03.03.2014 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 2013 YILI FAALİYET RAPORU
İÇİNDEKİLER SUNUŞ... 3 I- GENEL BİLGİLER... 5 A- Misyon ve Vizyon... 5 B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar... 5 C- İdareye İlişkin Bilgiler... 6 1- Fiziksel Yapı... 6 2- Teşkilat Yapısı... 6 3- Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar... 8 4- İnsan Kaynakları... 8 5- Sunulan Hizmetler... 11 5.1 - Mevzuat Çalışmaları... 11 5.2 - Projeler... 25 5.3 - Toplantılar... 30 5.4 - Bilgi Talepleri... 32 5.5 - Soru Önergeleri... 32 5.6 - Mevzuat Görüşleri... 33 5.7 - Yazışmalar... 33 II- AMAÇ ve HEDEFLER... 34 A- İdarenin Amaç ve Hedefleri... 34 B- Temel Politikalar ve Öncelikler... 34 III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER... 37 A- Mali Bilgiler... 37 1- Bütçe Uygulama Sonuçları ve Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar... 37 B- Performans Bilgileri... 38 1- Faaliyet ve Proje Bilgileri... 38 2- Performans Sonuçları Tablosu... 40 IV- KURUMSAL KABİLİYET ve KAPASİTENİN DEĞERLENDİRİLMESİ... 41 A- Üstünlükler... 41 B- Zayıflıklar... 41 C- Değerlendirme... 42 V- ÖNERİ VE TEDBİRLER... 43 2
SUNUŞ İnsanlık tarihi kadar eski bir olgu olan ticaret, insanın istek ve ihtiyaçlarını karşılama arzusuyla kendinde olmayan mal veya hizmeti bir başkasından sağlamak istemesi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Genel anlamda, malların veya ürünlerin üretim sürecinden tüketim sürecine kadar geçen zamanda, ekonomik değeri olan başka nesneler ile değiştirilmesi, alınıp satılması olarak tanımlanan ticaret, insanlık tarihinde ilk olarak değiş tokuş (takas) şeklinde, yani ürüne ya da mala karşı ürün veya mal değişimi olarak yapılmıştır. Para ekonomisinin gelişimiyle birlikte, ticari faaliyetlerde değişim aracı olarak para kullanılmaya başlanmıştır. Ekonomik, siyasal, toplumsal ve bilimsel dinamiklerle etkileşim halinde olan ticari hayatın dünya çapında genişlemesi, sermaye birikim sürecini olumlu etkilemiştir. Bu birikimin yatırım olarak ülke ekonomilerine geri dönmesi, toplumların refah düzeyini artıran bir faktör olmuştur. Yaşanan bu gelişmeler, ülkeler için son derece önemli olan ticaretin, bu konuda uzman merkezi bir otorite tarafından düzenlenmesi düşüncesini ortaya çıkarmıştır. Bu kapsamda, ticaret hizmetlerinin verilmesinde birlik ve bütünlüğü sağlayacak bakanlık örgütlenmelerinin kurulması süreci Osmanlı İmparatorluğu nu da etkilemiş ve ticari faaliyetleri düzenlenmek ve geliştirmek amacıyla ilk kez 8 Temmuz 1839 tarihinde Ticaret Nezareti oluşturulmuştur. Genel Müdürlüğümüzün kökleri, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan Ticaret Nezareti ne kadar uzanmaktadır. Daha sonraki dönemlerde Genel Müdürlüğümüz, Ticaret ve Ziraat Nezareti ve Ticaret ve Umur-ı Nafıa Nezareti gibi çeşitli adlar altında kurulan bakanlıklar nezdinde faaliyetlerini sürdürmüştür. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte, adları zaman zaman değişmekle birlikte, iç ticarete yönelik hizmetler, kurulan çeşitli bakanlıklar bünyesinde verilmeye devam etmiştir. Bu kapsamda Genel Müdürlüğümüz, İktisat Vekaleti, Ticaret Vekaleti, Ekonomi ve Ticaret Vekaleti ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı çatısı altında hizmet vermiştir. Genel Müdürlüğümüz, 2011 yılından bu yana Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde ticarete ilişkin politikaların oluşturulmasına yardımcı olmak, ticari faaliyetleri teşvik etmek, gerekli düzenlemeleri yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak amacıyla faaliyetlerini yürütmektedir. Bu kapsamda, 2013 yılında da Genel Müdürlüğümüzce önemli çalışmalar yapılmıştır. 2012 yılında yürürlüğe giren 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu ile 5957 sayılı Hal Kanunu na ilişkin hazırlanan ikincil düzenlemeler yürürlüğe konulmaya devam etmiş ve anılan mevzuatın hukuki altyapısı tamamlanmıştır. Bunun yanında, perakende ticaret sektörüne yönelik temel ilke ve kuralları belirlemek amacıyla Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanmış ve kamuoyunun görüşüne açılmıştır. Ayrıca, e-ticarete ilişkin hukuki altyapının oluşturulmasına yönelik gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısına ilişkin TBMM Komisyon süreci tamamlanmıştır. 3
Yine, Genel Müdürlüğümüz bünyesinde tutulan elektronik bilgi sistemlerine yönelik olarak da çeşitli faaliyetler yürütülmüştür. Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulduğu Merkezi Sicil Kayıt Sistemi yani kısa adıyla MERSİS e veri aktarımı çalışmaları büyük ölçüde tamamlanarak son aşamaya getirilmiş, sebze ve meyve ticaretinin kayıt altına alındığı ve izlendiği Hal Kayıt Sistemi geliştirilerek sektörün ihtiyaç duyduğu gerekli iyileştirmeler yapılmıştır. Bunun yanında, Genel Müdürlüğümüzün kurumsal yapısının güçlendirilmesi amacıyla, görev ve hizmetlerimiz 640 sayılı KHK çerçevesinde yeniden belirlenmiş, bunların yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar detaylı olarak ortaya konulmuştur. Ayrıca, insan kaynağımızın geliştirilmesi amacıyla çeşitli eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri gerçekleştirilmiş ve kariyer meslek mensubu personel istihdam edilmiştir. Genel Müdürlüğümüzce yürütülen çalışmalarda, yeni kamu yönetiminin gerektirdiği katılımcı, şeffaf ve esnek yönetim anlayışı çerçevesinde ilgili sektörlerin görüş ve önerileri de azami düzeyde dikkate alınmaktadır. Böylece, ekonominin gerekleriyle uyumlu proaktif politikalar üretilebilmektedir. Ülkemiz ticari hayatına ilişkin önemli görev ve yetkileri bulunan Genel Müdürlüğümüz, bu sorumluluğunun bilincinde olarak aşağıda detayları açıklanacak olan hizmetlerini gayretle sunmaya ve geliştirmeye devam etmektedir. Dursun COŞKUNÇELEBİ Genel Müdür V. 4
I- GENEL BİLGİLER A- Misyon ve Vizyon Misyon Ticari hayatın; vatandaşlarımızın yaşam kalitesine ve ülkemizin refahına katkı sağlayacak şekilde geliştirilmesine yönelik politikaları belirlemek ve bu doğrultuda gerekli düzenlemeleri yaparak uygulanmasını sağlamaktır. Vizyon Bilgi çağının gereklerini yerine getiren güçlü bir kurumsal yapıyla, ticari hayatın beklentilerini karşılayabilecek şekilde etkin, verimli ve sürdürülebilir hizmet sunan bir birim olmaktır. B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar a) Genel Müdürlüğümüzün başlıca yasal mevzuatını; 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu, 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanunu, 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile, 1 Tüzük, 44 Yönetmelik ve 19 Tebliğ oluşturmaktadır. b) 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Genel Müdürlüğümüzün görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş olup, Birimimizin görevleri şunlardır; Ticarete ilişkin politikaların oluşturulmasına yardımcı olmak, ticari faaliyetleri teşvik etmek, gerekli düzenlemeleri yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak. Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gereğince Bakanlıkça yapılması gereken işlemleri yürütmek, Merkezi Sicil Kayıt Sistemini kurmak, işletmek ve bu sistemin diğer kurum ve kuruluşlar nezdinde tutulan kayıt sistemleriyle bağlanmasına ilişkin çalışmaları yürütmek. 5
Kuruluşuna izin verilecek anonim şirketler ile genel kurul toplantılarında Bakanlık temsilcisi bulunacak anonim şirketleri belirlemek ve bunların işlemlerini yürütmek. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile odalar ve borsalarla ilgili mevzuat ve uygulamalara ilişkin iş ve işlemleri yürütmek ve bunlarla ilgili düzenlemeler yapmak. Sebze ve meyveler ile yeterli arz ve talep derinliği bulunan diğer malların ticaretini düzenlemek, toptancı halleri ile pazar yerlerinin çağdaş bir yapıya kavuşturulmasını ve işletilmesini sağlamak ve bu konularda mevzuatla verilen görevleri yapmak. Depolamaya uygun temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin ticaretine ilişkin düzenlemeler yapmak, lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsacılığının teşvik edilmesi, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalarda bulunmak ve lisanslı depoculuk, ürün ihtisas borsacılığı ve umumi mağazacılığa ilişkin mevzuatla verilen görevleri yapmak. Elektronik ticarete ve organize perakende ticaretine yönelik düzenlemeler yapmak ve uygulanmasını sağlamak, bunların gelişmesine ve yaygınlaşmasına yönelik çalışmalar yapmak, bu konularda mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek ve gerekli tedbirleri almak. Lüzumu halinde, ticari faaliyetlere ya da bu ticari faaliyetleri yürütenlere yönelik düzenlemeler yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak. Görev ve yetki alanına giren konularda gerekli inceleme ve araştırmalar yapmak veya yaptırmak. Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. C- İdareye İlişkin Bilgiler 1- Fiziksel Yapı Genel Müdürlüğümüz; Dumlupınar Bulvarı No:252 (Eskişehir Yolu 9. km.) 06510 Çankaya / Ankara adresindeki İkiz Kuleler C Blok 18 ve 19 uncu katlar ile 17 inci katın yarısında hizmet vermektedir. Hizmet verilen kullanım alanı 2125 m 2 dir. 2- Teşkilat Yapısı Genel Müdürlüğümüz teşkilatı, Genel Müdürün yönetiminde 3 genel müdür yardımcısı, 6 daire başkanlığı ve 17 şube müdürlüğü ile gümrük ve ticaret uzman ve uzman yardımcılarından oluşmaktadır. Genel Müdürlüğümüz teşkilat şemasına aşağıda yer verilmiştir. 6
GENEL MÜDÜR Gümrük ve Ticaret Uzmanları Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı Şirketler Dairesi Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Bütçe Dairesi Başkanlığı Odalar ve Borsalar Dairesi Başkanlığı Tarım Ürünleri Ticareti Dairesi Başkanlığı Planlama ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Perakende ve Elektronik Ticaret Dairesi Başkanlığı Şirketler Şubesi İnsan Kaynakları ve Eğitim Şubesi Odalar ve Borsalar Şubesi Sebze ve Meyve Ticareti Şubesi Planlama ve Mevzuatı Geliştirme Şubesi Elektronik Ticaret Şubesi Ticaret Sicili Şubesi Bütçe Şubesi İç Ticaret Hizmetleri Payı Şubesi Lisanslı Depoculuk Şubesi AB ve Dış İlişkiler Şubesi Perakende Ticaret Şubesi MERSİS Uygulama Şubesi İdari İşler Şubesi Gümrük ve Ticaret Uzmanları Hal Kayıt Sistemi Uygulama Şubesi Bilgi Edinme ve İstatistik Şubesi Gümrük ve Ticaret Uzmanları Gümrük ve Ticaret Uzmanları Evrak ve Arşiv Şubesi Gümrük ve Ticaret Uzmanları Gümrük ve Ticaret Uzmanları Gümrük ve Ticaret Uzmanları Şekil 1: Teşkilat şeması
3- Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar Genel Müdürlüğümüzün kullanımında olan bilişim sistemi ağ bağlantısıyla Bakanlığımızın tüm birimleri ile bağlı durumdadır. Genel Müdürlüğümüzde Tablo 1 de gösterilen teknolojik kaynaklar, Windows 7, Microsoft Office 2013 Programı (Word, Excel, Powerpoint ve Outlook), Kazancı bilgisayar programı, Prezi sunum programı ve internet kullanılmaktadır. TEKNOLOJİK KAYNAKLAR ADET Masaüstü Bilgisayar 104 Dizüstü Bilgisayar 27 Yazıcı 61 Fotokopi Makinesi 4 Projeksiyon Cihazı 3 Projeksiyon Perdesi 3 Dijital Video Kamera 1 İletişim Çeviricileri 5 Görüntü/Ses Alıcı 1 Faks 3 Tarayıcı 8 TOPLAM 220 Tablo 1: Teknolojik Kaynaklar 4- İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğümüzün insan kaynaklarını; memur ve geçici personel statüsünde çalışan personel oluşturmaktadır. Personelimizin öğrenim durumuna, hizmet süresi ile cinsiyet dağılımına ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir.
