ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER UZM.FZT. NAZMİ ŞEKERCİ
Tanım: Antropoloji; insanı ve insanın biyolojik yapısını, bedensel özelliklerini, sosyokültürel yapısını, davranışlarını inceleyen bir bilimdir ve sağlıkla ilişkisi geçmişten günümüze devam etmektedir.
İnsanın fiziksel yapısını inceleyen, ölçen ve değerlendiren fiziki antropolojidir. Yöntem olarak antropometriyi kullanır. Antropometri; kişinin ağırlığını, gücünü, vücut ölçülerini ve hareket sınırlarını temel bazı noktalarını belirleyerek ölçer. Böylece kişilerin birbiriyle karşılaştırılmalarını sa ğlar.
insan sağlığını ilgilendiren birçok alanda özellikle büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi amacıyla antropometrik ölçümlere önem verilmektedir. Antropometri çocuktan yaşlılı ğa kadar uygulanabilir. Antropometrik ölçümler, cinsiyete, ırka, sosyal, kültürel ve ekonomik düzeye göre farklılık göstermektedir. Günümüzde
Ölçümlerde dikkat edilmesi gereken kurallar: ölçümler vücudun sağ tarafından yapılmalıdır. Hasta uygun pozisyonda fakat gevşemiş olmalıdır. Ölçümler iki kez yapılmalıdır. Temel alınan noktalar dikkatli belirlenmelidir. Ölçümü etkileyebilecek atrofi, hipetrofi, ödem göz önünde bulundurulmalıdır. Bütün
ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ Çevre ölçümleri, kas dokusu ile birlikte deri altı yağ dokusu ve kemiği kapsadığından; doğrudan bir kas dokusu ölçümü sağlamaz. Kaslar, çevreyi oluşturan başlıca doku olduğundan kol ve bacak çevreleri relatif kassal gelişimi ortaya koymak için kullanılır. Antropometrik ölçümler; mezur, sürgülü kaliper, skinfold kaliper kullanılarak yapılır.
Baş çevresi, occipital ile arkus süperfasialislerin hemen üzerinden ölçülen en geniş bölgedir. Baş çevresinin değerlendirilmesi beyin büyümesini yansıtır.
Boyun Çevresi: Larinksin (prominensiya laringea) hemen altından boyun çevreleyerek ölçülür. Omuz Çevresi: Ölçüm; ayakta, kollar yanda iken akromiyonun altından deltoidlerin en belirgin bölgesinden ekspirasyon sonunda ölçülür.
Kol Çevresi: Dirsek fleksiyon durumundayken, biseps kası kasılır.ölçü alan kişi pazıların en büyük çevreyi verdiği noktada çevre ölçüsünü alır.
Ön Kol Çevresi: Anatomik pozisyonda iken ön kolun orta noktasındaki maksimal kalınlık belirlenerek ölçülür. El Bilek Çevresi: Mezura ulnanın stiloid çıkıntısının hemen önünden geçecek yumuşak dokuya herhangi bir baskı uygulamayacak şekilde tutularak ölçülür.
Göğüs Çevresi: Ölçüm ayakta,kollar abduksiyonda yapılır. Ekspirasyon sonunda, önde 4. kıkırdak kaburga hizasından, arkada infraskapulardan göğsü çevreleyerek ölçülür.
Bel Çevresi: Ölçüm ayakta, kollar yanlarda ve bacaklar bitişik durumda olmalıdır. Obez kişilerde zor olduğundan kostalar ile krista iliaka arasındaki en dar bölgeden ölçüm yapılır.
Karın Çevresi: Ölçüm ayakta, kollar yanlarda iken yapılır. Mezura yere paralel olacak şekilde, göbek noktası (umblikus hizası) ile yanlarda subkostal seviyeden gövde çevrenelerek ölçülür. Kalça Çevresi: Önde simfizis pubis seviyesinde ve arkadan kalça kaslarının maksimal çıkıntı seviyesi ölçülür.
