Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesi için Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED)

Teslim edilen: Hazırlayan: IC-Astaldi JV AECOM Ankara, Türkiye Turkey AECOM-TR-R599-01-00 2 Ağustos 2013 Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesi için Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED)

Teslim edilen: Hazırlayan: IC-Astaldi JV AECOM Ankara, Türkiye Turkey AECOM-TR-R599-01-00 2 Ağustos 2013 Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesi için Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (Bu belgenin orijinal dili İngilizce'dir. Aslına sadık kalınarak Türkçe'ye tercüme edilmiştir.) Dr. Brian A Cuthbert, Proje Takım Lideri Hazırlayan Neslihan Artar Aybar, Türkiye Ülke Direktörü İnceleyen ve Onaylayan AECOM Mustafa Kemal Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı No: 266 Tepe Prime B Blok Suite: 51 Çankaya 06800 Ankara Türkiye T: +90-312-442-9863 F: +90-312-442-9864 www.aecom.com

AECOM Rapor Environment Kısaltmalar Fbg-sa YİD KÇKK CO CO 2 NT DSİ ÇD AİKB ISG-Ç ÇED EP ÇSEP ÇSED ÇSYP AB FOY CBS gr HK YYPE AİM Sa. TAKY EHKKY İBB EÇYE EIMA UFK İSKİ OT Kg KGM HİM UÇKS NH 3 NMVOC NO 2 NO X O 3 Fren-beygir gücü-saat Yap-İşlet-Devret Kaliforniya Çevresel Kalite Kanunu Karbon monoksit Karbondioksit Nihai Taslak (Rapor) Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Çevresel Değerlendirme Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Çevresel Etki Değerlendirmesi Ekvator Prensipleri Çevresel ve Sosyal Eylem Planı Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı Avrupa Birliği Federal Otoyol Yönetimi Coğrafi Bilgi Sistemi Gram Hidrokarbonlar Yüksek Yoğunluklu Polietilen Ağır İş Makinesi Saat Tehlikeli Atık Kontrol Yönetmeliği Endüstriyel Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ekoloji ve Çevre Yönetimi Enstitüsü Çevre Yönetimi ve Değerlendirmesi Enstitüsü Uluslararası Finans Kurumu İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Ortak Teşebbüs Kilogram Karayolları Genel Müdürlüğü Hafif İş Makinesi Ulusal Çevre Kalite Standartları Amonyak Metan olmayan uçucu organik bileşikler Azot dioksit Azot oksitler Ozon

AECOM Rapor Environment PM HKDYY GNR GKHKYB Sn SO 2 TGY TSE ABDÇKA UOB DB DSÖ AYP YEGM Partikül Madde Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Gözden Geçirilmiş Nihai Rapor Güney Kıyısı Hava Kalite Yönetimi Bölgesi Saniye Kükürt dioksit Türk Gürültü Yönetmelikleri Türk İstatistik Enstitüsü ABD Çevre Koruma Ajansı Uçucu Organik Bileşik Dünya Bankası Dünya Sağlık Örgütü Atık Yönetim Planı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (Önceden EİE olarak biliyordu)

AECOM Rapor Çevre 0-1 Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesi için Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) 0.0 YÖNETİCİ ÖZETİ 0.1 Arka Plan IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Astaldi S.p.A. (ICA), önerilen Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesi için bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) yapmak üzere AECOM u görevlendirmiştir. Projenin sahibi, Karayolları Genel Müdürlüğü dür (KGM). ÇSED raporu, Proje nin finansmanına yönelik olarak kredi kuruluşları ile paylaşılacaktır. Projenin otoyol bölümü Odayeri ve Paşaköy arasında 60 km lik bir uzunluğunda sahip olacak ve Boğaz ın hem Avrupa hem de Asya yakasındaki mevcut yol altyapısına çeşitli bağlantı yolları da dâhil edilecektir. Köprünün uzunluğu yaklaşık 1,4 km iken; köprü, Avrupa yakasında Garipçe ve Asya yakasında da Poyraz arasında, Karadeniz e yakın bir noktada Boğaz ın kuzey ucundan geçecektir. Köprü, 2 x 4 şeritli bir otoyol ve iki adet yüksek hızlı demiryolu hattı kapasitesine sahip olacaktır. Projenin toplam uzunluğu ise yaklaşık 114 km olacaktır. Güzergâhın büyük bir bölümü ormanlık alanlardan geçerken, ağaç ve yaşam alanı kaybı, Projeye ilişkin ana etkiye, ağaç yetiştirme ve yaşam alanlarının canlandırılması hususu da etki azaltma önlemleri işlemi için temel alana işaret etmektedir. 0.2 Çalışmanın Hedefleri Bu çalışmanın hedefi, Proje için çevresel ve sosyal bir değerlendirme yapmak, projenin inşaatı ve işletilmesine ilişkin potansiyel çevresel ve sosyal etkileri tespit etmek ve olumsuz etkileri önlemek, azaltmak ya da telafi etmek için etki azaltıcı önlemler sağlamaktır. ÇSED in kapsamı, AECOM (Rapor No: AECOM-TR-R590-03-00, Kasım 2012) tarafından tanımlanmış ve ICA ve Kredi kuruluşları tarafından karşılıklı olarak üzerinde anlaşılmıştır. Bu ön değerlendirme yaklaşımı, UFK Kılavuzları, Türk Çevre Kanunu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Kılavuzlarına (Çevre Yönetimi ve Değerlendirmesi Enstitüsü (EIMA), 2004) atıfta bulunmaktadır. Etkilerin önemini tespit edebilmek için, alıcıların hassasiyeti, önemi ya da değerinin belirlenmesi kriterleri genel olarak onaylanmış kılavuza, yasalara, yasal belirlemelere ve/veya profesyonel yargı sistemine dayandırılmıştır. Bu değerlendirmeyi yaparken, ortalama inşaat koridoru genişliğinin yaklaşık 60,5 m olacağı düşünülmüş, ancak planın dolaylı etkileri dahil olmak üzere daha büyük etki potansiyelini görmek adına, bu çalışma için önerilen güzergâhın merkezine yerleştirilmiş geniş değerlendirme koridorları (ekoloji hususunda 500 m ye kadar, arazi kullanımı hususunda ise 1000 m lik bir genişlik) kullanılmıştır.

