BULAŞICI HASTALIKLAR ve KORUNMA YOLLARI

Transkript

1 BULAŞICI HASTALIKLAR ve KORUNMA YOLLARI

2 Sağlık: Sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlidir. Toplumun sağlıklı yaşam biçimini benimsemesi, sağlığın korunması ve geliştirilmesi (eğitimi) de sağlıklı olmak açısından önemlidir. Hastalık: Herhangi bir nedenle kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyiliğini yitirmesidir. Diğer bir tanım doku ve hücrelerde yapısal ve işlevsel yönden normal olmayan değişikliklerin yarattığı durumdur.

3 Bulaşıcı hastalık (communicable disease, contagious disease, Enfeksiyon hastalıkları, intaniye): Herhangi bir yolla insana geçme özelliğindeki hastalık yapıcı mikropların veya parazitlerin vücuda girmesiyle ortaya çıkan hastalıklardır. Özel bir bulaşıcı etkenin ya da onun toksik ürünlerinin, bir kaynaktan, duyarlı bir kişiye doğrudan ya da dolaylı olarak geçmesiyle oluşan hastalıktır. Bir hastalığın, insandan insana ya da hayvandan insana herhangi bir yolla bulaşma niteliği taşımasıdır.

4 İnsan vücudu üzerinde milyonlarca mikroorganizma yaşar, ancak sadece vücuda zarar verdikleri zaman hastalık durumu ortaya çıkar. Enfeksiyon: İnsan vücuduna giren mikroorganizmaların üreyip, çoğalarak vücutta istenmeyen etki ve belirtiler (hastalık) oluşturmasıdır. Enfeksiyon, bir etmenin konakçının üzerine gelip yerleşmesi ve orada çoğalmasıdır.

5 MİKROORGANİZMALAR Virüs Mantar Parazit Bakteri

6 Bakteri Serbest Yaşayanlar Saprofitler (ayrıştırıcı) Patojen Parazit

7 Bakteri Kaynakları ve Bulaşma Yolları Kaynak Giriş Yolu Böcekler Hayvanlar Isırma Sokma

8 Bakteri Kaynakları ve Bulaşma Yolları Kaynak Giriş Yolu Toprak Deri lezyonları

9 Bakteri Kaynakları ve Bulaşma Yolları Kaynak Giriş Yolu Diğer hasta kişiler Solunum sistemi Cinsel temas

10 Bakteri Kaynakları ve Bulaşma Yolları Kaynak Giriş Yolu Besin maddeleri Sindirim Sistemi

11 Besinlerle Bulaşan Hastalıklar PARAZİT Askariazis, Teniazis, Giardiazis, Hidatidozis, Amipli Dizanteri VİRÜS Hepatit A, Hepatit E, Çocuk Yaz İshali BAKTERİ Tifo, Basilli Dizanteri, Besin Zehirlenmesi, Tüberküloz, Brusella

12 Bulaşıcı Hastalıkların Önemi Bulaşıcı hastalıklar, sık ve yaygın görüldüğü, ölümlere, başka hastalıklara ya da sakatlıklara yol açtığı, iş gücü ve maddi kayıplara sebep olduğu için son derece önemlidir. 1- Toplum düzeninin bozulması 2- Sağlık hizmetlerinin sunumunda bozulma 3- Ölüm ve sakatlıkların olması 4- Ekonomik yapının etkilenmesi 5- Hastalıkların dünya çapında yayılabilmesi

13 BULAŞICI HASTALIKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ-1 Kolay yayıldıkları için çok sayıda kişiyi etkiler. Gelişmekte olan ülkelerde bakteri ve parazit hastalıklar, gelişmiş ülkelerde ise viral hastalıklar ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar sık görülür. Uluslararası ulaşım ve seyahatlerin artması sonucu bulaşıcı hastalıklar bir yöreden diğerine kolaylıkla taşınmaktadır.

14 BULAŞICI HASTALIKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ-2 Genellikle çocukluk döneminde görüldüğü ve ölümlere yol açtığından toplumun yaş dağılımını etkiler. Bazı hastalıklar kalıcı hasarlara sebep olur: Trahom körlüğe, kızamık ensefalite yol açar. Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi, çevre faktörlerinin düzeltilmesine bağlıdır. Bulaşıcı hastalıkları önlemeye yönelik uygulamaların sürekli, kapsamlı ve pahalı olması. Endüstride, işte ve okullarda devamsızlığa neden olması. İş gücü ve ekonomik kayıp ülkenin ekonomik durumunu olumsuz etkileyebilir.

