Kas Boyu Ölçüm Testleri ve Esneklik. Dr. Arif GÜLKESEN

Transkript

1 Kas Boyu Ölçüm Testleri ve Esneklik Dr. Arif GÜLKESEN

2 A)KAS BOYU ÖLÇÜM TESTLERi Kaslar iskelet sisteminde hareketin, istirahat halinde de postür desteğinin temel elemanlarındandır. Kas boyu ölçümü kas iskelet sistemi değerlendirme yöntemleri içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Kas boyunun normal,kısa yada uzun olmasının belirlenmesi uygulanacak tedaviyi yönlendirmektedir. Ancak önemli olan ölçümlerin tam kurallarına uygun yapılması, gerekli bölgelerin doğru şekilde sabitlenmesi ve testlerin standart yapılmasıdır.

3 Kas Boyu Ölçümlerinin Yapılmasındaki Amaçlar; Kas boyunun normal,aşırı yada kısa ve gergin olması ile ölçüm yapılan eklemin yeterli eklem hareket açıklığının(eha) olup olmaması yada kısıtlı olup olmamasının gösterilmesi Eklem stabilitesi hakkında bilgi sahibi olmak Ölçülen kaslarda tespit edilen kısalık durumlarında o kasa özgün germe egzersizleri başta olmak üzere egzersiz programlarının belirlenmesi Kasta uzunluk olması durumunda eklem ve kas üzerinde oluşabilecek hasarı önlemek için gerekli programların oluşturulması

4 1)Alt ekstremite kasları (kalça kasları, hamstring kasları, gastroknemius kası ve tensor fasya lata) 2)Bel kasları (lumbar ekstansörler, fleksörler) 3)Üst ekstremite kasları (glenohumeral ve skapular kaslar, omuz rotator kasları)

5 ALT EKSTREMİTE KASLARI 1)Kalça Kasları 1.1) Kalça fleksör-ekstansörleri: Kalça fleksörlerini ölçerken kullandığımız test Thomas Testi dir.

6 Bu teste hastanın bir bacağı masadan sarkıtılır,di ğer baca ğına ise kalça ve diz fleksiyonu yaptırılır.bu pozisyonda,diz ve kalça fleksiyonu yapan bacak göğse doğru itildiğinde kalça fleksörlerinde kısalık varsa test edilen bacak masadan kalkacaktır(resim 7.1a-b).

7

8 Kalça ekstansörlerini test ederken bacağa ekstansiyon yaptırılır(resim 7.1c).

9 1.2)Kalça abduktor-adduktorleri ve rotator kasları: Kalçaya ait hareketler FABER(Fleksiyon-abduksiyon-dı ş rotasyon) ve FADİR(Fleksiyon-adduksiyon-iç rotasyon) testleri ile değerlendirilebilir.

10 Bu testte hasta sırtüstü yatar.test edilecek bacakta diz fleksiyonda,kalça fleksiyon abduksiyon ve dış roatasyon pozisyonuna getirilerek topuk karşı taraf diz üzerinr konulur.test ile ağrının olması o taraf kalça ekleminde kısıtlılık ılduğu düşünülür.diz ile muayene masası arasındaki mesafe ölçülür ve iliopsoas kasının kısalığı hakkında genel bilgi edinilir(resim 7.2a).

11 FADİR(Fleksiyon-adduksiyon-iç rotasyon) testi(resim 7.2b).

12 2)Hamstring Kasları 2.1) Hamstring kaslarının gerginliğinin ölçümünde sıklıkla düz bacak kaldırma testi(dbk) kullanılır. DBK testi klinikte sıklıkla bel a ğrılı hastaları de ğerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır. Ağrının bel ve bacakta yayılımı siyatik sinire ait bulgu lehine kabul edilirken ağrının sadece uyluk arkasında olması hamstring kaslarının gerginliğine bağlıdır.