AECOM Rapor Çevre 0-2 Projenin yapımı ve işletilmesine ilişkin etki azaltma olarak tanımlanan bütün eylemler derlenmiş ve Çevresel ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP) halinde ayrı bir belgede sunulmuştur. Buna, projenin geçtiği ormanlık alanlardaki tanımlı etkileri azaltmak için gereken eylemleri doğrudan ele alan Ağaçlandırma Planı da dahildir. Bu Yönetici Özetin aşağıdaki bölümleri ise, ana belgede olduğu gibi aynı yapıyı izleyerek ÇSED in bulgularını kısaca özetlemektedir. 0.3 Bulguların Özeti Bölüm 4: Ekoloji ve Biyoçeşitlilik Proje alanındaki ekoloji ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkilerini tespit edebilmek için bir değerlendirme yapılmıştır. Ön bilgiler, hem güzergâh koridorunda hem de koridorun çevresinde yer alan yaşam alanlarına ve türlere ilişkin bilgi sağlayan bir masa başı çalışmasına dayandırılmıştır. Arazi çalışmaları ise 2013 Mart ve Nisan aylarında yapılmıştır. Çalışmada, hiçbir tabiat parkı, tabiat anıtı veya tabiatı koruma alanının proje güzergâhında ve çevresinde yer almadığı tespit edilmiştir. Ancak, İstanbul un Avrupa ve Asya yakalarında birçok Tabiat Parkı bulunmaktadır. Projeye en yakın tabiat parkı olan Şamlar Tabiat Parkı Avrupa yakasında yer alırken, güzergâhın yaklaşık 880 m batısında yer almaktadır. Güzergâhın yaklaşık 2,8 km si, doğrudan Sarıyer Feneryolu adındaki Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (YHGS) içinden geçerken, güzergahın yaklaşık 5,5 km sinin geçtiği Polonezköy civarında 2012-2013 dönemi Merkez Av Komisyonu (MAK) kararlarına göre avlanmaya yasak bir bölge bulunmaktadır. Orman Kanunu doğrultusunda, Proje sahasında ve çevresinde tohum meşceresi ya da biyogenetik koruma alanı (gen sahası) bulunmamaktadır. Ancak güzergâh boyunca kentsel orman ve piknik alanı gibi bazı koruma ormanları, tohum bahçeleri ve mesire yerleri yer almaktadır. Bunlar; Belgrad Koruma Ormanı: Güzergâh, İstanbul un Avrupa yakasında yer alan ormanın kuzey sınırından geçmektedir. Elmalı Bendi Koruma Ormanı: Güzergâhın bir kısmı, Asya yakasında yer alan bu ormanın üzerinden geçmektedir. Kuzey Boğaziçi (Üst Boğaz) ÖDA (Belgrad Ormanı dâhil) Diğer alanlar: Reşadiye ve Alemdağ Nişantepe arasında yer alan bir Tohum Bahçesi, mevcut İstanbul otoyolu (E-80) yakınında Ümraniye de bir kentsel orman ve çeşitli piknik alanları. Güzergâhın büyük bir bölümü (yaklaşık 35 km), boğaz boyunca Avrupa yakasından Asya yakasına uzanan Boğaziçi Önemli Doğa Alanı (ÖDA) üzerinden geçmektedir. ÖDA kıyı şeridinde kumullar, kayalar, maki toplulukları, meralar, ormanlar ve göller gibi çok sayıda yaşam alanlarından oluşmaktadır. Boğazın batı ve doğu yakasındaki ormanlık alanlarda bir Önemli Bitki Alanı (ÖBA) da bulunmaktadır. Bu ÖDA içinde yer alan nadir bitki türlerini destekleyen bir dizi hassas yaşam alanları bulunurken, bu alanların bazıları Önemli Bitki Alanı (ÖBA) olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ÖDA ise, Avrupa yakasında, Batı İstanbul Meraları Önemli Doğa Alanını içermektedir. ÖDA, güneyde Bağcılar, kuzeyde de Pirinççi arasında toplamda 9.612 hektarlık bir alana sahiptir. Proje güzergâhının yaklaşık 11,4 km si bu ÖDA dan geçmektedir. Burada yer alan Batı İstanbul Meraları ÖBA, Esenler e yakın olup, İstanbul un kuzeybatısındaki kireçtaşı meralarının kalan son parçalarından, mostralardan ve kurumuş asitli fundalık alanlardan oluşmaktadır.

AECOM Rapor Çevre 0-3 Yaşam alanları açısından asıl etki, geniş yapraklı ağaçların bulunduğu ormanlık alanlarda görülecektir. Projenin 60.5 m lik inşaat koridoru içinde yer alan yaklaşık 345 hektar meşe yoğunluklu orman alanı kaybedilecektir. Ayrıca, yaklaşık 284 hektar kozalaklı/iğne yapraklı ağaç alanı da kaybolacaktır. Aşağıdaki hususlar da dahil olmak üzere önemli etki azaltıcı önlemlerine gereksinim duyulacaktır: Doğal ormanlık yaşam alanlarının ve tek tek ağaçların mümkün olduğunca korunması; Ağaç dikimi/nakli için bu alanlardan tohum ve fide toplanması; Tekrar doğal ormanlık alan durumuna dönmelerine imkan tanımak için birbirine yakın baltalık ormanlık alan yönetiminin veya çok yoğun bir şekilde meşe ağacı içeren alanların amenajmanının değiştirilmesi ve böylelikle ekolojik değerlerinin yükseltilmesi; Doğal alanların ortaya çıkmasını mümkün kılmak için büyük ağaçlık alanlarda ağaç kesiminden kaçınılması veya kesim yoğunluğunun düşürülmesi; Yaşam alanlarının çeşitliliğini artırmak ve omurgasızlar için yaşam alanlarını geliştirmek adına kesilen ağaçların doğaya bırakılması; Kozalaklı/iğne yapraklı ve yerli olmayan ağaçlıkların bir kısmının ya da tamamının kesilip, yerlerine yerel kaynaklı geniş yapraklı türlerin tohumlarının ve fidelerin ekilmesi; Bodur çalılıklı yaşam alanlarının doğal bir biçimde yerini alması/rejenerasyonu gibi, mümkün olan noktalarda doğal yenilenmeye imkan tanınması; Tarımsal veya diğer arazilerde; örneğin, bodur çalılıklı yaşam alanlarında veya orman güllerinin ya da diğer istilacı türlerin egemen olduğu yerlerde yeni ağaçlık alanların yaratılması; Çevre düzenlemesi ile ilgili bütün inşaat faaliyetlerinin mümkün olan en sorunsuz şekilde yerel peyzaj düzenlemesi ile şekillendirilmesinin ve tohumlama için sadece yerel türdeki ağaçların ve bitkilerin kullanılmasının güvence altına alınması; Yaşam alanlarının viyadük altında, tünel üstünde ve ekolojik köprüler aracılığıyla birbirine bağlanmasının güvence altına alınması; Özellikle doğal ormanlık alanların kalıntıları hususunda, yaşam alanı koridoru ağı yaratmak için ayrı yaşam alanlarının birbirine bağlanmasını sağlanması. Proje inşaatı nedeniyle kaybedilen yaşam alanlarının hesaplanmasına göre, toplamda 345 hektar meşe ormanı kaybolacağı için, bu türden bir yaşam alanı kaybını telafi etmek gerekmektedir. Bu toplam içinde, sadece 9 hektarın biraz üstündeki bir alan kaybedilecek doğal yaşlı orman alanına işaret etmekte olup, tercihen yakın alanlardaki mevcut baltalık, meşe yoğunluklu ağaçlık alanda yönetimsel değişikliklere gidilmesi yoluyla etki azaltma işlemi olarak yenilenmelidir. Ayrıca, 284 hektar kozalaklı/iğne yapraklı bölge ile birlikte diğer baskın ağaç türlerini (akasya, ıhlamur, söğüt) içeren bir diğer daha düşük yoğunluklu 112.5 hektar yaşam alanı da kaybedilecektir. Bu, toplamda 740 hektar akasya dahil meşe ve kozalak yoğunluklu bir alana işaret etmektedir. Ağaç yoğunluğu büyük oranda değişiklik gösterebileceği için, verimli bir ormanlık yaşam alanı kesildiği zaman kaybedilecek ağaçların gerçek miktarını hesaplamak çok zor olmaktadır. Ancak Proje inşaatı nedeniyle kaybedilecek ağaçları telafi etmek için, uygulanacak yeni ağaç dikimi açısından, bir e dört oranı tavsiye edilmektedir. Bölüm 5: Arazi Kullanımı Proje çevresindeki mevcut arazi kullanımları, Projenin gelişimine ilişkin doğrudan ve/veya dolaylı etkiler nedeniyle değişecektir. Raporun bu bölümünün ana hedefleri ise şu şekildedir: Proje alanındaki arazi kullanım şekillerinin tespit edilmesi;