15 Hastalığa yakalanma olasılığı fazla olanlar: Bulaşıcı hastalıkların salgın olduğu yerlere gidenler, Üç aylıktan daha küçük bebekler, Ailesinde bulaşıcı hastalık taşıyan kişi bulunanlar, Yaşlı ve yatalak olanlar, Kanser gibi bağışıklık sistemini etkileyen bir hastalığı olanlar, Bağışıklığı bastırıcı ilaçları kullananlar.

16 BULAŞMA YOLLARI Doğrudan bulaşma (temas) Öpme, Cinsel ilişki, Gebelik, Doğum Kan nakli Dolaylı bulaşma (temas): a) Nesneler b) Vektörler (taşıyıcı) c) Hava yolu - damlacık

17 Etkenin hastalık meydana getirebilmesi için konağa uygun yoldan girmesi gerekir. Bir bulaşıcı etken, doğrudan veya dolaylı olarak hasta bir insandan sağlıklı bir insana, hasta bir hayvandan insana, hasta insandan eklembacaklılara geçer.

18 1. Hava yoluyla bulaşma (Solunum Yolu İle Bulaşma): Uzun süre açıkta canlı kalabilen mikroorganizmaların hava, toz veya damlacıkla duyarlı kişiye bulaşmasıdır. Doğrudan temas yada damlacık yoluyla olur. Damlacıkla yayılma; tükürük, balgam, burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar halinde yayılmasıdır. Aksırırken, öksürürken, konuşurken ağızdan çıkan damlacıkların başkası tarafından solunması verem, boğmaca ve çeşitli solunum yolu hastalıkları

19 Hava yolu ile bulaşan hastalıkların genel özellikleri şöyledir: Genel bulaşma yolları havadır. Hemen tümü salgıların ağız yoluyla alınmasıyla da geçebilir. Havada damlacık içinde bulunur ya da yere çökerek tozlara karışır, sonra sağlam kişinin solunum yoluna girerler.

20 Bu gruba giren hastalık etkenlerinin çoğunluğunu virüsler oluşturur. Meningokoklar, Zatürre, Şarbon, Veba, grip, boğmaca, kızamık, kızamıkçık, difteri, çiçek, streptekok enfeksiyonları, suçiçeği, menenjit, kabakulak bu yolla bulaşır. Konut koşullarının yetersizliği, vücut direncinin düşük olması bu yolla bulaşmayı kolaylaştıracaktır. Mevsimsel özellikler gösterirler. Kış aylarında daha yüksek oranda görülürler.

21 İnsanda direncin düştüğü durumlarda daha kolay hastalığa neden olurlar. Tüm enfeksiyonlar için geçerli olan bu kural özellikle solunum yolu enfeksiyonlarında belirgindir. Kalabalık ve sıkışık yaşam tarzı solunum yolu enfeksiyonlarının oluşmasında önemlidir. Kentlerde daha sık görülürler. Oda başına düşen kişi sayısı arttıkça görülme oranları yükselir. Sinema, otobüs gibi topluca bulunulan ve hava akımının az olduğu yerlerde yayılım kolaylaşır. Okul, kışla gibi yerlerde salgınlar yaparlar.

22 2. Sindirim Yolu İle Bulaşma: Yiyecek, içecek, mikrop bulaşmış el ve tırnaklar aracılığıyla bulaşma olur. Çiğ yenilen sebzeler, su ve içeceklerle bulaşan hastalıklar: Kolera, tifo, paratifo, basilli dizanteri, çocuk felci, gıda zehirlenmesi. Hayvansal gıdalar ile bulaşan hastalıklar: Tüberküloz, şarbon, gıda zehirlenmesi, brusella.

23 2.a. Süt İle Bulaşma: Hasta veya görünürde sağlam hayvandan, sütle uğraşan insanların ellerinden veya kaplardan ya da süt kaplarını temizlemek için kullanılan sulardan süt ile bulaşma ortaya çıkabilir. En sık bulaşan hastalıklar: tüberküloz (verem), tifo, paratifo, brusella, dizanteri, çocuk felci, stafilokok vs dir.