13 Bu testte hasta sırtüstü,bel düzgün pozisyonda masa üzerinde yatar.test yapılırken pelvis sabitlenmelidir.bir bacak düz biçimde dizler ekstansiyonda yukarı kaldırılır.test sırasında ayak serbest pozisyona getirilerek teste gastroknemius kasının katılımı engellenmi ş olur.test yapılırken bacak diz ve ayaktan desteklenir.bacak ile masa arasında yaklaşık 80 derece açının olması normal olarak değerlendirilir.bazı kaynaklarda bu değer ileri yaştaki hastalar için derece olarak kabul edilir(resim 7.3a)

14 Hastada hamstring kas grubunda kısalık olduğu durumlarda bacak istenilen açıda kaldırılamayacaktır(resim 7.3b).

15 Test sırasında aşırı anterior pelvik tilt olması, hiperekstansiyon durumunda normal olan hamstring kaslarını kısalmış gibi gösterebilmektedir(resim 7.3c).

16 Hatalı hamstring testi nedenlerinden biri de test edilmeyen di ğer dizin yanlışlıkla fleksiyona getrilmesidir(resim 7.3d).

17 2.2)Hamstring gerginliğini ölçebilen oturarak yapılan hamstring testinde hasta dizler 90 derece fleksiyonda muayene masasının kenarına oturur.test edilen taraf diz ekstansiyona getirilir.eğer hamstring gerginliği varsa hasta omurgasını ekstansiyona getirerek hamstring kasları üzerindeki gerginliği azaltır(resim 7.4a).

18 Oturarak yapılan hamstring testinde hamstring gerginliğinin tespit edilmesi(resim 7.4b).

19 2.3)Dizler ekstansiyonda oturarak yapılan hamstring testi : Hamstring kasları için bir başka ölçüm dizler ekstansiyonda oturarak yapılan hamstring testidir. Bu test sırasında posterior bel kasları ve gastroknemius kası da değerlendirilebilir.

20 Bu testte hasta düzgün bir zeminde kalçalar fleksiyonda,dizler tam ekstansiyonda uzun oturuş pozisyonunda oturur.öne doğru eğilerek ellerini parmak uçlarına değdirmeye çalışır.normal bir hamstring bu testin rahat yapılmasına izin verir.kısalık olduğu durumlar bir mezura ile ölçülebilir(resim 7.5a).

21 Bu test ile ortaya çıkabilen 3 durum: 1)Posterior bel kasları kısa,hamstring ve gastroknemius kasları normal(resim 7.5b)

22 2) Hamstring kasları kısa, posterior bel ve gastroknemius kasları normal(resim 7.5c)

23 3)Gastroknemius kası kısa,hamstring ve posterior bel kasları normal(resim 7.5d).

24 3)Tensor Fasya Lata Kası ve İliotibial Bant İliotibial bant tensor fasya lata kasının uzantısı olan kalın fibröz bir yapıdır ve uyluğun yan yüzünde uzanır. Burada kısalık ve kontraktür varlığını test etmek için Ober ve modifiye Ober testi kullanılır. Ober Testi:Ober tarafından tanımlanan bu teste ``abduksiyon testi`` adı verilmiştir.

25 Hasta yan pozisyonda omuz ve pelvis masaya dik olacak şekilde yan yatar.lumbar fleksiyonu azaltacak şekilde hastanın alt ekstremitesi kalça ve dizden fleksiyona getirilir ve sabitlenir.test yapılırken üsteki bacak trokanter majör üzerinden desteklenir.test edilen bacak abdüksiyon ve ekstansiyona getirilerekbacak yavaşça bırakılır.kısalık varlı ğında bacak düşmez ve abdüksiyon konumunu korur(resim 7.6a-b).

26 Pozitif Ober testi(resim 7.6b).

27 Modifiye Ober testi:testteki değişiklik diz eklemi ve patella üzerinde daha az gerilim oluşturması ve rektus femoris kasından daha az etkilenim için önerilmiştir.

28 Bu testte hasta Ober testinde olduğu gibi yan yatar pozisyonda durur.pelvis sabitlenir.test edilen bacak ekstansiyona getirilir.bacak serbest bırakılır ve masaya düşmesine izin verilir.e ğer kısalık varsa bacak serbestçe düşmeyecektir(resim 7.7 a).

