DÜŞÜNN ADAM 4 (2) 99 :20-24 POZITIF SMPTOMLARI D ĞRLNDIRM ÖLÇĞİNİN GÜVN İLİRLİĞİ V GÇRLILIĞI Dr. Şahap RKOÇ () Doç. Dr. O ğuz ARKONAÇ () Dr. Cem ATAKLI () Dr. rdoğan ÖZMN ÖZT Bu çalışmada kısa ad ıyla SAPS olarak bilinen Pozitif Belirtileri De ğerlendirme ölçe ğinin Türkçesinin, değerlendiriciler aras ı ve test-tekrar test güvenilirlikleri ara ştırılmış; sonuç olarak ölçeğin Türkçesini güvenilir ve geçerli oldu ğu saptanmıştır. ANAHTAR KLİMLR: SAPS- Pozitif Belirtileri De ğerlendirme ölçe ği, şizofreni, Güvenilirlik, Geçerlilik. The Reliability and Validit of Scale for the Assesment of the Positive Symtoms SUMMARY In this study, the inter-rater and test-retest reliability and internal validity of Turkish version of Scale for the Assessment of the Positive Symtoms was investigated highly reliable and q ııite valid. KY WORDS: SAPS, Scale for the Assesment of the Positive Symtoms, The Reliability and Validity. Son y ı llarda şizofreninin prognozu ve tedavisi aç ısından negatif ve Pozitif semptom ayr ı m ı üzerinde ısrarla durulmaktad ı r. Negatif semptomlar ı n bask ın olduğ u şizofrenilerin tedaviye iyi cevap vermedi ği, bu hastalar ın giderek yozla şt ığı ve bu olgularda organik bir etyolojinr ı bulunabileceği belirtilerek, prognozlar ı n ın da daha kötü oldu ğu ileri sürülmektedir. Negatif semptomlar; varolan baz ı yetilerin kaybolmas ı affektif küntle şme, sosyal içekapan ı kl ık, düşünce içeri ğinin yoksulluğ u, bilişsel i şlev bozukluklar ı olarak tan ı mlanmaktad ı r. Pozitif semptomlar; daha önceden bulunmayan özelliklerin ortaya ç ı k ışı, varsan ılan, hezeyanlar, forma) dü şünce bozukluklar ı ve garip davran ışlar olarak tan ı mlanmaktad ır. Çok defa bu semptomlar ayn ı vakada birarada bulunmaktad ı r. Negatif belirtiler ne kadar şiddetli olursa, prognozun da o derecede kötü olaca ğı belirtilmektedir.() Pozitif Belirtileri nicelle ştirmek için birçok ölçek geli ştirilmi ştir. Bu ölçeklerin en kapsaml ı lar ından biri de Nancy C. Andreasen taraf ı ndan geli ştirilmiş olan Scale for the Assesment of Positive Symptoms (Positif Belirtileri Değerlendirme Ölçeğ i), k ısa ad ıyla SAPS olarak bilinen ölçektir. (2) Bu ölçek toplam 34 item ve 4 altökçekten olu şmaktad ı r. (Tablo 8) Her item O=Semptom yok, = Şüpheli, 2=Hafif, 3=Orta, 4=Belirgin, 5= Şiddetli olarak derecelendirilmektedir. Biz çal ışmam ızda bu ölçe ğ in Türkçeleştirilmi ş biçiminin güvenilirli ğ ini ve geçerlili ğ ini inceledik. YÖNTM V MATRYL Bu ölçek yazarlar taraf ı ndan Türkçeye çevrilmi ş, çevrili üzerinde belirli bir görü ş birli ğine var ı ld ıktan sonra ölçek uygulanmas ı na başlanm ışt ı r. Ölçek, Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ı klar ı Hastanesinde yatmakta olan DSM-III-R tan ı ölçütlerine göre