24 Sindirim yoluyla bulaşmayı kolaylaştıran etkenler: 1-Yetersiz kişisel hijyen 2-Olumsuz çevre koşulları (atık kontrolü, suların kirliliği, karasinekler, gıda kontrollerinin yapılmaması) 3-Yetersiz bağışıklanma

25 2.b. Su ile bulaşma: Bulaşmış (enfekte olmuş) suların içilmesiyle veya meyve-sebzelerin sulanması ya da yıkanması ile hastalık insana bulaşır. enfekte su ile sulanmış marul, temiz su ile yıkanmadan yenirse hastalık bulaşır. Pis su ile yıkanan süt kapları ile tifo, yüzme havuzlarında iyi temizleme yapılmamışsa konjuktivit bulaşabilir. Su ile en sık bulaşan hastalıklar; kolera, amipli dizanteri, basilli dizanteri (shigella), tifo vb dir.

26 Suyun temizliğinden emin değilseniz kaynatın; 10 dakika kaynatıldığında çoğu mikrop ölür. Suyu temizlemek üzere klorlama da yapılabilir. Bunun için klor veya klor verici maddeler kullanılır. Suyun dezenfeksiyonu için çeşitli kimyasallardan yararlanabiliriz: 1- Kireç kaymağından toz veya sıvı oluşuna göre, aşağıda belirtildiği şekilde ANA ÇÖZELTİ (%1 lik ) hazırlanır: 1 lt su + 15 gr TOZ kireç kaymağı 1 lt su + 40 gr SIVI kireç kaymağı 2- Ev işlerinde kullanılan klorlu su maddelerinden ( klorak vb ): 1 lt su ml klor içeren sıvı % 1 lik bu ana çözeltiden : 1 lt suya 3-5 damla konur, 20 dakika bekletilir, Bu sular içilebilecek kadar dezenfekte edilmiştir. 3-İyot da dezenfektan olarak kullanılabilir. Bunun için: İyotun sudaki %2 lik çözeltisinden 2 damla, 1 lt suya damlatılır. Eczanelerde satılan klor içeren tabletlerin kullanımı daha pratiktir.

27 Bağırsak hastalıkları salgınlarında (kolera, tifo vb) sebzelerin yıkanması için, içme suyun dezenfeksiyonu için kullanılan miktarların 10 misli klorlama yapılır. Ancak sebzeler bu ön yıkamanın ardından klorlanmış içme suyu ile durulandıktan sonra yenmeli ya da pişirilmelidir.

28 3. Temas Yolu İle Bulaşma: Doğrudan temas sonucu deri ve mukoza yoluyla patojen etkenler vücuda girer. Derideki travmalar, temizlik kurallarına uymama, girişi kolaylaştırır. Sağlam deriyle bulaşan hastalıklar: Çiçek, uyuz, lepra (cüzzam), mantar, bitlenme. Yaralı deriyle bulaşan hastalıklar: Stafilokok, streptokok yaraları, tetanoz, kuduz, şarbon Genital mukoza ile bulaşan hastalıklar: Sifiliz, gonore, AIDS. Göz mukozası ile bulaşan hastalıklar: Trahom, konjuktivit.

29 4. Vektörler Aracılığı İle Bulaşma: Bazı mikroorganizmalar bazı hayvanlarda gelişimlerini tamamlayarak olgunlaşırlar ve insanda hastalık oluştururlar Örnek; sıtma mikrobu, sivrisineğin sokması sonucu insana geçerek hastalık oluşturmaktadır. Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare), akciğer kisti (iyi pişmemiş hayvan etleri) 5. Araçlarla bulaşma: Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle meydana gelen bulaşımdır. Örneğin; Hepatit A, enfekte yiyeceklerle; tetanoz, paslı çivi ve toprakla, çarşaf, giysiler gibi.

30 Hastalıklı bir anneden hamilelik sırasında veya doğum esnasında bebeğe hastalık bulaşmasıyla (Frengi, kızamıkçık, gonore konjonktiviti, yani bel soğukluğu mikrobunun yaptığı göz iltihabı bu yolla bulaşabilir.).

