır eti üretimi bakımından da değerlendirilmesi gereken illerin başında gelmektedir. Kaynaklar Burdur Tarım İl Müdürlüğü Kayıtları, 2002. DİE Verileri, 2001. Kaymakçı, M., Taşkın, T., Koşum, N., Önenç, S.S., Önenç, A. Organik Süt Üretimini Türkiye de Geliştirme Olanakları. 1. Uluslar arası Organik Hayvansal Üretim ve Gıda Güvenliği Kongresi. Kuşadası- İzmir, 28 Nisan- 1 Mayıs 2004. Önenç, A., Kaymakçı, M., Önenç, S. S., Taşkın, T., Koşum, N. Türkiye de Ekolojik (Organik- Biyolojik) Kırmızı Et Üretim Potansiyeli. 1. Uluslar arası Organik Hayvansal Üretim ve Gıda Güvenliği Kongresi. Kuşadası- İzmir, 28 Nisan- 1 Mayıs 2004. TOBB. BÖLGESEL GELİŞİM RAPORU I. Batı Akdeniz Bölgesi (Antalya- Burdur- Isparta). Tarım- Hayvancılık- Hizmet Sektörü. TOBB Araştırma Yayınları I. TOBB-BAGEV. Ankara, 2003.