Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri Dünyanýn ilk toplu iþ sözleþmesinin imzalandýðý Kütahya, 1766 yýlýndan bu yana tarihi önemi, sanayisi ve str

Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri Anadolu'nun Türkleþtirilmesinde, Kurtuluþ Savaþý'nýn sonuna kadar getirilmesinde önemli vazifeler üstelenen Kütahya, Cumhuriyet döneminden bu yana sanayi alanýnda da önemli hamleler yapmýþtýr. Cumhuriyetimizin 88. yýlýnda, 88 sanayi kuruluþumuzun hikayesini bir yazý dizisi ile okuyucularýmýzla paylaþýyor ve bu yazýyý cumhuriyetimize armaðan ediyoruz. Hazýrlayan:Eser Çetintaþ Kaynaklar; Kütahya 1967 Ýl Yýllýðý, Kütahya Ýl Çevre Durum Raporu 2004. Ýktisadi Yönü ile Kütahya Kitabý 5 1

Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri Dünyanýn ilk toplu iþ sözleþmesinin imzalandýðý Kütahya, 1766 yýlýndan bu yana tarihi önemi, sanayisi ve stratejik konumdaki coðrafyasý ile bugün ülkemizin yükselen yýldýz þehirlerinden biri. Dünyanýn ilk toplu iþ sözleþmesi 13 Temmuz 1766 tarihinde Kütahya da imzalanmýþ. Fincancýlar esnafýnýn çalýþma þartlarýný düzenleyen Sözleþme, belirlediði ücret seviyesi ve bu ücretlerin günün þartlarýna göre alým gücü itibariyle ayrýca önem arz ediyor. Mustafa Kemal Atatürk ün Kütahya ziyaretleri Ýlk kez 06 Aðustos 1920 yýlýnda Kütahya ya gelen Atatürk, Türk tarihinin hemen her döneminde önemli rol oynayan Kütahya ya, 24 Mart 1923'te eþi Latife Haným'la, ardýndan 30 Aðustos 1924 ve 23 Ocak 1933'te ziyaretler gerçekleþtirmiþtir. Kütahya, Anadolu'nun Türkleþtirilmesinde, Kurtuluþ Savaþý'nýn sonuna kadar getirilmesinde üzerine düþen vazifeyi en iyi þekilde yapmýþ, Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri Kütahya'da saðlamlaþtýrýlmýþtýr. Baþöðretmen Mustafa Kemal Atatürk, 24 Mart 1923'te o dönem Hükümet Konaðý olarak kullanýlan bugünün Kütahya Lisesi nde öðretmenlere hitap etmiþ ve konuþmasýnda; Bir millet, irfan ordusuna sahip olmadýkça savaþ meydanlarýnda ne kadar parlak zaferler elde ederse etsin, o zaferin köklü sonuçlar vermesi ancak irfan ordusuyla mümkündür sözleriyle bugün dahi deðerini yitirmeyen önemli mesajlar vermiþtir. Malazgirt Zaferi'nin ardýndan XI. yüzyýlýn sonunda Türk uygarlýklarýyla tanýþan Kütahya, Germiyanoðlu Beyliði'ne baþkentlik yapmýþ ve Osmanlý Devleti bu topraklar üzerinde kurulmuþtur. Kütahya, milli mücadelenin ardýndan sanayi alanýnda da önemli hamleler yapmýþtýr. Cumhuriyet döneminden bu yana Kütahya da sanayinin kronolojik olarak nasýl geliþtiðini, hangi sektörlerde nasýl bir büyüme yaþandýðý Cumhuriyetimizin 88. yýlýný kutladýðýmýz bu sayýmýzda kaleme aldýk. Yazýmýzýn ilk bölümünde, Kütahya da 1926-1960 yýllarýndaki sanayinin geliþimini inceliyoruz. 8 Ekim 1923 te vilayet haline getirilen Kütahya, 1926 da ilk sanayi tesisi olan Sümerbank Kiremit Fabrikasý na kavuþmuþ; 1931 de ise demiryolu ile Balýkesir e baðlanmýþtýr. Tarým her zaman önemini korumakla birlikte, Kütahya Cumhuriyet döneminde madencilik ve sanayi açýsýndan önemli bir geliþme göstermiþtir. Osmanlý döneminden beri çinicilik, dericilik ve dokumacýlýk merkezi olan il, atölye üretiminden sýnai üretime geçiþi de Cumhuriyet ten sonra gerçekleþmiþtir. Ýlk büyük sanayi tesisi olarak 1926 yýlýnda kurulan Sümerbank Seramik Fabrikasý, uzun yýllar tek iþletme olarak kalmýþtýr. Kütahya 1948-1954 yýllarý arasýnda 4 kiremit ve tuðla fabrikasýyla bu sektörde altýn yýllarýný yaþamýþtýr. Kütahya'da 20 Eylül 1919'da Kuva-yi Milliye Teþkilatý kurulmuþ, 20 Ocak 1920'de halkýn çabalarý ile Kütahya Milli Alayý oluþturulmuþtur. ''6 Aðustos 1920'de Kütahya ya ilk defa teþrif eden ve o dönem TBMM Baþkaný olan Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, Kütahya Milli Alayýný teftiþ etmiþ ve ziyaretinden sonra Kütahya Mutasarrýfý Sait Beyefendiye Kütahya halkýna iletilmek üzere bir yazý göndermiþtir. Mustafa Kemal Atatürk yazýsýnda, Kütahya halkýnýn gayretiyle 5-10 günde kurulan askeri kýtanýn vatan mücadelesinde zafer kazanmak için önemine iþaret ederek, halka teþekkür etmiþtir. 1921 yýlýnda Kütahya, Yunanlýlar tarafýndan iþgal edilmiþ, 30 Aðustos 1922'de Zafertepeçalköy ve Dumlupýnar'da Baþkomutanlýk Meydan Savaþý'nýn kazanýlmasý Kütahya'nýn kurtuluþuna da vesile olmuþtur. Kütahya'nýn kurtuluþu, tüm yurdun kurtuluþu olmuþ ve 30 Aðustos 1924'te temeli atýlan Þehit Sancaktar Anýtý'nýn yerini de bizzat Mustafa Kemal Atatürk göstermiþtir. 14 Mayýs 1950'de "gizli oy açýk tasnif" ile yapýlan demokratik seçimlerde ise DP % 52 oy oranýyla ezici bir çoðunluk saðlayarak iktidara gelmiþ ve Adnan Menderes baþbakan seçilmiþtir. Menderes in 10 yýl süren baþbakanlýk döneminde Türk iç ve dýþ politikasýnda büyük deðiþimler olurken Kütahya da bu deðiþimden nasibini almýþtýr. 6 2

Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri Kütahya hýzla sanayileþmeye baþlamýþtýr. 1954 yýlýnda Kütahya Þeker Fabrikasý, Tunçbilek Termik Santrali, Kütahya Azot fabrikasý hizmete açýlmýþ ve þehrin cumhuriyet dönemi ardýndan en büyük geliþim ataðý baþlamýþtýr. 1954 yýlý, Kütahya sanayi tarihine altýn harflerle yazýlmýþtýr. 1970 yýlýnda kurulan Kütahya Porselen ve 1992 de açýlan Dumlupýnar Üniversitesi ilin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatýna önemli katkýlar saðlamýþtýr. 1- Yýl 1926, Sümerbank Keramik Sanayi Nuri Conker ve arkadaþlarý tarafýndan inþaat malzemesi þirketi olarak 1926 yýlýnda kurulan bu müessese, 1935 yýlýnda Sümerbank tarafýndan 94.822 Türk Lirasýna satýn alýnmýþtýr. O tarihten bu yana Sümerbank Keramik fabrikasý olarak çalýþmakta olan fabrika her sene geliþmiþ ve kar etmiþtir. Kömürle ýsýtýlan, zikzaklý iki fýrýný bulunan fabrika 250 iþçi ve 19 personele sahiptir. Her mevsim çalýþabilecek þekilde kurulan bu tesis, 1967 yýlýnda 450.000 Türk Lirasý kar saðlamýþtýr. 2 - Yýl 1940 GLÝ, Garp Linyitleri Ýþletmesi Devlet eliyle yapýlan linyit iþletmeciliði ilk defa 16 Þubat 1938 tarihinde Etibank'a baðlý olarak Deðirmisaz iþletmesinin kurulmasýyla baþlamýþtýr. Daha sonra 18 Mayýs 1939 tarihinde Tunçbilek ve 23 Eylül 1939 tarihinde Soma Ýþletmeleri (Yunus Nadi Þirketi'nden devir alýnarak) faaliyete geçmiþtir. Bu üç iþletme 01 Ocak 1940 tarihinde birleþtirilerek Etibank'a baðlý "Mahdut Mes'uliyetli Garp Linyitleri Ýþletmesi Müessesesi" kurulmuþ ve 15 Eylül 1957 tarihinden itibaren 6974 sayýlý kanunla kurulan "Türkiye Kömür Ýþletmeleri (TKÝ ) Kurumu" içinde yer almýþtýr. Baþlangýçta Balýkesir'de bulunan müessese merkezi 07 Temmuz 1941 tarihinde Tavþanlý'ya nakledilmiþtir. Kütahya ili hudutlarý içinde bulunan Seyitömer linyit havzasý ise 01 Haziran 1960 tarihinde üretim bölgesi olarak iþletmeye açýlmýþtýr. Deðirmisaz Linyit Ýþletmesi 1966 yýlýnda rezervi tükenerek kapatýlmýþ, Soma Bölgesi 1978 yýlýnda kurulan "Ege Linyitleri Ýþletmesi (ELÝ) Müessesesine", Seyitömer Bölgesi de 1990 yýlýnda kurulan Seyitömer Linyitleri Ýþletmesi (SLÝ) Müessesesine" devredilmiþtir. GLÝ Müessesesi Müdürlüðünde halen 4364 ruhsat nolu Tunçbilek imtiyaz sahasýnda üretim yapýlmakta ve Tavþanlý Domaniç karayolu üzerinde Tavþanlý' ya 13 km, Kütahya'ya 63 km. uzaklýktadýr. Þirketin, aðustos 2011 itibariyle çalýþan sayýsý; 1778 iþçi, 335 memur olmak üzere toplam 2113 kiþidir. 3 - Yýl 1948, Kütahya Toprak Sanayi A.Þ. Kiremit ve Tuðla Fabrikasý Kütahya topraklarýnýn çini, seramik, kiremit ve tuðla yapýmýna elveriþli olduðu öteden beri bilinmektedir. 1924 yýlýnda Nuri Conker ve arkadaþlarý tarafýndan Marsilya tipi kiremit fabrikasý kurulmuþtur. Fakat bu tesis bir türlü geliþememiþ ve en sonunda Sümerbank a devredilmiþtir. Komþu illerden Eskiþehir de kurulan kiremit fabrikalarýnýn Kütahya dan toprak götürmelerine teþebbüs etmeleri üzerine, þehrin uyanýk ve müteþebbis bazý insanlarý bir araya gelerek kiremit ve tuðla fabrikasýnýn kurulmasýna ön ayak olmuþ ve 1948 yýlýnda Kütahya Toprak Sanayi Kiremit fabrikasý kurulmuþtur. Fabrikanýn halen birisi zikzaklý olmak üzere iki bacaklý, üç fýrýný vardýr. Yaklaþýk 300 iþçinin çalýþtýðý bu tesis senede 4 milyon kiremit, 1,5 milyon tuðla imal edebilecek üretim kapasitesine sahiptir. 4 - Yýl 1950, Koçak Toprak Ýþ. Ltd. Þti. Kiremit ve Tuðla Fabrikasý Þirket, Remzi Koçak, Nedim Koçak, Selahattin Koçak, Ahmet Bozbal, Nazik Köle ortaklarýnýn birleþmesiyle 1950 yýlýnda kurulmuþtur. Zikzaklý bir fýrýna sahip olan bu tesiste, 90 kiþi çalýþmaktadýr. Fabrikanýn senelik kiremit üretim kapasitesi 1,5-2 milyon adettir. 7 3

Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri 5- Yýl 1951, Kömür Ýþletmeleri A.Þ. Gediz Linyit Ýþletmesi 1951 ve 1956 yýllarýnda Gediz de faaliyete açýlan kömür iþletmeleri sahalarý, 1958 yýlýnda Kömür Ýþletmeleri A.Þ. Gediz Linyit Ýþletmesi þirketi tarafýndan devir alýnmýþtýr. Sahalardaki kömür teþekkülü birçok faylara parçalanarak bloklara ayrýlmýþ durumdadýr. Kat i rezerv tespiti için gerekli sondaj ve arama çalýþmalarý devam etmekte olan tesisin, muhtemel rezervinin 1.000.000 tonu su üstü, 2.000.000 tonu su altý çalýþmalarý ile alýnabileceði tahmin edilmektedir. Þirketin Kütahya ili hudutlarýnda bulunan diðer maden sahalarý Þapçý, Emirler ve Sekban demirli sahalarýnýn toplam kapasitesi 520.300 ton dur. 6- Yýl 1952, Azim Kiremit ve Tuðla Fabrikasý Kooperatifleri ortaklýðýnda ticari hayatýna devam etmektedir. Özelleþtirme ile birlikte her alanda modernizasyon ve otomasyon yatýrýmlarý kýsa sürede hayata geçirilerek üretim kapasitesi 2000 ton/gün den 4000 ton/güne yükselterek, %100 kapasite artýrýmý gerçekleþtirmiþtir. Çevre duyarlýlýðýna azami hassasiyet gösteren þirket, atýk su arýtma ve baca gazý tesislerine 4 milyon Türk Lirasý tutarýnda yatýrým gerçekleþtirerek, deþarj ve emisyon izinlerini almýþtýr. Özelleþtirilme sonrasý yapýlan yatýrýmlarla toplam yatýrým tutarý 60 milyon Türk Lirasýna ulaþmýþtýr. 450 Çalýþaný ile üretimine devam eden Kütahya Þeker Fabrikasý, üretim döneminde; 3000-5000 çiftçimize, 250-300 bin ton pancar ürettirmekte (sözleþmeli olarak) ve üreticilere her yýl ortalama 30 milyon Türk Lirasý ödeme gerçekleþtirmektedir. Bu miktar pancarýn iþlenmesi ile 35-40 bin ton þeker, 60-80 bin ton yaþ pancar küspesi, 8-10 bin ton melas üretimi ile bölgenin ticari hayatýna ve ülke ekonomisine önemli katkýlarda bulunmaktadýr. Sanatkar Mehmet Çini nin oðullarý Talat Çini ve Rýfat Çini tarafýndan 1952 yýlýnda kurulmuþtur. Fabrikanýn 70 personeli olup, kömürle kýzdýrýlan tek bacalý ve zikzaklý bir fýrýný vardýr. Fabrikanýn kapasitesi senede 2 milyon kiremit mahya ve 1 milyon tuðladýr. Tesisin yýllýk üretim miktarý ise 1,5 milyon kiremit ve 500 bin tuðladýr. 7- Yýl 1953, Gönen Kiremit Gönen Türk Limited, Selim Özer, Mehmet Atak, Mehmet Yeþil, Þevket Gönen, Kadir Adlým, Mustafa Gönen ve Nuri Köse ortaklýðýnda 1953 yýlýnda kurulmuþtur. 18 Mayýs 1954 tarihinde 8.ortak olarak Kamil Erdem ortaklýða alýnmýþ ve 1957 yýlýnda þirketin adý Gönen Limited Ortaklýðý, 1958 tarihinde de Kütahya Gönen Ticaret ve Ýmalat Ltd. Þti. olmuþtur. 2003 te hissedarlarý Ümran Gönen ve Muammer Gönen, 2005 te Metin Aytun, Erdoðan Palangalý, Atilla Palangalý olarak deðiþmiþtir. 2010 tarihi itibariyle, Erdoðan Palangalý ve Atilla Palangalý ortaklýðý tescil edilmiþ olup, þirket gayri faal olarak faaliyet göstermektedir. 8-Yýl 1953, Kütahya Þeker Fabrikasý Türkiye Þeker Fabrikasý A.Þ. ye baðlý olarak kurulan Kütahya Þeker Fabrikasý, 04 Mart 1953 tarihinde kurulmuþ ve 04 Ekim 1954 tarihinde iþletmeye açýlmýþtýr. Kampanya sürelerinde üretimde; 23.000 ton linyit kömürü, 10.000 ton kireç taþý, 500 ton kalorifer özel yakýtý, 1000 ton kok kömürü kullanýlmaktadýr. Kütahya Þeker Fabrikasý, 08 Ekim 2004 tarihinde ÖÝB lýðý tarafýndan % 56 lýk kamu hissesi devredilerek özelleþtirilmiþtir. Fabrika, Torunlar, Kiler ve Kütahya Pancar 8 9- Yýl 1954, Tunçbilek Termik Santrali Tavþanlý - Tunçbilek bölgesindeki kömür ocaklarýnda çýkan kömürlerin deðerlendirilmesi ve ülke ihtiyacýnýn karþýlanmasý için Tunçbilek kasabasýnda 1954 yýlýnda santral kurulmuþ ve 1956 da üretime geçmiþtir. Toplam 429 MW enerji üretim kapasitesi olan Tunçbilek santralinin ünitelerinin kuruluþ ve hizmete girdiði tarihleri aþaðýdaki gibidir. Ünite No Temel Atýlma Tarihi Hizmete Girdiði Tarih I. ve II. Ünite 17 Eylül 1954 19 Nisan 1956 III. Ünite 21 Mayýs 1963 18 Aðustos 1966 IV. Ünite 02 Haziran 1973 15Aðustos1977 V. Ünite 02 Kasým 1974 10 Ekim 1978 Türkiye elektrik enerjisi üretiminin %3 nü karþýlayan tesiste, yýllýk 2.003.000.000 kwh elektrik üretimi yapýlmaktadýr. Santralde nominal elektrik üretiminin saðlanmasý için yýlda yaklaþýk 1.180.000 ton linyit kömürü tüketilmektedir. TEAÞ Tunçbilek Termik Santrali; 23 mühendis, 86 idari, 8 teknisyen, 732 iþçi olmak üzere toplam 849 personele sahiptir. 4