4.1. Öğrenim Durumu Dağılımı Genel Müdürlüğümüz personelinin öğrenim durumuna göre dağılımı Şekil 2 de gösterilmiştir. Ön Lisans: % 9,32 Personel Öğrenim Durumu Dağılımı Lise % 5,93 Yüksek Lisans % 7,63 Lisans % 77,12 Yüksek Lisans Lisans Ön Lisans Lise Şekil 2: Personel Öğrenim Durumu Dağılımı 4.2. Personelin Hizmet Süresi Dağılımı Genel Müdürlüğümüzde görev yapan personelin hizmet süresine göre dağılımı Şekil 3 te gösterilmiştir. 36 yıl ve üstü 8% Personel Hizmet Süresi Dağılımı 0-5 yıl 34% 6-10 yıl 4% 31-35 yıl 15% 11-15 yıl 16% 26-30 yıl 7% 21-25 yıl 8% Şekil 2: Personel Hizmet Süresi Dağılımı Şekil 3: Personel Hizmet Süresi Dağılımı 16-20 yıl 8% 9
4.3. Personelin Cinsiyet Dağılımı Genel Müdürlüğümüz personelinin cinsiyet dağılımına Şekil 4 te yer verilmiştir. Kadın 33% Erkek 67% Şekil 4: Personelin Cinsiyet Dağılımı 10
5- Sunulan Hizmetler 5.1 - Mevzuat Çalışmaları Genel Müdürlüğümüz tarafından 2013 yılı içinde 4 Kanun değişikliği, 13 Yönetmelik değişikliği, 2 Tebliğ değişikliği ile 4 Yönetmelik, 8 Tebliğ yayımı olmak üzere toplam 31 Mevzuat Çalışması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, 18 Genelge yayımlanmıştır. Konu KANUN YÖNETMELİK TEBLİĞ Yayım Değişiklik Yayım Değişiklik Yayım Değişiklik Ticaret Sicili ve Şirketler 2 2 1 1 2 Sebze ve Meyve Ticareti 1 2 1 Lisanslı Depoculuk 1 8 6 Odalar ve Borsalar 1 1 2 TOPLAM 4 4 13 8 2 GENEL TOPLAM 31 Tablo 2: Mevzuat çalışmaları 5.1.1 - Ticaret Sicili ve Şirketler Ülkemiz ticari hayatını düzenleyen başlıca yasal mevzuat 14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ve 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu dur. Bu Kanun ile ticari hayatımız, güçlü işletmeler, güçlü sermaye şirketleri ve güçlü Türkiye hedefi doğrultusunda değişen ve gelişen yerel ve küresel şartlarla uyumlu bir şekilde yeniden düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunu, ticari hayatımıza yönelik birçok çağdaş açılımı beraberinde getirmekte, özellikle ekonominin en önemli aktörlerinden ticaret şirketleri açısından reformcu bir yaklaşım sergilemektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu ile şirketlerimiz için beş temel hedef söz konusudur. Bunlar; kurumsal yönetim, şirketlerin uzun ömürlü olması, rekabet gücünün artırılması, kamu güveninin oluşturulması ve şeffaflığın sağlanmasıdır. 6102 sayılı Kanun ile ticari hayatta güven ortamının tesis edilmesi, tüm yatırımcılar için uygun yatırım ortamının oluşturulması, kayıt dışılığın en aza indirilmesi, bilgi toplumunun gereği olan hizmetlerin yaygınlaştırılması ve girişimciliğin önünün açılması hedeflenmiştir. Ticarete ilişkin politikaların oluşturulmasına yardımcı olmak, ticari faaliyetleri teşvik etmek, gerekli düzenlemeleri yapmak ve bunların uygulanmasını sağlamak görevlerinin yanı sıra, Genel Müdürlük olarak Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gereğince yapılması gereken işlemleri yürütmek görevlerimiz arasındadır. 11
Bunun yanında; Merkezi Sicil Kayıt Sistemi nin kurulması ve işletilmesine, Kuruluş ve esas sözleşme değişiklikleri Bakanlığımız iznine tabi anonim şirketlere izin verilmesine, Ticaret sicili müdürlüklerinin kuruluşuna izin verilmesi ve bu kuruluşların görev alanlarının belirlenmesine, Ticaret sicili müdür ve müdür yardımcılarının atanmasına ve görevden alınmasına, 238 Ticaret Sicili Müdürlüğü ile gerçek ve tüzel kişilerin Türk Ticaret Kanunu nun uygulanmasına ilişkin görüş taleplerinin karşılanmasına yönelik iş ve işlemler Genel Müdürlüğümüzce yerine getirilmektedir. Genel Müdürlüğümüz tarafından kuruluş ve esas sözleşme değişikliği Bakanlık iznine tabi şirket işlemleri kapsamında; 2013 yılında 281 şirket kuruluşu ile 1698 esas sözleşme değişikliğine izin verilmiştir. 2013 yılında, iki Yönetmelik, bir Tebliğ ve on altı Genelge yayımlanmış olup, ayrıca iki Kanun, bir Yönetmelik ve iki Tebliğ de de değişiklik yapılmıştır. 6102 sayılı Kanun da 6455 ve 6495 sayılı Kanunlar ile değişiklik yapılmıştır. 28.03.2013 tarihli 6455 sayılı Kanun ile; 6102 sayılı Kanunun, 64 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onay sürelerine ilişkin değişiklik yapılmıştır. Buna göre, yevmiye defterinin kapanış onayı için öngörülen üç aylık süre altı aya çıkarılmış, yönetim kurulu karar defterlerinin kapanış onayları için öngörülen üç aylık süre ise bir aya indirilmiştir. 359 uncu maddesinde yapılan değişiklik neticesinde; işletme konusunun kamu hizmeti olup olmadığına bakılmaksızın, bir anonim şirkette pay sahibi olan Devlet, il özel idaresi, belediye, köy ile diğer kamu tüzel kişilerinin esas sözleşmede herhangi bir hükme yer verilmeksizin, yönetim kurullarında kendilerinin doğrudan üye seçilmeleri yerine temsilcilerinin görevlendirilmesine olanak sağlanmıştır. 397 nci maddesine eklenen beşinci fıkra ile, bağımsız denetim dışında kalan anonim şirketler ile 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun kapsamında olan kooperatifler ve bunların üst kuruluşlarının denetlenmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. 400 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile uzun süre denetim gerçekleştirmiş olan denetçinin değiştirilme zorunluluğuna ilişkin fıkranın uygulamasındaki usul ve esasları düzenleme konusunda Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna yetki verilmiştir. 12.07.2013 tarihli 6495 sayılı Kanun ile; 6102 sayılı Kanunun, 621 inci maddesinin sonuna eklenen üçüncü fıkra ile limited şirketlerde bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulabilmesine dair 12
sözleşme değişikliği, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkün olduğu düzenlenmiştir. Ticaret sicili müdürlüklerinin kuruluş ve işleyişine, ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına, sicil defterlerinin tutulmasına, tescil zorunluluğunun yerine getirilmesine, ticaret sicili müdürlüklerinin kararlarına karşı itiraz yollarına, ticaret sicili müdür ve müdür yardımcıları ile diğer personelde aranacak niteliklere, disiplin işleri ile ticaret siciline ilişkin diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar belirleyen Ticaret Sicili Yönetmeliği, 27.01.2013 tarihli ve 28541 sayılı ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Yine, 31/05/2013 tarihli ve 28663 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan Sermaye Şirketlerinin Açacakları İnternet Sitelerine Dair Yönetmelik ile, 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen denetime tabi sermaye şirketleri tarafından açılacak internet sitelerinde ilan edilecek ve erişime açık tutulacak asgari içeriğe, denetime tabi sermaye şirketleri ile Merkezi Veri Tabanı Hizmet Sağlayıcıların yapacakları işlemlere ve bu işlemlerden kaynaklanan yükümlülüklere ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Ayrıca, Sermaye Şirketlerinin Açacakları İnternet Sitelerine Dair Yönetmelik te değişiklik yapılmış ve söz konusu değişiklik 21.09.2013 tarihli ve 28772 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu değişiklik ile, şirketler topluluğuna dâhil şirketlerin internet sitesi yükümlülüklerini yerine getirmeleri hususunda ortaya çıkan tereddütler giderilmiştir. Ayrıca, şirketlerin veya Merkezi Veri Tabanı Hizmet Sağlayıcısı faaliyetinde bulunmak isteyen özel hukuk tüzel kişilerinin uymaları gereken teknik ve güvenlik standartları yeniden belirlenmiştir. Anonim ve Limited Şirketlerin Sözleşmelerinin Türk Ticaret Kanununa Uyumlu Hale Getirilme Süresinin Uzatılmasına İlişkin Tebliğ 29.06.2013 tarihli ve 28692 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu Tebliğ ile anonim şirketlerin esas sözleşmeleri ile limited şirketlerin şirket sözleşmelerini, 6102 sayılı Kanuna uyumlu hale getirmeleri için öngörülen süre 01.07.2014 tarihine kadar uzatılmıştır. 06.06.2013 tarihli ve 28669 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ticari Defterlere İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile kapanış onayı yapılacak ticari defterlerin onay zamanı ve şekline ilişkin hususlar belirtilmiştir. 29.06.2013 tarihli ve 28692 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Uygulanacak Elektronik Genel Kurul Sistemi Hakkında Tebliğ de yapılan değişiklik ile anonim şirketlerin genel kurul toplantılarında beş dakika olan elektronik ortamda oy gönderilmesi işlemi iki dakika ile sınırlandırılmıştır. Öte yandan, Anonim Şirketler ile Tarım Satış Kooperatifleri ve Üst Kuruluşlarının Denetlenmesine Dair Yönetmelik Taslağı ile Ticaret Sicili Müdürlüklerinin Kurulmasına ve Sicil İşlemlerinde İşbirliğinin Sağlanmasına Dair Tebliğ Taslağı üzerindeki çalışmalar sürdürülmüştür. 13
