Finansal Yönetim Serhat Çevikel Boğaziçi Üniversitesi
Program Sabah: 9:00-12:00 Finansal yönetimin temeli Sermaye bütçeleme Öğleden Sonra: 13:00-16:00 Sermaye yapısı İşletme sermayesi yönetimi 2
Serhat Çevikel İş Tecrübesi 2009- Boğaziçi Üniversitesi, İşletme 2005-2009- Türk Telekom, YK Danışmanı 1999-2005 İş Yatırım, Kurumsal Finansman 1998-1999 Dış Yatırım Araştırma Eğitim 2009- PhD, Boğaziçi Üniversitesi, Finans 2007-2009 MBA, Bilgi Üniversitesi, İşletme 1995-1999 BS, Boğaziçi Üniversitesi,İşletme Araştırma Konuları Davranışsal Finans Borsada Otomatik Alım Satım Sistemleri Değerleme ve Fizibilite Büyük Veri Analitiği Halka Arzlar Blog www.serhatcevikel.com Verilen Ders ve Eğitimler Finansal Değerleme Yatırım Fizibilite Yönetim Simülasyonu Para ve Banka GMAT 3
FİNANS NEDİR? «Para tedavülü, kredi döngüsü, yatırımlar ve bankacılık işlemlerini kapsayan sistemdir» (Brigham & Houston 2013, p.4) 4
FİNANSAL YÖNETİMİN TEMEL AMACI Firma değerini azami seviyeye yükseltmektir Firma değeri ise gelecekte beklenen nakit akışlarının bugünkü değeridir (Brigham & Houston 2013, p.148) Birleştirirsek: FİNANSAL YÖNETİMİN TEMEL AMACI FİRMANIN GELECEKTE BEKLENEN NAKİT AKIŞLARININ BUGÜNKÜ DEĞEİRNİ AZAMİ SEVİYEYE ÇIKARMAKTIR 5
FİNANS DÖNGÜSÜ Borç sağlayacılar Vergi Temettü 5 6 Yedek Akçe Faaliyet Kârı 4 http://www.open.ac.uk/cpdtasters/gb012/ 7 Satışlar Sermaye Tedarikçileri 1 Kısa ve Uzun Vadeli Sermaye Temini 2 Kısa ve Uzun Vadeli Varlık Edinimi 3 6
FİNANSAL YÖNETİM KARARLARI Finansal Yönetimde üç ana karar verme alanı yer almaktadır. Sermaye Bütçelemesi: Uzun Vadeli Varlıklara Yatırım Hangi yatırım fırsatlarının ele alınması gerektiği, maliyetleri ve getirilerinin değerlendirildiği kararlar Sermaye Yapısı ve Kâr Dağıtımının Belirlenmesi Uzun vadeli borç ve özsermaye yapısı ve temettü dağıtım kararları İşletme Sermayesinin Yönetimi İşletmelerin dönen varlıkları ve kısa vadeli borçlarının yönetimine ilişkin günlük faaliyetlere dayanan kararlar 7
BİLANÇO VE FİNANSAL YÖNETİM İşletme Sermayesi Aktifler Dönen varlıklar Pasifler Kısa Vadeli Borçlar Duran Varlıklar Uzun Vadeli Borçlar Özsermaye Net Kar Sermaye Bütçelemesi Sermaye Yapısı ve Kâr Dağıtımı 8
SERMAYE BÜTÇELEMESİ Yeni elde edilebilecek sabit varlıklara ilişkin değerlendirmedir Bu kararlar sonucunda yüksek maliyetli ve uzun vadeli yatırımlar yapılmaktadır Şirketin geleceğe dair büyüme planları ile yakından ilgilidir 9
SERMAYE BÜTÇELEME ADIMLARI Projenin nakit hareketlerinin (giriş ve çıkış) tahmini Nakit hareketlerinin risk düzeyinin tespiti Bu risk düzeyine ve sermaye yapısına göre uygun sermaye maliyetinin hesaplanması (WACC) Net bugünkü değer (NPV) veya iç verim oranının (IRR) hesaplanması Karar verme kuralı (NPV > 0 veya IRR > WACC) 10
BAĞIMSIZ VE AYRIŞIK PROJELER Bağımsız (independent) projeler: Bir projenin kabulü, diğerinin nakit akışlarını etkilememektedir Ayrışık (mutually exclusive) projeler: Bir projenin kabulü, diğerinin nakit akışını olumsuz olarak etkilemektedir 11