31 ENFEKSİYON ZİNCİRİ: Mikroorganizmanın enfeksiyon oluşturabilmesi için belirli aşamalardan geçmesi gerekir, bu aşamalar zincirine denir Etken (enfeksiyon ajanı) Kaynağa giriş yolları Kaynak Kaynaktan çıkış yolları Etkenin yeni konakçıya taşınması (bulaşma yolları) Etkenin yeni konakçıya giriş yoları Yeni konakçının hassasiyeti, direnci

32

33 1. Etken Enfeksiyon hastalığının meydana gelmesi için, patojen etkenin ortamda bulunması gerekir. Etkenin Özellikleri (Etkenin Kendisine Ait Özellikleri): Etkenin morfolojisi, büyüklüğü, şekli, yapısı, tipi Etkenin insan vücudu dışında sıcaklık, kuruluk, asidik, alkali ortam gibi koşullara direnci.

34 Bulaşıcı Hastalık Etkenleri (Enfeksiyon ajanları) Mikroorganizma: Doğal olarak her yerde bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip mini canlılardır. Her zaman hastalık yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme sahiptirler. Patojen mikroorganizmalar: İnsan (veya hayvan, bitki) vücudunda hastalık yapan mikroorganizmalardır. Bunlar virüs, mantar, bakteri, parazit olarak adlandırılırlar. Mikrop: Bulaşıcı hastalık meydana getiren, gözle görülmeyen; ancak mikroskop ile görülebilen canlılardır.

35 Taşıyıcı: Klinik olarak hastalık belirtileri göstermeyen enfekte kişiler. İnsan, hayvan, vücudunda infeksiyon etkenini taşımasına rağmen hastalık belirti ve bulguları olmayabilir. Bunlara 'taşıyıcı' denir. Normal flora: İnsan vücudunda bulunan ve yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan mikroorganizmalar topluluğuna denir. Bakteriler: Normal mikroskopla görülebilen, çoğunlukla antibiyotiklerle öldürülebilen, virüslere göre daha büyük olan canlılardır.

36 Virüsler: Normal mikroskopla görülmeyecek kadar küçük, antibiyotik ile öldürülemeyen, sadece hücre içinde üreyebilen canlılardır. Parazitler: Mikrop kadar küçük tek hücreli canlılar olabildiği gibi (sıtma etkeni), bağırsak solucanı, kıl kurdu ve tenya gibi gözle de görülebilen canlılardır.

37 Bulaşıcı Hastalık Etkenlerinin Genel Özellikleri-1 Uygun ısı, nem ve besin ortamı gibi koşulların varlığında çoğalarak sayıları hızla artar. Bir kısmı insanlarda, bir kısmı ise hem insan hem de hayvanlarda hastalık oluşturabilir. Bazı patojenlerin kendisi hastalık oluştururken (kolera, grip virüsü, amip vb.) bazıları da salgıladıkları zehirli maddeler ile hastalık (tetanos, botilinum vb.) oluşturabilir. Bazı patojenler, giriş yerinde yerel (lokal) enfeksiyon oluştururken bazıları genel hastalık oluşturabilir.

38 Bulaşıcı Hastalık Etkenlerinin Genel Özellikleri-2 Bazıları vücuda girdikten sonra bazı organ ve dokuları tercih ederek hastalık oluşturur (hepatit virüsleri, karaciğere; menenjit yapan mikroplar, beyin zarlarına yerleşirler). Patojenlerin bazıları insandan insana bulaşırken (hepatit virüsleri, grip virüsleri vb.) bazıları bulaşmaz (tetanoz, brusella vb.). Bazı patojenler, salgın oluşturabilirken (kolera, tifo, grip, bulaşıcı menenjit, hepatit A vb.) bazıları oluşturmaz (tetanoz vb.).

39 2. Enfeksiyon Kaynağı, Enfeksiyon etkeninin üzerinde yaşadığı, ürediği, yaşamını sürdürebilmek için bağımlı olduğu, duyarlı bir konakçıya geçebilecek şekilde çoğaldığı insan, hayvan, bitki ya da toprak gibi varlıkların tümüne denir. Bir enfeksiyon etmeninin doğal yerleşim yeri. Etkili bir kontrol için enfeksiyon kaynağının özellikleri bilinmelidir. Örn. Veba için kemiriciler

40 Kaynağı sadece insan olan hastalıklar; tifo, çocuk felci, çiçek, suçiçeği, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, difteri, boğmaca, hepatit, lepra, sifiliz. Kaynağı hayvan olan hastalıklar; tetanoz, kuduz, şarbon, brusella, salmonella, tenya. Kaynağı eklembacaklılar olan hastalıklar; sıtma. Kaynağı toprak ve cansız araç olan hastalıklar; tetanoz, gazlı gangren.

