TÜRKTED Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği TÜRKİYE TOHUMCULUK SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ HAKKINDA RAPOR (2008 2016) ARALIK 2016
İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ 3 ORTAK SORUNLAR 5 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER 13 ÇAYIR MERA-YEM ve ÇİM BİTKİLERİ 24 AYÇİÇEĞİ ASPİR KANOLA 29 MISIR 34 PATATES 43 PAMUK 47 MISIR PAMUK SOYA 49 SOYA 53 ŞEKER PANCARI 54 ÇELTİK 59 SEBZE 61
YÖNETİCİ ÖZETİ Türkiye Tohumculuk Sektörü, 1980 lerde başlatılan liberalleşme hamlesiyle birlikte, özellikle özel sektör tohumculuğunun da gelişimine paralel olarak önemli kazanımlar elde etmiştir. Sektörün bugünkü durumuna gelmesinde hiç kuşkusuz 2004 yılında yürürlüğe giren Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun ile 2006 da yayımlanan Tohumculuk Kanunu ve bunlara dayandırılarak çıkarılan ilgili alt mevzuatın çok önemli katkısı olmuştur. Hızla gelişen bir sektörde sorunların da artması kaçınılmaz bir gerçektir. Çünkü tohumculuk endüstrisindeki faaliyetler her şeyden önce çok kapsamlı ve oldukça hacimli mevzuat hükümlerine uygun olmak zorundadır. Ayrıca, ülkemiz coğrafyasının geniş bir bölümünde üretilen tohumluğun canlı bir materyal olması ve dolayısıyla olumsuz çevresel faktörlerden yoğun şekilde etkilenmesi gibi nedenlerden ötürü tohum sanayicileri ve üreticileri doğal olarak sorunlarını sürekli analiz etmek, nedenlerini araştırmak, çözümler üretmek ve kendi imkanlarıyla çözemedikleri sorunlarının çözümlenmesi için yetkili otoritelere müracaat etmek durumundadırlar. Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED), kurulduğu 1985 yılından beri sektörümüzün sorunlarının belirlenmesi, değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulması süreçlerinde daima aktif rol almayı varoluşunun en önemli amaçlarından biri olarak görmüştür. TÜRKTED üyelerinin yıllar önce Yönetim Kurulunun öncülüğünde bu doğrultuda türlere göre oluşturdukları ürün çalışma grubu formatı, daha sonraki yıllarda sektörün diğer meslek kuruluşlarınca da benimsenerek günümüze kadar devam ettirilmiş, TÜRKTED üyeleri de bu çalışmalara daima en fazla katkıyı yapan sektör temsilcileri olmuşlardır. Yukarıda vurgulanan amaçlar doğrultusunda TÜRKTED tarafından hazırlanan bu Rapor, sektörümüzün gelişim sürecine katkı yapabilmek amacıyla 2008 2016 yılları arasında gerçekleştirilen bir dizi çalıştay, çalışma grubu toplantıları, ortak istişare toplantıları, genişletilmiş yönetim kurulu toplantıları gibi etkinliklerde tartışılan sektörün sorunları ve çözüm önerilerinin bir dökümünü oluşturan çizelgelerden oluşmaktadır. TÜRKTED üyelerinden 2016 Kasım ayında talep edilerek derlenen sektör sorunları ve çözüm önerilerinin yanı sıra 2008 den bu yana gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grubu vb. toplantılarda tartışılan sorunlar da bu Rapora dahil edilmiştir. Ayrıca, Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) ın 2016 yılında toplanan ürün çalışma gruplarının üyesi olan TÜRKTED üyelerinin, bu grupların gerçekleştirdikleri çalışmalarda ortaya koydukları görüş ve önerilerinden de istifade edilmiştir. Aşağıda kronolojik olarak sıralanan toplantıların sonuç