Kapak Konusu Kütahya da Sanayi Devrimleri 10- Yýl 1954, Kütahya Azot Fabrikasý SLÝ, linyitlerinin deðerlendirilmesi, ülkemizin azotlu gübre ihtiyacýnýn karþýlanmasý ve patlayýcý madde yapýmýnda kullanýlan nitrat asidi ile teknik amonyum nitrat üretimi amacýyla 21 Ekim 1954 yýlýnda kurulmuþ ve 27 Ekim 1961 de üretime baþlamýþtýr. Gübre ihtiyacýnýn artmasý sebebi ile 20 Kasým 1965 yýlýnda ek tesisler kurularak, 27 Ekim 1968 tarihinde iþletmeye açýlmýþtýr. Üretilen gübrelerin torbalanmasý için kurulan polietilen torbalama tesisleri 25 Ekim 1970 yýlýnda üretime geçmiþtir. Tesis, 1987 de Kütahya Gübre Sanayi A.Þ. ye dönüþerek þirket hüviyeti kazanmýþ, kalite yönetimi tecrübesi ile kurumsallýða adým atmýþtýr. 2004 yýlý ekim ayýnda özelleþtirilerek Yýldýz Entegre Aðaç Entegre A.Þ þirketine devredilmiþtir. Son olarak 2007 yýlýnda Teknik Patlayýcý Tesisi nin yatýrýmý tamamlanarak hizmete açýlmýþtýr. Halen faaliyette bulunan tesislerin kapasiteleri ise; * Amonyum Nitrat Gübresi ( % 26 N ) Pril: 338.500 Ton / Yýl (Talebe baðlý olarak % 33 lük ANG üretimi yapýlmaktadýr) * Derisik Nitrik Asit ( % 100 HNO3 ): 15.000 Ton / Yýl * Teknik Amonyum Nitrat ( TAN ) ve Poraz Amonyum Nitrat (PAN) toplam üretimi: 216.000 Ton / Yýl dýr. Fabrikada 14 mühendis, 31 idari, 23 teknisyen, 105 iþçi olmak üzere toplam 173 kiþi çalýþmaktadýr. Ürün Adý Kurulu Kapasite (Ton/Yýl) Seyreltik nitrik asit 210.300 Amonyum nitrat gübresi 338.500 Deriþik nitrat asiti 15.000 PAN (amonyum nitrat) 216.000 11- Yýl 1955, Gediz Madencilik A.Þ. 15 Temmuz 1955 tarihinde Gökler köyü Acemkýrý mevkiindeki faaliyete geçen linyit ocaklarýnýn iþletmesi, tamamý ile bir halk malý olarak kurulmuþtur. Ýþletmenin faaliyete geçmesi ilçe ve civarýna bir önemli bir hareketlilik kazandýrmýþtýr. 1.200.000 Türk Lirasý sermayesi olan þirket, 40 yýllýk iþletme imtiyazlý sahanýn sahibidir. Yapýlan sondajlar neticesinde 2 milyon ton rezerv tespiti yapýlmýþtýr. Her sene yaklaþýk olarak 60.000 ton sanayide kullanýlan linyit istihsal edilmektedir. Milli gelire iþtirak payý ise 7,5 milyon TL dir. Þirketin iþçi ve personel olarak toplam çalýþan sayýsý 400 civarýndadýr. Ýstihsal edilen kömürün kalori ortalamasý 6.000 olup, MTA Enstitüsü raporlarýna göre taþ kömürü vasýflarýna çok yakýndýr. Þirket, kömür iþletmesi dýþýnda sahip olduðu Antimuvan sahasýnýn faaliyetine de hýz vererek bu yönden çevre için de önemli çalýþmalar gerçekleþtirmektedir. 12- Yýl 1958, Emet Etibor Ýþletmeleri Kütahya ilinin Güneybatýsýndaki Emet ilçesinde kurulan tesis ve Kütahya ya 100 km. uzaklýktadýr. Türkiye nin bor mineralleri rezervinin önemli bir bölümünü oluþturan Kütahya-Emet yataðý, 1956 yýlýnda MTA (Maden Teknik Arama ) Jeolog Dr. Gawlik tarafýndan bulunmuþtur. 12 Aðustos 1958 tarihinde bölgedeki Bor sahalarý, MTA tarafýndan Etibank a devredilmiþtir. 1958 yýlýnda Etibank-Emet Kolemanit Maden Ýþletmesi Þantiye Þefliði olarak kurulmuþ ve daha sonra 24 Þubat 1962 tarihinde müessese haline getirilmiþtir. 01 Mayýs 1998 tarihinden itibaren yeniden yapýlanma gereði iþletme haline dönüþtürülmüþtür. MTA tarafýndan Etibank a devredilen sahalar; güneyde Hisarcýk a 4 km. mesafedeki Hamamköy ile kuzeyde Emet e 3.5 km. mesafede bulunan Espey bölgesini içine almaktadýr. Hisarcýk ve Espey iþletmelerinde üretilen cevher yine buralardaki konsantratörlerde zenginleþtirilerek satýþa hazýr hale getirilmektedir.100.000 ton/yýl kapasiteli Borik Asit fabrikasý, 2004 yýlýnda þubat ayýnda devreye alýnarak üretime baþlamýþtýr. Tesiste bugün, 185 memur, 482 iþçi ve 407 adet hizmet alým iþçisi olarak toplam 1.074 personel istihdam edilmektedir. Ürünleri Hisarcýk Kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O ) Espey Kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O ) Borik Asit (H3BO3 ) Azot Fabrikasý temel atma töreni Kütahya nýn diðer sanayi kuruluþlarýnýn hikayesine dergimizin yeni sayýlarýnda yer vereceðiz. 9 5

Kütahya da Sanayi Devrimleri II CUMHURÝYETTEN BU YANA KÜTAHYA DA SANAYÝ DEVRÝMLERÝ... 1960-1980 14 Geçen sayýmýzda Cumhuriyetimizin 88. yýlýnda, 88 sanayi kuruluþumuzun hikayesini paylaþmaya baþladýðýmýz ve Cumhuriyetimize armaðan ettiðimiz yazý dizisinin ikinci bölümünü okuyucularýmýzla paylaþýyoruz. Hazýrlayan:Eser Çetintaþ Kaynaklar; Kütahya 1967 Ýl Yýllýðý, Kütahya Ýl Çevre Durum Raporu 2004. Ýktisadi Yönü ile Kütahya Kitabý 6

Kütahya da Sanayi Devrimleri II 13- Yýl 1960, SLÝ -Seyitömer Linyit Ýþletmeleri 1960 yýlýnda Kütahya ili Seyitömer beldesi yakýnlarýnda faaliyete baþlayan tesis, yýllýk 600.000 ton Tüvenan Linyit kömürü üretimi yapacak þekilde projelendirilmiþ ve çalýþmalara baþlamýþtýr. Kütahya TÜGSAÞ (Azot) Sanayi nin kuruluþuna paralel olarak, 1963-1968 yýllarý arasýnda 2.000.000 ton/yýl Tüvenan linyit kömürü üretimi yapacak þekilde yeniden dizayn edilmiþtir. Daha sonraki yýllarda piyasaya ve azot sanayine verilemeyen düþük kalorili kömürlerin deðerlendirilmesi ve ülkemizin artan enerji ihtiyacýnýn karþýlanmasý amacý ile Seyitömer de 2x150 MW gücünde termik santral kurulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Yýllar içerisinde 3x150 MW ve 1989 yýlýndan itibaren de 4x150 MW gücüne çýkartýlan EÜAÞ ýn Termik Santrallerine paralel olarak üretim kapasitesi 7.700.000 ton/yýl Tüvenan linyit kömürü üretimi yapacak þekilde projelendirilmiþtir. amacýyla, bu belediyelerin iþtiraki ile Ýller Bankasý tarafýndan tesis edilmiþtir. Ýlk etütler 1952 yýlýnda baþlamýþ olup santral 1960 yýlýnda üretime geçmiþtir. Bu santral Ýller Bankasý tarafýndan 10 yýl iþletildikten sonra 1970 yýlýnda TEK e devredilmiþtir. Santral Gediz -Simav -Emet üçgenine merkezi vaziyette olup Emet -Gediz karayolunun her iki tarafýnda 30.km de ve Kayaköy den 2 km içeridedir. Santral 1.6 MVA lýk üç üniteden ve toplam 4.8 MVA kurulu güçten oluþmaktadýr. Santrali besleyen su, Karaköy ün 5 km doðusundan çýkan bir kaynak suyudur. Ortalama debisi 1,3 m³/sn dir. Kaynak yakýnýnda bent ile önü gerilen bu su, 4.781 km açýk beton kanalla 40.000 m³ rezervuarý olan biriktirme havuzuna gelmektedir. Santralde yýllýk 12.000.000.000 kwh enerji üretilmekte olup, Emet ve Gediz üzerinde enterkonnekte sisteme baðlýdýr. 15-Yýl 1962, Çamsan Kerestecilik Sanayi ve Ticaret Balkan göçmeni olan Delen ailesi, aile büyükleri olan Bekir Delen in marangozluk sanatýndan esinlenerek kerestecilik sektörünü faaliyet olarak seçmiþtir. Çamsan Kerestecilik Sanayi ve Ticaret, 1962 yýlýnda Kütahya Eski Sanayi Bölgesinde Þ.Yýlmaz Delen ve Etem Çanakoðlu ortaklýðýnda kereste fabrikasý olarak faaliyete baþlamýþtýr. Üretime baþladýðý dönemlerde 15 iþçi ile çalýþarak, aylýk ortalama 400 m³ tomruk iþleyip, Ýstanbul piyasasýna inþaatlýk kereste üretimi yapan bir yapýya sahiptir. Daha sonraki yýllarda Etem Çanakoðlu nun ortaklýktan ayrýlmasý ve Þ.Yýlmaz Delen in oðullarý Mansur ve Mithat Delen kardeþlerin firma bünyesine katýlmasý ile Çam-San Aðaç Sanayi ve Dýþ Ticaret Limited Þirketi unvaný ile þirketleþmiþtir. Halen, Kütahya Keresteciler Sitesinde 24 çalýþaný ve aylýk 1,000 m³ tomruk iþleme kapasitesi ile faaliyeti devam etmektedir. Geliþen teknolojiyle de uyumlu olarak, inþaatlýk kerestenin yaný sýra, ahþap sevk paletleri ve kasalarý imalatý da yapmaktadýr. Fýrýnlanmýþ olarak ISPM-15 standardýnda ihracata uygun sevk mamulleri de üretebilmektedir. Günümüz koþullarýna uygun olarak yaklaþýk 6.500.000 ton/yýl Tüvenan linyit kömürü üretimi gerçekleþtiren tesisin 793 çalýþaný bulunmaktadýr. 14- Yýl 1960, Kayaköy Hidroelektrik Santrali Kayaköy Hidroelektrik tesisleri, Emet çayýnýn Kayaköy membasý üzerinde olup, Uþak, Gediz, Emet, Simav, Þaphane ve köylerden müteþekkil bölgenin enerji ihtiyacýný karþýlamak 15 7