NORMAL VE NORMAL OLMAYAN NA LAR Normal nakit akışları: Proje süresinin başında negatif nakit akışlarından (net nakit çıkışları) sonra sürekli pozitif nakit akışları (net nakit girişleri). Nakit akışları sadece bir kez yön değiştirir (negatiften pozitife) Normal olmayan nakit akışları: Nakit akışları birden fazla kez yön değiştirir (negatiften pozitife veya tersi yönde) 12
PROJE KARAR KURALLARI Geri ödeme süresi İndirgenmiş geri ödeme süresi Net bugünkü değer Karlılık endeksi İç verim oranı Düzeltilmiş iç verim oranı 13
GERİ ÖDEME SÜRESİ Projenin kümülatif nakit akışlarının kaçıncı yılda negatiften pozitife döneceğini göstermektedir Bir projeye yatırılan paranın ne kadar sürede geri alınacağını ve likiditesini göstermektedir Uygulaması kolaydır Ancak paranın zaman değerini ve geri dönme süresi sonrasındaki nakit akışlarının etkisini dikkate almamaktadır 14
GERİ ÖDEME SÜRESİ Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 Hangi projenin geri ödeme süresi daha kısadır? 15
GERİ ÖDEME SÜRESİ Proje 1 Kümülatif NA -1000-880 -500-550 -200 320 420 640 Kesirli yıl: 0 0 0 0 0.384615 0 0 Geri ödeme süresi 4.385 Proje 2 Kümülatif NA -1200-760 -430-250 -230 170 320 440 Kesirli yıl: 0 0 0 0 0.575 0 0 Geri ödeme süresi 4.575 Birinci proje, maliyetini daha hızlı geri ödemektedir 16
İNDİRGENMİŞ GERİ ÖDEME SÜRESİ Ham nakit akışları yerine bugüne indirgenmiş nakit akışları kullanılmaktadır Geri ödeme süresi sonrasındaki nakit akışlarını dikkate almamakla birlikte, paranın zaman değerini hesaba katmaktadır 17
İNDİRGENMİŞ GERİ ÖDEME SÜRESİ Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 İndirgeme oranı % 5 olarak kabul edilmektedir Hangi projenin indirgenmiş geri ödeme süresi daha kısadır? 18
İNDİRGENMİŞ GERİ ÖDEME SÜRESİ İndirgeme oranı 5% İndirgeme faktörü 1 1.05 1.1025 1.157625 1.215506 1.276282 1.340096 1.4071 Proje 1 İndirgenmiş nakit akışları -1,000 114 345-43 288 407 75 156 Kümülatif NA -1,000-886 -541-584 -296 111 186 342 Kesirli yıl: 0.00 0.00 0.00 0.00 0.73 0.00 0.00 Geri ödeme süresi 4.73 Proje 2 İndirgenmiş nakit akışları -1,200 419 299 155 16 313 112 85 Kümülatif NA -1,200-781 -482-326 -310 4 116 201 Kesirli yıl: 0.00 0.00 0.00 0.00 0.99 0.00 0.00 Geri ödeme süresi 4.99 19
NET BUGÜNKÜ DEĞER Bir projenin bütün nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerlerinin toplamıdır (net present value, NPV) Projenin net bugünkü değeri sıfırdan büyük olduğunda kabul edilmelidir Birden fazla ayrışık projeden, net bugünkü değeri en yüksek olan kabul edilmelidir Tüm nakit akışlarını ve paranın zaman değerini dikkate alır Ancak başlangıç maliyetlerindeki farklılıkları dikkate almaz (projenin ölçeğini yansıtmaz) 20
NET BUGÜNKÜ DEĞER Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 İndirgeme oranı % 5 olarak kabul edilmektedir Hangi projenin net bugünkü değeri daha yüksektir? 21
KÂRLILIK ENDEKSİ İlk yatırım sonrası nakit akışlarının bugünkü değerlerinin, ilk yatırıma oranını verir (profitability index, PI) Değer yatırım oranı (Value investment ratio, VIR) olarak da adlandırılır Karlılık endeksinin 1 den büyük olması beklenir (NPV > 0) NPV yöntemi, yatırım büyüklüğünü dikkate almıyorken, PI yöntemi, elde edilen değerin yapılan yatırıma oranını hesaplamaktadır ve yatırım ölçeğini de dikkate almaktadır 22