kitapçıkları-raporları veya tutanakları bu Rapor un temel kaynağını oluşturmaktadır. TSÜAB-TÜRKTED Ortak Çalışma Grupları Grup Raporları (Kasım 2008) TSÜAB-TÜRKTED Ortak Çalışma Grupları Grup Raporları (Ocak 2010) TSÜAB I. Uluslararası Tohumculuk Çalıştayı Grup Raporları (Aralık 2012) TÜRKTED Genişletilmiş Yönetim Kurulu Toplantısı (Ekim 2013) GTHB ile TSÜAB Ortak İstişare Toplantısı (Kasım 2013) TÜRKTED Çekirdek Kadro Çalışma Grubu Toplantısı (Kasım 2014) Yem Bitkileri ve Yemeklik Dane Baklagil Tohum Çalıştayı Çalışma Grupları Sonuç Bildirgeleri (Mart 2015) Serin İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Çalışma Grupları Grup Raporları (Eylül 2015) Yağlı, Lifli Bitkiler Tohumculuk Çalıştayı Çalışma Grupları Grup Raporları (Ekim 2015) Sıcak İklim Tahılları Tohumculuk Çalıştayı Çalışma Grupları Grup Raporları (Ekim 2015) Rapor da yer alan ve neredeyse tamamı güncelliğini korumakta olan sorunlar ve önerilen çözümler türlere göre farklı çizelgelerde gösterilmiş, sektörün olabildiğince ortak nitelikte olan sorunları ise ilk bölümde yer alan tek bir çizelgede verilmiştir. Hububat ve Yemeklik Baklagiller ; Çayır Mera-Yem ve Çim Bitkileri ; Endüstri Bitkileri (Ayçiçeği, Aspir, Kanola, Pamuk, Soya, Şeker Pancarı, Patates) ; Mısır ; Çeltik ve Sebze başlıkları altında en yakın tarihte tartışılandan başlanarak sorunlar aşağıya doğru sıralanmıştır. Mükerrer olan aynı türe ait sorunların mümkün olduğunca birleştirilmesine çalışılmış ve en yeni tarihli kaynakta ifade edildiği şekilde Rapor da yer almıştır. İlerleyen sayfalardaki çizelgelerde ayrıntıları görüleceği üzere; sektörümüzün paydaşları tarafından saptanan bu sorunların bir bölümünün çözümlenebilmesi için yetkili merci tarafından en üst düzeyde karar verilmesi gerekirken, önemli bir kısmı ise çok kolay ve süratle alınabilecek teknik-idarî tedbir ve düzenlemelerle çözümlenebilecek niteliktedir.
Özellikle ortak sorunlar başlığı altında sıralanan taleplerin çözümlenmesi sektörümüzün ivedi beklentisidir. Kısa vadede çözüm bekleyen ortak sorunların bir bölümü başlıklar halinde aşağıda özetlenmiştir; Tohumculuk Kanunu nun 12. Maddesi gereği uygulanan 5 yıl faaliyetten men cezasının sektördeki firmalar için çok ağır sonuçları olmaktadır/olacaktır. Tohumculuk Kanunu nun tazminatları düzenleyen 11. Maddesi nde; tazminat miktarının belirlenmesi net ve açık değildir. Uygulamada aynı veya benzer durumlarda bile çok farklı tazminat miktarları ortaya çıkmaktadır. Tohumculuk Kanunu nun 24/b Maddesinde Alt Birlik gelirleri arasında firmanın kar ve zararına bakılmaksızın ürün, mal ve hizmet satışlarından binde üç oranında kesilecek komisyon kesintisinin ve ayrıca 35. Madde de yer alan Ahzu Kabza şartının gözden geçirilmelidir. Sertifikasız kaçak tohumluk satışı sektörün gelişimini olumsuz etkilemektedir. Tohum bayilerinin denetimi yetersizdir, bununla ilgili özgün mevzuatın acilen hazırlanıp yürürlüğe konması gereklidir. Yeni uygulamaya konulan "Türkiye Milli Tarım Destekleme Modeli" kapsamındaki havza bazlı destekleme sistemi ile özellikle mısır, ayçiçeği başta olmak üzere, hububat, patates gibi bazı türlere ait tohumluk üretimlerinde sorunlarla karşılaşılacağı öngörülmektedir. Sertifikalı