29 Modifiye Ober testinin iliotibial band üzerine daha fazla germe etkisi olduğu gösterilmiştir(resim 7.7 b)

30 BEL BÖLGESİ Bel bölgesinin normal duruşu lomber lordozdur. Belin hareketleri fleksiyon,ekstansiyon,lateral fleksiyon ve rotasyonlardır(resim 7.8 a-b-c). Bel bölgesini değerlendirilirken yanılgıya yol açması nedeniyle kalça kaslarının ve hareketlerinin katılmamasına çok dikkat edilmelidir.örneğin arkaya doğru aşırı bir eğilmede lomber ekstansiyonun yanı sıra kalça fleksör kaslarının uzunluğuda katkıda bulunmaktadır.

31 Fleksiyon(Resim 7.8 a).

32 Ekstansiyon(Resim 7.8 b).

33 Belin lateral fleksiyonlarında bir miktar kar şı taraf kalça abduktörleride yer almaktadır,bu nedenle doğru bir ölçüm için ayaklar arasında belirli bir aralık olması gerekmektedir.

34 ÜST EKSTREMİTE KASLARI

35 1)Pektoralis Majör Kası a)sternal(alt) Bölüm b)klavikular(üst)bölüm

36 Sternal Bölüm:Kasın bu bölümünü test etmek için hasta düz bir zeminde sırtüstü yatar.bel bölgesi masaya temas eder ve dizler fleksiyon pozisyonunda tutulur.test edilecek tarafta omuz 135 derece abduksiyona getirilir,dirsek ekstansiyondadır.kol bırakıldığında masadan serbestçe düşmelidir(resim 7.9 a).

37 Eğer kısalık varsa kol düşmeyecek ve masadan yukarıda kalacaktır.bu aradaki yükseklik ölçülerek test tamamlanır(resim 7.9 b).

38 Klavikular Bölüm:Kasın bu bölümünü test etmek için hasta sırtüstü pozisyonda dizler fleksiyonda yatar.dirsek ekstansiyonda,avuç içi yukarı bakar pozisyonda,omuz horizontalde 90 derece abduksiyon ve dış rotasyonda durur.normal bir kasta kol serbest düşer ve gövde rotasyonu olmadan masa ile temas eder(resim7.10 a).

39 Kısalık durumunda ise kol havada kalacak ve masa ile arasında uzaklık olacaktır.bu yükseklik farkı ölçülerek değerlendirilir(resim 7.10 b).

40 Bu bölümün aşırı uzunluğu olabilir ve bu durumda da masadan aşağıya doğru sarkacaktır(resim 7.10 c).

41 2)Pektoralis Minör Kası

42 Hasta sırtüstü dizler fleksiyonda,kollar gövdenin yanında, dirsekler ekstansiyonda yatar.hastanın başucundan omuzların üzerine hafif basınç uygulanır ve omuzların masadan yüksek olup olmaması değerlendirilir.eğer kas kısalığı varsa o taraf omuz masadan yükselir ve bu aradaki yükseklik farkının ölçümü yapılır(resim 7.11).

43 3)Teres Majör, Latisimus Dorsi, Romboid Majör ve Minör Kasları

44 Bu kasları test etmek için sert masada sırtüstü,dizler fleksiyonda,kollar gövdenin yanında ve dirsekler ekstansiyon pozisyonunda yatılır.bel masa ile temas halinde olmalıdır. Hastadan kollarını fleksiyon yaparak ba şının üzerinden kaldırıp masaya değdirmesi istenir.normal bir testte kollar masaya değdirilebilir(resim 7.12 a).

45 Kaslardaki kısalık durumlarında masa ile tam temas olmayacak ve kollar havada kalacaktır.değerlendirmede masa ile humerus arası açı yada lateral epikondil ile masa arası uzaklık ölçülür(resim 7.12 b).

46 4)Omuzun İç ve Dış Rotator Kasları

47 İç Rotator Kaslar:Bu kasların ölçümü için hasta masada sırtüstü,dizler fleksiyonda yatar.omuz 90 derece abduksiyonda,dirsek 90 derece fleksiyonda masaya dik durur.iç rotator kasların değerlendirimi için kollar içe döndürülerek eller masaya değdirilmeye çalışılır.normal eklem hareket açıklığı derecedir(resim 7.13 a).