41 Giris Yolu: Deri, Mukoza, Solunum yolu, Sindirim yolu, Kan yolu KONAĞIN DİRENCİ Deri: ph asit niteliğindedir. Travmatize olmuş deride koruyuculuk azalmıştır.yaşla değişir. Çocukluklar deri mantar enfeksiyonlarına duyarlıdır. Ergenlikten sonra yağ bezlerinin salgıları sayesinde direnç artar. Mukus tabakası: Herhangi bir mikroorganizma mukus tabakasından geçtikten sonra fagositler tarafından alınır ve lenf nodüllerine taşınır. Lenf sistemi bakterilerin yayılmasını önler. Retiküloendotel sistem: Kan, lenf dokusu, karaciğer, dalak, kemik iliği bu sistemi oluşturur. Mikroorganizmaları süzen filtre görevi yapan bir sistemdir.

42 İltihabi cevap: 1-Ateş: Hipotalamustaki termoregülatör merkezide mekanik veya kimyasal bir uyarı ateşe sebep olur. Virüs, bakteri gibi çeşitli tetikleyiciler makrofaj, monositleri uyarır. Ateş yükseltici kimyasallar salgılanır, merkez uyarılır ve vücut ısısı yükselir. 2-Konakçının yaşı, cinsiyeti, mesleği, eğitim düzeyi hastalık riskini artırır yada azaltabilir. 3-Konakçının bağışıklık durumu: Doğal bağışıklık; konakçının bir hastalığa karşı doğuştan dirençli olmasıdır. Kazanılmış aktif bağışıklık; hastalığa yakalanan konakçı aktif bağışıklık kazanmış olur. Pasif bağışıklık; antikor içeren maddelerin sağlam kişiye verilmesiyle oluşur.

43 Bulaşıcı hastalıklar ile ilgili genel belirtiler, hastalığın türüne göre değişmekle birlikte genel olarak; Ateş, hâlsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, deri döküntüsü, vücutta ağrı, bulantı, kusma, ishal, baş ağrısı, idrar yaparken yanma hissi, öksürük, balgam çıkarma, cinsel organlarda akıntı, burun akıntısı, üşüme, titreme, sarılık, nabız sayısında artma, kasık ve koltukaltı lenf bezlerinde büyüme, karaciğer-dalak büyümesi, solunum sayısının artması, ense sertliği, boğazda kızarıklık-iltihap, ağrı vb. belirtiler görülür.

44 Yüksek ateş, özellikle çocuklarda havale nöbetlerine yol açtığı için tehlikeli olabilir. Bu durumda ateşin düşürülmesi gerekir.

45 Etkenin Yerleşeceği Hastalık ile İlgili Özellikleri: Enfektivite: Etkenin kişiyi enfekte etmesi, üreme ve yayılma özelliğidir. Etkenin konakçıya ulaşabilme ve dokulara yerleşip üreyebilme özelliğidir. Virulans: Etkenin meydana getirdiği hastalığın derecesini gösterir. Patojen organizmanın hastalık oluşturabilme yeteneğidir.

46 Patojenite: Klinik hastalık şiddetidir. Bazı etkenler enfekte etmelerine rağmen klinik belirti göstermeyebilir. Kuduz: enfektivite:düşük, patojenite:yüksek, virulans:yüksek Çocuk felci: enfektivite: yüksek, patojenite: düşük, virulans: orta düzeyde

47 Antijenite: Etkene karşı kişinin vücudunda antikor üretmesidir. Toksijenite: Bazı etkenlerin kendileri değil; taşıdıkları, salgıladıkları toksinler konakta patojenik değişiklik yapar. Sporadi: enfeksiyon hastalığının tek tük görülmesidir.