5.1.2 - Tarım Ürünleri Ticareti 5.1.2.1 - Sebze ve Meyve Ticareti Ülkemiz uygun iklim koşulları, doğal özellikleri ve üretim alanları bakımından önemli bir sebze ve meyve üretim potansiyeline sahiptir. 2013 yılı TÜİK verilerine göre Ülkemizde sebze üretim miktarı 28,5 milyon ton, meyve üretim miktarı ise 18,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Toplam 46,7 milyon tonluk sebze ve meyve üretimi ile Ülkemiz, dünyada sayılı ülkeler arasında yer almaktadır. Sebze ve meyve ticareti sektörü, tüccarları, komisyoncuları, sebze ve meyve üretimi yapan üreticileri, üretici örgütlerini, nakliyecileri, depoculuk faaliyeti yürütenleri, sebze ve meyve ihracatı ve ithalatı ile iştigal edenleri, sınai işletmelerinde hammadde olarak sebze ve meyveleri kullanan sanayicileri, sebze ve meyveleri nihai olarak tüketime sunan perakendecileri (market, manav, pazarcı), sebze ve meyveleri kendi işletmesinde kullanmak üzere satın alan yurt, lokanta, otel, hastane gibi işletmeleri ve 76 milyon sebze ve meyve tüketicisini ilgilendirmektedir. 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 26.03.2010 tarihli ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış ve 01 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun ile; gıda güvenilirliğinin sağlanması, tüketicilerimizin kaliteli, güvenilir, sağlıklı ve uygun fiyatlı mal temin edebilmesi, meslek mensuplarımızın faaliyetlerinin düzenlenmesi, sektörde rekabetçi yapının sağlanması ve kayıt dışılığın önlenmesi, maliyetlerin düşürülmesi, tedarik, dağıtım ve satışta etkinliğin sağlanması, üreticinin emeğinin karşılığını alabilmesi ve toptancı halleri ile pazar yerlerinin çağdaş bir sisteme kavuşturulması ve işletilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda, toptancı hallerine, pazar yerlerine, meslek mensuplarına, üreticilere, üretici örgütlerine ve diğer ilgililere, hal hakem heyetlerine, Toptancı Hal Konseyine ve 5957 sayılı Kanunla belirlenen diğer faaliyetlere ilişkin iş ve işlemler Bakanlığımızca yerine getirilmektedir. 2013 yılında, 1 Kanun ve iki Yönetmelik değişikliği yapılmış ve 1 Tebliğ yayımlanmıştır. 5957 sayılı Kanunda, 28.03.2013 tarihli ve 6455 sayılı Kanun ile değişiklik yapılmıştır. Kanunun; 4 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile perakende olarak kendi mallarını satan üreticilerin bildirim yapma yükümlülükleri kaldırılarak kendilerine kolaylık sağlanmıştır. 5 inci maddesinde yapılan değişiklikler ile perakende satış yapan üreticiler 4 üncü maddede yapılan düzenlemeye paralel olarak künye bulundurma zorunluluğundan istisna kılınmış, ticari uygulamalar göz önünde bulundurularak mal bedelinin üretici ve üretici örgütüne ödenme süresi vadeli satışlar için otuz iş günü olarak yeniden 14
düzenlenmiş ve belli kriterler çerçevesinde toptancı hali içinde mal temininin gerçekleştirilebilmesine imkân sağlanmıştır. 6 ncı maddesinde yapılan değişiklikler ile malların ayıklanması, sınıflandırılması, hazırlanması, ambalajlanması, işaretlenmesi ve etiketlenmesine; taşıma ve muhafazasında kullanılan kap ve nakil vasıtalarına; gıda güvenilirliğine ve kalitesine ilişkin standartların ilgili kurumlarca tamamlanmasını müteakip zorunlu kılınmasına imkân veren bir düzenleme yapılmış ve bu konuda Bakanlığımıza yetki alınmıştır. 7 nci maddesinde yapılan değişiklik ile semt pazarı kurulacak alanların temininde güçlük yaşanan yerlerde semt pazarlarının imar planında belirlenmiş alanların yanı sıra asıl tahsis amacını engellememek kaydıyla ayrılmış diğer alanlarda da kurulabilmesi imkânı getirilmiş, mevcut iyi uygulamalar çerçevesinde pazar yerlerinin belediyelerin yanı sıra belediyelerin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları iştiraklerince de kurulup işletilebilmesi mümkün hale getirilmiş ve büyük yatırımlar gerektiren modern kapalı pazar yerlerinin kurulması için gereken kaynak teminini kolaylaştırmak amacıyla kapalı pazar yerlerindeki satış yerlerinin tahsis yönteminin yanında belirli süreli sınırlı ayni hak tesisi yöntemi kullanılarak kiralama yoluyla da işletilebilmesine olanak sağlanmıştır. 8 inci maddesinde yapılan değişiklik ile hal rüsumu alınmaması öngörülen mallardan Bakanlar Kurulunca kararlaştırılması halinde hal rüsumu alınabilmesine, hal rüsumun tahakkuk, tahsil ve dağıtımına ilişkin uygulamada ortaya çıkan farklı durumlara daha hızlı ve etkin bir şekilde müdahale edilebilmesi amacıyla bu hususlara ilişkin usul ve esasların yönetmelikle belirlenmesine ve toptancı halinde satmak üzere bildirimde bulunup toptancı hali dışında toptan satılan mallara da cezalı hal rüsumu uygulanmasına yönelik düzenleme yapılmıştır. 11 inci maddesinde yapılan değişiklik ile pazar yerlerindeki satış yerlerinin belirli süreli sınırlı ayni hak tesisi yöntemi kullanılarak kiralanmasına ilişkin temel usul ve esaslar belirlenmiş, pazarcıların işi bırakma, kanuni mirasçının pazarcılık mesleğini devam ettirememesi ya da diğer zorunlu nedenlerle satış yerlerinin devrini yapabilmelerine yönelik talepleri doğrultusunda satış yerlerinin Bakanlığımızca belirlenen sebepler dâhilinde devrinin yapılması mümkün hale getirilmiş ve toptancı hallerindeki işyerleri ile pazar yerlerindeki satış yerlerine ilişkin kira sözleşmesinin feshi veya satış işlemi ile tahsisin iptali nedenleri arasına kiralama, satış veya tahsis yapılırken ilgili yönetmelikte belirtilen şartların taşınmadığının veya sonradan kaybedildiğinin anlaşılması hususu da eklenmiştir. 13 üncü maddesi, kapalı pazar yerlerindeki satış yerlerinin tahsis yönteminin yanı sıra belirli süreli sınırlı ayni hak tesisi yöntemi kullanılarak kiralama yoluyla da işletilmesine yönelik yapılan düzenlemelere paralel olarak yeniden düzenlenmiştir. 16 ncı maddesinde, toptancı hallerin belirli standartlara sahip olması için öngörülen geçiş süreçlerine paralel olarak, toptancı hallerinde uygun şartların oluşmasını müteakip gıda güvenilirliği analizlerin yaptırılması yönünde düzenleme yapılmıştır. 15
Geçici 1 inci maddesinde yapılan değişiklik ile semt pazarlarında boşalan satış yerlerinin yüzde 10 luk orana ulaşıncaya kadar üreticilere verilmesine ilişkin hükmün kiralama yoluyla işletilen kapalı pazar yerlerinde de uygulanması amaçlanmıştır. Kanunun 2 nci, 5 inci, 8 inci, 10 uncu, 14 üncü, 15 inci, 16 ncı ve 17 nci maddeleri yeniden yapılandırılan bakanlıkların değişen isimleri çerçevesinde tekrar düzenlenmiştir. 5957 sayılı Kanun da yapılan değişikliklerle uyumlu olarak Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelik ile Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelikte değişiklik yapılmıştır. Değeri elli bin Türk Lirası ve altındaki uyuşmazlıklarda hal hakem heyetine başvurunun zorunlu olması ve değeri elli bin Türk Lirası ve üstündeki uyuşmazlıklarda hal hakem heyetinin vereceği kararların asliye ticaret mahkemesine delil olarak ileri sürülebilmesine ilişkin parasal sınırın 56.018,27 TL ye artırılmasını ve bu parasal sınırın 01.01.2014 tarihinden itibaren uygulanmasını teminen 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 10 uncu Maddesinde Yer Alan Parasal Sınırların Artırılmasına İlişkin Tebliğ 24.12.2013 tarihli ve 28861 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 5.1.2.2 - Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsacılığı Lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsacılığı; depolamaya uygun nitelikte olan ve standardize edilebilen hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi tarım ürünlerinin; Sınıf, kalite ve standartlarının laboratuvarlarca belirlenmesini, Modern altyapıya sahip sağlıklı ortamlarda depolanmasını, Ticaretinin ürünün mülkiyetini temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla Ürün İhtisas Borsasında yapılmasını öngören bir sistemdir. Lisanslı depoculuk sistemi, Bakanlığımızca gerekli faaliyet izinlerinin verilmesiyle beraber Ülkemizde ilk olarak 2011 yılının Temmuz ayında Ankara nın Polatlı ilçesinde yer alan 40 Bin Ton kapasiteli hububat, baklagiller ve yağlı tohumlar depolarında fiilen uygulamaya geçmiştir. Bu güne kadar şirket merkezleri Ankara, İzmir, Mersin, Bursa, Gaziantep, Hatay, Konya, Kırıkkale, Kırklareli, Edirne ve Afyonkarahisar da bulunan toplam 14 adet şirkete Bakanlığımızca lisanslı depo işletmesi kuruluş izni verilmiştir. Bu şirketlerden 4 adedi Bakanlığımızdan lisans alarak faaliyetine başlamıştır. Faaliyete geçen 4 lisanslı depo işletmesine ait Polatlı, Ahiboz, Lüleburgaz, Bandırma, Çorum, Mersin, Ünye ve Düzce de yer alan toplam 8 adet depoda lisanslı depoculuk faaliyetleri yürütülmektedir. 16
