BULAŞICI HASTALIKLARA GİRİŞ Öğr. Gör. Blm. Uzm. F. Özlem ÖZTÜRK AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
SUNU PLANI Enfeksiyon, enfeksiyon hastalığı kavramı Epidemiyoloji ve kullanılan kavramlar Sürveyans Vücudun Savunma Mekanizmaları Bulaşıcı Hastalıkların Bildirimi AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
BULAŞICI HASTALIKLARA GİRİŞ ENFEKSİYON? ENFEKSİYON HASTALIĞI? BULAŞICI HASTALIK? AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
BULAŞICI HASTALIKLARIN ÖNEMİ-1 Nüfus büyümesi Çarpık kentleşme Kötü yaşam ve çevre koşulları Alt yapı eksiklikleri Küresel iklim değişiklikleri Tarım ve hayvancılıktaki değişiklikler Ekolojik değişiklikler ile bulaşıcı hastalıklar önemini hala korumaktadır.
BULAŞICI HASTALIKLARIN ÖNEMİ 2 Bulaşıcı hastalıklar ve salgınlar Halk sağlığını olumsuz etkilemekte Tedavi giderleri artmakta, Gıda, tarım ve turizm gibi ekonominin ana sektörlerini olumsuz etkilemektedir. Küreselleşme nedeniyle bulaşıcı hastalıklar ulusal sorun olmaktan çıkmıştır (HIV, Grip).
EPİDEMİYOLOJİ-1 Epidemiyoloji; bir toplumda sağlık ve hastalık göstergelerine dayanarak o toplumun sağlıkla ilgili durumunu ve hastalıkların dağılımını, yaygınlığını inceleyen bilimdir.
EPİDEMİYOLOJİ-2 Bir hastalık hangi kişilerde? Nerede? Ne zaman görülmektedir?
Epidemiyolojide Kullanılan Kavramlar İnsidans: Belirli bir zaman dilimi içinde belirli bir nüfusta bir hastalığın yeni olgularının sayısıdır. Örneğin; Türkiye de tb insidansı 100.000 de Örneğin; Türkiye de tb insidansı 100.000 de 35 dendiğinde Türkiye de yaşamakta olan her 100.000 kişiden 35 inin bir yıl içinde tb hastalığına yeni yakalandığını ifade eder.
Epidemiyolojide Kullanılan Kavramlar Prevalans: Belirli bir anda hasta olanların nüfusa oranıdır. Örneğin; 2007 yılında Türkiye de HIV/AİDS prevalansı 70 milyonda 2500 dür.
Veri Kaynakları Veri kaynakları genel veya hastalığa özgü olabilir. Mortalite ve morbidite raporları Hastane kayıtları Laboratuvar tanıları Salgın raporları Aşı kullanımı Hastalık devamsızlığı raporları Ajan, vektörler veya rezervuarlardaki biyolojik değişiklikler Kan bankaları
Enfeksiyon hastalıkları epidemiyolojisinin diğer alanlarda kullanılan epidemiyolojiye göre farklılıları: 1. Bugün birçok hastalığın kesin etyolojisi bilinmezken enfeksiyon hastalıklarının etyolojisi bilinmektedir. 2. Enfeksiyon hastalıkları, genel olarak bulaşıcı özelliktedir.
Enfeksiyon hastalıkları epidemiyolojisinin diğer alanlarda kullanılan epidemiyolojiye göre farklılıları: 3. Enfeksiyon hastalıklarının birçoğunda bağışıklık gelişmesi söz konusudur ve enfeksiyon hastalıklarının bazılarından aşılama ve kemoprofilaksi ile korunmak mümkündür.
Küresel Bulaşıcı Hastalık Yükü DSÖ 2012 yılında dünya çapında yaklaşık 56 milyon kişinin öldüğünü raporlamış. Tüm ölümler içinde; Bulaşıcı olmayan hastalıklar %68; Kardiyovasküler hastalıklar, Kanserler, Diyabet, Kronik akciğer hastalıkları. Bulaşıcı hastalıklar, maternal, neonatal koşullar ve beslenme eksiklikleri toplu olarak küresel ölümlerin % 23 ünden sorumlu olduğu belirtiliyor.