KÂRLILIK ENDEKSİ Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 İndirgeme oranı % 5 olarak kabul edilmektedir Hangi projenin kârlılık endeksi daha yüksektir? 23
KÂRLILIK ENDEKSİ İndirgeme oranı 5% İndirgeme faktörü 1 1.05 1.1025 1.157625 1.215506 1.276282 1.340096 1.4071 Proje 1 İndirgenmiş nakit akışları -1,000 114 345-43 288 407 75 156 İlk yatırım sonrası bugünkü dğer 1,342 Kârlılık endeksi 1.34 Proje 2 İndirgenmiş nakit akışları -1,200 419 299 155 16 313 112 85 İlk yatırım sonrası bugünkü dğer 1,401 Kârlılık endeksi 1.17 24
İÇ VERİM ORANI Net bugünkü değeri 0 a eşitleyen indirgeme oranıdır (internal rate of return, IRR) IRR nin indirgeme oranından yüksek olması beklenir (NPV > 0) IRR metodu yatırım ölçeğini dikkate almaktadır Ancak nakit akışlarının IRR dan tekrar yatırıldığı varsayılmakta olup, gerçekçi değildir NPV metodunda ise nakit akışlarının indirgeme oranından tekrar yatırıldığı varsayılır Nakit akışlarının birden fazla yön değiştirdiği hallerde birden çok IRR oranı mevcuttur 25
İÇ VERİM ORANI Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 İndirgeme oranı % 5 olarak kabul edilmektedir Hangi projenin iç verim oranı daha yüksektir? Ve iç verim oranı kriterine göre bu projeler kabul edilebilir mi? 26
İÇ VERİM ORANI İndirgeme oranı 5% Proje 1 Nakit akışları -1,000 120 380-50 350 520 100 220 İç verim oranı 13.23% Proje 2 İndirgenmiş nakit akışları -1,200 440 330 180 20 400 150 120 İç verim oranı 10.50% 27
DÜZELTİLMİŞ İÇ VERİM ORANI Nakit çıkışları bugünkü değerine, nakit girişleri ise, projenin son yılının gelecek değerine getirilir (modified internal rate of return, MIRR) Nakit çıkışlarında finansman, nakit girişlerinde ise indirgeme oranı uygulanır (ikisi için de indirgeme oranı kullanılabilir) Bu iki değerin iç verim oranı bulunur Nakit giriş çıkışları birden fazla kez yön değiştirse de tek bir oran bulunur IRR nin nakit akışlarını IRR oranından yeniden yatırma varsayımını ortadan kaldırır ve bu nedenle daha gerçekçidir 28
DÜZELTİLMİŞ İÇ VERİM ORANI Örnek: Değerlendirilen iki projenin, tahmini nakit akışları aşağıdaki gibidir: Yıl: 0 1 2 3 4 5 Proje nakit akışları: Proje 1-1000 120 380-50 350 520 Proje 2-1200 440 330 180 20 400 İndirgeme oranı % 5 olarak kabul edilmektedir Hangi projenin düzeltilmiş iç verim oranı daha yüksektir? Ve düzeltilmiş iç verim oranı kriterine göre bu projeler kabul edilebilir mi? 29
DÜZELTİLMİŞ İÇ VERİM ORANI İndirgeme oranı 5% İndirgeme faktörü 1 1.05 1.1025 1.157625 1.215506 1.276282 1.340096 1.4071 Gelecek değer faktörü 1.40710042 1.340096 1.276282 1.215506 1.157625 1.1025 1.05 1 Proje 1 Nakit akışları -1,000 120 380-50 350 520 100 220 Nakit çıkışlarının bugünkü değeri -1,000 0 0-43 0 0 0 0 Nakit girişlerinin gelecek değeri 0 161 485 0 405 573 105 220 Toplam nakit çıkışları -1,043 0 0 0 0 0 0 1,949 Düzeltilmiş iç verim oranı 9.3% 9.3% Proje 2 İndirgenmiş nakit akışları -1,200 440 330 180 20 400 150 120 Nakit çıkışlarının bugünkü değeri -1,200 0 0 0 0 0 0 0 Nakit girişlerinin gelecek değeri 0 590 421 219 23 441 158 120 Toplam nakit çıkışları -1,200 0 0 0 0 0 0 1,971 Düzeltilmiş iç verim oranı 7.3% 7.3% 30