kronik şizofreni tan ıs ı alm ış hastalarda uyguland ı. Olgu Seçimi: Hastalar ın tan ı lar ı, iki psikiyatrist taraf ı ndan DSM-III-R'ye göre yap ı land ı r ılm ış SCID görü şme formu ile de ğ erlendirilerek konulmu ş ve sadece değ erlendiricilerin ş izofreni tan ıs ı nda görü şbirliğ ine varmad ıklart olgular çal ışma kapsam ı na al ınm ışt ı r. Ağır zeka geriliği ve organik bir ak ı l bozukluğu bulunanlar (epilepsi gibi) araşt ırmaya al ı nmam ışt ır. Araşt ırmaya al ı nan olgular ı n özellikleri Tablo-Pde özetlenmi ştir. Olgular ın Değerlendirilmesi: Olgular ın tan ı koyma işlemine kat ılmayan iki psikiyatrist taraf ı ndan ayn ı anda SANS ile de ğ erlendiriciler birbirilerinin verdi ğ i değerlendirmeyi görmüyorlard ı. Ayn ı değerlendiriciler, ayn ı hastalar ı bir hafta sonra tekrar de ğerlendiridiler. (Test-tekrar test güvenilirli ğ i) Değerlendiricilerin ikinci de ğerlendirmesi s ı ras ı nda ilk değerlendirme sonuçlar ı ellerinde yoktu. Değerlendiriciler, ölçeğ in baz ı itmlerini değerlendirirken servisteki hem şire ve diğer personellerin de bilgisine ba ş vurdular. Verilen Analizi: Verilerin analizinde kullan ı lan istatistiki yöntemler Tablo-2'de belirtilmi ştir. BULGULAR lerin de ğerlendiricileri aras ı ve test-tekrar test güvenilirliklerini belirten kappa katsay ı lar ı Tablo7'de belirtilmi ştir. SANS altökçeklerinin ve toplam skorun değerlendiricileri aras ı güvenilirli ğ i belirtilen Spearman rho katsay ı lar ı Tablo-3'de belirtilmi ştir. Spearman rho değerinin 0.45'in (t de ğeri 2.76'den büyük ve p de ğeri 0.0'den küçüktür, serbestlik derecesi tüm de ğerlerde 29 dur) Spearman rho değerinin 0.7'nin üzerinde olmas ı çok kuvvetli korelasyon olarak kabul edilmektedir. SANS altökçeklerinin ve toplam skorun test-tekrar test güvenilirli ğini belirten Spearman rho katsay ı lar ı Tablo- () Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıklar ı Hastanesill. Psikiyatri Klinigi 20
V 4'de biriltirlmiştir. Iki değerlendiricinin SAPS toplam skorlar ı n ın 3 hastadaki dağı l ı Tablo-6'da belirtilmi ştir. SAPS altökçeklerin ve ölçe ğ in bütününün içsel geçerlili ğ ini belirleyen Cronbach alta de ğerleri Tablo- 5'de belirtilmiştir. SONUÇ Her itemin de ğerlendiriciler aras ı ve test-tekrar test genelde güvenililrli ğ ini belirleyen kappa katsay ılar ı dü şük bulunmakla birlikte; ölçe ğin toplam skorunun ve altökçek toplam skorlar ı n ın güvenilirliğinin belirlenmediğ i Spearman rho de ğerleri oldukça yüksek bulunmuştur. (0.79-0.96) lerin herbirinin ayr ı olarak kappa istatisti ğine göre güvenilirlikleri orta düzeyde bulunmu ştur. Her itemde O'dan 5'e kadar de ğ işen 6 ayr ı seçeneğin bulunmas ı ve seçenek say ıs ı art ıkça semptomun şiddetini belitmedeki görüşbirliğ i olas ı l ığı n ı dü