Şekil 5: Faaliyete Geçen Lisanslı Depoların İllere Göre Dağılımı Lisans alan lisanslı depo işletmeleri, faaliyete geçen lisanslı depoların ve kurulan tüm lisanslı depoların faaliyete geçmesi halinde mevcut durumun illere göre dağılımı Şekil 7 de gösterilmiştir. Şekil 6: Kurulan Tüm Lisanslı Depo İşletmelerinin Faaliyete Geçmesi Halinde İllere Göre Dağılımı 17
Böylece Ülkemizde lisanslı depo kapasitesi hububat alanında 180 Bin Tona, fındık alanında 30 Bin Tona, pamuk alanında 15 Bin Tona ve toplamda ise 225 Bin Tona ulaşmıştır. Kuruluş izni almış olan 14 şirketin tamamının lisans alması durumunda ulaşılması öngörülen toplam kapasite ise 603.500 tondur. Bin ton 700 600 500 521 603,5 400 300 200 180 225 100 30 30 15 35 17,5 0 MEVCUT LİSANSLI DEPO KAPASİTESİ TÜM ŞİRKETLERE LİSANS VERİLMESİ HALİNDE ULAŞILACAK KAPASİTE Hububat Fındık Pamuk Zeytin Toplam Şekil 7: Ürünlere Göre Lisanslı Depo Kapasiteleri Öte yandan, yeterli alt yapıya sahip olduğu tespit edilen 9 adet ticaret borsası, lisanslı depolarda depolanan ürünleri temsil eden ürün senetlerinin işlem görmesi konusunda Ürün İhtisas Borsası kuruluncaya kadar Bakanlığımızca yetkilendirilmiştir. Ayrıca, ürünlerin depoya konulmasından önce analizini yapmakla görevli olan yetkili sınıflandırıcıların sayısı 10 a, analizlere itiraz olması halinde ürünleri yeniden analiz etmekle ve yetkili sınıflandırıcıların denetimini yapmakla görevli olan referans yetkili sınıflandırıcıların sayısı ise 3 e ulaşmıştır. Elektronik Ürün Senedi Uygulaması: Mevzuatımızda, lisanslı depolarda muhafaza edilen tarım ürünlerini temsil eden ürün senetlerinin elektronik ortamda da oluşturulabileceği ve elektronik ürün senetlerinin oluşturulmasını sağlamak ve bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri kayden izlemek amacıyla bir anonim şirketin Bakanlığımızca Elektronik Kayıt Kuruluşu olarak yetkilendirileceği belirtilmiştir. Borsa İstanbul da işlem gören hisse senetlerini de kayden izlemekle görevli olan Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. Bakanlığımızca Elektronik Kayıt Kuruluşu olarak yetkilendirilmiştir. Bu 18
yetkilendirmenin akabinde, elektronik ürün senetlerine ilişkin usul ve esasları içeren Elektronik Kayıt Kuralları hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuştur. Elektronik ürün senedi uygulamasına; pamuk ürününe ilişkin olarak 22.03.2013 tarihinde ELİDAŞ ve İzmir Ticaret Borsası nezdinde, hububat ürününe ilişkin olarak ise 07.12.2013 tarihinde Konya Ticaret Borsası ve Yayla Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş. nezdinde başlanılmıştır. Söz konusu uygulamada; elektronik ürün senetleri, MKK nın kurmuş olduğu sistem üzerinden lisanslı depo işletmesi tarafından oluşturulmakta ve elektronik ürün senetlerine ilişkin tüm işlemler anılan Kuruluş nezdinde elektronik ortamda yapılmaktadır. Borsada gerçekleşen alım satımın ardından elektronik ürün senetlerinin ve alım satım bedelinin mudi hesapları arasında takasına ilişkin işlemler ise ilgili takas kuruluşunca gerçekleştirilmektedir. Söz konusu iki Borsa bünyesinde başlatılan elektronik ürün senedi uygulamasının diğer lisanslı depo işletmeleri ve yetkilendirilen ticaret borsaları nezdinde de hayata geçirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Kısa süre içinde elektronik ürün senedi uygulamasının tüm lisanslı depolar nezdinde başlatılması öngörülmektedir. Ürün İhtisas Borsası Kuruluş Süreci: Ürün İhtisas Borsasının kurulmasına ilişkin süreç 30/12/2012 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yeni Sermaye Piyasası Kanunu ile yeni bir boyut kazanmıştır. Bu Kanunun 137 nci maddesi ile ürün ihtisas borsalarını düzenleyen Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 53 üncü maddesinde değişikliğe gidilmiş ve ürün ihtisas borsasının Bakanlığımız ile Sermaye Piyasası Kurulu nun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla kurulması esası benimsenmiştir. Borsanın kuruluşuna yönelik çalışmalar devam etmektedir. Sistemin Gelişmesi ve Yaygınlaşmasına Yönelik Yapılan Diğer Faaliyetler: Lisanslı depoculuk sisteminde yaşanan sorunlar ve bunların aşılması için yapılması gereken işlemlere yönelik Bakanlığımızca tespit edilen hususlar başlıca üç başlık altında toplanmıştır. Bunlar, farklı kurumların mevzuatından kaynaklanan sorunların giderilmesi (Maliye Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Ekonomi Bakanlığı mevzuatı), yetkilendirilen ticaret borsalarında aracılık müessesesinin oluşturulması ve sisteme yönelik ilave teşvik mekanizmalarının hayata geçirilmesidir. Lisanslı depoculuk sisteminde yaşanan bu sorunların giderilmesine ilişkin çalışmalar Hazine Müsteşarlığı koordinasyonunda devam etmektedir. Lisanslı depo ücretlerinin bir bölümünün veya tamamının belirli bir süre ile devlet tarafından sübvanse edilmesine ilişkin bir çalışma ilgili kurumlarla yürütülmektedir. 2013yılında, 1 yönetmelik ve 6 tebliğ yayımlanmış, 8 Yönetmelikte değişiklik yapılmıştır. 19
2013 yılında lisanslı depolarda depolanacak ürünlere ilişkin hususların düzenlendiği ürün Yönetmeliklerinin büyük bir bölümünün ortak hükümlerden oluşması sebebiyle Yönetmeliklerde yer alan bu ortak hükümler tek bir çatı altında toplanmış olup, ürünlerin özelliklerine göre ayrışan hükümler ürünler bazında çıkarılan tebliğler ile düzenlenmiştir. Bu itibarla, Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği 12.04.2013 tarihli ve 28616 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yayımlanan söz konusu yönetmelik ile lisanslı depo işletmelerinin kuruluş, faaliyet, işleyiş ve denetimi ile ürün senetlerinin düzenlenmesi ve lisanslı depoculuk sistemine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Tebliği, Pamuk Lisanslı Depo Tebliği, Fındık Lisanslı Depo Tebliği, Zeytin Lisanslı Depo Tebliği, Zeytinyağı Lisanslı Depo Tebliği ve Kuru Kayısı Lisanslı Depo Tebliği 12.04.2013 tarihli ve 28616 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yayımlanan bu tebliğler ile lisanslı depolarda bulunması gereken asgari nitelikler ile depolama hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik, Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği ve Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği nde yapılan değişiklikler ile uygulamada karşılaşılan sorunların aşılması hedeflenmiş, değişen koşullar sebebiyle güncelliğini yitiren maddelerde değişiklikler yapılmış ve değişiklikler 18.01.2013 tarihli ve 28532 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 5.1.3 - Odalar ve Borsalar Odalar, borsalar ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ne (TOBB) ilişkin hususları düzenleyen yasal mevzuat 01.06.2004 tarihli ve 25479 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu dur. Ülkemizde 182 adet ticaret ve sanayi odası, 56 adet ticaret odası, 12 adet sanayi odası, 2 adet deniz ticaret odası ve 113 adet ticaret borsası olmak üzere toplam 365 adet oda ve borsa faaliyet göstermektedir. Ticaret Borsası; 113; 30,96% Deniz Ticaret Odası; 2; 0,55% Ticaret ve Sanayi Odası; 182; 49,86% Sanayi Odası; 12; 3,29% Ticaret Odası; 56; 15,34% Şekil 8: Oda ve Borsaların Dağılımı 20