SERMAYE YAPISI Faaliyet riski Faaliyet kaldıracı Finansal risk Finansal kaldıraç Kaldıraç, karlılık ve borç karşılama oranı Optimal sermaye yapısı 31
ÖZET GELİR TABLOSU Net satışlar Satılan Malın Maliyeti (-) Brüt Kâr Faaliyet giderleri (-) Faaliyet kârı Finansman giderleri (-) Diğer gelir ve giderler (+/-) Olağan kâr Olağanüstü gelir ve giderler (+/-) Vergi öncesi kâr Vergi karşılığı (-) Net kâr 32
FAALİYET RİSKİ Şirketin gelecek faaliyet kârına (EBIT) ilişkin belirsizliklerdir Olasılık Düşük risk Yüksek risk 0 E(EBIT) EBIT Brigham Houston, 10e 33
FAALİYET RİSKİ Faaliyet riskinin kaynakları: Talep ve satış belirsizlikleri Ürün ve hizmet fiyat belirsizlikleri Maliyet belirsizlikleri Faaliyet kaldıracı 34
FAALİYET KALDIRACI Maliyet yapısı içerisinde sabit giderlerin ağırlığı Sabit giderlerin yüksek olması durumunda, satışlar düştüğünde, faaliyet kârı daha yüksek oranda düşecektir Olasılık Düşük faaliyet kaldıracı Yüksek faaliyet kaldıracı EBIT L EBIT H 35
FAALİYET KALDIRACI % Faaliyet kârı / % Satışlar Brüt katkı (Satışlar değişken giderler) / Faaliyet kârı 36
FAALİYET KALDIRACI Örnek: Şirket A ve Şirket B nin 20016-2017 yılı özet gelir tabloları aşağıdaki gibidir: Şirket A Şirket B 2016 2017 2016 2017 Satışlar 100 80 100 80 Değişken giderler 50 40 80 64 Sabit giderler 30 30 0 0 Faaliyet kârı 20 10 20 16 İki şirketin faaliyet kaldıraçlarını hesaplayınız 37
FAALİYET KALDIRACI Şirket A Şirket B 2016 2017 2016 2017 Satışlar 100 80 100 80 Değişken giderler 50 40 80 64 Sabit giderler 30 30 0 0 Faaliyet kârı 20 10 20 16 Satış değişimi -20% -20% Faaliyet kârı değişimi -50% -20% Faaliyet kaldıracı 2.5 1 Brüt katkı 50 20 Faaliyet kârı 20 20 Faaliyet kaldıracı 2.5 1 38
FİNANSAL KALDIRAÇ VE RİSK Finansal kaldıraç, finansal borç kullanımıdır Borç kullanımından (ve getirdiği sabit finansal maliyetlerden) dolayı, faaliyet karı düştüğünde, vergi öncesi kar daha yüksek oranda düşecektir % Vergi öncesi kâr / % Faaliyet kârı Faaliyet kârı / Vergi öncesi kâr Finansal risk, finansal kaldıraçtan dolayı özsermaye üstüne binen fazladan risktir 39
FİNANSAL KALDIRAÇ Örnek: Şirket A ve Şirket B nin 20016-2017 yılı özet gelir tabloları aşağıdaki gibidir: Şirket A Şirket B 2016 2017 2016 2017 Faaliyet kârı 100 90 20 18 Finansman giderleri 80 80 0 0 Vergi öncesi kâr 20 10 20 18 İki şirketin finansal kaldıraçlarını hesaplayınız 40
FİNANSAL KALDIRAÇ Şirket A Şirket B 2016 2017 2016 2017 Faaliyet kârı 100 90 20 18 Finansman giderleri 80 80 0 0 Vergi öncesi kâr 20 10 20 18 Faaliyet kârı değişimi -10% -10% Vergi öncesi kâr değişimi -50% -10% Finansal kaldıraç 5 1 Faaliyet kârı 100 20 Vergi öncesi kâr 20 20 Faaliyet kaldıracı 5 1 41
TOPLAM KALDIRAÇ Toplam kaldıraç, faaliyet ve finansal kaldıraçların çarpımıdır Vergi öncesi kârdaki değişimin, satışlardaki değişime oranıdır 42