Enfeksiyöz hastalıklardan ölümlere neden olan başlıca hastalıklar: Alt solunum yolu enfeksiyonları İshalli hastalıklar Tüberküloz (DSÖ, 2015)
EPİDEMİYOLOJİ- KAVRAMLAR ENDEMİ? SPORADİ? EPİDEMİ? PANDEMİ?
SÜRVEYANS Sağlıkla ilgili verilerin sistematik olarak toplanması, biriktirilmesi ve elde edilen sonuçlara göre harekete geçecek kişiler başta olmak üzere bu sonuçlara ihtiyacı olan birimlere hızla geri bildirimini sağlamak üzere değerlendirilmesi süreci
AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
Sürveyansın Temel Amacı Sürveyansta nihai hedef; hastalıkların korunma ve kontrolünün sağlanarak mortalitenin azaltılmasıdır.
Sürveyansla; Sağlıkla ilgili sorunları ortaya koyma, öncelikleri belirleme, Hastalık oluşumundaki ve dağılımındaki ani değişiklikleri saptama, Hastalık etkenindeki ve konakçıdaki değişiklerin fark edilmesi, Hastalığın trendini izleme, Hastalığın gelecekteki etkisini tahmin etme, Politika oluşturanların bilgilendirilmesi sağlanabilir. AHE 206 Enfeksiyon Hastalıkları Hemşireliği
BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR Bulaşıcı hastalık bildirimleri, Bakanlığımızca yayınlanan 24.02.2004 tarih ve 1534 sayılı Bulaşıcı Hastalıkların Bildirimi Sistemi Yönergesi ile yeniden düzenlenerek 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Yönerge ile getirilen düzenlemeler Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi adlı rehberde yer almaktadır.
BİLDİRİMİ ZORUNLU BULAŞICI HASTALIKLAR GRUP A HASTALIKLAR ( 23 hastalık ) GRUP B HASTALIKLAR ( 4 hastalık ) GRUP C HASTALIKLAR (15 hastalık) GRUP D HASTALIKLAR (9 hastalık)
BİLDİRİM SİSTEMİNDE YER ALAN HASTALIKLAR GRUP A GRUP B GRUP C GRUP D AIDS AKUT KANLI İSHAL BOĞMACA BRUSELLOZ DİFTERİ GONORE HIV ENFEKSİYONU KABAKULAK KIZAMIK KIZAMIKÇIK KOLERA KUDUZ/KUDUZ RİSKLİ TEMAS MENİNGOKOKSİK HAST. NEONATAL TETANOZ POLİOMİYELİT SİFİLİZ SITMA ŞARBON ŞARK ÇIBANI TETANOZ TİFO TÜBERKÜLOZ AKUT VİRAL HEPATİTLER AKUT HEMORAJİK ATEŞ CREUTZFELDT-JAKOB H. EKİNOKOKKOZ H. INFLUENZA Tip b (Hib) ENF. İNFLUENZA KALA-AZAR KONJENİTAL RUBELLA LEJYONER HASTALIĞI LEPRA LEPTOSPİROZ ŞİSTOZOMİYAZ TRAHOM TOKSOPLAZMOZ TULAREMİ ÇİÇEK SARI HUMMA EPİDEMİK TİFÜS VEBA CAMPYLOBACTER JEJUNI CHLAMYDIA TRACHOMATIS CRYPTOSPORIDIUM SP ENTAMOEBA HISTOLYTICA ENTEROHEMORAJİK E.COLI GIARDIA INTESTINALIS SALMONELLA SP. SHIGELLA SP. LISTERIA MONOCYTOGENES
YENİ SİSTEMDE YER ALAN HASTALIKLARIN BİLDİRİMİNDE KURUMLARIN ROLÜ GRUP A GRUP B GRUP C GRUP D Birinci basamak sağlık kurumları Yataklı tedavi kurumları Tüm sağlık kurumlar Yataklı tedavi kurumları seçilen etkenler için standart tekniklere göre tanı koyan Laboratuarlar
Grup A Hastalıkların Bildirim Sistemi Özel Hekim Özel Sağlık Kurumları SSK hastaneleri SB Devlet hastaneleri Üniversite Hastaneleri Belediye hastaneleri Form 014 Günlük Form 014 İl Sağlık Müdürlüğü Form 014 Sağlık ocakları Form 017 A Aylık Form 017 A Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Kontrolü Daire Başkanlığı Sıtma Savaş Daire Başkanlığı Verem Savaş Daire Başkanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı 26