48 Epidemi (salgın): bir bölgede ya da toplumda hastalık olgularının o bölge için normal beklenenden daha yüksek görülmesidir. Bir bulaşıcı hastalığın, belirli zaman ve normal ölçüler içinde beklenenden daha çok sayıda görülmesi ya da o toplumda daha önce hiç görülmeyen bir hastalığın tek bir vaka bile olsa ortaya çıkmasıdır. Pandemi: bir enfeksiyon hastalığının ülke sınırlarını aşarak ülkelerarası yayılımıdır. AIDS, Kolera pandemisi

49 Epideminin incelenmesi ve Kontrolü Epidemi varlığının saptanması Tanının kesinleştirilmesi Hastaların Yer-Kişi-Zaman özelliklerinin saptanması Verilerin analizi Kontrol önlemlerinin uygulanması Bulguların yayınlanması İleri araştırmalar

50 BULAŞICI HASTALIKLARIN DOĞAL SEYRİ Ön patogenez: Bu dönemde etken henüz konakçı vücuduna girmemiştir. Etkileşim içindedir. Patogonez: Etkenin konakçıya girmesiyle başlar. Hastalığın belirtilerinin çıktığı ana kadar geçen süreye kuluçka süresi denir. Bu dönem kişiden kişiye, etkenin özelliğine, kişinin bağışıklığı ve direncine göre değişir. Her hastalığın kuluçka süresi farklıdır. Bunu bilmenin yararları; Hastalığın ilk kaynağının araştırılması ve bulunması, Yayılımı önlemek için izolasyon, önlem sürelerinin belirlenmesi, Hastalarla temas edenlerin ne kadar süre izleneceğine karar verilmesine yardımcı olur.

51 BULAŞICI HASTALIKLARIN ÖNLENMESİNDE UYGULANACAK GENEL ÖNLEMLER Sağlık eğitimi Kişisel temizlik kurallarına uyma Yeterli ve dengeli beslenme Sosyo-ekonomik durumun iyileştirilmesi Stresin azaltılması Suların arıtılması, besin kontrolü Gıda sektöründe çalışanların sağlık kontrolleri Sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi

52 SPESİFİK KONTROL ÖNLEMLERİ Hastalık kaynağına yönelik önlemler: Kesin tanı, erken tedavi, hastalığın bildirimi, ilk kaynağın bulunması, taşıyıcıların aranması, izolasyon, atıkların dezenfeksiyonu. Bulaşma yollarına yönelik önlemler: Suların arıtılması, çöp kontrolü, dezenfeksiyon, vektör kontrolü, sağlıklı tuvalet.

53 Sağlam kişiye yönelik önlemler: Bağışıklama:Bir hastalık etkenine karşı duyarlı olan kişileri dirençli hale getirme işlemidir. Aktif bağışıklık uzun sürelidir. Kişi hastalığı geçirerek bağışıklık kazanır yada aşı sonucu oluşur. Pasif bağışıklık kısa sürelidir. Antikor içeren madde sağlam, duyarlı kişilere verilerek hastalığa karşı geçici süre için bağışıklık oluşturur. Acil durumlarda kullanılır. Yaralanan kişiye tetanoz antitoksini verilmesi gibi.

54 BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI Gerekli önlemlerin alınması ve aşılama yapılması ile bulaşıcı hastalıkların çoğundan korunmak mümkündür. Suni olarak meydana getirilen bağışıklıkta, kişiye zayıflatılmış, ölü mikroplar veya mikrop maddeleri verilir. Bunlara karşı hastalık belirtileri olmaksızın antikor oluşur. Böylece kişinin hastalığa karşı korunması sağlanır. Aşılar her bulaşıcı hastalıkta tesirli olmayıp, belli sayıda hastalıkta tesirlidir. Her doğan çocuğa, zamanı geldiğinde aşı yaptırmalıdır. Okula ya da kreşe gidecek tüm çocukların aşı programının tamamlanmış olması gerekir. Çünkü çocuklar kalabalık bir ortamda hastalığı birbirlerine daha rahat bulaştırabiliyor.