Bu kuruluşlar, yaklaşık 1,5 milyon tacir ve sanayici üyesine çeşitli hizmetler sunmakta, ayrıca üyelerinin ihtiyaçlarını karşılamak, menfaatlerini korumak ve geliştirmek amacıyla yasal mevzuat çerçevesinde birçok faaliyette bulunmaktadır. Genel Müdürlük olarak; odalar, borsalar ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile ilgili mevzuat ve uygulamalara ilişkin iş ve işlemler yürütülmekte ve düzenlemeler yapılmaktadır. Bu kapsamda; Uygulamadaki aksaklıkların giderilmesi ve bu kuruluşlarca yerine getirilen görev ve hizmetlerin geliştirilmesi amacıyla gerekli düzenlemelerin yapılmasına, Mevzuat veya uygulamadan kaynaklanan tereddütlerin giderilmesine, Bu kuruluşların üyeleri ile bunlarla ilişkili üçüncü şahısların görüş, şikâyet ve bilgi taleplerinin karşılanmasına, Bakanlığımızca yapılan denetimlerin sonuçlarının uygulanmasına yönelik iş ve işlemler yürütülmektedir. 2013 yılında, bir Kanun ve iki Yönetmelik te değişiklik yapılmış, ayrıca bir Yönetmelik ve iki Genelge yayımlanmıştır. Oda, borsa ve TOBB organ seçimlerine katılma niteliklerinin düzenlendiği 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu nun 83 üncü maddesinde yapılan değişikliklerle, oda ve borsa organlarına seçilme yeterliliği bulunmadığı halde sehven seçilen kişilerin organ üyeliklerinin sonlandırılmasına imkân tanınmıştır. Bunun yanında, seçimlere katılımı artırmak amacıyla seçme hakkının kullanılabilmesi için gereken ilave şartlar kaldırılmış ve uygulamadaki tereddütlerin giderilmesi için gerçek ve tüzel kişi üyelere özgü şartlar belirgin hale getirilmiştir. Ayrıca, merkezlerini başka bir oda veya borsanın çalışma alanına taşıyan üyelerin karşılaştıkları uygulama farklılıklarını gidermek üzere ilgili hüküm yeniden düzenlenmiştir. 5174 sayılı Kanun un 100 üncü maddesinde oda, borsa ve TOBB ile bunların bağlı ve ilgili kuruluşlarının denetimi düzenlenmiştir. Bu maddede yapılan değişiklikle, bu kuruluşlar üzerindeki Bakanlığımız denetim yetkisinin daha sağlıklı ve sonuç odaklı kullanılabilmesini teminen, denetlenenlerin yükümlülükleri ile bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen veya görevi başında kalması yapılan denetim bakımından sakıncalı görülen personel tedbiren geçici olarak görevden uzaklaştırılmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Ayrıca, mezkûr Kanuna eklenen bir geçici madde ile 2013 Şubat-Mart aylarında yapılması gereken oda ve borsa organ seçimlerinde kullanılmak üzere ticaret sicili müdürlüklerinden alınan yetki belgelerinin, ticaret sicili müdürlüklerinde yaşanması muhtemel yoğunluğu azaltmak amacıyla Mayıs-Haziran aylarına ertelenen organ seçimlerinde de kullanılabilmesine imkân sağlanmıştır. Bunun yanında, seçimler öncesinde yeni seçilen temsilcilerin 2013 Mayıs- Haziran aylarında yapılan organ seçimlerinde seçilme haklarını kullanabilmesi amacıyla, şirket 21
temsilcilerinin en az altı aydır temsil ve bağlayıcı işlem yapma yetkisine sahip olması şartı bu seçimlere münhasır olmak üzere esnetilmiştir. 5174 sayılı Kanun da yapılan değişikliklere uyum sağlanması amacıyla, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Organ Seçimleri Hakkında Yönetmelik te değişiklik yapılmıştır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nde 25.09.2013 tarihli ve 28776 sayılı Resmi Gazete/de yayımlanan değişiklik ile oda ve borsaların ihtiyatlarının kullanımına dair düzenleme yapılmıştır. Ticaret Borsalarında Alım Satım Yapan Aracılar Hakkında Yönetmelik 06.12.2013 tarihli ve 28843 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Anılan Yönetmelik ile ticaret borsalarında faaliyet gösterecek aracılarda aranılacak nitelikler, bu aracıların görev, yetki, hak ve yükümlülükleri ile aracılık faaliyetlerine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Oda ve borsa üyelerinin bilgi edinme hakkı mevzuatına dair uygulamada yaşanan tereddütlerin giderilmesi amacıyla 06.06.2013 tarihli ve 4525 sayılı Bakanlık Genelgesi çıkarılmıştır. 4572 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca Tarım Satış Kooperatifleri ile Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri nin birbirleri ve ortakları ile üretim girdisi temini ve ürünlerin değerlendirilmesi amacıyla yaptıkları her türlü muamelenin borsa tescil ücretinden muaf tutulması sebebiyle ticaret borsalarına yönelik 12.06.2013 tarihli ve 4681 sayılı uygulama Genelgesi yayımlanmıştır. 5.1.4 - Elektronik Ticaret Dünyada olduğu gibi Ülkemizde de bilgisayar ve internet kullanımının artmasıyla birlikte geleneksel ticaret dönüşüme uğrayarak sanal ortama taşınmaktadır. Ülkemizde 2007 yılında yüzde 30,1 olan internet kullanan birey oranı 2013 yılı sonunda yüzde 48,9 a yükselmiştir. Öte yandan 2008 yılında yaklaşık 6 milyon genişbant internet abonesi bulunmaktayken 2013 yılı üçüncü çeyrek sonu itibarıyla bu rakam 33,7 milyona yaklaşmıştır. 3G hizmetiyle birlikte mobil bilgisayardan ve cepten internet hizmeti alan abone sayısı da 25,4 milyona yükselmiştir. Artan internet ve mobil iletişim teknolojilerinin kullanımı, Ülkemizde elektronik ticareti olumlu yönde etkilemiştir. Bu kapsamda, internet üzerinden gerçekleşen kartlı işlemler 2013 yılı itibariyle 34,6 Milyar TL ye ulaşmış olup, e-ticaret ulusal ve uluslararası anlamda Ülkemize yönelik yatırımların artmasına katkı sağlamaktadır. Elektronik ticaret bugünün koşullarında en hızlı ticaret yapma biçimidir. Ticaretin hızlı bir şekilde yapılması ise daha fazla ticaret ve buna bağlı olarak yatırımların artması, ayrıca daha yüksek istihdam ve büyüme oranı anlamına gelmesi bakımından önemlidir. İnternet ekonomisinin ülkemiz ekonomisine katkı sağlamasının yolu, e-ticaretin kurallarını belirleyen hukuki altyapının oluşturulmasından geçmektedir. 22
Bu niyetle uyumlu olarak, 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile elektronik ticarete yönelik düzenlemeler yapılması ve uygulanmasının sağlanması, elektronik ticaretin gelişmesine ve yaygınlaşmasına yönelik çalışmalar yapılması, bu konuda mevzuatla verilen görevlerin yerine getirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması görevleri Genel Müdürlüğümüze verilmiştir. Bu çerçevede gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde, 24. Yasama Döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) arz edilen Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısına ilişkin TBMM Komisyon süreci tamamlanmış olup, Tasarı TBMM Genel Kurul gündeminde yasalaşmak üzere beklemektedir. Bakanlığımızın uygulayıcı Bakanlık olarak yer aldığı Tasarıda; özetle elektronik ticaretin yaygınlaştırılması, tüketiciler ile elektronik ortamda işlem yapan diğer kişilerin korunması ve istenmeyen ticari elektronik iletilerin önüne geçilmesi hedeflenmiştir. 5.1.5 - Perakende Ticaret Ülkemizde, 2000 li yılların başından itibaren hızlı bir gelişim seyri izleyen perakende sektörü 2002 yılında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 58 milyar TL ciroya sahipken, ciddi bir değişim ve dönüşüm yaşayarak 2010 yılında 278 milyar TL lik, 2013 yılı itibariyle ise yaklaşık 371 milyar TL lik bir büyüklüğe ulaşmıştır. Bu büyüme performansı bir yandan ülke ekonomisinin büyümesine katkı sağlarken; bir yandan da muhtelif ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlar doğurmuştur. Bu gelişmeler, perakende sektörüne yönelik hassasiyeti artırmış ve sektörün değişim-dönüşüm sürecinin ülke ekonomisine katkısını artırırken sorunları ortadan kaldıran yönlendirici ve destekleyici bir düzenleme gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede, 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile perakende ticarete yönelik düzenlemeler yapılması ve uygulanmasının sağlanması, perakende ticaretin gelişmesine ve yaygınlaşmasına yönelik çalışmalar yapılması, bu konuda mevzuatla verilen görevlerin yerine getirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması görevleri Genel Müdürlüğümüze verilmiştir. 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin verdiği görev ve yetki çerçevesinde yeni ve bütüncül bir bakış açısıyla, organize perakendeciler olarak nitelendirilen alışveriş merkezi, büyük mağaza ve zincir mağazaların yanı sıra, geleneksel perakendeciler olarak tabir edilen esnaf ve sanatkâr işletmeleri ile diğer ticari işletmeleri kapsayan ve sektöre ilişkin temel ilke ve kuralları düzenleyen bir düzenleme oluşturmak üzere çalışmalara başlanmıştır. Çalışma sürecinde Genel Müdürlüğümüze, ilgili tarafları bir araya getiren geniş kapsamlı toplantılar düzenlenmiş ve sektörde faaliyet gösterenlerin yanı sıra sektörle doğrudan ya da dolaylı bir şekilde ilgili bulunan kamu kurum ve kuruluşları, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarının görüşleri alınmıştır. 23