tohumluk üretim ve kullanım konusunda destekler arzu edilen düzeyde değildir. Tohumluk ihracatı da desteklenmelidir. Ar-Ge desteklemelerinin yetersizliği sebebiyle yerli tohumculuk sanayimizin gelişiminde arzu edilen seviyelere ulaşılamamıştır. Sektörde çok fazla sayıda tohum sanayicisi şirket bulunmasına rağmen, küresel ölçekte rekabet edebilecek şirket sayısı yok denecek kadar azdır. Yerli tohumculuğumuzun gelişimi için ciddi tedbirlerin biran önce alınmaya başlaması zorunludur. Tohum şirketleri sıfır ya da düşük faizli kredi uygulamasından yeterince faydalanamamaktadır. KDV oranları %1 e düşürülmelidir. Bakanlığımız tarafından hazırlanıp yürürlüğe konan sektörümüzle ilgili mevzuat ve politikaların hazırlanmasında özel sektör, ilgili STK ve meslek kuruluşları ile daha fazla istişare edilmesi ve sektör temsilcilerinin önerilerinin kamu tarafından somutlaştırılması gerekmektedir. Kamu, sivil toplum ve özel sektör iş birliğine daha fazla özen gösterilmelidir. Sektörle ilgili yayınlanan veriler yetersizdir. Yetki devri arzu edilen düzeyde ilerlememektedir. Tohumculuk sektörünün ihtiyacı olan vasıflı teknik eleman/ıslahçı sayısı yetersizdir. Tohumculuk şirketlerinin sanayi kuruluşu olarak kabul edilmesi ve sanayi kuruluşlarına sağlanan her türlü destek ve devlet yardımlarından yararlanabilmeleri sağlanmalıdır. Bu Rapor da sıralanan sorunlara tüm paydaşlar olarak katılımcı bir yaklaşımla çözümler üretmeye çalışırken dünya tohumculuğunda olup bitenleri de dikkatle yakından izlemek ve çok yönlü irdelemek/analiz etmek zorundayız. Küresel ölçekte gittikçe artan acımasız rekabet ortamının yanı sıra dünya devi tohum-ilaç şirketleri arasında son yıllarda gerçekleşen birleşmelerin ülkemiz tohumculuk endüstrisine yapacağı etkilerin kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşu temsilcisi tüm sektör paydaşları tarafından akılcı ve bilimsel yöntemlerle analiz edilmesi gerekmektedir. TÜRKTED, bu analizin doğru bir zeminde başlatılabilmesi amacıyla sektörümüzün yıllardır gündeminde olan sorunların ve bunların çözümüne yönelik önerilerin gözden geçirilerek ivedilikle çözümlenmesi sürecinin başlatılması zamanının geldiğine inanmaktadır. Saygılarımızla, TÜRKTED Yönetim Kurulu
OS5 OS4 OS3 OS2 OS1 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. Tohumculuk Kanunu nun 12. Maddesi gereği uygulanan 5 yıl faaliyetten men cezasının sektördeki firmalar için çok ağır sonuçları olmaktadır. ÖRNEK: Bir bayide çimlenmesi standardın altına düşmüş bir tohumluktan idari para cezası alan bir firmanın, ikinci bir bayide aynı durumla karşılaşılması halinde fiilin tekrarı sayılacağından, firma 5 yıl süre ile faaliyetten men edilebilir. Art niyetli kişiler bunu firma aleyhine kullanabilir. Tohumculuk Kanunu nun tazminatları düzenleyen 11. Maddesi nde; tazminat miktarının belirlenmesi net ve açık değildir. Uygulamada aynı veya benzer durumlarda bile çok farklı tazminat miktarları ortaya çıkmaktadır. Tohumculuk Kanununda yer alan cezaî hükümlerin hakkaniyet ölçüsü içerisinde adil bir şekilde yeniden düzenlenmesi, özellikle tohum üreticisi firmalardan kaynaklanmayan sebeplerden dolayı ortaya çıkan durumlar için tohum üreticisi firmaya uygulanan 5 yıl