AECOM Rapor Çevre 0-4 Arazi kullanımı üzerindeki uzun ve kısa dönemli etkilerin değerlendirilmesi (veri mevcudiyetine bağlı olarak kullanımın etraflı ve kesin bir şekilde tespiti); ve Projenin neden olduğu olumsuz etkileri en aza indirmek için uygun etki azaltma önlemlerinin tavsiye edilmesi. Değerlendirme, Projenin sonucu olarak tarımsal arazi, ormanlık alan ve özel mülkiyet alanlarında kayıplar olacağını bulgulamıştır. Proje alanındaki mevcut arazi kullanımı, köprü, otoyol ve bağlantı yolları inşaatı ve inşaat sahaları nedeniyle etkilenecektir. Proje için arazilerin kamulaştırılmasına gerek duyulacaktır. Otoyol için önerilen güzergâh, genel olarak ormanlık alanlardan geçecektir; ancak güzergâha yakın noktalarda bazı yerleşim yerleri de bulunmaktadır. Güzergâhın yaklaşık %80 i ormanlık olan alandan geçtiği için, yeni otoyolun, ormanlık arazileri bölmesi gibi önemli bir etkisi olacaktır. Projeyle, orman ve tarım arazileri, uzun vadede arazi kullanım değişikliklerine maruz kalabilir. Ancak, güzergâh tasarımının sınırlı sayıda kavşak bulundurması, şu anda şehirleşmemiş olan bölgelerin arazi kullanım değişikliklerine ve şehirleşmeye açılmasına engel olarak görülmektedir. Arazi kullanım şekli, toplum bütünlüğünü çeşitli şekillerde etkilemektedir. Köy ve kırsal alanlar yaşamaya son derece elverişli yerler olarak kabul edilmektedir. Çünkü bu bölgeler trafik, kıtlık ve suç gibi rahatsız edici faaliyetlerden fiziksel olarak ayrılmış haldedir. Ancak araç trafiği, yürüme şartlarını kötüleştirip, mahallelerde insanlar arasındaki etkileşim olanaklarını azalttığı için toplumun fiziksel bütünlüğüne zarar verme eğilimindedir. Projede arazi kullanımı mümkün olduğunca en aza indirgenerek, gereksiz arazi kaybından kaçınılmıştır. Planın büyük bir bölümü, yer yer küçük çaplı yeniden güzergâh belirleme ve genişletmelerle mevcut yol üzerindedir; ancak durumdan etkilenecek, çayır veya dikim yapılacak ağaçlık alan olarak belirlenen boş alanlar da vardır. İnşaat tamamlanır tamamlanmaz, mesire yeri kullanımlarına tam erişim koşulları yeniden düzenlenmiş olacaktır. Araziler için en uygun kullanıma eğilmek ve otoyol güzergâhındaki kentsel yapılanmayı belirlemek için daha sonra arazi kullanımı ve kentsel yapılanma çalışmaları da yapılmalıdır. Bölüm 6: Hava Kalitesi Projenin inşası ve işletilmesine ilişkin bir hava kalitesi değerlendirmesi yapılmıştır. Değerlendirmede, kilit politikalar ve kılavuzlar gözden geçirilmiş ve İstanbul daki mevcut hava kalitesi tanımlanmıştır. Türk internet siteleri (gözlem verileri) ve yerel yönetimlerden alınan Hava Kalitesi Kontrolü, Değerlendirme Raporları, bu değerlendirmenin bir parçası olarak ek gözlem araştırmalarının sonuçlarından elde edilen mevcut veriler kullanılarak temel koşullar oluşturulmuştur. Değerlendirme, Asgarisini Yap (kontrollü emisyon) ve Bir Şeyler Yap (kontrolsüz emisyon) için 2014 yılı baz alınarak yapılmıştır. İşletme planı için ise, modelleme amacıyla 2023 yılı için trafik akışı verileri tercih edilmiştir. Daha sonra, inşaat aşaması ve gelecekteki trafik durumu için hava dağılım modeli yapılmıştır. Değerlendirmenin sonuçları, Türk çevre hava kalitesi standartları ve UFK/DB kılavuz yoğunluklarına göre değerlendirilmiştir. İnşaat çalışmalarında, azot oksit ve partikül madde gibi trafikle ilgili hava kirleticiler ve toz da göz önünde bulundurulmuştur. Genel olarak, inşaat faaliyetleri yıkıntı, inşaat, toprak kazı işleri ya da malzeme taşınmasından kaynaklanan geçici toz emisyonları üretme potansiyeline sahiptir. Proje için, bu faaliyetlerce üretilen her türlü havada asılı