OPTİMAL SERMAYE MALİYETİ Sermaye maliyetini en düşük, şirket değerini ise (ceteris paribus) en yüksek seviyeye getiren borç/özsermaye dağılımıdır Borç bir taraftan, finansal riski artırırken diğer taraftan vergi avantajları sağlamaktadır: Temettü, vergi sonrası kârdan dağıtıldığı için vergiye etkisi yoktur Faiz ise vergi öncesi kârdan ödenir ve ödenen vergiyi azaltır Optimal sermaye yapısında, borcun vergi avantajları ile getirdiği finansal risk eşitlenir 43
OPTİMAL SERMAYE YAPISI 44
KREDİ DERECESİ VE BORÇ MALİYETİ Daha yüksek kredi derecesine sahip kuruluşların borç maliyetleri düşmektedir 45
FİNANSAL ZORLUK Şirketlerin, finansal borç yükü nedeniyle, borç ve faiz ödeme yükümlülüklerini yerine getirememe olasılığıdır (financial distress) 46
FAALİYET VE FİNANSAL RİSK DENGESİ Toplam risk = Faaliyet riski ve finansal risk Daha yüksek faaliyet riski olan şirketlerde, finansal zorluk olasılığı her borç seviyesinde daha yüksektir Bu nedenle optimal sermaye yapısında daha az borç bulunmalıdır Diğer taraftan, daha düşük faaliyet riskine sahip şirketlerde, optimal sermaye yapısında daha fazla borç bulunabilir 47
OPTİMAL SERMAYE YAPISI UNSURLARI Optimal sermaye yapısını tespit ederken dikkate alınabilecek unsurlar: Sektörün ortalama borç oranı Farklı senaryolarda hesaplanan borç karşılama oranı (Faaliyet kârı / Faiz giderleri) Borç veren finansal kurumların ve kredi derecelendirme kuruluşlarının tutumları Finansmanın şirket yönetişimi üzerindeki etkisi Varlık yapısı Beklenen veri oranı 48
OPTİMAL SERMAYE YAPISININ HESABI Borç/özsermaye oranının iflas maliyetleri ve borç faiz oranı üzerindeki etkilerinin sayısallaştırılması zordur Bu nedenle, sermaye yapısı kararlarına, sermaye bütçeleme kararlarının aksine, büyük ölçüde nitel ve nicel bilgilerin kullanıldığı bir muhakeme ile ulaşılabilir Sermaye yapısı kararlarının bu öznel doğası sonucunda, benzer sektör ve yapıdaki şirketler arasında bile borç oranları önemli ölçüde farklılık gösterebilmektedir 49
TEMETTÜ DAĞITIM KARARI Kararın unsurları: Net kârın ne kadarı dağıtılmalı, ne kadarı yedek akçeye ayırılmalıdır? Temettü istikrarlı mı olmalı yoksa dalgalanmalı mıdır? Ne sıklıkta ödenmelidir? Temettü politikası ilan edilmeli midir? 50
TEMETTÜ TEORİLERİ Temettü ilgisizliği: Yatırımcılar ne kadar temettü dağıtıldığını önemsemezler Eldeki kuş: Yatırımcılar şirketin nakdini ellerinde tutmayı tercih ederler (yüksek dağıtım oranı tercihi) Vergi tercihi: Dağıtılan temettü gelir vergisine tabi olduğu için, yatırımcılar düşük dağıtım oranı tercih ederler 51
TEMETTÜ POLİTİKASI Ampirik bulgular belirli bir teoriyi kesin destekler nitelikte değildir Yöneticiler en uygun temettü politikasını kendi muhakemelerine göre belirlemelidir Optimal sermaye yapısı kararı ve temettü politikası birlikte belirlenebilir: Hedef borç/sermaye oranına ulaşmayı kolaylaştıracak şekilde temettü dağıtılması 52
TEMETTÜ VE ŞİRKET DEĞERİ İçsel büyüme modeli ile değerleme yöntemine göre, temettü dağıtım oranın şirket değeri üzerindeki etkisi, şirketin özsermaye kârlılığı (net kâr / özsermaye) ve özsermaye maliyeti (indirgeme oranı) arasındaki ilişkiye bağlıdır İçsel büyüme modelinde, şirketin kâr ve temettüsü, (1 kar dağıtım oranı) * özsermaye getirisi oranında büyümektedir 53