Kütahya da Sanayi Devrimleri II 16- Yýl 1966, EÜAÞ Seyitömer Termik Santrali Ülkemizdeki mevcut fosil ve hidrolik kaynaklarýn elektrik enerjisine dönüþtürülmesi amacýyla 1935 yýlýnda özel bir kanunla kurulan Elektrik Ýþleri Etüt Ýdaresi (EÝEÝ) tarafýndan Kütahya Linyit havzalarýnda kurulmasý düþünülen termik santrallerin ilk etüt ve proje çalýþmalarý yapýlmýþ, kurulacak olan termik santralýn fizibilite raporlarý ve proje çalýþmalarý 1966 yýlýnda tamamlanmýþtýr. 1984,1993,2001 yýllarýndaki yeniden yapýlanmalar sonrasýnda, Türkiye Elektrik Üretim-Ýletim A.Þ. Genel Müdürlüðü Bakanlar Kurulu nun 05.02.2001 tarih ve 2011/2026 sayýlý kararý ile, Türkiye Elektrik Ýletim A.Þ. (TEÝAÞ), Elektrik Üretim A.Þ. (EÜAÞ), Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Þ.(TETTAÞ) unvanlý üç ayrý Ýktisadi Devlet Teþekkülü þeklinde yeniden teþkilatlandýrýlmýþtýr. Seyitömer Havzasýnda istihsal edilen ticari deðeri bulunmayan düþük kaliteli linyit rezervlerinin deðerlendirilmesi amacýyla tesis edilmiþtir. 1973 yýlýnda birinci ünite, 1974 yýlýnda ikinci ünite, 1977 yýlýnda üçüncü ünite, 1989 yýlýnda dördüncü ünite üretime geçmiþtir. Kütahya nýn 28 km kuzeybatýsýnda Seyitömer bölgesinde TKÝ tesisleri ile entegre olarak her biri 150 MW gücünde, 4 üniteden oluþan toplam 600 MW enerji üretim kapasitesine sahiptir. Santral ünitelerinin her biri yýllýk 975 Milyon kwh üretim kapasitesine sahip olup, toplam yýllýk üretim kapasitesi 3.9 Milyar kwh dýr. Üretilen bu enerji Türkiye elektrik üretiminin % 4.6 sýný karþýlamaktadýr. Santralde nominal elektrik üretiminin saðlanmasý için yýlda 5.850 milyon ton kömür ve Enne Barajý ndan üretim hattý ile temin edilen kwh baþýna 2.5 litre su kullanýlmaktadýr. 1990 yýlýnda devreye giren curuflu ve kireçli atýk sular arýtma tesisleri su kirliliðini önlemektedir. EÜAÞ Seyitömer Termik Santralinde 17 mühendis, 71 idari, 3 teknisyen, 698 iþçi olmak üzere toplam 769 personel istihdam edilmektedir. 17-Yýl 1967, Altýnkaya Un Fabrikasý Altýnkaya Un Fabrikasý Kolektif Þirketi, 1967 yýlýnda Cemil- Halil Altýnkaya tarafýndan kurulmuþtur. Aslýnda fabrikanýn kuruluþu, 1928 yýlýnda babalarý Celal Altýnkaya tarafýndan Kütahya Sazak mevkinde kurulan Aksu Un Deðirmeni nin devamý olarak kurulmasýna dayanýr. Kütahya da taþlý öðütmeden valsli öðütmeye geçilen, yani eski üretim sisteminden modern sisteme geçen ilk un fabrikasýdýr. Aksu dan türbin vasýtasýyla elektrik enerjisini elde eden tesis, Aksu ile beraber 1964 yýlýnda Kütahya Belediyesi tarafýndan evlere su verilmek üzere istimlak edilmiþtir. Bunun üzerine þu anki Tavþanlý Yolu üzerinde bulunan fabrika inþa edilerek, 1967 yýlýnda tekrar faaliyetine baþlamýþtýr. Halen üçüncü kuþak olan Ahmet Altýnkaya tarafýndan iþletilmekte olan fabrika, 4100 metrekare arazi üzerine kurulu alanda faaliyet göstermektedir. Yýllýk 29.232 ton buðday iþlenmekte ve 22.272 ton un ile 5.568 ton kepek razmol üretimi yapýlmakta olan fabrikada 22 personel çalýþmaktadýr. 18- Yýl 1970, Kütahya Porselen 70 lerde kurulan ve o dönemin popüler iþletme modeli halk sektörü anlayýþýyla iþletilen Kütahya Porselen, banka destekli, halk ortaklý bir þirket olarak kurulmuþtur. Bankalarýn desteðini çekmesinin ardýndan 1984 yýlýnda, Kütahya Porselen'in % 75 hissesi Nafi Güral ve ailesi tarafýndan devralýnmýþtýr. Bugün % 75 i aileye ait olan þirketin % 25 i halka açýk olup borsada iþlem görmektedir.özelleþtirme sonrasýnda, Güral ailesi tarafýndan yatýrým ve finansman yapýsý yeniden þekillendirilen Kütahya Porselen, hýzla büyümeye ve geliþmeye baþladý. Þirkete hakim olan yeni yönetim felsefesi ile markanýn tasarým alt yapýsý güçlendirilmiþ, Ar-Ge ve Ür-Ge ye büyük önem verilmeye baþlanmýþtýr. Bu deðiþim Kütahya Porselen i yalnýzca ülkenin deðil, dünyanýn da en önemli porselen üreticilerinden birisi haline getirmiþtir. Günümüzde Kütahya Porselen, 160 bin metrekarelik kapalý alanýyla, altý fabrikada üretim yapan bir sanayi devine dönüþmüþtür. Yýllýk 50 milyon parçalýk üretim kapasitesi ve 150 ye yakýn desen alternatifiyle Avrupa nýn en büyük üç üreticisinden biridir. Dünya çapýnda 52 ülke ve 114 noktaya ihracat gerçekleþtiren Kütahya Porselen 5 kýtada varlýðýný sürdürmektedir. 16 8

Kütahya da Sanayi Devrimleri II Türkiye de de sayýlarý giderek artmakta olan maðazalarý ve ürünlerinin sunulduðu 6 bin satýþ noktasýyla tüketicileriyle buluþmaktadýr. 19-Yýl 1970, Evliya Çelebi Çini 1970 yýlýnda Ahmet ASALI tarafýndan kurulmuþtur. Evami seramik ve suvar çinisi üretimlerini ülkenin her yöresine göndermektedir. Yeni desen ve çini araþtýrmalarýný sürdürmektedir. 10 bin m² alanda faaliyet gösteren fabrikanýn en önemli çalýþma alaný camilerdeki mihrap, mimber, sütun, kürsüye, süsleme gibi çini sanatý iþleridir. 20- Yýl 1972, Gimsan Gediz Ýplik ve Mensucat A.Þ. 1970 yýlýnda yaþanan Gediz depreminden sonra yurt dýþýnda çalýþmak üzere gönderilmiþ bulunan Gediz ve köylerinden iþçilerin tasarruflarýný deðerlendirmek ve deprem sebebiyle yörede büyük ölçüde azalmýþ bulunan istihdam hacmini artýrmak amacýyla 1972 yýlýnda Gediz Dainler mevkiinde kurulmuþtur. 28.416 iðlik (pamuk eðirme-bükme aparatý) ilk iplik fabrikasý 1976 yýlýnda üretime geçmiþtir. 1979 yýlýnda katlý iplik üretimine, 1983 yýlýnda örgü kumaþ ve 1986 yýlýnda da Open End iplik üretimine geçilmiþtir. 2000 yýlý itibari ile 19.092 iðlik karde iplik tesisi, 16.320 iðlik penye iplik tesisi, 2064 rotorlu Open End iplik tesisi ve 49 adet yuvarlak örme makinesi tesisleri üretime devam etmektedir. GÝMSAN A.Þ. de 7 mühendis, 18 idari, 4 teknisyen, 391 iþçi olmak üzere toplam 420 personel çalýþmaktadýr. Geçtiðimiz yýllarda satýlarak el deðiþtiren þirketin, merkezi Ýstanbul da, Gediz de ise þubesi bulunuyor. 21-Yýl 1973, Hatipoðlu Güneþ Kiremit 1973 yýlýnda kurulan ve 38.556 m² açýk alan, 10.642 m² kapalý alana sahip Hatipoðlu Güneþ Kiremit fabrikasýnda, tabii ve suni kurutma sistemleriyle kiremit üretilmektedir. Günümüzün yeni teknolojilerine uyum saðlamaya çalýþarak, yenilikleri takip eden, çalýþanlarýn eðitimine ve kaliteli üretime önem veren firma TS EN 1304 belgesine sahiptir. Üretilmekte olan Mahya, Marsilya, Valensiya, Akdeniz ve Osmanlý kiremitleri, kurulmuþ olan AR-GE laboratuarýnda düzenli olarak deneylerden geçerek, sonuç raporlarý TSE tarafýndan deðerlendirilmektedir. Ayrýca paketli ve silikonlu olarak müþteri talebine göre ürünler hazýrlanmaktadýr. Geniþ bir bayi aðý ile ürünlerini müþterilerine ulaþtýran fabrikanýn yaklaþýk 150 kiþi çalýþaný bulunmakta olup, 5.775.000 adet yýllýk üretim kapasitesine sahiptir. 22- Yýl 1976, Kümaþ Kütahya Manyezit Ýþletmeleri A.Þ. Kümaþ, Eskiþehir-Bilecik-Kütahya üçgeninde yer alan manyezit cevherlerinin deðerlendirilerek, Türkiye ekonomisine kazandýrýlmasý amacýyla, 1972 yýlýnda Etibank ýn %45 lik sermaye katýlýmýyla halka açýk bir anonim þirket olarak kurulmuþtur. 1979 yýlýnda yapýlan sermaye artýrýmýnda Etibank hisselerinin %99,5 e ulaþmasý sonucunda KÝT olmuþ ve 1984 yýlýnda da Çitosan ýn bünyesine katýlmýþtýr. 1995 yýlý Ekim ayýnda % 99,7 kamu payýnýn Zeytinoðlu Holding tarafýndan satýn alýnmasýyla özelleþtirilmiþtir. Kümaþ ýn manyezit cevheri rezervi yaklaþýk 110 milyon, dolomit cevher rezervi ise 95 milyon tondur. Türkiye manyezit ham cevheri üretiminde dünyanýn üçüncü sýrasýndadýr. Kümaþ, yýllýk olarak 700 bin ton ham cevheri iþleyerek ürün haline getirmektedir. Ýlerideki kapasite artýþlarý da dikkate alýndýðýnda Kümaþ ýn þimdiki manyezit ham cevheri rezervi 100 yýlýn üzerinde yetecek durumdadýr. Doðal manyezit cevherinden ilk sinter manyezit üretimini 1976 yýlý sonunda gerçekleþtiren KÜMAÞ, 1980 li yýllarýn baþýnda kapasitesini 185.000 ton/yýl a çýkarmýþtýr. 1990 yýlýnda tamamlanan yatýrýmlar sonrasýnda, doðal manyezit cevherinden sinter manyezit, bazik refrakter tuðla ve harç üreten entegre bir kuruluþ haline gelmiþtir. 1996-2010 yýllarý arasýnda 96 milyon USD ye ulaþan yatýrýmlar yapmýþ, Türkiye de ilk defa ergitilmiþ magnezya üretmiþtir. 2011 yýlý ortalarýnda alýnan Tavþanlý daki Bommag Tesislerinin Kümaþ bünyesine katýlmasýyla; 235.000 ton Kalsine ve Sinter Manyezit ile Dolomit, 17.500 ton Ergitilmiþ Magnezya, 93.000 ton Refrakter Tuðla, 40.000 ton Refrakter Harç üretim kapasitelerine ulaþmýþtýr. Üretilen demir-çelik, çimento, kireç, cam, refrakter ve demir dýþý metaller sanayindeki fýrýnlarda kullanýlan ürünleri, % 50 si elliden fazla ülkeye ihraç etmektedir. 2010 yýlýnda yapmýþ olduðu ciro ile Türkiye nin ilk 500 þirketi arasýnda 384. sýrada yer almýþtýr. TS-EN-ISO-9001 Kalite ve TS-EN-ISO-14001 Çevre Yönetim Sistemi belgelerine sahip olan fabrikanýn 604 çalýþaný bulunmaktadýr. 17 9