AECOM Rapor Çevre 0-5 partikül maddenin yoğunlukları, en yakın hassas alıcılarda ihmal edilebilir etkilerin azaltılmasına neden olacak kapsamda yerinde yönetim uygulamaları kullanılarak kontrol edilecektir. Geçici PM10 emisyonlarının bu alıcılardaki etkisi, önerilen etki azaltma işleminin uygulanması ile ihmal edilebilir seviyede olacaktır. Çalışmaların yol açtığı geçici partikül madde (toz ve PM) emisyonlarının genel etkisinin, sağlık üzerinde oluşturacağı potansiyel etkiler bakımından önemli olmayacağı düşünülmektedir. Modelleme, önerilen projenin hem açılış yılı hem de açılıştan sonraki 15 yıl için bütün kirleticiler için %0,1 den daha az artışlarla birlikte, bölgesel ölçekte toplam kirletici emisyonları üzerinde ihmal edilebilir bir etkiye sahip olabileceğini göstermektedir. Projenin işletilmesi, trafik akışlarında, yakın yollarda ve geniş yol ağlarında ilgili hava emisyonlarında değişikliklere yol açacaktır. Tünel girişlerinde de noktasal kaynak emisyonları olacaktır. Bu emisyonlar, insan sağlık ve sıhhati, hayvanlar, bitkiler ve etkilenen yolların çevresindeki maddelere yönelik potansiyel etkilerle birlikte yerel hava kalitesini de etkileyecektir. Hatta bölgesel hava kalitesinde de büyük değişiklikler gerçekleşebilecektir. Genel olarak, bazı alanlarda daha düşük bir artış ve diğer bazı alanlarda da gerçek anlamda trafik akışında azalmalar olsa bile, genel trafik seviyelerinin artması mümkün görünmektedir. Modelleme sonuçlarına göre, İstanbul Bölgesinin kuzey kesiminde görülecek bu yeni trafiğin genel etkisi, kirleticilerin (PM, NO x, UOB ve CO) emisyon seviyelerinde artışla sonuçlanacaktır. Ancak genel potansiyel etkinin, önerilen Proje güzergahı boyunca bölgenin kuzey kesiminde ihmal edilebilecek kadar az olacağı beklenmektedir. Mevcut köprüleri ve otoyolu kullanan trafiğin bir kısmı, bunların yerine yeni köprüyü ve yeni otoyolu kullanacağı için, İstanbul Bölgesinin güney kesiminde biraz faydalı bir etki de sağlanacaktır. Böylelikle, güney kesimdeki mevcut emisyon seviyeleri büyük ihtimalle düşüş gösterecektir. Bu nedenle, işletmenin ilk yıllarında, mevcut emisyon seviyelerinin Bölgenin güneyinden kuzey kesimlerine doğru değişeceğine şahitlik edeceğiz. Ancak bu çalışmada güney kısım için araçlarla ilgili ayrıntılı veri bulunmadığı için, emisyon seviyeleri tahmin edilip miktarları belirlenememektedir. İşletme aşamasında önerilen proje için bir sera gazı değerlendirmesi de yapılmıştır. Araç ulaşımı sırasında ortaya çıkan temel sera gazı emisyonu karbondioksittir (CO 2 ). Toplam yıllık emisyonun, yaklaşık 0,27 milyon ton karbondioksite tekabül ettiği tahmin edilmektedir (Mt CO 2- e). Kuzey Marmara Otoyolu ndan çıkan sera gazı emisyonlarının, ulusal sera gazı envanteri ile karşılaştırılması da yapılmıştır. Projeden çıkan emisyonların, 2011 yılı için ulusal envanterin yaklaşık %0,06 sına denk düştüğü tahmin edilmektedir. Ayrıca, projeden çıkan emisyonların, ulusal envanter içindeki yol ulaşım emisyonlarının yaklaşık %0,68 ini oluşturduğu tahmin edilmektedir. Bölüm 7: Trafik Gürültüsü ve Titreşim Değerlendirmenin bu bölümünde, önerilen Projenin inşası ve işletilmesi sonucu ortaya çıkacak potansiyel gürültü etkileri ele alınmıştır. Önerilen güzergah üzerindeki gürültü iklimi değerlendirilmiş ve Gelecek Yıl Asgarisini Yap (2023) ve Gelecek Yıl gürültü seviyelerinde Bir Şeyler Yap (2023) ile birlikte, mevcut gürültü seviyelerinde (2012) değişiklikler olması öngörülmüştür. Tekil mülkiyetlerin gürültüye olan hassasiyetiyle bağlantılı olarak, planın uygulanmasına ilişkin olası gürültü etkilerini tespit etmek için bu gürültü seviyesi farklılıkları kullanılmıştır. 10.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de çıkan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde (Türk Gürültü Yönetmeliği (TGY)) yer alan kılavuz kullanılarak, planın gürültü ve titreşim etkileri belirlenmiştir.

AECOM Rapor Çevre 0-6 Gürültü modeli, ticari gürültü modelleme yazılımı IMMI v2011-2 ile geliştirilmiştir. Hesaplamalar, otoyol, köprü ve tünel gibi kaynakların neden olduğu çevresel gürültünün değerlendirilmesi için Avrupa Komisyonu ve Türk Gürültü Yönergesi tarafından tavsiye edilen Fransız Standardı XPS31-133 kullanılarak yapılmıştır. TGY kullanılarak otoyol üzerindeki 98 (doksan sekiz) noktada referans gürültü seviyeleri ölçülmüş ve etki değerlendirmeleri belirlenmiştir; ölçülen referans seviyelerine karşı etki büyüklükleri de tespit edilmiştir. TGY de tanımlandığı gibi, gürültü seviyelerinin sınır değerini aştığı 10 (on) noktada gürültü etkilerini geliştirmek için etki azaltma ihtiyaçları değerlendirilmiş ve önerilen etki azaltma modeli uygulanmıştır. Etki azaltma işlemlerinden sonra alıcıların 6 sında (altı) kalıcı etkiler devam etmektedir ve bazı noktalarda gürültü kontrolü etki azaltma önlemleri için gürültü bariyerlerinin inşa edilmesi gerekmektedir. Bölüm 8: Su Kalitesi ÇSED in bu bölümünde, su kalitesi ve hidroloji üstündeki etkilerin değerlendirilmesiyle ilgili bulgular sunulmaktadır. Bölüm, yüzey suları ve su kalitesi gibi mevcut su koşullarının ayrıntılı bir tanımını da sunmaktadır. Bölümde, potansiyel inşaat faaliyeti etkileri ve işletme ve geliştirme faaliyetlerinin etkileri öngörülmüştür. Ayrıca, mevcut en iyi uygulama ve bütün ilgili düzenlemeler ve kurallar hesaba katılarak, etki azaltma önlemleri de tanımlanmıştır. Etki azaltma önlemlerinin uygulanması, inşaat, işletme ve geliştirme faaliyetleri sırasında su kalitesi üzerindeki potansiyel etkileri de azaltacaktır. Ancak etki azaltma önlemleri yerine getirildikten sonra devam edecek kalıcı etkiler de olabilecektir. Çevrede, inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında Projeden doğrudan veya dolaylı olarak etkilenebilecek çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Bu alıcılar, çeşitli akarsulardan, İstanbul ve çevre bölgeler için içme suyu kaynağı sağlayan başka su rezervlerine kadar değişiklik göstermektedir. Pek çok akarsu için su kalitesi oldukça düşüktür ve bu durum, bu değerlendirme için yapılan örnekleme işlemleri tarafından da doğrulanmıştır. Bu alıcıların, içme suyu olarak kullanılan çok yüksek hassasiyete sahip su kaynaklarından daha az hassas olduğu düşünülmektedir. Proje, yüzey suyunun ve yeraltı suyu kaynaklarının korunmasıyla ilgili bütün mevzuat doğrultusunda yürütülecektir. Bölgede, inşaat faaliyetleri sırasında, plansız ve programsız çalışma ve gerekli etkinlikleri tam zamanında yerine getirmemekten kaynaklı etkiler de ortaya çıkabilecektir. Ancak çalışmaların planlanması ve tüm proje plan ve programına uygun şekilde çalışılması, bu etkinin olumsuz yönlerinin önüne geçmiş olacaktır. Proje ve projenin bazı kısımları, kimi su kaynaklarının üzerinden geçerken, projenin bir başka kısmı da, İstanbul a içme suyu sağlayan bir su kaynağı havzasında yer almaktadır. Ancak mevzuatların uygulanmasını içeren önlemler, verimli uygulama sağlayan kılavuzlar ve etki azaltma önlemleri ile etkiler en aza indirilebilecektir. Örneğin, çeşitli tesislerden gelen arıtılmamış kirli su veya su akışı ve inşaat ve işletme faaliyetleri için kullanılan kimyasal, yakıt, yağ vs. saçıntısı, sızıntısı veya serpintisi ortaya çıkabilecektir. Ancak en uygun drenaj ve menfez sistemlerinin kullanılması, inşaat faaliyetleri ve işletme ve geliştirme faaliyetleri sırasında su kalitesi üzerinde ortaya çıkacak etkileri önleyecektir. Etki azaltma önlemleri geliştirilmiş olmasına rağmen, inşaat ve işletme faaliyetleri başlamadan önce, bütün saha işçileri etki azaltma önlemleri ve prosedürleri konusunda eğitilmelidirler. Bunun bir parçası olarak eğitimde, bütün potansiyel kirleticilere ve yakıt, yağ vs. gibi kirletici madde sızıntısı ve kaçaklarına, bunların sahip olabileceği etkilere ve beklenmedik durumlara ve temizlik prosedürlerine de yer verilmelidir; böylelikle, etki azaltma önlemleri doğru bir şekilde uygulanmış olacaktır.

