Maddenin Biçim Ve Hacim Özellikleri * Katı maddelerin biçimi belirlidir.örneğin;ekmek,peynir,anahtar,kalem,silgi.vb.cisimlerin biçimi bulundukları kabın biçimine göre değişmez. * Sıvı ve gaz halindeki maddeler, içinde bulunduğu kabın şeklini alır. * Un,kum,toz şeker..vb ince taneli akabilen katı maddeler de bulunduğu kabın şeklini alırlar. * Katı ve sıvı maddelerin hacimleri belirlidir.bunların hacimleri bulundukları kaba göre değişmezler.gaz halindeki maddeler kabı tümüyle doldururlar. Maddenin Ölçülebilir Özellikleri * Maddenin bazı özelliklerini ölçmek olanaklıdır. * Kütle,hacim ve sıcaklık gibi maddeler ölçülebilir.
KÜTLE: * Her madde tanecikli yapıdadır.maddeyi oluşturan tanecikler gözle ve mikroskopla görülemezler. * Bir maddenin kütlesini o maddenin yapısındaki tanecik sayısı oluşturur.bu sayı madde miktarını verir. * Buna göre kütle;madde miktarı demektir. * Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. * Bir maddenin kütlesini kilogram (kg) ile belirleriz. * 1 kilogramın binde birine gram denir.gram kısaca g ile gösterilir.buna göre; 1000 gram=1 kg. * Havanın da kütlesi vardır.örneğin içi hava ile dolu olan topun kütlesini ölçebiliriz.
HACİM: * Her madde bulunduğu ortamda bir yer kaplar. * Bir maddenin bulunduğu ortamda kapladığı yere Hacim denir. * Bir sıvının ağırlığını ölçerken,ilk önce içine katılan kabın ağırlığı hesaplanır.buna DARA denir. * Buna göre her maddenin bir hacmi vardır. * Katı ve gaz halindeki maddelerin hacimleri metreküp ile ölçülür. m³ biçiminde gösterilir. * Metreküpün milyonda birine santimetreküp denir ve cm³ ile gösterilir. * Prizmatik biçimli katı maddelerin (küp vb.) hacimleri üç boyutlu çarpılarak ölçülür.
* Küp ve prizma biçimindeki katıların hacimleri V=a x b x c bağıntısı ile bulunur. * Sıvıların hacimleri dereceli silindir yardımıyla ölçülür. * Sıvının hacmi Litre ile ölüçülür. L ile gösterilir. * Mililitre (Ml) litrenin binde birine eşittir. Not:(ÖNEMLİ)1 Litre (L)=1000 mililitre (ml) dir. 1 Litre (L)=1 dm³ ve 1 Mililitre (ml)=1 cm³ tür.
ÖZKÜTLE (Yoğunluk): * Bir maddenin 1 cm³ nün kütlesine ÖZKÜTLE (Yoğunluk)denir. * Özkütle ayırt edici özellik taşır.çünkü her maddenin özkütlesi vardır. * Bazı maddelerin özkütleleri aşağıda verilmiştir. Madde Özkütle (g/cm³) Su 1 Buz 0,5 Civa 13,6 Demir 7,8
SICAKLIK: * Maddelerin sahip olduğu sıcaklık da kütle ve hacim gibi ölçülebilir. * Maddelerin sıcaklığını ölçen araçlara termometre (sıcaklık ölçer) denir. * Kullandığımız termometreler Celcius (Selsiyus) birimine göre bölmelenmiştir. * Bu bölmelemede 0 ºC buzun erime sıcaklığını,100ºc ise suyun kaynama noktasını gösterir.aradaki 100 bölmenin her biri 1 celcius (selsiyus) derecesine (ºC) eşittir. * Bir madde ısındıkça Sıçaklığı artar.
1- KÜTLE VE KÜTLENİN ÖLÇÜLMESİ Bir maddenin değişmeyen madde miktarına kütle denir. Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. Bir cismin kütlesi her yerde aynıdır. Kütle birimi gramdır. Kilogram kg sembolü ile gram g sembolü ile gösterilir. 1000 gram= 1 kilogram dır. Eşit kollu terazi ile kütle ölçülürken eşit kollardan birine standart kütleler diğer bölümüne ise tartılacak maddeler konur. Günümüzde elektronik terazilerin kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır.
SIVILARIN KÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİ Sıvı maddelerin büyük bir çoğunluğu litre ile ölçülür. Fakat tahin, pekmez gibi akışkanlığı az olan sıvı maddeleri litre ile ölçmek zordur.bu nedenle akışkanlığı az olan maddeler satılırken kütleleri ölçülür. Boş kabın kütlesi ölçülür. Kaba sıvı madde konur. Kap dolu olarak tekrar ölçülür. Sıvı bir maddenin kütlesini ölçmeden önce içine konulduğu kabın kütlesini bilmek gerekir. Bu nedenle önce kabın kütlesi ölçülür. Boş kabın kütlesine dara denir.
ÖRNEK PROBLEM Kabıyla birlikte tartılan bir kavanoz pekmezin brüt kütlesi 1250 gram, kavanozun kütlesi 250 gram ise pekmezin net kütlesi ne kadardır? Çözüm: Brüt kütle= net kütle 1250-250=1000 gramdır. GAZLARIN KÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİ Gaz maddelerin kütleleri de sıvı maddelerin kütleleri gibi ölçülür. Sıvıların ölçüsünde olduğu gibi önce gaz maddelerinin konulacağı kabın darası ölçülür. Daha sonra gaz madde doldurularak yeniden ölçüm yapılır. Son ölçüm ile ilk ölçüm arasındaki fark gaz maddenin kütlesini verir.
2-HACİM VE HACMİN ÖLÇÜLMESİ Tüm maddeler bulundukları ortamda bir yer kaplar. Maddelerin kapladıkları yere hacim denir. Katı ve sıvıların hacimleri vardır. Gaz maddeleri ise hacimleri değişkendir. Gaz maddeler bulundukları ortamı tamamen doldurabildikleri gibi basınç uygulandığı zaman da hacimleri küçüle bilir. Sıvı maddelerin hacmi dereceli silindir ile ölçülür. Örneğin kolonyacı kolonyayı şişeye doldurmadan önce dereceli silindir ile ölçer. Sıvıların hacim birimi litre ( L) dir. Süt, zeytin yağ, benzin gibi sıvı maddeler litre ile ölçülür. DÜZGÜN OLMAYAN KATI MADDELERİN HACMİNİN ÖLÇÜLMESİ Düzgün olmayan bir cismin hacmini ölçmek için sıvılardan yararlanılır. Önce dereceli silindire belli bir miktar su konulur. Daha sonra hacmini ölçeceğimiz cisim dereceli kaptaki suyun içine atılır. Taşan su miktarı cismin hacmini verir.