10 ARAŞTIRMA RAPORU

11 ARAŞTIRMA RAPORU

12 ARAŞTIRMA RAPORU

13 ARAŞTIRMA RAPORU

Sanayi Devrimleri CUMHURÝYETTEN BU YANA KÜTAHYA DA SANAYÝ DEVRÝMLERÝ- V 1989-1996 Hazýrlayanlar: Melike Köse- Eser Çetintaþ 33- Yýl 1989, Öz-Maltaþ Grup Öz-Maltaþ Madencilik Kimya Eðitim Ýnþaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Þti., 1989 yýlýnda kuruldu. Ýlk olarak sürücü kursu alanýnda hizmete baþlayan þirket halen Kütahya merkez ve ilçelerinde toplam 5 sürücü kursu ile faaliyetlerini sürdürüyor. 1990 yýlýnda SLÝ kömür satýþý ile kömür grubunu faaliyete geçiren þirket, þu an bölgenin yerli ve ithal kömür ticaretini yapan en büyük firmasý haline gelmiþtir. 1996 yýlýnda endüstrinin ihtiyaç duyduðu hammadde talebini karþýlamak amacý ile kurduðu Öz-Maltaþ Mikronize Maden fabrikasý 200 bin ton kurulu kýrma, eleme ve öðütme kapasiteye sahip. Firma, Ar-Ge çalýþmalarýna önem vererek KOSGEBüniversite iþbirliði ile baþlattýðý çalýþmalar sonucunda maden üretimi yanýnda kimya tesisini de faaliyete geçirerek Magnezyum Sülfat Tuzu üretimine de baþlamýþtýr. Toplam üretimin %70 i ile yurtiçindeki büyük firmalarýn yarý mamul ve hammadde ihtiyacýný, kalan % 30 u ile sanayinin ihtiyaç duyduðu hammaddeleri iþleyerek pazara sunmaktadýr. Firma, bölgedeki nüfusun ve istihdamýn artmasý ile artan konut ihtiyacýný karþýlamak üzere 2005 yýlýnda lüks konutlarýn inþasý, inþaat malzemeleri satýþý ile sektöre giriþ yapmýþtýr. 34- Yýl 1989, Kütahya Yem Sanayi A.Þ. Kütahya Yem Sanayi, 1989 yýlýnda Berberoðlu Ailesi tarafýndan kurulmuþtur. Büyükbaþ hayvan yemleri ve kanatlý kümes hayvan yemleri üreten tesis, 12000 m² alan içerisinde, Eskiþehir yolu 3.km 22 14

Sanayi Devrimleri adresinde hizmet vermektedir. Kapasitesi 10 ton/saat olan fabrika, tam kapasitede 30 personel ile çalýþmaktadýr. Kütahya nýn ilk yem fabrikasý olan ve yakýnýnda bulunan çiftliði ile birlikte uzun yýllar Kütahya hayvancýlýðýna hizmet eden iþletme, diðer iþtigal alanlarýnda aðýrlýklý olarak faaliyet göstermektedir. Kütahya Yem Sanayi, Organize Sanayi Bölgesi nde bulunan depolarý ve yan sektörlerde de üretim yapabilme imkaný ile sektöre önemli hizmetler sunmaktadýr. 35- Yýl 1989, Ceyda Gýda (Hayma Ana) 36- Yýl 1992, Süleymanoðlu Grup, Beyaz eþya baþta olma üzere madencilik, kömür ve kimya gübre üretim tesisleri iþ kollarýnda baþarýlý farklý ve yenilikçi bir vizyona sahip olan Süleymanoðlu Grup, Türkiye ye ve dünyaya yayýlmýþ bir marka. 1986 yýlýnda kurulan ve 1992 yýlýndan itibaren þirketleþerek toptan pazarlama ve daðýtým sektöründe beyaz eþya daðýtýmý, satýþý ve üretiminde lider bir firma haline gelen Süleymanoðlu Grup, 17 ili kapsayan toptan satýþ aðýna, 2000'e yakýn müþteri portföyüne sahip. 2000 li yýllardan itibaren madencilik alanýna yönelen Süleymanoðlu Grup, Uþak ta iþletmekte olduklarý maden yataðýnda Türkiye de az ve düþük kalitede bulunan Leonardit madeni ile tarým sektöründe devrim niteliðinde bir dönemi baþlatmýþtýr. Madenin çýktýðý, iþlendiði ve daðýtýmýnýn yapýldýðý yer Uþak olmasýna raðmen ikinci tesisle ilgili yatýrýmýný Kütahya da yapan þirket, yüksek kaliteye sahip Leonardit madeniyle, 13 sývý ürün üretmekte ve 16 distribütörü ile 81 ile yayýlmýþ satýþ aðýna sahiptir. Ticari hayatýna 1989 yýlýnda Ceylan Market olarak baþlayan firma, 1992 den itibaren gýda toptancýlýðý yapmýþtýr. 1999 yýlýndan itibaren kuru gýda üretimine geçerek Haymaana adlý tescilli markasý ile sektörde önemli bir yer edinmiþtir. Mantý, tarhana, eriþte, yufka ve kurabiye gibi ürünleri leziz tatlar olarak tüketicilere sunan Ceyda Gýda bugün üretimini 2200 m² kapalý ve 20000 m² açýk alanda sürdürmektedir. Üretiminde yeni teknolojilere önem veren firma, 2006 yýlýnda kullanmaya baþladýðý MAP Ambalaj teknolojisi ile ürünlerinin raf ömrünü katký maddesi kullanmadan uzatmayý baþarmýþtýr. Miras Lezzetler markasý ile iç piyasada hýzla geniþleyen, satýþ bölgeleri ve yurtdýþýndaki temsilcilikleri ile hizmet veren þirket, yöresel tatlarý ülkeye ve dünyaya tanýtmaya devam etmektedir. 23 15