faaliyetten men cezası hükmünün yürürlükten kaldırılması uygun olacaktır. Tohumculuk Kanunu nda ceza hükümlerine ilişkin maddelerin yeniden yazılması, tağşiş ile işin tabiatı gereği karşılaşılabilecek sorunlar birbirinden ayılmalı ve cezaları farklı olmalıdır. Firma kapatma cezası yerine para cezası uygulanmalıdır. Ayrıca, cezaların en önemli sebeplerinden biri olan tağşiş kavramının açıkça tanımlanması ve unsurlarının net olarak Kanun da belirtilmesi gerekmektedir. Ceza uygulamalarında zaman sınırı konulması ve Kanun da belirtilen bu net süre (örneğin 1 yıl) içerisinde fiilin tekrarlanması halinde cezanın uygulanması gereklidir. Tazminat miktarının, hakkaniyet ölüsü içerisinde tohumluk bedeli baz alınarak belli bir oran dahilinde oluşturulması ve her hâlükârda tohumluk bedelinin 10 katından fazla olmaması gerektiği düşünülmektedir. Tazminat miktarının belirlenmesinde taraf temsilcileri yer almalıdır. Tohumculuk Kanunu nun 24/b Maddesinde Alt Birlik gelirleri arasında firmanın kar ve zararına bakılmaksızın ürün, mal ve hizmet satışlarından binde üç oranında kesilecek komisyon geliri yer almaktadır. Tohumculuk Kanununda giriş aidatı ve yıllık aidat ötesinde binde üç oranında komisyon büyük bir meblağ tutmaktadır. Zaten giriş aidatı gelirleri ile yıllık aidat gelirleri önemli bir miktara ulaşmaktadır. Bakanlıkça yasa değişikliği gündeme geldiğinde bu maddenin değiştirilmesi. Tohumculuk Kanunu nun 24/b maddesindeki oranın binde bir ile binde üç arasında olacak şekilde maddede değişiklik yapılması, oranının ihtiyaca göre genel kurulca belirlenmesi çözüm olabilir. Sertifikasız kaçak tohumluk satışı sektörün gelişimini olumsuz etkilemektedir. Etkin piyasa denetimi ile özellikle kendine döllenen bitki türlerinde kayıt dışı / sertifikasız kaçak tohum satışlarının önüne geçilmesi, Bayilik ile ilgili mevzuatın etkin bir şekilde uygulanması; Tohum dağıtıcılarına stoklarında bulunan tohumlukları analiz yaptırma zorunluluğunun getirilmesi; Tohum bayilerindeki stoklama ile ilgili aksaklıklardan dolayı tohum firmalarına cezaî işlem uygulanmaması ile bu sorunlar çözümlenebilir. Yeni uygulamaya konulan "Türkiye Milli Tarım Destekleme Modeli" kapsamındaki havza bazlı destekleme sistemi ile özellikle mısır, ayçiçeği başta olmak üzere, hububat, patates gibi bazı türlere ait tohumluk üretimlerinde sorunlarla karşılaşılacağı öngörülmektedir. İlgili meslek kuruluşlarının katılımıyla Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) in organizasyonunda bir dizi toplantı yapılarak gerek tohumluk üretiminde ve gerekse ürün üretiminde karşılaşılabilecek darboğaz ve sorunların kapsamlı olarak değerlendirilmesi ve bu model uygulamaya başlamadan önce mevzuat ve uygulamaya yönelik gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. -5-