55 Bulaşıcı hastalık salgını olan yerlere mecburen gitmek gerekiyorsa, alınacak tedbirler ve yapılacak aşılar konusunda bilgi sahibi olunmalıdır Temizlenmemiş kirli yiyecekler yememeli, Bilinçli beslenmelidir. Vücut temizliğine özen gösterilmelidir. Özellikle yemekten önce ve tuvaletten sonra eller yıkanmalı. Tırnaklar kısa kesilmeli, tırnak yeme engellenmeli Dışardan geldikten sonra giysiler değiştirilmeli. Düzenli bir şekilde sağlık kontrolleri de olunmalı.

56 Öksürüp-aksırırken ağzın elle kapatılması ve karşıda bulunan kişilerin yüzüne doğru hapşırılmaması hava yoluyla yayılmayı önler. El yıkama ile hastalıkların bulaşması önlenebilir. Toplu yerlerde mümkünse sıvı sabun kullanılmalı veya sabunluklar süzgeçli olmalı. sulu bir ortamda bekleyen yumuşamış bir sabun temizleyici özelliğini kaybettiği gibi mikrop yuvası olur. Toplu yerlerdeki sabunla iki kere sabunlamakta yarar vardır, sabunu sabunluğa koymadan önce suyun altına tutarak köpüğü akıtın. Başkalarının kan, tükürük, idrar, dışkı gibi atıkları ile doğrudan temas etmemeye özen gösterilmelidir. Bu gibi durumlarda eldiven giyilmelidir.

57 Kişilerin kullandığı malzemeler, öncelikle kirleri temizlendikten sonra sabunlu su (veya deterjan) ile iyice yıkanmalıdır. Hasta ise durulama sonrası dezenfektan içinde önerildiği şekilde bekletilmelidir. Başkaları ile özel eşyalar paylaşılmamalıdır; tarak, jilet, diş fırçası, şapka, iç çamaşırı, yatak takımları vb. İzolasyon (karantina, ayırma) uygulanabilir Eğer solunum yolu ile bulaşan bir hastalık varsa hasta kişiye maske takılır, idrar veya dışkı ile bulaşma söz konusu ise, mümkünse hastalık iyileşene kadar hastanın kullanacağı tuvalet ayrılır Tuvalet tek ise, o zaman hastanın tuvaleti her kullanımından sonra dezenfektanla temizlenmeli.

58 Kuru Ve Temiz Yerde Mikrop Asla Barınamaz O nedenle hiçbir zaman ortamı kirli ve ıslak (nemli) bırakmayın. Temizlik ve bulaşık bezlerini kapalı yerde ıslak ve sıkılı halde bırakmayın, daima havalı bir yere açarak asın ve kuru muhafaza edin. Bulaşıcı hastalıkların tedavisi çok çeşitli olup, hastalık yapıcı mikrobun cinsine göre değişir. Penisilin ve benzeri antibiyotikler bakterilere karşı tesirlidir. Sıtma gibi mikroplarla meydana gelen hastalıklar çeşitli kimyasal maddelerden oluşan ilaçlarla iyileştirilir. Virüs hastalıkları ise antibiyotiklerden etkilenmezler.

59 BİLDİRİM SİSTEMİ Bildirim sistemleri, ülkelerin; hastalıklar hakkında sistematik bir şekilde veri toplayarak ortaya çıkış sıklıklarını ve davranış modellerini görmek, planlama yapmak, kaynak ayırmak ve aktarmak, salgınları önceden tahmin etmek, koruma ve kontrol programlarını geliştirmek ve uygulamak için önemlidir. ASM-Hastane- Özel hekim-sağlık Müdürlüğü- Sağlık Bakanlığı-Dünya Sağlık Örgütü

60 BULAŞICI HASTALIKLARIN BİLDİRİMİ Enfeksiyon kaynaklarının belirlenmesi, hastalığın yaygınlık boyutunun saptanması, alınacak kontrol önlemleri için önemlidir. Uluslararası bildirimi zorunlu hastalıklar: Veba, kolera, sarı humma, çiçek, AIDS, tifüs, çocuk felci. Ülke içi bildirimi zorunlu hastalıklar: Dizanteri, boğmaca, hepatit A, lepra, difteri, frengi, kızamık, kızıl, kuduz, sıtma, tifo, şarbon, menenjit, tüberküloz, tetanos, trahom.