Sanayi Devrimleri 37- Yýl 1992, Acar Plastik Geri Dönüþüm Ltd.Þti. 2005 yýlýnda Orlonda da düzenlenen bir fuar sonrasý Amerika da yatýrým kararý alýnmýþ ve þirket Hüsnü Olçar ýn büyük oðlu Kamil Olçar tarafýndan büyütülerek, 2011 yýlýnda 15 kat daha büyük bir alanda Miami nin Pompano Beach yerleþkesinde, 15 dönüm alanda açýlan Atlantic Stone Source ile Amerika nýn güney eyaletlerine Kütahya nýn doðal taþýný tanýtmaktadýr. Þirket, 2008 yýlýnda Kütahya 1.Organize Sanayi Bölgesinde, kapalý alaný 10.000 m², açýk alaný 68 dönümlük yeni fabrikaya taþýnmýþtýr. Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde faaliyet gösteren firma, fabrikalarýn atýk olarak gördüðü plastik hurdasýný alýp, üreticiye hammadde olarak tekrar kazandýrmaktadýr. Türkiye de pvc profil üreten yaklaþýk 50 fabrikanýn üretim atýklarýný ve bunun yanýnda Petkim in genel hurdalarýný ve havuz artýðýný alýp pvc granül, pvc çapak, mikronize hammaddelerinin beyaz ve renkli olarak üretimini gerçekleþtirmektedir. 30000 m² açýk ve 7000 m² kapalý alana sahip firma, yeni teknoloji makineler ile pvc hurdalarýný iþleyerek üretim yapmaktadýr. 38- Yýl 1994, Kütahya Hürok Mermer San.Tic.Ltd.Þti. 1981 yýlýnda müteahhitlik firmasý olarak ticari hayatýna baþlayan Hürok, 1992 yýlýnda lastik kaplama fabrikasý kurmuþ, yine ayný yýl mermer sektörüne giriþ yapmýþtýr. Basit bir atölye ile baþlayan mermer iþinde zamanla büyüyen firma, 2002 yýlýnda ihracata baþlamýþtýr. 1997 yýlýnda Kütahya-Tavþanlý yolu üzerinde kurulan fabrikasýnda, yeni üretim teknikleri ile eski medeniyetlerin kültürünü birleþtirerek estetik, þýk ve zarif ürünler tasarlayarak, sektördeki farklýlýðýný ortaya koyan Hürok, 14.365 m² lik açýk ve 4500 m² lik kapalý alana sahiptir. Kütahya, Emet ve Denizli de bulunan maden ocaklarý ve Amerika þubesi sayesinde Türk doðal taþýný tüm dünyaya tanýtan Hürok Mermer, 200 çalýþana sahip olup, mermer, traverten plakalarý, fayans, paver, havuz kenar taþlarý, moulding ve mozaik ürünleri üretmektedir. 39- Yýl 1994, Özüm Gýda 1994 yýlýnda kurulan Özüm Gýda Sanayi Ticaret Limited Þirketi, 1995 den itibaren Özüm Gýda Sanayi Ticaret Anonim Þirketi olarak faaliyetini sürdürmüþtür. Türkiye de yetiþen önemli viþne aðacý çeþitlerinden Kütahya viþnesi ile, viþne konservesi üretimi yaný sýra, diðer meyve konserve çeþitleri (kiraz, ayva, armut, kayýsý, þeftali), marmelat, reçel, meyve þekerlemeleri ve konsantre meyve suyu üretimi yapmaktadýr. Ýstanbul da bulunan þubesi aracýlýðý ile Türkiye de birçok ile de satýþ yapan Özüm Gýda, endüstriyel ürün üretimlerinin satýþýný daha çok otel, catering ve pastane toptancýlarýna gerçekleþtirmektedir. 40- Yýl 1994, Saran Tekstil 1974 yýlýnda kurucularý Aslan Dokuzok tarafýndan ticari hayatýna baþlayan iþletme, 1994 yýlýnda Mehmet ve Hüdaverdi Dokuzok kardeþler ortaklýðýnda limited þirket haline gelmiþtir. Saran Tekstil, Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde 1000 m² alanda, yýllýk 50.400 düzine kapasite ile çorap üretimi gerçekleþtirmektedir. 41- Yýl 1995, Aþanlar Seramik 1995 yýlýnda kurulan Aþanlar Seramik, Ýbrahim Sedat Aþan baþkanlýðýnda aile þirketi olarak faaliyetine devam etmektedir. Firma, endüstriyel hammaddeleri olmak üzere, seramik ve çini masseleri döküm çamurlarý astar ve sýr çeþitleri üretimi gerçekleþtirmektedir. 24 16

Sanayi Devrimleri 2001 yýlýnda ihracata baþlayan þirket, baþta Arap ülkeleri ve Suriye olmak üzere, Mýsýr, Ürdün ve Dubai ye yýllýk 200 bin dolar civarýnda ihracat gerçekleþtirmektedir. 10 bin ton masse ve 1500 ton sýr üretim kapasitesine sahip firmanýn 35 çalýþaný bulunmaktadýr. 42- Yýl 1995, REF-SAN 2006 yýlýnda Türkiye nin ilk ve tek seramik makina marketini kuran þirket, 2008 yýlýnda Kýbrýs, 2011 yýlýnda Ýstanbul þubelerini hizmete açmýþ ve 2010 yýlýnda Almanya Fuarý nda 8 ülkeye temsilcilik vererek çalýþmalarýný kapsamlý þekilde sürdürmeye devam etmektedir. 2011 yýlýnda KOSGEB Kobi Proje Destek Projesi ile Kütahya da ilk kez proje sunan ve projeyi tamamlayan Ref-San Art Sanat Merkezi, Kütahya daki çini üstatlarýnýn toplandýðý çininin, seramik sanatýnýn ve makine ekipmanlarýnýn bir araya geldiði, seramik ve cam üzerine farklý aktivitelerin de yapýldýðý bir merkez haline gelmiþtir. Özellikle kamu kurum ve kuruluþlarýndan üniversiteler, halk eðitim merkezleri, belediyeler baþta olmak üzere komple çini, seramik, cam füzyon, altýn yaldýz üzerine atölyeler kuran Ref- San, yüksek sýcaklýk ile ilgili tüm sektörlerdeki fýrýn imalatý üretimine devam etmektedir. 43- Yýl 1996, Akdemir Tekstil 1992 yýlýnda kurulan firma, 1995 yýlýnda Ref-San Ýzolasyon San. ve Tic. Ltd. Þti. adýný almýþtýr. Yüksek derece fýrýn üretimiyle öne çýkan firma ayrýca seramik, cam füzyon sektörü makineleri konusunda üretimini sürdürmektedir. Seri ve özel boyuttaki elektrikli fýrýnlarý, Avrupa patentli malzemeler ile üreten þirket, satýþ sonrasý verdiði hizmetlerle sektörde önemli bir konuma sahiptir. Ref-San, fýrýn, makine ve ekipmanlar, kumlama kabini, sarf malzemeler, shimpo ürünler, promosyon ürünleri ve cam füzyon malzemelerinin üretimini gerçekleþtirmektedir. Lazer kesim teknolojisiyle üretim yapmakta olan firma elektrostatik toz boya teknolojisi de kullanmaktadýr. 1950'li yýllarda el tezgahlarýndaki dokuma makineleri ve tekstil imalatý ile Kütahya piyasasýna giren Akdemir Tekstil, ocakgaz tüp ve beyaz eþya Kütahya bayiliði ile büyümeye baþlamýþ ve 52 yýla uzanan ticari hayatýnda, Akdemir Kiremit ve Tuðla Fabrikasý A.Þ, Akdemir Tekstil San. Tic. Ltd. Þti., Gür-Han Ýnþ. Tic. Ltd. Þti. ve Petrol Ofisi bayiliði ile þehir ve ülke ekonomisine katkýlar saðlamaktadýr. Akdemir Tekstil, 30.000 m² açýk, 5000 m² kare kapalý alanda, Ýtalya'dan satýn aldýðý son teknoloji ürünü olan Nouvo Pignone (1.90) ve Somet (3.90) marka tezgahlarýnda; gömleklik, kaban, canvas, lycralý, döþemelik, astarlýk, perdelik ve her çeþit ev tekstili üzerine her türlü dokuma imalatý ve iþ elbiseleri dikimi gerçekleþtirmektedir. 25 17

Sanayi Devrimleri CUMHURÝYETTEN BU YANA KÜTAHYA DA SANAYÝ DEVRÝMLERÝ-V 1996-2000 Hazýrlayanlar: Melike Köse- Eser Çetintaþ 44- Yýl 1996 Saraçoðlu Tekstil 1996 yýlýnda dokuma alanýnda faaliyete baþlayan Saraçoðlu Tekstil, 2000 yýlýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde kurduðu 4800 metrekare kapalý olmak üzere toplam 24000 metrekare alana sahip modern tesislerinde üretimine devam ediyor. 2009 yýlýnda sektördeki dalgalanmalardan zarar görmemek üzere dokuma faaliyetini býrakan þirket, 2005 yýlýnda yapmýþ olduðu konfeksiyon yatýrýmý sonucunda, konusunda uzman 20 kiþilik personeli ile, müþterilerine hýzlý, kaliteli ve uygun fiyatlarla hizmet verme prensibiyle faaliyetine devam etmekte. Ýþ kýyafetleri alanýnda, müþterilerinin taleplerine göre özel ürünler sunan þirket, bu ürünlerin baský ve nakýþ, logo tasarýmlarýný da kendi bünyesinde yapmaktadýr. Saraçoðlu Giyim, aylýk 3750 takým ceket pantolon ve mont pantolon, 5000 adet pantolon ve bahçývan tulumu, 20000 adet þapka ve tiþört, 5000 iþ önlüðü, 4500 yelek üretim kapasitesine sahiptir. 45- Yýl 1996 (Cimcik) Besler Süt, 1930'lu yýllarda hayvan ve süt besiciliði alanýnda ticari hayatýna baþlayan firma, 1968 yýlýnda süt ürünlerini iþleyen mahalli bir mandýra,1996 yýlýndan itibaren de limitet þirket olarak faaliyetlerini sürdürmüþtür. Bugün Cimcik Besler markasý ile ulusal bir firma olan kuruluþ, Kütahya-Eskiþehir karayolu üzerinde 4250 metrekare arazide 2800 metrekare kapalý alaný bulunan fabrikasýnda hizmet vermektedir. Yeni teknolojileri yakýndan takip edip uygulayarak, sürekli geliþim gösteren Besler Süt ün, günlük iþletme kapasitesi 50 ton dur. 20 Besler Süt üretim tesislerinde, hijyen kurallarýna uygun olarak gerçekleþtirilen pastörizasyon iþlemleri ile pastörize günlük süt, yoðurt, tereyaðý, kaymak, peynir çeþitleri ve mahalli bir tabirle isimlendirilmiþ Cimcik Yoðurdu mamulleri üretilmektedir. 18