AECOM Rapor Çevre 0-7 Genel olarak, proje inşaatı, işletme ve geliştirme faaliyetlerinin su kaynakları üzerindeki etkisi düşük olacaktır. Su kalitesi üstündeki en yüksek riske sahip faaliyet, yüzey suyu kaynaklarından geçen proje bölümleriyle ilgili yapılacak kalıcı işler olacaktır. Bütün gerekli kontroller düzenli aralıklarla uygulanmalıdır. Ayrıca, ilgili mevzuatlara göre, devam eden etki azaltma önlemleri de gerekmektedir. Böylece, proje inşaatı, işletmesi ve geliştirilmesi faaliyetleri sırasında olumsuz etkiler en aza indirilebilecektir. Bölüm 9: Jeoloji ve Toprak Bu bölümde, Projeye ilişkin jeoloji, toprak ve atık yönetimi koşullarıyla ilgili çevresel konular ele alınmaktadır. Güzergâh koridorundaki mevcut koşullar tanımlanmış ve geliştirmenin potansiyel açıdan hassas alıcılar üzerindeki olası etkileri değerlendirilmiştir. İnşaat ve işletme faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak potansiyel etkiler ve her bir parametre için önerilen etki azaltma önlemleri tanımlanmıştır. Proje bölgesinde, jeolojik miras alanı, önemli jeolojik yapı veya aktif maden ocakları bulunmamaktadır. Bu nedenle, inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında Projeden kaynaklı doğrudan veya dolaylı etki olmayacağı için, jeoloji, toprak ve madencilik açısından etki azaltma önlemlerine gerek duyulmayacaktır. Toprak yapısı açısından ise, ormanlık alanda ve diğer arazi türlerinde toprak kaybı yaşanacaktır; ancak yine de bu Projede kamu yararı çok önemlidir; genel anlamda toprak kaynağı üzerindeki etkiler önemli olmayacaktır. Proje güzergâhında, alanın içinde veya yakınlarında hidro-jeolojik kaynaklar bulunmaktadır. Güzergâha yakın noktalarda, nehir yatakları ve yine güzergâh yakınlarındaki su kaynaklarına özel su koruma noktaları bulunmaktadır. Gerekli etki azaltma teknikleri, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ne (SKKY) göre uygulanacak ve riskler ve etkiler en aza indirilecektir. Etki azaltma önlemlerinden sonra sürmeye devam etmesi olası kalıcı etkiler, ortaya koyulmuş, tanımlanmış, değerlendirilmiş ve önemli olandan daha önemsiz olana doğru sıralanmıştır. Bundan dolayı jeoloji, toprak, maden kaynakları, atık yönetimi ve hidro-jeolojiyle ilgili etkilerin hiçbiri çok önemli görülmemiştir. Bölüm 10: Atık Yönetimi Bu bölümde, Projenin inşaatı ve işletilmesiyle ortaya çıkan ana atık kollarının her biri ele alınmış ve atık yönetimi konularına ilişkin çevresel etkilerin önemi değerlendirilmiştir. Değerlendirme, potansiyel etkilerin ve bu etkilerin uygun etki azaltma yöntemi ile nasıl yönetileceğinin, azaltılacağının ya da engelleneceğinin göz önünde bulundurulması yoluyla yapılmıştır. Aşağıda etki azaltma için ek tavsiyelere yer verilmektedir. Ayrıntılı bir Atık Yönetimi Planı (AYP) hazırlanmalı ve uygun etki azaltma önlemleri tanımlanmalıdır. Geçici atık depolama alanları, yapıları, atık toplama ve bertaraf yapısı vs. dahil olmak üzere, etki azaltma önlemleri ele alınmalı ve projenin tasarımında bunlara yer verilmelidir. İnşaat sırasında ve Projenin işletilmesi süreçlerinde kullanılacak uygunsuz atık yönetimi prosedürleri veya etki azaltma önlemleri yetersizlikleri, çevresel açıdan yağmur suyu kalitesi ve havzada yer alan derelerde, barajlarda ve depolardaki su kalitesi; toprak kalitesi; deniz suyu kalitesi; yeraltı suyu kalitesi; ekolojik alıcılar veya insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilerle sonuçlanabilir. Proje yönetiminden, ÇSEP in bir gereksinimi olarak bir AYP hazırlaması beklenmektedir. AYP de, önerilen Köprü ve otoyolların inşaatı, bakımı ve işletilmesi sırasında ortaya çıkacak olan potansiyel olumsuz etkileri yok etmek için stratejilere ve prosedürlere yer verilecektir. AYP, Türk kanunlarına göre inşaat alanından çıkarılan kazı materyallerinin yönetimini de kapsayacaktır. AYP de yerel, tehlikeli olmayan, biyolojik ve tehlikeli atık ve kullanımların, lisanslı taşıyıcılar ve atık/arıtım tesisleriyle birlikte Türk atık kanunlarında tarif edildiği şekilde depolanmasına yönelik prosedürler de yer alacaktır.

AECOM Rapor Çevre 0-8 Kapsamlı bir AYP hazırlığı ve AYP de yer alan etki azaltma önlemlerinin Proje esnasında doğru bir şekilde uygulandığı göz önünde tutulursa, olumsuz etkilerin inşaat aşamasında ihmal edilebilir düzeyde küçük ve işletilmesi sırasında da ihmal edilebilir düzeyde olacağı görülecektir. Bölüm 11: Görsel Etkiler Projenin görsel (tanımlı bir alıcı ya da alıcılar grubunun görüşü veya bakış açısındaki memnuniyet olarak tanımlanmıştır) üzerinde sahip olabileceği etki de değerlendirilmiştir. Tanımlı görüş açılarındaki muhtemel değişiklikler değerlendirilip, uygun görülen yerlerde etki azaltma işlemi önerilmiştir. İnşaat aşaması sırasında, önerilen güzergâh ve köprü ile doğrudan karşı karşıya kalan ya da çok yakınında bulunan alıcı gruplar, görsel manzara kaybının yok olması sonucu karayolu köprüsü, karayolu şeridi, yol kavşakları veya bunlara bağlı altyapı inşaatlarına ilişkin görsel açıdan elverişsiz inşaat faaliyetleriyle karşılaşacaklardır. Ancak etki azaltma önlemlerinde önerilen ağaç dikimi (Ağaçlandırma Planının bir parçası olarak) güzergâhın manzara ve görsel etkilerini azaltacak ve böylelikle, zaman içinde görsellik içinde bazı yeni unsurlar devreye girecek, kentin görüntüsü içinde yoğrulacak ve bölgenin genel manzara ve görsel karakterinde uzun dönemli aksaklıkları düşürecektir. Bununla birlikte, yerleşim bölgelerindeki yol kenarı sınırları ve yer değiştirmeler için yapılacak yüksek kaliteli peyzaj tasarımları, zamanla kentin manzarasına katkıda bulunup, önerilen geliştirme içinde görsel bir izlence ve süzülmüş görseller ortaya çıkaracaktır. Restorasyona bağlı olarak, köprü bacaklarının Boğazın her iki yakasında da, peyzaj tasarımı tekliflerinde önerilen Boğaz köprüsünün yüksek kalite ile tasarımlanmasıyla birlikte kurulması arzu edilmiştir; kalıcı etkilerin ise, 15 yıllık işletme sonrasında hafif olumsuz olmanın aksine hafif faydalı olacağı düşünülmektedir. Ancak geliştirilen güzergâh koridorunu izleyen bölgede yer alan birçok noktada elde edilen görsel manzara üzerinde önemli olumsuz etkiler de olacaktır. Bununla birlikte, geniş çalışma alanının manzara ve görsel kaynaklarının önemli bir ölçüye kadar kötüleşmeyeceği düşünülmektedir; böylelikle, genel olarak manzara ve görsellik üstündeki bütün etki, önerilen güzergâha çok yakın bir noktada bulunan alıcılarla/alanlarla sınırlı olacaktır. Bölüm 12: Sosyo-ekonomi ÇSED, önerilen Projenin inşaatı ve işletilmesi ile ilgili potansiyel sosyal etkileri tanımlamıştır. Sosyal etki değerlendirmesi (SED), önerilen projenin bireyler, evler ve kurumlar üzerinde olumlu veya olumsuz etkilere sahip olup olmadığını belirlemiştir. Ayrıca, yerel halk üzerinde olumlu veya olumsuz olsun, istenmeyen sonuçları da araştırmıştır. SED in kilit hedefleri ise şunlardır: Proje alanı civarında yer alan hanelerin mevcut sosyal ve ekonomik koşullarının tespit edilmesi; İncelemeden devreden çıkarma aşamalarına kadar, bütün bir işletme yaşam döngüsü çevresinde projeyle ilgili potansiyel sosyal etkilerin tespit edilip değerlendirilmesi; Uygun duruma göre, Projeye dahil edilen genel etki azaltma önlemlerinin tanımlanması. Muhtarlarla görüşülerek arka plan bilgilerini toplamak için köylerde bir yerleşim yeri anketi yapılmıştır. Bu anketler, bir bütün olarak yerleşim yerleri hakkında bilgi toplamak için kullanılmıştır.