şürmektedir. (3) Değerlendirilen özelliklerin olguda görülmemesi de kappa kat say ıs ın ı düşürmektedir. Her ne kadar itemlerin kappa de ğerlerin düşür bulunmu şsa da, altökçek ve toplam skor bak ı m ından hastalar ı mertebelerine göre s ıraland ırmadaki görü ş birliğini belirlemede kullan ı lan Spearman rho de ğerleri gerek değerlendirmelerinde istatistiksel olarak anlaml ı dercede yüksek bulunmuştur. Yani SAPS altökçek toplam skorlar ı ve ölçeğin btününün toplam skoru negatif semptomlmar ı n şiddeti bak ı m ı ndan hastalar ı güvenilir bir şekilde s ıralamaktad ı r, ölçek bu amaçla kullan ı labilir. lerin ayr ı ayr ı toplam skora göre uyumlu bir şekilde değ işip değ işmediğ inin; diğer bir deyi şle ölçeğin içsel geçerlili ğiinin belirlendiği Cronbach alfa de ğeri, ölçe ğin bütününde ve bütün altökçeklerde yüksek bulunmu ştur. Sonuç olarak ölçek ile yap ı lan değerlendirmeler güvenilir bir şekilde kullan ı labilir. Ayr ıca ölçek ile yap ı lan değerlendirmeler geçerlidir. Tablo - OLGULARIN ÖZLLIKLRI Olgu Say ısı 3 Tan ı (DSM-III-R) Yas Sizofreni, Kronik Ranj 22-64 ö ğrenim 37.4-5.33 Okuma Yazmas ı yok 3 Okur-Yazar 5 Ilkokul 8 Ortaokul ve Üstü 5 Tablo -2 KULLANILAN ISTATIST KLR Işlem Kullanılan Istatistik lerin Teker teker Degerlendiriciler aras ı ve Test- Tekrar Testgüvenilirligi Altökçeklerin ve Toplam Sko- Spearman Rho run Güvenilirliği Altökçeklerin ve Ölçe ğin Cronbach Alfa Bütününün içsel Geçerliliğ Katsay ılann anlaml ılığını test T-Testi edilmesi Tablo -3 Degerlendiriciler aras ı Güvenilirli ği Altöçeğin Ad ı Varsamlan Formal Dü şünce bozukluğu Toplam Altöçe ğin Adı Tablo -4 Spearman Rho Katsay ıs ı Test-Tekrar Test Güvenilirli ği Varsan ılan Formal Dü şünce bozuklu ğu Toplam 0.872 0.90 0.864 0.79 0.963 Spearman Rho Katsay ısı 0.742 0.87 0.784 0.86 0.873 2
Altöçe ğin Adı Varsan ılan Formal Dü şünce bozukluğu Global Tablo -5 içsel Geçerlilik Spearman Rho Katsay ısı 0.772 0.755 0.60 0.78 0.844 Tablo -6 Iki Değerlendiricinin Saps Toplam ııııı 3 Hastadaki Da ğı l ım ı K N D Ğ R L N D R C 60 50 40 30 20 0 O 0 0 20 TOPLAM SAPS SKORU 30 40 50 60 Tablo -7 POZITIF SMPTOMLARI DRCLNDIRM ÖLÇ Ğ I 0=Yok, =Şüpheli, 2=Hafif, 3=Orta,4=Belirgin,5= Şiddetli VARSANILAR - i şitme Varsan ılar ı 0 2 3 4 5 2- Yorumlay ıcı Sesler 0 2 3 4 5 3- Aralarında Konuşan Sesler 0 2 3 4 5 4- Somatik veya Taktil Varsan ıları 0 2 3 4 5 5- Koku Varsan ılar ı 0 2 3 4 5 6- Görme Varsan ılar ı 0 2 3 4 5 7- Global Olarak Varsan ılar 0 2 3 4 5 HZYANLAR 8- Kötülük Görme ı 0 2 3 4 5 9- K ıskançl ık ı 0 2 3 4 5 0- Suçluluk ve Günahkarl ık ı 0 2 3 4 5 - Büyüklük ı 0 2 3 4 5 2- Dinsel 0 2 3 4 5 3- Somatik 0 2 3 4 5 4- Al ınma O 2 3 4 5 5- Kontrol dilme ı 0 2 3 4 5 6- Düşünce Okuma ı 0 2 3 4 5 7- Düşünce Yay ınlanmas ı 0 2 3 4 5 8- Düşünce Sokulmas ı 0 2 3 4 5 9- Dü şünce Çekilmesi 0 2 3 4 5 20- Global Olarak 0 2 3 4 5 22