Uyluk Çevresi: Ayakta veya yatar pozisyonda iken yapılır. Patellanın 10-15 cm üzerinden yapılır. Diz Çevresi: Bir dizin hafifçe bükülmesi ve ağırlığın öbür dize verilmesiyle patellanın orta noktasından ölçülür.
Bacak Çevresi: Ölçüm kişi ayakta iken yapılır. Kasın en şişkin olduğu yerden,bacağın uzun eksenine dik olacak şekilde çevre ölçüsü yapılır.
Bileği Çevresi: Ölçüm ayakta, otururken veya yatar pozisyonda iken yapılabilir. Malleollerin üst kısmından bile ğin en ince olduğu bölgeden yapılır. Ayak
ÇAP ÖLÇÜMLERİ: ölçümleri vücut büyüklüğü ve çevresel boyutların öğrenilmesi için önemli sayılan ölçümlerdir. Çap ölçümleri çeşitli büyüklükte sürgülü kaliperler kullanılarak, belirli kemik çıkıntılar arasından yapılmaktadır. Her bölge için en az üç ölçüm yapılıp, ortalamaları alınmalıdır. Çap
Omuz Çapı: Hasta eller yanda, ayakta dik pozisyondayken, muayene eden kişi hastanın arkasında durarak, kaliperin uçlarını deltoid kaslarının en şişkin kısımlarına yerleştirerek ölçüm yapar. Biakromiyal Çap: Hasta eller yanda, ayakta dik pozisyondayken, muayene eden kişi hastanın arkasında durarak, kaliperin uçlarını akromiyal çıkıntıların en dış noktalarına yerleştirerek aradaki mesafeyi ölçer.
Dirsek Çapı: Hasta oturur pozisyonda, omuz hafif fleksiyonda, dirsek 90 derece fleksiyonda iken, muayene eden kişi kaliperin uçlarını humerusun iç ve dış epikondilleri arasına yerleştirerek, aradaki mesafeyi ölçer.
El Bilek Çapı:Kaliperin uçları radiyus ve ulnanın stiloyid çıkıntılarına yerleştirilerek, aradaki mesafe ölçülür.
Biiliyak Çap: Hasta ayakta, eller önde çaprazlanmış, ayakta dik pozisyonda iken, muayene eden kişi hastanın arkasında durarak kaliperin uçlarını 45 derecelik açı ile krista iliyakalar üzerine yerleştirerek aradaki mesafe ölçülür. Bitrokanterik Çap: Hasta eller göğüste çaprazlanmış, ayakta dik pozisyonda iken, muayene eden kişi hastanın arkasında durarak kaliperin uçlarını büyük trokanterlerin üzerine yerleştirir ve aradaki mesafe ölçülür.
Diz Çapı: Hasta muayene masasından dizleri 90 derece fleksiyonda aşağıya doğru sarkıtmış durumdayken, muayene eden kişi hastanın önünden ölçüm yapar.
Ayak Bilek Çapı: Hasta düz bir zemine basarken, muayene eden kişi arkada kaliperin uçlarını iç ve dış malleollerin en çıkıntılı noktalarına yerleştirir ve aradaki mesafe ölçülür.
UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ: Uzunluk ölçümleri, ayakta, oturma veya yatma pozisyonlarında iken yapılır. bir tarafını diğer tarafla karşılaştırmak amacıyla yapılır. Vücudun
ÜST EKSTREMİTE UZUNLUKLARI: Uzunluğu: Hasta topukları bitişik biçimde ayakta dik dururken, akromiyal noktadan orta parmağın tırnağına kadar olan mesafe avuç içi vücuda bakar durumdayken ölçülmektedir. Bu durumdayken olekranon ile akromion arasındaki mesafenin ölçülmesiyle üst kol uzunluğu ölçülmektedir. Kol
Kol Uzunluğu: Hasta ayakta veya oturur pozisyonda iken ön kolunu, dirsek 90 derece açı oluşturacak şekilde bükerek yere paralel biçimde göbek hizasında uzatır. Muayene eden kişi mezur ile olekranon ile radiusun stiloid çıkıntısının distali arasındaki uzaklığı ölçer. Ön
Uzunluğu: Radiusun stiloid çıkıntısının distali ile üçüncü parmağın ucu (akromelion) arasındaki mesafe ölçülür. El Uzunluğu: Hastanın sırtı duvara dayalı, kollar yana açılmış yere paralel, avuç içi karşıya bakacak şekilde iken ölçüm yapılır. İki elin orta parmak uçları arasındaki mesafe ölçülür. Kulaç uzunluğu, boy uzunluğu hakkında bilgi verir. Kulaç
ALT EKSTREMİTE UZUNLUKLARI: Alt ekstremite uzunluk farkı gerçek veya fonksiyonel olabilir. Gerçek alt ekstremite uzunluk farkında femur başından ayağın plantar yüzüne olan mesafe her iki alt ekstremitede farklıdır. Alt ekstremite kemiklerinden birinin karşı tarafa göre gerçekten uzun veya kısa olmasına sebep olan anomaliler nedeniyledir(femur boynunun varus veya valgus deformiteleri gibi).
Fonksiyonel alt ekstremite uzunluk farkında ise femur başından ayağın plantar yüzüne olan mesafe eşittir. Ancak eklem kontraktürü ve kas kontraktürü gibi nedenler bir alt ekstremitenin diğerinden uzun veya kısa görünmesine neden olur(skolyoz, kalçada adduksiyon veya abduksiyon kontraktürleri gibi)
Pelvik rotasyon veya pelvik lateral tilt olması, pelvisin ekstremitelerle ilişkisini bozacağından ölçümde farklılığa sebep olacaktır. Bunu önlemek için hasta sırtüstü olarak muayene masasına yatmalı, bacaklar düz ve kapalı bir şekilde uzatılmalıdır. Lateral pelvik tilt veya pelvik rotasyonu kontrol etmek için, spina iliyaka ve umbilikus arasındaki mesafe ölçülerek iki taraf arasında fark olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Gerçek alt ekstremite uzunluğu spina iliyaka anterior superiordan iç malleole olan uzaklık şeklinde ölçülür. Alt ekstremite uzunluğu ölçümleri iki taraflı olarak yapılmalıdır.
Fonksiyonel alt ekstremite uzunluk farkını ölçmek için ise umblikus ile iç malleol arası mesafe ölçülür.
Trendelenburg Belirtisi: Bu test kalça abdüktörlerinin yetersizliğini ve buna bağlı kalçanın stabilitesini ölçer.
UYLUK UZUNLUĞU: Hasta muayane masasından bacaklarını sarkıtacak şekilde oturur. Patellanın üst ucu ile inguinal ligamanın orta noktası arasındaki mesafe ölçülür.
Hasta muayene masasına sırtüstü olarak yatar. Kalça ve dizlerini 90 derece fleksiyona getirir. Dizler farklı yükseklikte görülüyorsa uyluklarda uzunluk farkı vardır.
BACAK UZUNLUĞU: Hasta ayakta iken tibiyal plato ile zemin arasındaki mesafe ölçülür.
Tibial kısalık farkını belirlemek için hasta muayene masasına sırtüstü veya yüzüstü yatar. Hasta önden değerlendirilir. Dizler farklı yükseklikte görülüyorsa bacak uzunluk farkı vardır.