Bu çalışmalar neticesinde Bakanlığımızca, Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanarak 7 Ekim 2013 tarihinde kamuoyunun görüşüne açılmıştır. Kamuoyu görüşleri çerçevesinde Taslağa nihai şeklinin verilmesi amacıyla devam eden çalışmalarda son aşamaya gelinmiş olup, Taslak en kısa zamanda TBMM ye sevk edilmek üzere Bakanlar Kuruluna sunulacaktır. Tasarıyla sektöre getirilecek yenilikler başlıca şu şekildedir: Perakende sektöründe kullanılan AVM, büyük mağaza, zincir mağaza, özel markalı ürün, franchise ve bayi gibi kavramlar ilk kez bir yasada tanımlanarak kavram karmaşasının önüne geçilecektir. Bakanlığımız bünyesinde elektronik ortamda Perakende Bilgi Sistemi (PERBİS) kurulacak. İşyeri açılış işlemleri bu sistem üzerinden gerçekleştirilerek açılışlar kolaylaştırılacak ve bürokrasi azaltılacaktır. Böylece, pek çok kurum ve kuruluşa ayrı ayrı başvuruda bulunmak zorunda kalan işletmeler, adeta tek bir kapıyı çalarak izinlerini tek elden alabilecektir. Esnaf ve sanatkârlar, Bakanlığımızın gözetim ve denetiminde, kooperatif şeklinde tedarik ve dağıtım organizasyonları kurabilecek; bu kooperatifler sayesinde daha düşük maliyetle mal tedarik ederek satışa sunabilecektir. Ustalık belgesine ilişkin mevzuat hükümlerinin yanlış yorumlanmasından kaynaklı sorunlar giderilecek; böylece bu belge, sadece işyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesi aşamasında, ustalık gerektiren işi icra eden kişilerden istenecektir. Perakende işletmelerce üretici ve tedarikçilerden talep edilen prim ve bedeller kurala bağlanacak, mal talebini doğrudan etkilemeyen prim veya bedel talep edilemeyecektir. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin AVM lerde faaliyet gösterebilmelerine imkân sağlanacak, ayrıca kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerin yaşatılmasını teminen bu meslek erbabının AVM lerde faaliyet göstermesi mümkün olacaktır. 5.1.6 Planlama ve Dış ilişkiler Genel Müdürlük olarak, Birimimizin görev alanına ilişkin konularda ilgili birimler ile işbirliği içinde Avrupa Birliği müktesebatına uyum çalışmaları, AB ve üyesi olunan diğer uluslararası kuruluşlarla ilgili çalışmalar, uluslararası kuruluşlar nezdinde veya bölgesel işbirliğine yönelik olarak ülkemizin teknik kapasitesinin tanıtılması ve arttırılması amacına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Diğer taraftan, kalkınma planlarına ve Bakanlığımızın genel hizmet politikasına uygun olarak, stratejik plan ile Genel Müdürlüğümüz hizmet alanlarına giren plan ve projelerde yer almak ve bunların uygulamasının sağlanması, mevzuat görüş taleplerine katkı sağlanması, yazılı ve sözlü soru önergelerinin cevaplanarak TBMM ye gönderilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. 24
5.2 - Projeler 5.2.1 - Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) Projesi: Gerçek ve tüzel kişilerle ilgili ticaret sicili kayıtları ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolanması, bunlara yönelik işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi, sunulması ve erişime açılması amacıyla MERSİS oluşturulmuştur. MERSİS nezdinde tutulan bilgiler, gerek Bakanlığımız, gerekse diğer kurum ve kuruluşlar açısından önemli bir veri kaynağı niteliğinde bulunmaktadır. Şu ana kadar toplam 238 adet ticaret sicili müdürlüğünün tamamında veri aktarım ve yaygınlaştırma çalışmaları tamamlanmış ve bu ticaret sicili müdürlüklerinde MERSİS üzerinden hizmet verilmeye başlanılmıştır. MERSİS uygulamasında, ticari alanda faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilere bir anahtar numara verilmekte, yeni şirket kuruluşları elektronik ortamda yapılabilmekte ve sicil işlemleri elektronik ortama taşınmaktadır. Böylece şirket sözleşme değişikliği ve sermaye artırımı gibi değişiklik işlemleri de Sistem üzerinden gerçekleştirilebilmektedir. Projenin ikinci aşamasında; esnaf, serbest meslek erbabı, meslek kuruluşları (sendikalar, odalar, birlikler ve bunların üst kuruluşları), kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri (apartman yöneticiliği gibi) kapsayacak şekilde ülke düzeyindeki tüm ekonomik birimler sisteme dâhil edilecektir. 2013 yılı sonu itibariyle, 67.769 şirket kuruluşu, 37.823 şirket sözleşmesi değişikliği, 1.605 tasfiye, 5.436 terkin ve 313 tür değişikliği olmak üzere toplam 117.240 işlem MERSİS üzerinden gerçekleştirilmiştir. MERSİS İşlem Sayıları Kuruluş; 67.769 Terkin; 5.436 Tasfiye; 1.605 Tür Değişikliği; 313 Şirket Sözleşmesi Değişikliği; 37.823 Kuruluş Şirket Sözleşmesi Değişikliği Tür Değişikliği Tasfiye Terkin Şekil 9: MERSİS İşlem Sayıları MERSİS deki kayıtlı kullanıcı sayısı 2013 yılı sonu itibariyle 100.000 i aşmıştır. Hizmetlerin MERSİS üzerinden elektronik ortamda yürütülmesiyle; bilgi toplumuna uyumun sağlanması, 25
kamu bilişim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, bilgilere hızlı, kolay ve güvenli bir şekilde erişilmesi, güncel verilerle güncel analiz ve raporlamanın yapılabilmesi mümkün olacak, Bakanlığımızın denetim etkisi arttırılacak, kırtasiye, haberleşme, insan kaynağı ve benzeri giderlerden de büyük oranda tasarruf edilmesi sağlanacaktır. 5.2.2 - Hal Kayıt Sistemi (HKS) Projesi: Hal Kayıt Sistemi, 5957 sayılı Kanunun 16 ncı maddesine istinaden Bakanlığımız bünyesinde elektronik ortamda kurulmuş ve 15.02.2012 tarihinde www.hal.gov.tr internet adresi üzerinden resmi olarak faaliyete alınmıştır. Hal Kayıt Sistemi ile sebze ve meyve ticaretine ilişkin güncel veri tabanının oluşturulması, sebze ve meyve ticaretinin elektronik ortamda takip edilmesi, meslek mensuplarının kayıt altına alınması, toptancı halleri arasında ortak bilgi paylaşımı ve iletişimin sağlanması, sektördeki kayıt dışılığın önlenmesi, hesap verilebilirlik ile saydamlığın sağlanması, kamu sektörünün, sebze ve meyve ticaretine yönelik olarak daha sağlıklı değerlendirmeler yapabilmesi ve düzenlemeler oluşturabilmesi, tüketicilerin, ürün künyeleri sayesinde tükettikleri ürünün nerede ve kim tarafından üretildiği gibi bilgilere ulaşabilmesi amaçlanmaktadır. Hal Kayıt Sistemine yönelik olarak; Bakanlığımız ticaret il müdürlüğü ve toptancı hal yönetim birimlerinin Sisteme tanımlanması, yetkililerinin Sisteme kaydı ve bu kişilere kullanıcı adı ve şifresi verilmesi işlemleri tamamlanmıştır. Sistemin, Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) ile entegrasyonu sağlanmıştır. Toptancı hali içinde faaliyet gösterenlerin toptancı hal yönetimlerince, toptancı hali dışında faaliyet gösterenlerin ise ticaret il müdürlüklerince Sisteme kayıt işlemleri yürütülmüş ve bu kişilere kullanıcı adı ile şifreleri verilmiştir. İl müdürlüklerimiz bünyesinde oluşturulan hal hakem heyetlerinde görevli asil ve yedek üyelere ilişkin bilgiler Sisteme aktarılmıştır. Ayrıca, Hal Kayıt Sistemi Çağrı Merkezi 444 0 425 (444 0 HAL) numarası üzerinden 7/24 esası çerçevesinde bildirimcilere bildirim işlemleri, bilgi alma, uygulamaya ilişkin her türlü teknik destek ve şikâyet konularında hizmet vermeye devam etmiştir. Hal Kayıt Sistemi ne pazarcı, manav, depo, tasnif ve ambalajlama tesisi, otel, tüccar, market, sanayici, yemek fabrikası, komisyoncu, ihracatçı, ithalatçı, yurt, üretici, üretici örgütü, lokanta ve hastane gibi kullanıcı sıfatları özelinde bildirim yapılabilmektedir. Her bir gerçek veya tüzel kişi iştigal ettiği faaliyetten hareketle sıfat kaydı yaptırmakta ve bir gerçek veya tüzel kişinin birden fazla sıfata sahip olması mümkün olabilmektedir. Hal Kayıt Sistemi nde bugün itibariyle 33.905 adet kullanıcı sıfatı kayıtlı olup, bunların dağılımı Şekil 11 de gösterilmiştir. 26
Komisyoncu; 5518 Üretici; 5632 Tüccar; 9659 % 15 % 26 Hal Kayıt Sisteminde Kayıtlı Kullanıcı Sıfatı % 15 % 26 % 7 % 11 Pazarcı; 9704 Manav; 2565 Diğer; 3543 Üretici Örgütü; 561; 2% İhracat; 734; 2% Pazarcı Tüccar Komisyoncu Üretici Manav Market İhracat Üretici Örgütü Depo/tas. Ve Amb. Sanayici İthalat Lokanta Otel Yemek Fabrikası Yurt Hastane Depo/tas. Ve Amb.; 395; 1% Sanayici; 228; 1% İthalat; 211; 1% Lokanta; 248; 1% Market; 1030; 3% Şekil 10: HKS'de kayıtlı kullanıcı sıfatlarının dağılımı Hal Kayıt Sistemi, bildirim modeli üzerine kuruludur. Bildirim; bildirim miktarı veya üzerindeki malların üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden her ne sebeple olursa olsun sevkinden önce bildirimciler tarafından Hal Kayıt Sistemine beyan edilmesidir. 2012 yılında toplam 8.536.518 adet bildirim yapılmış iken, 2013 yılında bildirim sayısı 15.550.873 adede yükselmiştir. 2013 yılında yapılan bildirim sayılarının aylara göre dağılımı Şekil 12 de gösterilmektedir. 27