48 Kaslarda kısalık varsa kollar havada kalacak ve hareket tamamlanamayacaktır(resim 7.13 b).

49 Dış Rotator Kaslar:Hasta yine aynı pozisyonda yatırılır.kolların başa paralel olabilecek pozisyonda dışa döndürülmesi istenir ve normalde 8090 derece kadar eklem hareket açıklığı yapması gerekir(resim 7.14 a).

50 Eğer kısıtlılık ve kısalık varsa masadan yüksekte havada kalacaktır(resim 7.14 b).

51 Dış rototorları değerlendiren elleri arkada birle ştirme testi daha pratiktir.bunun için hastadan ellerini arkada birleştirmesi istenir.normal bir testte hasta bu hareketi tamamlayabilir(resim 7.15 a).

52 Eğer kaslarda kısalık varsa eller arasında uzaklık olacaktır ve değerlendirme bu uzaklık ölçülerek yapılır.

53 B)ESNEKLİK VE HİPERMOBİLİTE ESNEKLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ; Esneklik genetik yapı ile ilişkili olmakla birlikte ya şlara göre değişiklik göstermektedir.bebeklerin çok rahatlıkla yapabildikleri hareketleri yetişkin biri aynı kolaylıkta yapamamaktadır. Kadınlardaki esneklik erkeklerden daha fazla bulunmu ştur. Esneklik ile birlikte birbiri ile yakından ili şkili olan eklem hareket açıklığının (EHA) da ölçülmesi uygundur.eha değerlendirilmesinde gonyometrik ölçümler yapılmaktadır.

54 1)Gövdenin hiperekstansiyonu Bu testte yüzükoyun yatış pozisyonunda yatılırken,gövde ekstansiyona getirilir(resim 7.16)

55 2)Gövdenin hiperfleksiyonuhamstring kas grubu 2.1)Sırtüstü yatar pozisyonda yapılan DBK testinde bacağın 80 derece üzerinde fleksiyon yapabilmesi bu kaslarda uzunluk olduğunu düşündürür(resim 7.17 a).

56 2.2)Burada ölçüm uzun oturuş pozisyonunda yapılır.eller öne uzatılarak parmak uçlarına değmeye çalışılır.hamstring uzunluğunda eller ayak parmaklarından daha ileriye uzanabilir ve bu aradaki mesafe ölçülür.bu test parmak ucuna bir tahta blok yerleştirilerek yapılabilir(resim 7.17 b).

57 2.3)Aynı test ayakta dururkende yapılabilir.bu durumda yüksek bir platform üzerine çıkılıp,öne doğru eğilerek eller ayak parmak uçlarına değdirilmeye çalışılır.esneklik varlığında eller daha ileriye uzanabilir ve bu aradaki uzaklık ölçülür(resim 7.17 c).

58 3)Kalça abduksiyonu Bu testte ayak tabanları karşılıklı birbirine de ğecek şekilde oturulur.diz mümkün olduğunca yere doğru itilir ve yer ile diz arasındaki uzaklık ölçülür(resim 7.18).

59 HİPERMOBİLİTE SENDROMU; Esneklik değerlendirilirken karşımıza çıkabilecek klinik tabloların başında gelmektedir. Kas iskelet sistemine ait yakınmalarla beraber,eklemlerin normalin üzerinde EHA na sahip olması ile karakterizedir. Yaklaşık olarak nüfusun %5-15 sinde görülmektedir. Yaş ile hipermobilite arasında ters ili şki bildirilmi ştir. Kadınların eklemleri tüm yaşlarda erkeklere göre daha gevşektir. Hipermobiliteye sıklıkla bir veya daha fazla eklemde olabilen kronik eklem ağrısı eşlik eder. Ağrı sıklıkla ağırlık taşıyan eklemler olmaları nedeniyle diz ve ayak bileklerindedir.fiziksel aktivite ağrıyı artırır.

60

61 Hipermobilite sendromu tanısında en sık Beighton skorlaması kullanılır. Bu değerlendirme toplam 5 başlık içermektedir.toplam puanı dokuz olan ölçümde 4 ve üzeri alanlarda hipermobilite olduğu düşünülür(tablo 1).