OS11 OS10 OS9 OS8 OS7 OS6 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. Sertifikalı tohumluk üretim ve kullanım konusunda destekler arzu edilen düzeyde değildir. Tohumluk ihracatı da desteklenmelidir. Politika olarak ürün destekleme primlerinin, pamuk üretiminde olduğu gibi sertifikalı tohum kullanımına bağlanması, sertifikalı tohum üretim ve kullanımında iyileşme sağlayacaktır. Ayrıca, özellikle tarla bitkileri tohumu dahil yerli ıslahtan elde edilip üretilen tohumluğa ihracat desteği sağlanması yerli şirketlerin gelişimine ivme kazandıracaktır. Ayrıca, yerli ıslahtan gelen bu tohumların yurt içinde satışının da desteklenmesi gerekir. Ar-Ge desteklemelerinin yetersizliği sebebiyle yerli tohumculuk sanayimizin gelişiminde arzu edilen seviyelere ulaşılamamıştır. Birçok bitki türünde (Patates, Mısır, Ayçiçeği, Şeker Pancarı, Soya, bazı yem bitkileri ve sebze türleri gibi) çeşit teknolojileri bakımından geniş ölçüde dışa bağımlılık söz konusu olup, Ar-Ge desteklerinin öncelikle bu türlerde olması ve destekleme modelinin geliştirilmesi gerekmektedir. Sektörde çok fazla sayıda (700 den fazla) tohum sanayicisi şirket bulunmasına rağmen, küresel ölçekte rekabet edebilecek şirket sayısı yok denecek kadar azdır. Yetkilendirilmiş Tohumcu Kuruluş ve Özel Sektör Tarımsal Araştırma Kuruluş olma şart ve kriterlerinin yükseltilmesi gereklidir. Ayrıca, özellikle yerli firmalar kapsamında tohumculuk teknolojisi konusunda yatırım yapanlar ile sadece tohumluk ticareti ile uğraşanların birbirinden farklı değerlendirilmesi uygun olacaktır. Tohum şirketleri sıfır ya da düşük faizli kredi uygulamasından yeterince faydalanamamaktadır. Ziraat Bankasının sağladığı düşük ya da sıfır faizli kredi kullanımında, Bankanın iç mevzuatından kaynaklanan sorunların giderilerek krediden yararlanma koşullarının kolaylaştırılması gerekmektedir. İki milyar doları bulan ülkemiz potansiyel tohum pazarının günümüzde sadece %45 i gerçekleştirilebilmekte, sektörün ülkesel ve uluslararası pazar potansiyelinin tamamına ulaşılamamaktadır. Pazar potansiyelinin tamamını gerçekleştirmek için gerekli stratejilerin oluşturulması, sektör dinamiklerinin detaylı biçimde analiz edilmesi ve politikaların buna göre oluşturulması gerekmektedir. KDV oranları yüksektir. Başta buğdaygil yem bitkileri olmak üzere halen %18 ve %8 olan KDV oranlarının tüm tohumluklarda %1 e düşürülmesi uygun olacaktır. -6-
OS17 OS16 OS15 OS14 OS13 OS12 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. Sertifikalı tohum üretimi için gerekli vasıflara sahip arazi bulmak oldukça güçtür. Bakanlığımız tarafından hazırlanıp yürürlüğe konan sektörümüzle ilgili mevzuat (kanun, yönetmelik, genelge, talimat vb.) ve politikaların hazırlanmasında özel sektör, ilgili STK ve meslek kuruluşları ile daha fazla istişare edilmesi gerekmektedir. Kamu, sivil toplum ve özel sektör iş birliğine daha fazla özen gösterilmelidir. 5553 Sayılı Kanun un Birlik ve Alt birlik seçimlerini düzenleyen hükümlerinin (Madde 35) değiştirilerek, Alt birlik ve Birlik üyelerinin haklarının kullanılabilmesi için ahzu kabza yetkili olması şartının kaldırılması. Sektörle ilgili yayınlanan veriler yetersizdir. Gerekli şartları taşıyan kamu arazilerinin kiralama yoluyla tohum sanayicisi ve üreticilerinin kullanımına verilmesi için kapsamlı ve sürdürülebilir tedbirler alınmalı, bu konuda gerekli olan prosedürler kolaylaştırılmalıdır. Kamu sektöründeki tohumcu paydaşların bu konuda özel sektöre yardımcı olması beklenmektedir. Sektör temsilcilerinin bir araya geleceği daimî komisyonlar Makam Olur una dayandırılarak daimî temsilciler ile