843.774 1.192.648 1.393.569 1.545.513 1.824.089 1.618.698 1.451.323 1.150.523 1.190.044 1.085.738 1.309.784 944.970 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 03.03.2014 Bildirim Sayıları 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 Şekil 11: 2013 Yılında Hal Kayıt Sistemine Yapılan Bildirim Sayılarının Aylara Göre Dağılımı Hal Kayıt Sistemi nin işleyişine ilişkin son dönemde yapılan çalışmalar şu şekildedir; Öncelikle web servis yöntemiyle ara yüz kullanılmadan hızlı bir şekilde sisteme bilgi akışı sağlanmasına ilişkin çalışmalar tamamlanmıştır. Bu hususta; Piyasada kullanılan programların HKS ile entegrasyonunu gerçekleştiren yeni uygulama 18.11.2013 itibariyle test sunucuları üzerinden kullanıma açılmıştır. Sistemin test ortamına açılması http://www.gtb.gov.tr adresi üzerinden tüm kullanıcılara duyurulmuştur. Bakanlığımız ticaret il müdürlükleri ile belediye toptancı hal yönetimleri aranmış ve test uygulamasına ilişkin olarak bilgilendirilmişlerdir. Sistemin test edilmesi sonrasında kullanıcılardan geri bildirim almak üzere infohal@gtb.gov.tr isimli mail adresi kullanıma açılmış ve bu adrese gelen talepler ivedilikle sonuçlandırılarak gerekli dönüşler yapılmıştır. Sektör temsilcileriyle test uygulaması çerçevesinde Sistemin işleyişi ve Sistemden beklentiler konusunda toplantılar yapılmıştır. 11.12.2013 ve 16.12.2013 tarihlerinde yayımlanan Sürüm: 0.1.9 ve Sürüm: 0.1.10 ile Hal Kayıt Sistemi web ara yüzü ve web servisleri yenilenmiştir. Yapılan bu çalışmalar neticesinde, web ara yüzü ve web servisler vasıtasıyla bildirimler daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir. Öte yandan, hal rüsumunun tahsilat ve dağıtımının sorunsuz bir şekilde yapılmasına yönelik çalışmalar tamamlanmıştır. Bu kapsamda, 01.01.2014 tarihinden önce tahsilatı gerçekleştirilmiş olan hal rüsumlarının ilgili belediyelerin serbest hesaplarına intikali işlemi tamamlanmış, hal rüsumlarının T.C. Kimlik No. ve Vergi No. belirtmek suretiyle günlük bakiye üzerinden ödenmesi sağlanmış ve hesaplarda toplanan hal rüsumunun % 50 - % 50 oranında dağılımına ilişkin teknik alt yapı hazırlanmıştır. 28
Hal rüsumu ödemelerinin daha kolay bir şekilde yapılmasına yönelik çalışmalarda ise son aşamaya gelinmiştir. Bu kapsamda, internet bankacılığına ilişkin çalışmalar tamamlanarak rüsum ödemelerinin internet bankacılığı vasıtasıyla yapılmasına başlanılmıştır. Düzenli ödeme konusunda ise test aşamasına gelinmiş olup, çalışmalar önümüzdeki dönemde tamamlanacaktır. HKS ye yönelik bu teknik çalışmalar ile birlikte Sistemin tanıtımına yönelik tanıtım ve eğitim faaliyetlerinin de gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Eğitim ve tanıtım faaliyetleri kapsamında ilk olarak gerek mevzuat gerekse HKS çerçevesinde başta yeni teşkilatlanmakta olan il müdürlüğü personelimiz olmak üzere belediye personeline ve ilgili meslek mensuplarına eğitim verilmesi planlanmaktadır. Bunun yanında, 5957 sayılı Hal Kanunu ile Sistemin kamuoyuna tanıtımı amacıyla, ilgili kurum ve kuruluşlara, meslek mensuplarına, üreticilere, üretici örgütlerine ve tüketicilere yönelik bilgilendirme etkinlikleri düzenlenecektir. Bu kapsamda, tanıtım toplantısı yapılması, TV reklam spot filmler ile tanıtım filmi, outdoor (dış mekân) ilanları ve dijital reklamlar (banner) yayınlanması, gazete insertleri dağıtılması ve semt pazarlarında standlar kurulması öngörülmektedir. 5.2.3 - Büyüyen Anadolu ya Kredi Kolaylıkları Projesi (BAKK): Genel Müdürlük olarak, ekonomimizin lokomotifi konumundaki KOBİ lere yönelik çalışmalarımız da sürdürülmektedir. Bu kapsamda, Türkiye nin çoğunlukla az gelişmiş bölgelerinde faaliyet gösteren mikro işletmeler ve KOBİ lerin finansmana erişimini kolaylaştırmak amacıyla ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde Büyüyen Anadolu ya Kredi Kolaylıkları (BAKK) Projesi başlatılmıştır. 2 yıl içinde 4.000 işletmeye toplamda 500 milyon avro tutarında bir kredi kullandırılmasının hedeflendiği projede günümüz itibariyle işletme sayısı hedefine ulaşılmış ve 5,442 KOBİ ye 390 milyon avronun üzerinde kredi sağlanmıştır. Proje için ilave kaynak sağlanması konusunda da çalışmalar yürütülmüş ve bu çerçevede Proje genişletilerek, hedeflenen kredi hacmi 537 milyon avrodan 930 milyon avroya yükseltilmiştir. 29
5.3 Toplantılar 2013 yılında, Genel Müdürlüğümüz tarafından toplam 12 toplantı vb. tertip edilmiş, ayrıca diğer kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen toplam 107 toplantıya katılım sağlanmıştır. Düzenlenen veya katılım sağlanan toplantılara ilişkin bilgilere Tablo 8 de yer verilmiştir. TOPLANTILAR Tarım Ürünleri Ticareti Odalar ve Borsalar Elektronik Ticaret Perakende Ticaret Planlama ve Dış İlişkiler Toplantı Türü Düzenlenen Katılım Sağlanan Yurtiçi Yurtdışı Çalıştay 4 Konferans 1 Seminer 2 Sempozyum 1 Eğitim Programı 1 4 İnceleme Gezisi 2 1 1 Fuar 1 Diğer 5 7 Kongre 1 İnceleme Gezisi 1 1 Diğer 2 Konferans 3 Diğer 17 3 Konferans 1 Çalıştay 2 Diğer 2 12 Konferans 1 3 Çalıştay 1 6 1 Eğitim Programı 1 2 Diğer 20 9 TOPLAM 12 86 21 Toplam 30 5 23 17 44 GENEL TOPLAM 119 Tablo 3: Düzenlenen veya katılım sağlanan toplantılar İslam İşbirliği Teşkilatı (İTT) Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), İslam dünyasının çıkarlarını korumak ve üye devletler arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmek amacıyla 1969 yılında kurulmuştur. Ülkemiz, bu Teşkilata kuruluşundan bu yana üye olup, Teşkilatın bir daimi komitesine, iki alt kuruluşuna ve üç ilgili kuruluşuna ev sahipliği yapmaktadır. İslam dünyasının çok taraflı ekonomik ve ticari işbirliğine yönelik ana platformu olan İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi nin (İSEDAK) Başkanlığı 30
Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından yürütülmekte ve her yıl Ülkemizde bir kez Bakanlar düzeyinde, bir kez de teknik düzeyde İzleme Komitesi toplantısı düzenlenmektedir. İSEDAK ın 2012 yılında icra edilen İslam İşbirliği Teşkilatı Üye Ülkeleri Bakanlar Görüş Alış- Verişi Oturumunun teması olan KOBİ lerin Rekabet Gücünün Geliştirilmesi kapsamında, 11-12 Eylül 2013 tarihlerinde Ankara da İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Üyesi Ülkeleri Ticaret Sicil Teşkilatları Arasında İşbirliği ve Tecrübe Paylaşımı Çalıştayı düzenlenmiştir. Çalıştayda, üye ülkelerin ticaret sicil teşkilatlarının ortak sorunlarının tespit edilmesi, bilgi ve tecrübe paylaşımının yapılması ve ileriye dönük yapılabilecek potansiyel işbirliği olanaklarının değerlendirilmesi ve nihai hedef olarak piyasadaki Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) etkinliğinin artırılması hedeflenmiştir. İİT içinde bu tema ile gerçekleştirilen ilk organizasyon olan Çalıştay, üye ve gözlemci olmak üzere toplam 29 ülkeden ve Dünya Bankası, OECD ve AB Türkiye Delegasyonu ndan temsilcilerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Ülkemiz ev sahipliğinde düzenlenen bu Çalıştay da, ticaret sicili ve MERSİS uygulamasına ilişkin ülkemiz deneyimleri İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler ile paylaşılmış, üye ülkelerdeki ticaret sicili uygulamaları değerlendirilmiş ve ülkeler arası işbirliği noktasında çalışmalar yapılmıştır. Çalıştay sonucunda, üye ülkelerdeki ticaret sicili uygulamaları arasında benzerlikler bulunduğu, üye ülkelerin sicili uygulamaları konusunda kapasite geliştirme ve tecrübe paylaşımı konusunda talep olduğu, katılımcıların bu tür faaliyetlerin ve sicil otoriteleri arasındaki işbirliğinin devam etmesini istediği görülmüş; ticaret sicil teşkilatlarının bilgi paylaşımı sayesinde yeni ticari ilişkilerin daha az bir maliyetle kurulacağı, ticari ilişkilere sahip şirketler arasında uzun dönemde güvenin arttırılacağı, ticaret sicil teşkilatlarını geliştirmiş ülkelerden yeni mekanizmalar öğrenilmesi veya esinlenilmesi hususlarında görüş birliğine varılmıştır. 31
5.4 - Bilgi Talepleri 2013 yılında Genel Müdürlüğümüz tarafından 1.209 u Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER) başvurusu olmak üzere toplam 1.803 bilgi edinme başvurusuna yanıt verilmiştir. Bilgi edinme mevzuatı çerçevesinde Genel Müdürlüğümüze iletilen başvuruların konularına göre dağılımı Tablo 9 da gösterilmiştir. Konu BİLGİ EDİNME BAŞVURULARI BİMER Bilgi Edinme Başv. Diğer Ticaret Sicili ve Şirketler 583 307 87 Tarım Ürünleri Ticareti 41 30 8 Odalar ve Borsalar 196 22 35 Elektronik Ticaret 15 - - Perakende Ticaret 86 17 27 Bilgi Edinme ve İstatistik 288 36 25 TOPLAM 1209 412 182 GENEL TOPLAM 1.803 Tablo 4: Bilgi edinme başvuruları 5.5 - Soru Önergeleri 2013 yılında Genel Müdürlüğümüz tarafından 89 yazılı ve 18 sözlü olmak üzere toplam 107 Soru Önergesi cevaplandırılmıştır. Soru önergelerinin konularına göre dağılımına Tablo 10 da yer verilmiştir. Konu SORU ÖNERGELERİ Yazılı Sözlü Ticaret Sicili ve Şirketler 21 6 Sebze ve Meyve Ticareti 8 4 Odalar ve Borsalar 4 Elektronik Ticaret 4 Perakende Ticaret 13 4 Planlama ve Mevzuat 1 İnsan Kaynakları ve Bütçe 38 4 TOPLAM 89 18 GENEL TOPLAM 107 Tablo 5: Soru önergeleri 32