GARIP DAVRANIŞLAR 2-Giyim ve Görünü ş 0 2 3 4 5 22-Sosyal ve Cinsel Davran ış 0 2 3 4 5 23- Sald ırganl ık ve Ta şkın Davran ış 0 2 3 4 5 24- Tekrarlay ıc ı veya Stereotipik Davran ış 0 2 3 4 5 25- Global Olarak 0 2 3 4 5 POZİTİF FORMAL DÜŞÜNC 26- Düşüncenin Raydan Ç ıkmas ı 0 2 3 4 5 27- Te ğetleme 0 2 3 4 5 28- Diki şsizlik 0 2 3 4 5 29- Mant ıkd ışıl ık 0 2 3 4 5 30- Çevresel Konu şma 0 2 3 4 5 3- Bas ınçl ı Konu şma 0 2 3 4 5 32- Çelinebilir Konu şma 0 2 3 4 5 33- Ses Çağr ışıın 0 2 3 4 5 34- Global Olarak For ınal Düşünce Bozuklu ğu 0 2 3 4 5 Tablo -5 POZİTİF BLIRTILRI DRCLNDIRM ÖLÇ ĞI (SAPS) DĞRLND İR İCİLR ARASI GÜVNİRLİK kem No Birli ği TST-TKRAR TST GÜVN İLIRLİĞI Birli ğ i..935.52.658.935 2.46.839.534.654.935 2.46 2..903.640.73.484.2.774.657.342.484.2 3..903.738.63.484.46.903.737.632.484.46 4..968.657.906.258.40.774.697.254.258.40 5..903.747.67.94.6.839.76.326.94.6 6..839.668.54 290.28.774.652.350 290.28 7..935.776.877.032 2.37.742.494.490.032 2.37 8..70.224.626.774.65.355.99.95.774.65 9..87.646.635.387.7.774.64.37.387.7 0..968.739.876.226.45.935.88.646.226.45..87.503.74.935 2.33.742.600 354.935 2.33 2..903.89.466.29.8.935.849.572.29.8 3..774.502.547.677.36.56.479.72.677.36 4..839.56.633.70.55.548.494.07.70.55 5..903.698 679.226.38.87.770.439.226.38 6..903.765.588.290.68.806.767.70.290.68 7..968.822.89.970.09.87.874 -.025.970.9 8..935.877.475.970.09.903.903.000.970.09 9..903.737.632.226.3.839.839.000.226.3 20..87.226.833.806 2.23.484.223.336.806 2.23 2..903.55.800.000.47.645.57.265.000.47 22..839.468.697.097.62.452.386.07.097.62 23..87.299.86.226 2.05.355.263.24.226 2.05 24..742.43.560.6.47 484.438.08.6.47 23
DGRLNDIRICILR ARASI GÜVNIRLIK No Görüş Birliği hem 25..903.425.832.355.57 26..548.230.44 2.774.65 27..56.233.369 2.677.76 28..677.272.557.677.69 29..56.247.358 2.774 2. 30..452.258.26 2.032.7 3..70.379.533.903.42 32..806.486.623.56.72 33..968.907.652.032.03 34..742.30.63 2.903.22 TST-TKRAR TST GÜVNILIRLI ĞI Birliğ i Şans Say ıs ı.548.420.22.355.57.49.255.22 2.774.65.56.229.372 2.677.76.355.85.208.677.69.49.234.242 2.774 2..355.250.40 2.032.7.70.362.545.903.42.645.538.232.56.72.968.968.000.032.03.70.3.579 2.903.22 _ KAYNAKLAR - Crow, T.S.: Two Syndromes of schizophrenia as ona pole of psycisis. in Handbook of Schizophrenia Volume 2 (d. H. A. Nasrallah) lsevier 987. 2- Andreasen, N. C.: Scale for the Assesment of Positive Sym toms, Deartment of Psychiatry Colege of Medicine the University of lowa, 984. 3- Spitzer, R.L.at all :Problemes of Clasification: Reliability and validity. in Psychopharmocology: A genaration of progres (d. M.A. Lipton and A.DiMascio) Raven Press, New York,978. 24