Sanayi Devrimleri Yeni ürünleri kefir, keçi sütünden dondurma ve Besler firmasý üretimine özel hoþyerim tatlýsý üretimleri ile ürün çeþitliliðini sürekli geliþtiren Besler Süt, her geçen gün artan baþarýsýný 2009 yýlýnda AB Kalite Ödülü ile tescillemiþtir. 47- Yýl 1996 Omkasar Ambalaj 46- Yýl 1996 Kýrdar Grup 1982 yýlýnda Kütahya ya yerleþen Kýrdar ailesinin kurmuþ olduðu þirket, manyezit maden ocaðý iþletmeciliði ile faaliyetine baþlamýþ olup, Agrega tesisi bünyesindeki kalsit iþletmeciliðini sürdürmektedir. Madencilik faaliyetleriyle tüm inþaatlarýn temel dolgu, beton agregalarý ve taþ kumu ihtiyacý ile karayollarý alt yapýsý için Avrupa standartlarýnda malzeme üretmektedir. Ülkemizdeki sayýlý TSE belgeli kalsit ocaklarýndan birine sahiptir. 2004 yýlýnda akaryakýt istasyonu bayiliðine baþlayan Kýrdar Grup, toplu konut inþaatlarý alanýnda da faaliyet göstermektedir. Þirket, Gediz de bulunan 25000 metrekare alana sahip santralinde beton üretimi gerçekleþtirmektedir. 43000 m² açýk, 10000 metrekare kapalý alandaki Artwin fabrikasýnda, PVC profil, PVC pencere ve sac þekillendirme üniteleri ile entegre bir üretim sistemine sahiptir. Grup, bu tesiste üretilen Artwin ürünleri ile bugün ulusal ve uluslararasý bir marka haline gelmiþtir. Omkasar Ambalaj 1995 yýlýnda Saray Holding tarafýndan kurulmuþtur. Þirketin ambalaj üretim tesisleri 8092 metrekare arsa üzerinde 3000 metrekare kapalý alana sahiptir. Yeni teknolojilerin yakýndan takip edildiði üretim tesislerinde yer alan makine parký ile müþterilerinin özel isteklerine cevap veren Omkasar Ambalaj, farklý ebat, þekil ve renklerde üç renk Amerikan box ve özel kesim olmak üzere 3 milyon adet kutu ve yine aylýk 600 ton kaðýt iþletme kapasitesine sahiptir. Son dönemdeki yatýrýmlarý ile shrink naylonu ve poþet üretimine de baþlayan Omkasar, yurt içi ve yurt dýþýndaki müþterilerine kaliteli, geri dönüþtürülebilir ve verimli ürünler sunmaktadýr. Kýrdar Grup 21 19

Sanayi Devrimleri 48- Yýl 1996 Fettah Çini Fettah Çini, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlýðý çini ve seramik sanatçýsý Sayýn Emine Peker tarafýndan, 1985 yýlýnda bir þahýs iþletmesi olarak kurulmuþ; 1997 yýlýnda ise tüzel kiþilik haline gelmiþtir. Fettah Çini ve Seramik Sanayi Ticaret Limited Þirketi ünvanýyla faaliyetlerine devam etmektedir. 2900 metrekare kapalý ve 3500 metrekare açýk alanda yaklaþýk 30 usta, sanatçý ve çalýþanýyla seramik ve çiniden mamul dekoratif obje ve hediyelik eþya, sofra gereçleri üretimine devam etmekte ve kurumsal promosyon ve mimari dekoratif uygulamalar da yapmaktadýr. Müþteriye ve mekana özel tasarýmlar yapan Fettah Çini, özellikle klasik çini replikalarý ve seramik sofra gereçleri üretimini ihraç etmektedir. 49- Yýl 1997 Karaaytaçlar Firma, 1959 yýlýnda Bekir ve Erdem Karaaytaç kardeþlerin un ve yem satýþýyla faaliyetine baþlamýþtýr. Otomobil ve hayvan yemi alanýnda bayilikler de yapan firmanýn ortaklarý, 1986 yýlýnda yollarýný ayýrarak otomobil ve gýda-yem iþ alanlarýnda faaliyetlerine devam etmiþlerdir. 1997 yýlýna kadar Erdem Karaaytaç ve oðullarý, Karaaytaçlar Kolektif Þirketi olarak firmanýn faaliyetini sürdürmüþ, ayný yýl þirket Karaaytaçlar Limited Þirketi olarak tüzel kiþilik kazanmýþtýr. Þirket halen bu unvanla gýda ve tarým olmak üzere iki alanda, Kütahya, Uþak, Afyon ve Eskiþehir de hizmet vermektedir. Gýda alanýnda un, niþasta, pastacýlýk ürünleri ve ekipmanlarý, ayrýca endüstriyel yaðlar ve kuruyemiþ çeþitleri, tarým alanýnda ise, büyükbaþ, küçükbaþ ve kanatlý hayvan yemleri, tarým ürünleri (buðday, arpa ve arpa ezmesi), bunun yanýnda gübre çeþitleri ile toptancýlýk hizmetleri vermektedir. 50- Yýl 1997 Haz Beton Þirket, 1997 yýlýnda saat kapasitesi 35 metreküp olan bir beton santrali, 21 metre bir beton pompasý ve 2 mikser ile ticari hayatýna baþlamýþtýr. 1998 yýlýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi ndeki 14000 metrekare açýk alanda ikinci tesisini kurarak, yine ayný yýl içinde, saat kapasitesi 60 metreküp olan yeni beton santralini de devreye almýþtýr. Her geçen yýl araç parkýný ve fiziki alanýný artýrmak için yeni yatýrýmlar yapan firma, 1999 yýlýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde 1800 metrekare kapalý alana sahip ikinci fabrikasýný kurmuþtur. Bu geliþmelerle yýllýk üretim kapasitesini iki katýna çýkaran Haz Beton, 2000 yýlýnda Organize Sanayi Bölgesi ndeki fabrikasýna bir beton santrali daha ilave ederek büz, tel direði, karo, cephe kaplamasý üreten bir tesisi daha hizmete açmýþtýr. 2000 li yýllardan sonra da her yýl artarak devam eden yatýrýmlarý ile bugün, ürettiði mamuller ile belediyelerin tüm ihtiyaçlarýný karþýlayabilecek yeterlilik ve kapasiteye ulaþmýþtýr. 51- Yýl 1997 Bemka Tekstil Þirket, Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde, 2000 m² kapalý alanda, ipliði boyalý ve düz boyalý gömleklik kumaþ üretmektedir. Üretim kapasitesi aylýk 100000 m. olup, fason dokumalar ile bu miktar daha yüksek rakamlara ulaþmaktadýr. 20 adet dokuma tezgahý, 1 adet konik çözgü makinesi, 1 adet 24 gözlü aktarma makinesi, 1 adet kalite kontrol makinesini bünyesinde bulunduran fabrikada, %100 pamuk, pamukpolyester, pamuk-keten, %100 polyester, pamuk-polyesterlikra, pamuk-polyester-sim tarzýnda ipliklerle dokunmuþ gömleklik kumaþ üretilmektedir. 22 20

Sanayi Devrimleri 52- Yýl 1997 Helvacýoðlu (Helvacý Hakký) Firma, 1898 yýlýnda Helvacý Mustafa tarafýndan faaliyetine baþlamýþtýr. Helvacýoðlu ailesi tarafýndan yönetilen þirket, helva ve tahin üretimi gerçekleþtirmektedir. Üretim tesislerinde ürünler, yeni teknolojilerle üretim yapan makinelerde, el deðmeden ve hijyenik bir ortamda üretilmektedir. Yýllar boyu üretimini ve büyümesini devam ettiren firma, 1997 yýlýnda Helvacýoðlu Gýda Limited Þirketi haline gelmiþ ve ailenin dördüncü kuþaðý olan Rýza, A.Rýfat, Ýbrahim Helvacýoðlu kardeþlerin yönetiminde faaliyetine devam etmektedir. Þirketin, asýrlýk lezzetlere sahip ürünleri, Kütahya merkez ve ilçeleri baþta olmak üzere, Türkiye nin birçok ilinde tüketiciler ile buluþmaktadýr. 53- Yýl 1997 Seher Tekstil Merkezi Ýstanbul da bulunan Seher Tekstil, 1997 yýlýnda Kütahya þubesi ile faaliyete baþlamýþtýr. Halen Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde, 10500 metrekare alan üzerinde 4000 metrekare kapalý alanda, iç giyim ürünleri üretimine devam etmektedir. Firma, 200 çalýþaný ile günlük 2000 düzine ürünü Seher Yýldýzý ve Tutku adlý markalarý ile yurt içi piyasalara sunmaktadýr. 54- Yýl 1997 Alkýþ Kadayýf Alkýþ Kadayýf, 1956 yýlýnda Rumeli den Kütahya ya göç eden Þaban ve Niyazi Alkýþ kardeþler tarafýndan kurulmuþtur. 1970 li yýllara kadar imalat atölyesinde küçük ölçekte tel kadayýf üretimi yapan Alkýþ Kadayýf, Kütahya merkezde açtýðý satýþ yerleri ile Kütahya halkýna hizmet vermiþ, ardýndan diðer illere de ürünlerini pazarlamýþtýr. 1980 li yýllarda imalat atölyesini büyüten iþletme, çalýþan sayýsýný ve üretim kapasitesini artýrmýþ ve 1997 yýlýnda Fatih Alkýþ tarafýndan Alkýþ Kadayýf Ltd. Þti. olarak aile þirketi haline getirilmiþtir. Tel kadayýfýn bütün çeþitlerinin yanýnda, kuru revani tatlýsý, þerbetsiz baklava ve diðer unlu mamulleri gibi lezzetli tatlarý, 3000 metrekare kapalý alana sahip imalat tesisinde hijyene de büyük önem vererek üretmeye devam etmektedir. Kuruluþundan bu yana saðladýðý geliþmeler ve yaptýðý yenilikler ile sektördeki pazar payýný artýran Alkýþ Kadayýf, ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 22000:2005 HACCP Gýda Güvenliði Yönetim Sistemi ne sahiptir. 55- Yýl 1998 Arkaçlar Pastacýlýk (Siyah Ýnci) 1983 yýlýnda açýlan Siyah Ýnci Pastanesi, 1998 yýlýnda Arkaçlar Pastacýlýk Ltd. Þti. olarak Kütahya'nýn önde gelen pastanelerinden birisi haline gelmiþtir. Kütahya merkezde birçok þubesi bulunan Siyah Ýnci Pastanesi, Eskiþehir þubesi ile bölgeye yayýlmýþtýr. Kütahya ve bölgesinde pastanecilik alanýnda yeniliklerin ve kalitenin öncüsü olan Siyah Ýnci Pastaneleri, gýda üretimi alanýnda ISO 22000:2005 HACCP Gýda Güvenliði Yönetim Sistemi ne sahip olarak, 100 ü aþkýn personeli ile pasta ve unlu mamuller üretimi yapmakta olup, bugün þehirde tüketicilerin tercih ettiði bir marka haline gelmiþtir. 56- Yýl 2000 Erefe Dokuma 2000 yýlýndaki kuruluþundan itibaren, 2 yýl süre ile pazarlama þirketi olarak faaliyette bulunan Erefe Dokuma, Kütahya Organize Sanayi Bölgesi ndeki 16000 metrekarelik arsa üzerindeki 5000 metrekare kapalý alana sahip fabrikasýnda, ham bez dokuma üretimini sürdürmektedir. 80 bant dokuma tezgahý ile önemli markalara ev tekstili ürünleri üretimi yapan þirketin, 200 çalýþaný bulunmaktadýr. Konfeksiyonda kullanýlan her türlü pamuk ve polyester ham kumaþ üretiminin % 90 ý ev tekstili üzerine olan ürünleri, ihracatçý firmalar aracýlýðýyla Avrupa ülkelerine ihraç edilmekte olup, tekstil sektöründe entegre bir tesis haline gelerek üretimini ihraç etmeyi hedeflemektedir. 23 21