AECOM Rapor Çevre 0-9 Ayrıca, proje alanında yer alan hanelerle görüşülerek hanehalkı anketleri de yapılmıştır. Ankette yüz yüze görüşme yöntemi kullanılmıştır. Anketler, standart sorular kullanılarak ailelere yapılan ziyaretler yoluyla ailelerin yetişkin üyeleriyle birebir görüşmeler şeklinde gerçekleştirilmiştir. Anket, temel geçim kaynakları, proje alanındaki sorunlar ve önerilen projeye yaklaşımlar gibi bir dizi özel konuya odaklanmaktadır. Çalışma ise, dört aşamadan oluşmaktadır: Ön saha çalışmaları, saha uygulamaları, kodlama ile veri girişi ve veri analizleri. İkincil veri kaynakları, daha çok nüfus sayımı ve diğer ilgili devlet kurumu kayıtları gibi devlet kayıtlarına dayandırılmıştır. Kullanılan diğer ikincil kaynaklar ise coğrafi veriler (haritalar dahil), yerel yönetim istatistikleri, sivil toplum örgütleri ve topluluk örgütlerinden alınan belgeler ve gazete haberlerinden oluşmaktadır. İnşaat sırasında, arazi istimlak sorunları ve yerel kaynaklar ve altyapının bozulması ile ilgili önemli olumsuz etkiler yaşanacaktır. Faydalı etkiler arasında ise bölgede istihdam fırsatlarının yaratılması ve ekonomik etkinliklerin çeşitlilik kazanması bulunmaktadır. Projenin işletme ömrü sırasında ortaya çıkabilecek önemli olumsuz etkiler arasında orman ve kırsal alanlarda arazi kullanımının uzun vadede değişme potansiyeli, arazi kullanımındaki değişime bağlı olarak kontrolsüz iç göç oluşma potansiyeli, kirlilik sorunlarıyla birlikte trafik artışı sayılabilir. Büyüyen trafik akışı ve Projenin bu ve diğer gelişmelerde önayak olduğu yerel ekonomideki canlanmalar gibi faydalı etkiler de alanda görülecektir. Bölüm 13: Arkeoloji Mayıs 2013 te arkeolojik değerlendirme üzerine bir alan çalışması ve incelemesi yapılmıştır. Toplamda 26,43 km lik proje güzergahının belirli bölümlerinde alan yürüyüşleri ve arkeolojik özelliklere sahip üç bölgede gözlemler yapılmıştır. Bu gözlemlerin yanı sıra, iki Bölge Kurulunun (No II, III, IV ve VI) envanter kayıtları alınırken, çalışma sırasında diğer Müdürlüklerin kayıtları bulunmamaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı nın literatür ve envanter kayıtları, inşaat faaliyetlerinin yürütüleceği koridor yakınlarında arkeolojik ve tarihi alanlar olabileceğini belirtmektedir. Mevcut süreç içerisinde bürün inşaat alanını gezmek mümkün olmadığı için, bir öngörü modeli yaratılmış ve arkeolojik potansiyel taşıyan bölgeler tanımlanmıştır. Öngörü modeline göre arkeolojik potansiyel taşıyan bölgelerde tarihi alanların varlığını onaylamak amacıyla, bitki örtüsünün el verdiği kadarıyla, bazı bölümlerde alan yürüyüşleri de yapılmıştır. Tanımlanan alanlardan ikisi inşaat koridoru ve onun etki sahasında yer alırken, bir diğeri ise proje güzergahının 1,5 km uzağında bulunmaktadır. Yukarıda tanımlanan bulgulara göre, inşaat alanındaki orman kaybının ardından, ilgili Bölge Koruma Kurulları ile koordinasyon içinde yoğun bir alan incelemesi yapılması tavsiye edilmektedir. Bölgenin arkeolojik potansiyeli göz önünde bulundurularak, fiziki müdahale içeren bütün faaliyetlerin deneyimli arkeologların gözetimi altında yapılmak zorunda olduğu da tavsiye edilmektedir. Bütün bu faaliyetlerin, inşaatçının benimsemesi gereken Kültürel Miras Yönetim Planı ve Rastlantısal Bulgular Prosedürü doğrultusunda yürütülmesi şiddetle tavsiye edilmektedir. 0.4 Sonuçlar ÇSED in bulguları, Projeye ilişkin en önemli olumsuz etkilerin aşağıdaki hususlarla ilgili olduğunu göstermektedir: Özellikle korunan alanlarla ilgili olarak ekoloji ve biyolojik çeşitlilik, ağaç kaybı, ormanlık yaşam alanları, yaşam alanları arasında parçalanma ve bağlantıların azalması;

AECOM Rapor Çevre 0-10 Arazi kullanımı değişiklikleri bunların bazıları Projenin dolaylı bir sonucu olarak ortaya çıkacaktır; Güzergah üzerindeki bazı noktalarda işletme aşaması ilgili gürültü etkileri; Bazı görüş açılarında görsel etkiler; Özellikle arazi kullanımındaki değişiklikler ve kontrolsüz iç göçün sonucu ile ilgili olarak sosyoekonomik etkiler; İnşaat faaliyetleri sırasında ortaya çıkacak veya hasar görecek bilinmeyen mevcut arkeolojik bulgu potansiyeli. Potansiyel açıdan faydalı etkiler ise şöyledir: Özellikle yeni ormanların yaratılması ve mevcut ormanlar içinde değişen yönetimsel uygulamalarla ilgili olarak ekolojik canlanma, yaşam alanları yaratılması ve etki azaltma işlemleri için olanaklar; İlginç bir köprü tasarımında ve duygulu ve yüksek kaliteli manzara çalışmalarından elde edilecek görsel faydalar; İstanbul un kuzey kesimlerindeki yeni altyapı ve erişimle ilgili olarak artan istihdam, ekonomik etkinlikler ve ulusal bağlantılar.