İÇSEL BÜYÜME MODELİ P= dağıtım oranı (payout ratio)*, ROE= Özsermaye getirisi (Return on equity)**, g= Büyüme (growth), E= Özsermaye (equity base), D= Temettü (dividend), k= Sermaye maliyeti (cost of capital) g= ROE x (1-P) D= E x ROE x P Fiyat = D 0 x (1+g) / (k-g) * Temettü / Net kâr ** Net kâr / Özsermaye 54
İÇSEL BÜYÜME MODELİ Örnek 3: C A.Ş. nın 2011 yıl itibariyle, temettü dağıtıldıktan sonra özsermayesi 1000 TL ve ROE oranı %15. Temettü dağıtım oranı %80. Sermaye maliyeti (k) %15. Farklı ROE ve dağıtım oranı senaryolarında, ilk yıl temettüsü, büyüme oranı ve hisse değeri nasıl etkilenmektedir 55
İÇSEL BÜYÜME MODELİ Temettü ROE 123.6 5% 10% 15% 20% 40% 21 42 65 90 60% 31 62 95 130 80% 40 82 124 166 100% 50 100 150 200 Dağıtım Büyüme ROE 3.0% 5% 10% 15% 20% 40% 3% 6% 9% 12% 60% 2% 4% 6% 8% 80% 1% 2% 3% 4% 100% 0% 0% 0% 0% Dağıtım Fiyat Dağıtım ROE 1000 5% 10% 15% 20% 40% 167 444 1,000 2,667 60% 231 545 1,000 1,714 80% 286 615 1,000 1,455 100% 333 667 1,000 1,333 ROE>k olduğunda, daha düşük dağıtım oranı daha yüksek değer sağlar (yedek akçenin ROE den kazancı, sermaye maliyetinden daha yüksektir, yatırımcılar yarının nakdin tercih ederler) ROE<k olduğunda, daha düşük dağıtım oranı daha düşün değer sağlar (yedek akçenin ROE den kazancı, sermaye maliyetinden daha düşüktür, yatırımcılar bugünkü nakdi tercih ederler) ROE=k olduğunda, değer, dağıtım oranından bağımsızdır: yatırımcılar nakde bugün veya yarın sahip olma arasında kararsızdır 56
İŞLETME SERMAYESİ Nakit çevrim döngüsü (cash conversion cycle) İşletme sermayesine ilişkin ölçütler Likidite tercihi Nakit yönetimi Stok yönetimi Vadeli satış ve alacak yönetimi İşletme sermayesi finansmanı yönetimi 57
İŞLETME SERMAYESİ İşletme sermayesi yönetimi, ürün ve hizmet üretimi ve faaliyetlerin sürdürülmesi için gerekli dönen varlık edinimi ve bunların en düşük maliyetli şekilde finansmanına ilişkin kararlardır Tanımlar: İşletme sermayesi: Dönen varlıklar Net işletme sermayesi: Dönen varlıklar KV borçlar Cari oran: Dönen varlıklar / KV Borçlar Asit testi oranı: (Dönen varlıklar Stoklar) / KV borçlar Nakit oranı: (Hazır değerler + MK) / KV Borçlar Net operasyonel işletme sermayesi: (Dönen varlıklar fazla nakit ve MK) (KV borçlar KV finansal borçlar) (Finansal varlık ve borçlar harici hesaplama) 58
NAKİT ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ Ticari alacaklar 4 Nakit 3 1 Stoklar Ticari borçlar 2 59
NAKİT ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ Nakit çevrimi döngüsü süresi (gün) = + Stok çevrim süresi (gün) + Alacak tahsil süresi (gün) - Borç ödeme süresi (gün) 60
NAKİT ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ Stok devir hızı: SMM / Ortalama stoklar Stok çevrim süresi: 365 / stok devir hızı Alacak devir hızı: Net satışlar / ortalama alacaklar Alacak tahsil süresi: 365 / alacak devir hızı Borç devir hızı: SMM / Ortalama ticari borçlar Borç ödeme süresi: 365 / borç devir hızı 61