5.6 - Mevzuat Görüşleri Genel Müdürlüğümüz tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanarak görüş alınması amacıyla Bakanlığımıza intikal eden mevzuat taslakları hakkında gerekli değerlendirmelerin yapılmasını müteakip, söz konusu mevzuata ilişkin görüşler verilmiştir. Bu kapsamda, 2013 yılında 17 Kanun, 9 Tüzük, 61 Yönetmelik, 16 Tebliğ ve 10 diğer düzenlemeler olmak üzere toplam 113 Mevzuat Taslağı hakkında görüş verilmiştir. Mevzuat Türü Kanun Tüzük Yönetmelik Tebliğ Diğer 17 9 61 16 10 TOPLAM 113 Tablo 6: Mevzuat taslak görüşleri 5.7 - Yazışmalar 2013 yılı içinde Genel Müdürlüğümüze çeşitli kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından muhtelif konularda 13.206 evrak iletilmiş olup, bu evraklarla ilgili 9.050 yazışma gerçekleştirilmiştir. YAZIŞMALAR Gelen Giden TOPLAM 13.206 9.050 Tablo 7: Yazışmalar 33
II- AMAÇ ve HEDEFLER A- İdarenin Amaç ve Hedefleri Genel Müdürlüğümüzün amaçlarını; İlgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve eşgüdüm halinde ticarete ilişkin yönlendirici politikaları belirlemek, Görev alanımızdaki kurum ve kuruluşlara (şirketler, odalar ve borsalar, toptancı halleri, pazar yerleri, lisanslı depo işletmeleri, yetkili sınıflandırıcılar, organize perakende işletmeleri vb.) yönelik politikalar belirlemeye yardımcı olmak ve belirlenen politikaları işbirliği içinde hayata geçirmek oluşturmaktadır. Genel Müdürlüğümüz bu amaçları sağlamak üzere aşağıdaki hedefler doğrultusunda faaliyetlerini sürdürmektedir; Ticarete ilişkin genel ve konuya özel yönlendirici politikalar belirlemek ve gerçekleştirmek, Ticaret politikalarının geliştirilmesinde tüm paydaşların katkı sunacağı katılımcı bir yapı oluşturmak, Politika geliştirme ile hızlı ve nitelikli karar almaya yardımcı olacak veri, enformasyon ve bilgi yönetimini geliştirmek ve kurumsallaştırmak, Şirketler, tacirler ve bunların mesleki kuruluşlarına/üst kuruluşlarına yönelik stratejiler geliştirmek, düzenlemeler yapmak ve yürütmek. B- Temel Politikalar ve Öncelikler 61. Hükümet Programı 61 inci Hükümet Programı, 08.07.2011 tarihinde TBMM Genel Kurulunda açıklanmıştır. Hükümet programında ticarete yönelik olarak; Yeni Hal Yasası ile birlikte sebze ve meyve ticaretinde tarladan sofraya izlenebilirliğin sağlanacağı ve toptancı halleri ile pazar yerlerinin modern bir altyapıya kavuşacağı, Ekonomideki dinamizmin kaynakları arasında yer alan KOBİ lerimize önem verilmeye devam edileceği, kredi ve finansman şartlarının iyileştirilmesi; vergi, istihdam ve diğer yükümlülüklerin azaltılması, eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin geliştirilmesi, yenilikçilik ve girişimciliğinin geliştirilmesi, altyapı, kümelenme ve ortaklık faaliyetlerinin destekleneceği, Kamuda kağıtsız ofis döneminin başlatılacağı ve yazışmaların elektronik ortamda gerçekleştirilmesinin yaygınlaştırılacağı, Kayıt dışılıkla mücadeleye kararlılıkla devam edileceği, 34
Kamu hizmetlerinin kullanıcı odaklı bir yaklaşımla, çeşitli kanallardan elektronik ortamda sunulmasına yönelik uygulamaların artırılarak devam ettirileceği, ifade edilmektedir. Orta Vadeli Program (2013-2015) 2013-2015 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program 09.10.2012 tarihli ve 28436 mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayınlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Programın temel amacı, küresel ekonomide devam eden sorunlara rağmen, büyümeyi potansiyel seviyesine çıkarmak, istihdamı artırmak, kamu dengelerini iyileştirmek, enflasyonla mücadeleye devam etmek, cari işlemler açığındaki düşüş eğilimini sürdürmek, yurtiçi tasarrufları artırmak ve bunların sonucunda makroekonomik istikrarı güçlendirmek olarak belirlenmiştir. Ekonominin rekabet gücü, kamu harcamalarında etkinlik, iyi yönetişim, eğitim sistemi, yargı sistemi, vergi sistemi, kayıt dışılık, yerel yönetimler, bölgesel gelişme ve sürdürülebilir kalkınma alanlarındaki yapısal dönüşümün devam ettirilmesi, kentsel dönüşümün gerçekleştirilmesi programın temel öncelikleri arasında yer almaktadır. Program kapsamında aşağıda yer alan politika ve önceliklere yer verilmiştir: KOBİ lerin rekabet gücünü artırmaya yönelik politikalara devam edilecektir. Yatırımların ve ihracatın artırılmasına, KOBİ lerin ve yeni girişimcilerin rekabet güçlerinin yükseltilmesine yönelik destek mekanizmaları çeşitlendirilecek ve mevcut desteklerin etkinliği artırılacaktır. KOBİ lerin finansmana erişimlerinin artırılması amacıyla; sağlanan destekler etkinleştirilecek, finansal araçlar çeşitlendirilecek ve KOBİ lerin muhasebe ve finansal raporlama standartlarına uyumu sağlanacaktır. e-ticaret başta olmak üzere elektronik ortamda yapılan işlemlerden vergi kaybı doğması önlenecektir. Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektöründe; rekabeti ve tüketiciyi koruyan, kayıt dışılığı önleyen, verimlilik ve kaliteyi artıran, hijyen kurallarına uyumu gözeten ve sektör içi kesimler arasında dengeli gelişmeyi sağlayan bir ortam tesis edilecektir. Elektronik ticaretin güvenli bir şekilde yapılmasına ve yaygınlaştırılmasına yönelik hukuki ve teknik düzenlemeler yapılacak, girişimcilerin elektronik ticaret yoluyla iç ve dış pazarlara açılması teşvik edilecektir. 35
Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Teknik Komite Eylem Planları Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Eylem Planı kapsamında Bakanlığımızın sorumlu olduğu eylemler Şirket İşlemleri ve Kurumsal Yönetim Teknik Komitesi, Dış Ticaret ve Gümrükler Teknik Komitesi ve Yatırım Ortamı Mevzuatı ve Hukuksal Süreçler Teknik Komitesi tarafından gerçekleştirilecektir. Eylem planında; Şirket İşlemleri ve Kurumsal Yönetim Teknik Komitesince gerçekleştirilecek eylemlerle, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve ikincil düzenlemelerinin uygulanmasının gözlemlenmesi ve uygulamada ortaya çıkabilecek sorunların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Yatırım Ortamı Mevzuatı ve Hukuksal Süreçler Teknik Komitesince gerçekleştirilecek eylemlerle, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun ile ikincil düzenlemelerin yürürlüğe girmesini müteakip uygulama sonuçlarının takip ve tespit edilerek gerekirse anılan mevzuatta ihtiyacı karşılayacak şekilde değişiklik yapılması amaçlanmaktadır. Kayıt Dışı Ekonomi ile Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2011-2013) AMAÇ 2. Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi İnternet üzerinden yapılan ticaretin kayıt altına alınabilmesine yönelik teknik ve hukuki altyapı oluşturulacaktır. Sebze ve meyve ile diğer tarım ürünlerinin takibine imkan sağlayacak olan Merkezi Hal Kayıt Sistemi tamamlanacaktır. Lisanslı depo işletmeleri, yetkili sınıflandırıcılar, ürün ihtisas borsası, tazmin fonu ve diğer ilgili kuruluşlar arasında çevrimiçi bilgi sistemi kurulacaktır. AMAÇ 4. Veri Tabanı Paylaşımı Merkezi Sicil Kayıt Sistemine (MERSİS) ilişkin merkezi veri tabanı oluşturulacak ve kapsamı genişletilecektir. Saydamlığın Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendirilmesi Eylem Planı 01. Önlemeye Yönelik Tedbirler Özel sektör kuruluşlarında saydamlığın artırılması ve yolsuzluğun önlenmesi, 36
III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A- Mali Bilgiler 1- Bütçe Uygulama Sonuçları ve Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar 2013 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile Genel Müdürlüğümüze 7.350.000.-TL ödenek tahsis edilmiş, yıl içinde 304.000.-TL ödenek eklenmiş, 1.585.000.- TL ödenek düşülmüş ve yılsonu itibariyle 6.069.000.-TL olan bütçe ödeneğinin %83 ü olan 5.045.756 TL harcanmıştır. 2013 yılı bütçe ödeneğinden yapılan harcamaların oransal dağılımı Şekil 13 te gösterilmiştir. Personel Giderleri 64,71% SGK Devlet Primi Giderleri 11,86% Tüketim Malz. 0,61% Yolluklar 3,66% Hizmet Alımları 0,63% Menkul Mal Alımları 0,98% Sermaye Giderleri 17,55% Personel Giderleri SGK Devlet Primi Giderleri Tüketim Malz. Yolluklar Hizmet Alımları Menkul Mal Alımları Sermaye Giderleri Şekil 12: Yılı Harcamalarının Oransal Dağılımı 37