UZUNLUĞU: Hasta ayakta iken topuk ile en uzun parmak arasındaki mesafe ölçülür. AYAK
YAĞ DOKUSU ÖLÇÜMLERİ altı yağ dokusunun kalınlığı, total vücut yağının sabit bir oranını temsil etmektedir ve ölçüm için seçilen yerler (deri kıvrım kalınlıkları) cilt altı yağının ortalama kalınlığını temsil etmektedir. Deri kıvrım kalınlığı ölçümleri skinfold denen pergel yardımıyla ölçülür. Deri altı yağ dokusu başparmak, işaret parmağı ve orta parmak yardımıyla katlanan derinin arkasında kas dokusu bulunmayacak şekilde kaldırılır. Cilt
Skinfold, parmaklarla katlanmış bölgenin 1cm uzağına yerleştirilir. Deriyi tutan parmaklar gevşetilmeden 2-3 saniye aynı basıç uygulamaya devam edilirken pergelin ibresi sabitlenince ölçüm kaydedilir. Her ölçüm en az iki defa tekrarlanmalı ve ortalaması alınmalıdır. Ölçümler hasta ayakta dik durma pozisyonunda, sağ taraftan yapılmalıdır. Pektoral (göğüs), orta aksiller, subskapular, triseps, biseps, abdominal, suprailiyak, uyluk, bacak gibi bölgelerden ölçüm önerilmektedir.
deri kıvrımı kalınlığı: Erkeklerde ön aksiller çizgi ile meme başı arasından, kadınlarda ise ön aksiller çizgi ile meme başı arasındaki mesafenin 1/3 dış kısmından ölçüm yapılır. Orta aksiller deri kıvrımı kalınlığı: Hasta ayakta, kolları öne doğru uzatılmış olarak, sternum ksifoid çıkıntısı ile orta aksiller çizginin kesiştiği noktadan ölçüm yapılır. Subskapular deri kıvrım kalınlığı: Hasta ayakta, kolları yanda sarkıtılmış iken, skapulanın alt ucundan 45 derecelik açı ile ölçüm yapılır. Pektoral
Triseps deri kıvrımı kalınlığı: Hasta ayakta, kolları yanda sarkıtılmış iken, kolun arkasından, akromiyon ile olekranonun orta noktasından vertikal olarak ölçüm yapılır.
Biseps deri kıvrımı kalınlığı: Hasta ayakta, kolları yanda sarkıtılmış iken, kolun önünden, omuz ile antekubital bölge orta noktasından vertikal olarak ölçüm yapılır.
deri kıvrımı kalınlığı: Göbek deliğinin 2-3 cm sağ tarafından, yatay olarak ölçüm yapılır. Abdominal deri kıvrımı kalınlığı: Hasta ayakta, kolları yanda sarkıtılmış iken, aksiller çizginin iliyak kanadı kestiği noktada 45 derecelik açı ile ölçüm yapılır. Suprailiyak
Uyluk deri kıvrımı kalınlığı: Hasta ayakta iken, ağırlığını sol tarafa vermişken, sağ uyluk ön yüzünden, kalça eklemi ile diz eklemi orta noktasından vertikal olarak ölçüm yapılmalıdır.
deri kıvrımı kalınlığı: Hasta dizleri 90 derece fleksiyonda oturur pozisyonda iken, sağ baldır gastroknemius kasının en şişkin noktasından vertikal olarak ölçüm yapılmalıdır. Deri kıvrımı kalınlığı ölçümü sonucunda elde edilen verilerle çeşitli formüller kullanılarak vücut yağ yüzdesi, vücut yoğunluğu gibi değerler elde edilebilir. Klasik olarak dört bölgeden ölçüm önerimektedir (biseps, triseps, subskapular ve suprailiyak). İleri yaşta sadece triseps deri kıvrım kalınlı ğı kullanılmaktadır. Bacak
VÜCUT KİTLE İNDEKSİ kitle indeksi(vki) çocuklarda ve yetişkinlerde beslenme durumunu göstermede, obezitenin klinik değerlendirilmesinde kullanılan, hesaplanması kolay, ucuz antropometrik bir ölçümdür. Vücut ağırlığı ve boy ölçümlerinden elde edilen VKİ, hamilelerde ve kas kitlesi fazla olan sporcularda doğru sonuç vermeyebilir. Vücut
ülke kendi standart normal değerlerini oluşturmalıdır. Çünkü vücudun yağ yüzdesinin cinsiyet ve etnik yapı gibi özelliklerden etkilenmesi tüm uluslar için tek bir standart normal değerlerinin kullanımını engellemektedir. VKİ(kg/m2)=ağırlık(kg)/boy2(m2) Her