NAKİT ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ Örnek: D şirketinin seçilmiş finansal verileri aşağıdaki gibidir: 2015 2016 Net satışlar 100 120 SMM 80 96 Stoklar 20 25 Ticari alacaklar 18 23 Ticari borçlar 28 32 2016 yılında nakit çevrim süresi kaç gündür? 62
NAKİT ÇEVRİMİ DÖNGÜSÜ 2015 2016 Net satışlar 100 120 SMM 80 96 Stoklar 20 25 Ticari alacaklar 18 23 Ticari borçlar 28 32 Stok devir hızı 4.3 Stok çevrim süresi (gün) 85.5 Alacak devir hızı 5.9 Alacak tahsil süresi (gün) 62.4 Borç devir hızı 3.2 Borç ödeme süresi (gün) 114.1 Nakit çevrim döngüsü (gün) 33.8 63
NEDEN SICAK NAKİT TUTULUR? Herhangi bir getiri sağlamayan nakdin tutulma nedeni nedir? Günlük işlemlerin sürdürülmesi İhtiyat (olumsuz durumlara ve sıkışıklıklara karşı tedbir) Borçları dengeleme (geri ödenecek borçlara denk gelecek şekilde nakit tutma) Fırsat (pazarlık ve nakit ıskontosu fırsatlarını değerlendirme) 64
HAZIR DEĞERLER/MENKUL KIYMETLER Faiz geliri sağlamakla birlikte, (önemli ölçüde) değer kaybına uğramadan hızlı bir şekilde nakde çevrilebilir Nakit bütçesi yapılırken belli bir miktar hazır değer/menkul kıymet tutulma nedenleri: Satışların tahminlerden daha düşük gelmesi durumunda oluşabilecek likidite sıkıntılarının önüne geçebilmek Ortaya çıkabilecek olası yatırım ve diğer varlık edinim fırsatlarını değerlendirebilmek 65
STOK MALİYETLERİ Taşıma maliyetleri: Depolama ve (ikincil) elleçleme, sigorta, vergi, değer düşüklüğü, eskime Sipariş maliyetleri: Sipariş başına sabit ve değişken maliyetler, navlun ve elleçleme maliyetleri 66
STOKSUZ KALMA MALİYETLERİ Satış kaybı Müşteri memnuniyetsizliği Üretim planlarının aksaması Optimal stok seviyesinde, stok tutma maliyetleri ve stoksuz kalma maliyetleri dengelenir 67
VADELİ SATIŞ POLİTİKASI VE ALACAKLAR Tahsilat vadesi: Vadenin kısa tutulması işletme sermayesi ihtiyacını azaltır ancak müşterileri kaçırabilir Nakit iskontosu: Gelirleri azaltır, ancak yeni müşterileri çekebilir ve işletme sermayesi ihtiyacını düşürür Vadeli satış için asgari müşteri şartları/standartları: Satışları düşürebilir ancak batık alacaklar olasılığını azaltır Tahsilat politikası: Sert politikalar işletme sermayesi ihtiyacını azaltır ancak müşteri ilişkilerini zedeleyebilir (Uzlaşmacı politika örneği: «Tatlıya Bağlayalım») 68
İŞLETME SERMAYESİ FİNANSMANI Orta sertlikte politika: Dönen varlık vadesinin, KV borç vadesine denk getirilmesi Agresif politika: KV borçlarla, dönen + duran varlıkların finansmanı Tutucu politika: UV borçlar ve özsermaye ile dönen + duran varlıkların finansmanı 69
İŞLETME SERMAYESİ FİNANSMANI KV borçlar: Bir yıl içerisinde geri ödenen borçlar Kaynakları: Ticari borçlar Finansal borçlar KV kurum bonoları Tahakkuk edip sonradan ödenen giderler (vergi, vs) 70
KV Finansal Borçlar Yeniden fiyatlama ve döndürme riski Düşük maliyet, süratli finansman, maliyete maruz kalmadan vadesinden önce geri ödeme imkanı 71
Diğer KV Borçlar Tahakkuklar, sıfır maliyetlidir ancak, vergi, ticaret ve diğer mevzuat kurallarına göre belirlenir ve aktif olarak yönetilemez Ticari borçlar, stok edinimiyle birlikte oluşurlar bu nedenle hızlıdırlar. Maliyetleri faiz olarak değil stok seviyesi ve SMM ye yansır 72