AECOM Rapor Çevre İÇİNDEKİLER 1 Giriş Yönetici Özeti 1.1 Arka Plan 1-1 1.2 Hedefler. 1-1 1.3 Genel Değerlendirme Yaklaşımı 1-2 1.4 Raporun Yapısı ve Yazarları... 1-2 2 Plan Bilgileri 2.1 Genel Bilgiler. 2-1 2.2 Projenin Amacı.. 2-2 2.3 Üçüncü Boğaz Köprüsü... 2-2 2.4 Kuzey Marmara Otoyolu.. 2-4 2.5 Güzergah Değişiklikleri 2-8 2.6 Diğer Proje Bilgileri... 2-11 3 Değerlendirme Yaklaşımı 3.1 Giriş.... 3-1 3.2 Yöntemler... 3-1 3.3 Düzenleyici Çerçeve. 3-4 3.4 Çalışmanın Sınırları.. 3-9 4 Ekoloji ve Biyoçeşitlilik 4.1 Giriş. 4-1 4.2 Ekolojik Etki Değerlendirmesi... 4-1 4.3 Yöntemler... 4-1 4.4 Mevcut Ekolojik Özellikler... 4-11 4.5 Alan İncelemesinin Sonuçları. 4-25 4.6 Ekolojik Reseptörlerin Tanımlanması ve Değerlendirilmesi. 4-34 4.7 Olası Etkiler.. 4-36 4.8 Etki Azaltma Önlemleri.. 4-40 4.9 Kalıcı Etkiler. 4-43 4.10 Özet. 4-46 5 Arazi Kullanımı 5.1 Giriş.... 5-1 5.2 Yöntemler.. 5-2 5.3 Mevcut Koşullar... 5-4 5.4 Etki Değerlendirmesi 5-8 5.5 Etki Azaltma... 5-12 5.6 Özet 5-12

AECOM Rapor Çevre 6 Hava Kalitesi 6.1 Giriş. 6-1 6.2 Politikanın İçeriği/Çerçevesi 6-2 6.3 Mevcut Hava Kalitesi 6-5 6.4 Metodoloji... 6-13 6.5 Sonuçlar. 6-25 6.6 Etki Azaltma Önlemleri ve Kalıcı Etkiler 6-41 6.7 Sonuçlar ve Özet.. 6-42 7 Trafik Gürültüsü & Titreşim 7.1 Giriş. 7-1 7.2 Hedef... 7-1 7.3 Gürültü ve Titreşimin Tanımı... 7-2 7.4 Genel Değerlendirme Yaklaşımı 7-3 7.5 Mevcut Durum... 7-35 7.6 Öngörülen Etkiler.. 7-40 7.7 Etki Azaltma Önlemleri. 7-45 7.8 Özet.... 7-50 8 Su Kalitesi 8.1 Giriş. 8-1 8.2 Yaklaşım ve Yöntemler 8-1 8.3 Mevcut Durum... 8-4 8.4 Kaynakların Değeri (Hassasiyeti)... 8-14 8.5 Olası Etkiler... 8-15 8.6 Azaltıcı Önlemler.. 8-18 8.7 Kalıcı Etkiler... 8-23 8.8 Özet. 8-25 9 Jeoloji ve Toprak 9.1 Giriş. 9-1 9.2 Yaklaşım ve Yöntem.... 9-1 9.3 Mevcut Durum... 9-4 9.4 Kaynakların Değeri (Hassasiyeti)... 9-14 9.5 Olası Etkiler 9-15 9.6 Azaltıcı Önlemler.. 9-20 9.7 Kalıcı Etkiler... 9-24 9.8 Özet. 9-26 10 Atık Yönetimi 10.1 Giriş 10-1 10.2 Yöntemler. 10-1 10.3 Mevcut Durum. 10-2

AECOM Rapor Çevre 10.4 Etki Değerlendirmesi.. 10-6 10.5 Özet 10-13 11 Görsel Etki Değerlendirmesi 11.1 Giriş. 11-1 11.2 Görsel Yöntemler.. 11-2 11.3 Görsel Temel Hat.. 11-7 11.4 Olası Etkiler... 11-10 11.5 Görsel Etkilerin Azaltılması. 11-12 11.6 Görsel Etkiler. 11-12 11.7 Etkilerin Önem Derecesi.. 11-39 11.8 Etkilerin Özeti... 11-39 11.9 Sonuç.. 11-45 12 Sosyo-Ekonomi 12.1 Giriş.... 12-1 12.2 Değerlendirmenin Kapsamı. 12-1 12.3 Yöntemler... 12-2 12.4 Temel Koşullar.... 12-7 12.5 Projenin Olası Etkileri...... 12-28 12.6 Kalıcı Etkiler... 12-36 12.7 Etki Azaltma... 12-37 12.8 Özet... 12-40 13 Arkeoloji ve Kültürel Miras 13.1 Giriş.... 13-1 13.2 Projenin Kapsamı. 13-3 13.3 Yöntemler... 13-4 13.4 Temel Koşullar... 13-8 13.5 Olası Etkiler.. 13-13 13.6 Etki Azaltıcı Önlemler..... 13-18 13.7 Sonuçlar ve Tavsiyeler... 13-20