Sanayi Devrimleri CUMHURÝYETTEN BU YANA KÜTAHYA DA SANAYÝ DEVRÝMLERÝ-VI 2000-2002 Hazýrlayanlar: Melike Köse- Eser Çetintaþ 57- Yýl 2000 Osmanlý Yemek (Özdoyum Gýda Ltd.Þti.) Osmanlý Yemek Sanayi, 1.000 m2 kapalý alana sahip üretim alanýyla taþýma yemek üretimi için günlük 10.000 kiþiye hizmet verebilecek kapasiteye sahiptir. Catering ve tabldot yemek hizmetleri ile kokteyl, açýlýþ, düðün, fuar, toplantý, þenlik vb. organizasyonlara ikram hizmeti saðlamayan Osmanlý Yemek, lezzetli, kaliteli, hijyenik kurallara uygun olarak hizmet vermeyi sürdürmektedir. ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO 22000:2005 HACCP Gýda Güvenliði Yönetim Sistemi Kalite belgelerine sahiptir. 58- Yýl 2000 Poyraz Gýda Yem Poyraz A.Þ. Poyraz Yem fabrikalarýnýn ilk faaliyeti 1990 yýlýnda Afyon Dazkýrý ilçesinde 36.000 ton/yýl kapasiteli fabrikanýn devreye alýnmasý ile baþlamýþtýr. Poyraz Yem, yem üretimi üzerinde ihtisaslaþmýþtýr. Poyraz A.Þ., 2001 yýlýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde ikinci fabrikasýný devreye almýþtýr. Bu fabrika 96.000 ton yýllýk üretim kapasitesine sahip,tam otomatik bir fabrikadýr. El deðmeden üretilen yemlerin numuneleri laboratuvarda kalite testinden geçmekte ve daha sonra sevkiyatý yapýlmaktadýr. 16 22

Sanayi Devrimleri Sermayesinin tamamý Türkiye Tarým Kredi Kooperatiflerine ait olan bu þirket, iki fabrikasý ile oniki ilde faaliyet göstermektedir. Poyraz Yem, yýllardýr üreticiyle iç içe olmasýnýn verdiði tecrübe ile sahada tespit ettiði eksiklikler ve besleme hatalarý hakkýnda üreticileri bilinçlendirmeyi görev bilmektedir. 60-Yýl 2001 Klas Çini-Nimet Varlý 59-Yýl 2001 Cold Gaz 1992 yýlýnda Kütahya Sanayi Sitesi nde þahýs iþletmesi olarak kurulan firma, amonyak sektöründe imalat, servis ve stok kapasitesi ile faaliyetini sürdürmektedir. 1994 yýlýnda þirketleþen Cold Karbondioksit Oksijen Likid Dolum Gaz Ýnþaat Sanayi ve Ticaret Limited Þirketi, 2001 yýlýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi ndeki yatýrýmýný tamamlamasý sonucunda, amonyak üretimi ile sektörde söz sahibi bir firma haline gelmiþtir. Çini sanatýný, Kütahya dan Türkiye ye ve dünyaya taþýyan Nimet Varlý, kendi iþyerini açmadan önceki 10 yýlý aþkýn çini tecrübesi ve eðitiminden gelen kimya bilgisiyle,sanat dünyasýna renkli çinileri getirerek, dünya çapýnda bir baþarý yakaladý. Ürettiði çini eserler, desenlerin zarifliði ve renklerin canlýlýðý ile oldukça büyük ilgi görmüþtür. 2002 yýlýnda yýlýn en baþarýlý iþ kadýný ödülünü alan Nimet Varlý,Klas Çini iþletmesinde, 1500 m2 kapalý alanda, 80 çalýþaný ile üretimine devam etmektedir. Çiniden, tabak, kase, süs eþyasý vb. üretimlerinin, % 50 si yurt içi pazarda raðbet görürken, %50 si dünyanýn pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Günümüzde, 100 ton gaz stok kapasiteli,tüm yurt geneline servis saðlayan filosu, istenilen miktarda temini karþýlayabilecek tüp adetine sahiptir. %99,9 saflýktaki amonyak gazýný standartlara uygun tanker ve tüpler ile sevk etmektedir. Ayrýca %25 konsantreli sulu amonyaðý, saf su ile fabrika adresine, 1500 ton/ay kapasite ile üretip, standartlara uygun paslanmaz tankerleri ile sevk etmektedir. 17 23

Sanayi Devrimleri 61-Yýl 2001 Met MakineLtd.Þti. Met Makine, 10 bin metrekare arsa üzerinde 6800 kapalý alana sahip fabrikasýnda, makine yedek parçalarý üretimi yapmaktadýr. Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde 18 çalýþana sahip fabrika, yurt içi pazara satýþýn dýþýnda, ihracat da yapmaktadýr. Firma, Tuncer Dolapçý tarafýndan 1997 yýlýnda kurulmuþ ve Tuncer Makina olarak yaptýðý imalatla sektöre adým atmýþtýr. 2003 yýlýnda Mehmet Koca, Ahmet Özcan ve Ahmet Tosun un katýlýmlarýyla Met Makine Sanayi unvanýný almýþtýr. 2003 yýlýndaki bu yenilikten kýsa süre sonra, makine parkýný geliþtirmiþ ve çaðýn yeni teknolojilerini kullanarak, üretiminde Cnc ve Cad-Cam teknolojilerini aðýrlýklý olarak kullanmaktadýr. Met Makine, 2007 yýlýna kadar Fatih Sanayi Sitesi nde faaliyet göstermiþ, ayný yýlýn Nisan ayýnda Kütahya Organize Sanayi Bölgesi ndeki yeni fabrikasýna geçmiþtir. Bu dönemden itibaren, eðitim, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi, Ar-Ge, verimlilik ve kurumsallaþma çalýþmalarý üzerinde önemli çalýþmalar ve iyileþtirmeler yapmýþtýr. Bu çerçevede, hazýrladýðý bir çok proje ile çalýþmalarýný geliþtirmiþ ve iyileþtirmiþtir. Porselen sektörü için hazýrlamýþ olduðu son projesi TÜBÝTAK tarafýndan onaylanarak bu proje kapsamýnda Ar-Ge faaliyetleridesteklenen Met Makine, TÜBÝTAK ile ortak çalýþmalar yürütmektedir. 62-Yýl 2002 Mustafa Özdemir Et Özdemir Et Entegre Tesisleri, Kütahya Organize Sanayi Bölgesi nde bulunan 1200 metrekare kapalý alandaki tesislerinde, kendi birimlerinde uzmanlaþmýþ olan 22 çalýþaný ile, günümüzde günlük 3 tona yakýn üretim kapasitesi ile faaliyetini sürdürmektedir. Ýmalathane, satýþ noktalarý ve þubeleri ile baþta Kütahya olmak üzere, Eskiþehir, Afyonkarahisar, Antalya, Burdur, Isparta, Bursa, Ýstanbul, Ýzmir, Denizli gibi birçok þehirde ürünlerinin satýþý yapýlmaktadýr. Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Bakanlýðý ndan üretim iznine ve ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ile ISO 22000:2005 Gýda Güvenliði Yönetim Sistemi belgelerine sahiptir. 63-Yýl 2002 Birleþik Þeker Birleþik Þeker ve Gýda Sanayi Anonim Þirketi, 2002 yýlýndan bu yana Kütahya Organize Sanayi Bölgesi ndeki 14.100 metrekare arazi üzerinde 2 bin metrekare kapalý alanda, þeker üretimi yapmaktadýr. Günlük 100 ton kristal þekerden mamul üretim kapasitesine sahip fabrika, 15 adet makine parkýyla Dizi Küp Þeker markasý olarak; paketli toz þeker, küp þeker,tekli ve çift sargýlý küp þeker, pudra þekeri, esmer toz veküp þeker imalatý yapmaktadýr. TSE Uygunluk Belgesi, ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi ile ISO 22000:2005 Gýda Güvenliði Yönetim Sistemi belgelerine sahiptir. 64-Yýl 2002 Ergen Makine Kuruluþu 1977 yýlýna dayanan Ergen Makine, 1992 yýlýndan bugüne üretimini, 4 bin metrekaresi kapalý olmak üzere 30 bin metrekarelik alanda bulunan tesislerinde sürdürmektedir. Ergenler Makine Sanayi, ST blok mermer kesme ve mermer ebatlama makinalarý üretmekte, teknolojideki geliþmeleri yakýndan takip etmekte ve bunlarý üretime yansýtarak ürünlerini sürekli geliþtirmektedir. Müþterilerinin ihtiyaçlarýna en iyi þekilde cevap vermek üzere üretimini þekillendirmekte, hýzlý servis ve yedek parça garantisi ile satýþ sonrasýnda da müþterilerine destek sunmaktadýr. 18 24