GRUP B HASTALIKLAR Başta DSÖ nün 1969 tarihli Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri (International Health Regulations) olmak üzere çeşitli kararlar uyarınca, kuşku duyulduğu anda ihbarı zorunlu olan hastalıklardır. Sarı Humma Veba Tifüs Çiçek
Grup B Hastalıkların Bildirim Sistemi Sağlık ocakları Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Hemen telefonla Özel Hekim Özel Sağlık Kurumları İl Sağlık Müdürlüğü Ay sonunda Form 017 B Sağlık Bakanlığı Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B SSK hastaneleri SB Devlet hastaneleri Üniversite Hastaneleri Belediye hastaneleri DDY hastaneleri Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Dünya Sağlık Örgütü 28
GRUP B HASTALIKLAR Başta DSÖ nün 1969 tarihli Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri (International Health Regulations) olmak üzere çeşitli kararlar uyarınca, kuşku duyulduğu anda ihbarı zorunlu olan hastalıklardır. Sarı Humma Veba Tifüs Çiçek
Grup B Hastalıkların Bildirim Sistemi Sağlık ocakları Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Hemen telefonla Özel Hekim Özel Sağlık Kurumları İl Sağlık Müdürlüğü Ay sonunda Form 017 B Sağlık Bakanlığı Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B SSK hastaneleri SB Devlet hastaneleri Üniversite Hastaneleri Belediye hastaneleri DDY hastaneleri Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Dünya Sağlık Örgütü 30
GRUP C HASTALIKLAR Çoğu bildirim sistemine yeni dahil olan hastalıklar Hiçbiri için birinci basamaktan bildirim istenmiyor
Trahom İnfluenza Lejyoner Hastalığı Tularemi Kist Hidatik(Ekinokokkoz) Akut Hemorajik Ateş Toksoplazmoz Subakut Sklerozan Panansefalit Leptosipiroz Shistosomiyaz Lepra Kongenital Rubella Sendromu Visseral Leishmaniosis (Kala-Azar) Cretzfelt Jakob Hastalığı Hemophilus Enfluenza Tip b Menenjiti
Grup C Hastalıkların Bildirim Sistemi İlgili sağlık kuruluşları Günlük Form 014 İl Sağlık Müdürlüğü Aylık Form 017 C Sağlık Bakanlığı 33
GRUP D HASTALIKLAR enfeksiyon etkenleri nin bildirimi Amaç, halen halk sağlığı sorunu olarak önemini koruyan bazı bulaşıcı hastalıkların etiyolojik ajanları hakkında veri elde edilmesi ve gerektiğinde bunların ileri epidemiyolojik araştırmalarının yapılabilmesidir
Cryptosporidium Giardia İntestinalis Campylobacter Jejuni Listeria Monocytogenes Salmonella Chlamydia Trachomatis Enterohemorrhagic E. Coli Entamoeba Histolytica Shigella
Grup D Hastalıkların Bildirim Sistemi İlgili sağlık kuruluşları (Kamu Laboratuvarları) Günlük Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi Kurum Bildirim Sorumlusu Haftalık Form 017 D + Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi İl Sağlık Müdürlüğü Aylık Form 017 D Sağlık Bakanlığı 36