61 Bu bildirimleri kolaylaştırmak için hastalıklar gruplara ayrılmıştır. GRUP A HASTALIKLAR Tüm Sağlık Kuruluşlarından Bildirimi Zorunlu Hastalıklar Birinci basamaktan itibaren sağlık sisteminde yer alan tüm kurumlardan bilgi toplanmasını gerektiren hastalıklardır. Sağlık kuruluşu tanı koyup tedaviye başlarken aynı zamanda hastaya ait bilgileri, hastanın yaşadığı yerin sağlık sorumlularına en kısa sürede iletmekle hükümlüdür. Amaç; hasta ile aynı çevrede yaşayanlar arasında benzer vakalar olup olmadığı ve hastalığın kaynağının araştırılabilmesini sağlamaktır

62 AIDS... A02 Akut Kanlı İshal... A03 Boğmaca... A04 Bruselloz... A05 Difteri... A06 Gonore... A07 Hıv Enfeksiyonu... A08 Kabakulak... A09 Kızamık... A10 Kızamıkçık... A11 Kolera... A12 Kuduz Ve Kuduz Riskli Temas... A13 Meningokokkal Hastalık...

63 A14 Neonatal Tetanoz... A15 Poliyomyelit... A16 Sıtma... A17 Sifiliz... A18 Şarbon... A19 Şark Çıbanı [Kutanöz Leishmaniazis]... A20 Tetanoz... A21 Tifo... A22 Tüberküloz... A23 Viral Hepatitler [Akut]...

64 GRUP B HASTALIKLAR Uluslararası İhbarı Zorunlu Hastalıklar DSÖ ne ihbarı zorunlu hastalıklar. Bu hastalıklardan olası bir vaka ile karşılaşan hangi basamak sağlık kurumu olursa olsun doğrudan ve en hızlı araçla Sağlık Bakanlığı na bildirmekle hükümlüdür. Çiçek... B02 Epidemik Tifüs... B03 Sarı Humma... B04 Veba

65 GRUP C HASTALIKLAR C Grubundaki Hastalıklar: Bu hastalıkların bir kısmı ikinci basamaktan itibaren yada daha üst uzman kurum veya laboratuarca tanımlanabilirler. Bu kurumlardan bildirim alınması yeterli kabul edilir.

66 Akut Hemorajik Ateş Sendromu... C02 Creutzfeldt Jakob Hastalığı [Nvcjd]... C03 Ekinokokkoz... C04 Haemophılus Influenza Tip B [Hib] Menenjiti. C05 İnfluenza [Grip]... C06 Kala-Azar [Vısceral Leıshmanıasıs]... C07 Konjenital Rubella... C08 Lejyoner Hastalığı...

67 C09 Lepra... C10 Leptospıroz... C11 Subakut Sklerozan Panensefalit (Sspe) C12 Şistozomiyaz Üriner]... C13 Toksoplazmoz... C14 Trahom... C15 Tularemi...

68 GRUP D Laboratuvardan Bildirimi Zorunlu Enfeksiyon Etkenleri/Hastalıklar Campylobacter Jejunı/Colı... D02 Chlamydıa Trachomatıs [Cybe Etkeni Olarak]... D03 Cryptosporıdıum Sp... D04 Entamoeba Hıstolytıca [Amipli Dizanteri Etkeni Olarak] D05 Enterohemorajik E.Colı [Ehec]... D06 Gıardıa Intestınalıs... D07 Lısterıa Monocytogenes... D08 Salmonella Sp. [Non-Typhoidal Salmonelloz Etkeni Olarak]. D09 Shıgella Sp....

69 D Grubu hastalıklar: Bu grup diğer gruplardan farklıdır ki burada enfeksiyon etkenleri bildirilir. Bu bildirim sistemi: Bildirime esas bulaşıcı hastalıklar listesinin güncellenmesi, Standart vaka tanımlarının getirilmesi, Hastalıkların bildiriminde bazı özelliklere göre gruplandırmalara, Bazı enfeksiyon etkenlerinin de bildirim listesine dahil edilmesini sağlamıştır.

70 BULAŞICI HASTALIĞI BİLDİRMEKLE GÖREVLİ OLANLAR Hekimler, diş hekimi, eczacılar Başhekim ve hastane müdürleri Hemşire, ebe, sağlık memuru Laboratuvar sorumluları Hasta kişiler Ölü yıkayanlar Fabrika ve okul müdürleri