AECOM Rapor Çevre 1-1 1.0 GİRİŞ 1.1 Arka Plan IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Astaldi S.p.A. (ICA), Yap-İşlet-Devret (YİD) bünyesi altında, planlanan Kuzey Marmara Otoyolu (3.Boğaz Köprüsü dâhil) Projesine (Proje) ilişkin potansiyel çevresel ve sosyal etkileri ele alan bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) yapmak üzere AECOM u görevlendirmiştir. Projenin sahibi, Karayolları Genel Müdürlüğü dür (KGM). ÇSED raporu, Proje nin finansmanına yönelik olarak kredi kuruluşları ile paylaşılacaktır. Projenin otoyol bölümü Odayeri ve Paşaköy arasında 60 km lik bir uzunluğunda sahip olacak ve Boğaz ın hem Avrupa hem de Asya yakasındaki mevcut yol altyapısına çeşitli bağlantı yolları ve bağlantıları da dâhil edilecektir. Projenin toplam uzunluğu ise yaklaşık 114 km olacaktır. Ortalama inşaat koridoru genişliğinin yaklaşık 60,5 m olacağını düşünmemize rağmen, planın dolaylı etkilerinin sahip olduğu potansiyeli görmek adına, bu çalışma için önerilen güzergâhın merkezine yerleştirilmiş geniş değerlendirme koridorları da (ekoloji hususunda 500 m ye kadar, arazi kullanımı hususunda ise 1,000 m lik bir genişlik) kullanılmıştır. Daha ayrıntılı proje bilgileri, raporun 2. Bölümünde yer almaktadır. 1.2 Hedefler ÇSED, ICA dan ( kredi kuruluşları ) kredi sağlayan banka konsorsiyumu tarafından istenmiştir. Bu çalışmanın hedefi, Proje için çevresel ve sosyal bir değerlendirme yapmak, projenin inşaatı ve işletilmesine ilişkin potansiyel çevresel ve sosyal etkileri tespit etmek ve olumsuz etkileri azaltmak ya da önlemek için etki azaltma önlemlerini sağlamaktır. ÇSED in kapsamı, AECOM (Rapor No: AECOM-TR-R590-03-00, Kasım 2012) tarafından tanımlanmış ve ICA ve Kredi Kuruluşları tarafından karşılıklı olarak üzerinde anlaşılmıştır. Bu belgenin hedefi, Proje için gerçekleştirilen ÇSED in bulgularını ortaya koymaktır. Bu belge, önerilen mevcut güzergâhı ve Proje bilgilerini içermekte ve Projenin inşaatı ve işletilmesiyle ilgili olası önemli çevresel sorunları tanımlamaktadır. Projenin yapımı ve işletilmesine ilişkin etki azaltma olarak tanımlanan bütün eylemler derlenerek toparlanmış ve Çevresel ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP) halinde ayrı bir belgede sunulmuştur. Buna, doğrudan Projenin geçtiği ormanlık alanlar üzerindeki etkileri azaltmak için gerek duyulan eylemleri ele alan bir Ağaçlandırma Planı da dâhildir. Proje, büyük ağaçlık ve ormanlık alanların kaybedilmesiyle sonuçlanacak olup; geriye kalan yaşam alanlarının biyolojik çeşitliliğini ve ekolojik değerini devam ettirmek ve geliştirmek adına söz konusu ağaçlık ve ormanlık alanları yenilemek için de etki azaltma işlemlerine ihtiyaç duyulacaktır. Bu değerlendirme, projenin hangi yaşam alanlarını etkilediğini tanımlayıp bu yaşam alanlarını değerlendirmektedir. Örneğin, alan içinde çokça bulunmayan köklü, bozulmamış, kışın yapraklarını döken ormanlar, ekolojik anlamda yakın zamanlarda oluşturulmuş çam korularından veya büyük oranda işlenmiş ağaçlıklardan daha değerli dir. Çünkü ilki daha çeşitli olup etki azaltma uygulaması zor olurken, ikincisinin yeniden oluşturulması ve geliştirilmesi daha kolaydır. Bu konular, ÇSEP ekinde yer alacak Ağaçlandırma Planında daha ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.

AECOM Rapor Çevre 1-2 Son olarak, bir Paydaş Katılım Planı Taslağı (PKP) hazırlanmış ve hâlihazırda ICA ya sunulmuştur. 1.3 Genel Değerlendirme Yaklaşımı Değerlendirme yaklaşımı, UFK Kılavuzları, Türk Çevre Kanunu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Kılavuzlarında (Çevre Yönetimi ve Değerlendirmesi Enstitüsü (EIMA), 2004) yer alan kılavuza atıfta bulunmaktadır. Etkilerin önemini tespit edebilmek için, alıcıların hassasiyeti, önemi ya da değerinin belirlenmesi kriterleri, genel olarak onaylanmış kılavuza, yasalara, yasal belirlemelere ve/veya profesyonel değerlendirme sistemine dayandırılmıştır. Güzergâh, ICA dan alınan bilgilere göre KGM tarafından belirlenirken, ICA, güzergâh yada güzergâh alternatiflerin göz önüne alınması hususunda önemli bir etkiye sahip bulunmamaktadır. Ancak tasarımın geliştirilme sürecinde, çevresel faktörler, jeoteknik bulgular, istimlak durumları vs. nedeniyle güzergâhta küçük değişiklikler önerilmiş ve bazı değişiklikler kabul edilmiştir. Bunlar, Bölüm 2 de yer alan Plan Bilgilerinde daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Eylemsizlik dâhil olmak üzere, ICA nın alternatiflerin seçiminde veya uygulanmasında kontrolü olmadığı için, AECOM, plan alternatiflerini değerlendirmeye almamıştır. Ayrıca, bir YİD projesi olarak Proje, ICA tarafından 10 yıl 2 ay 20 gün (30 aylık inşaat süreci dâhil) boyunca işletilecektir. İlave olarak ICA nın Projenin geliştirilmesinden doğabilecek dolaylı veya ilerideki etkiler üzerinde ve yolun uzatılmasından doğabilecek arazi kullanımı değişiklikleri ya da geliştirme kalıpları üzerinde bir kontrolü bulunmamaktadır. Uygun durumlarda ileride doğacak değişikliklere atıfta bulunulsa da, bu türden etkiler ve etki azaltma işlemleri bu değerlendirmede ayrıntılı bir şekilde ele alınmamıştır. Bu yüzden, özellikle de mevcut 1:100,000 İstanbul Çevre Planında önerilen gelişmeler bağlamında Projeye ilişkin potansiyel etkilere odaklanılmıştır. Değerlendirmede, imtiyaz süresinin sonuna kadar Proje ile ilgili inşaat ve işletme etkileri göz önünde bulundurulmuştur. Genel değerlendirme yaklaşımının ayrıntıları, bu ÇSED raporunun 3. Bölümünde yer almaktadır. 1.4 Raporun Yapısı ve Yazarlar ÇSED bir süreç olup, bu rapor, bu sürecin bulgularını sunmaktadır. ÇSED in bütün yönetimi AECOM tarafından yürütülmektedir, ancak bu değerlendirmeyi ortaya çıkarmak için önemli sayıda taşeron danışman da kullanılmıştır. ÇSED dört kısım halinde hazırlanmıştır: Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme (ÇSED) Raporu (bu rapor) ÇSEP Ekleri ve Şekilleri Çevresel ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP), Ağaçlandırma Planı dâhil Paydaş Katılım Planı (PKP) Ana ÇSED raporunun yapısı aşağıda özetlenmekte ve her bir bölümün yazarı ile ilgili açıklamalar sunulmaktadır. Her bölümün bir taşeron danışman tarafından hazırlandığına ve yaklaşım ve değerlendirmenin AECOM tarafından yönetildiğine dikkat edilmelidir.

AECOM Rapor Çevre 1-3 Bölüm Başlık Hazırlayan Yönetici Özeti AECOM Bölüm 1 Giriş AECOM Bölüm 2 Plan Bilgileri AECOM Bölüm 3 Değerlendirme Yaklaşımı AECOM Bölüm 4 Ekoloji ve Biyoçeşitlilik AECOM Bölüm 5 Arazi Kullanımı Doçent Dr. Feryal Turan Bölüm 6 Hava Kalitesi Profesör Dr. Gülen Güllü. Temel görüntüleme ve hava kalite modellemesi, ARTEK Mühendislik Çevre Ölçüm ve Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti. Bölüm 7 Trafik Gürültüsü & Titreşim Profesör Dr. Gülen Güllü. Temel görüntüleme ve gürültü modellemesi, Frekans Çevre Ölçüm Mühendislik Danışmanlık Tic. İth. İhr. Ltd. Şti. Bölüm 8 Su Kalitesi AECOM. Temel görüntüleme ARTEK Mühendislik Çevre Ölçüm ve Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti. Bölüm 9 Jeoloji ve Topraklar AECOM Bölüm 10 Atık Yönetimi AECOM Bölüm 11 Görsel Etkiler AECOM Bölüm 12 Sosyo-ekonomi Doçent Dr. Feryal Turan Bölüm 13 Arkeoloji REGIO Raporlama Etüd Geliştirme Organizasyon Danışmanlık Eğitim A.Ş