oluşturulmalıdır. Teknik konular burada tartışılıp karar verilmelidir. Bütün toplantılar mümkünse kayıt altına alınmalı ve raporlanmalıdır. Özellikle mevzuat taslakları hazırlama komisyonu/çalışma grubu kurulmalı ve sektörden uzman temsilcilerin katılımı sağlanmalıdır (Dernek ve birliklerce oluşturulan çalışma gruplarının başkanları, raportörleri de bu komisyonlarda mutlaka yer almalıdır). Kanunun ilgili maddeleri Birlik ve Alt birlik seçimlerinde seçilme hakkının sadece ahzu kabza yetkisine sahip kişilere vermektedir. Ancak ülkemizde faaliyet gösteren kurumsallaşmış yerli/yabancı firmaların çalışanlarının böyle bir yetkiyi temin etmesi oldukça zor olması nedeniyle seçilme hakkı gibi demokratik bir hakkın kullanılamaması durumu ortaya çıkmaktadır. Bu haksızlığın giderilmesi gerekir. Tohumculukla ilgili verilerin, adil rekabet gözetilerek Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) tarafından kapsamlı biçimde sektörün erişimine açılması gerekmektedir. Yetki devri yeterli düzeyde değildir. Tohumculuk Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilmesi gereken tohumluk analizleri ve sertifikasyon konusunda yetki devri süreci hızlandırılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Tohumculuk sektörünün ihtiyacı olan vasıflı eleman sayısı yetersizdir. Üniversitelerin ilgili bölümleri ve tohumculuk meslek kuruluşları bu konuda gerekli tedbirleri alarak çağın şartlarına uygun eğitim almış vasıflı teknik eleman ihtiyacına çözüm üretmelidirler. -7-
OS24 OS23 OS22 OS21 OS20 OS19 OS18 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. Sektör mensuplarının davalı/davacı olduğu mahkemelerde zamanın uzaması, uzman bilirkişi yetersizliği gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Tohumculuk şirketlerinin sanayi kuruluşu olarak kabul edilmesi ve sanayi kuruluşlarına sağlanan her türlü destek ve devlet yardımlarından yararlanabilmeleri sağlanmalıdır. Tohum Yetiştiricileri Alt Birliği (TYAB) üyelikleri tohum üretici firmaları tarafından yapılmakta, bu hem maddi külfet hem de evrak toplamada aşırı zaman kaybı yaratmaktadır. Sektördeki hukukî sorunların giderilmesi ve davaların adil kararla sonuçlanması amacıyla İhtisas Mahkemeleri nin sektör kuruluşlarınca tohumculuğa dair gerekli bilgiler/belgeler verilerek desteklenmesi, bilirkişilik ve hakem heyeti müesseselerinin güçlendirilmesi önerilebilir. İlgili bakanlıklar ve kamu kuruluşları nezdinde GTHB nin girişim başlatması önerilmektedir. Tohum yetiştiricilerinin sadece İl Gıda Tarım Müdürlüklerinden aldıkları belge yeterli olmalı, Birliğin gerekliliği yeniden gözden geçirilmelidir. Tohum yetiştiricisi çiftçi bulunamaması. TYAB varlığının tartışıldığı bir ortamda üretici firmalarla hiçbir irtibata geçmemekte hiçbir faaliyet yapmamaktadır. TYAB eğer faaliyetine devam edecekse birliğin üretici kuruluşlara sözleşmeli çiftçi bulmakta faaliyet göstermesi için görüşme yapılması. Tohum üretiminde aşırı evrak istenmesi. Farklı il müdürlükleri farklı evraklar istemekte, evrakları kargo ile kabul etmemektedir. Elden teslim istemektedirler. Çiftçilerin (Çiftçi Kayıt Sistemi) ÇKS kayıtlarının üretici kuruluşlar tarafından görüntüleneceği ve çıktı alacakları bir alan oluşturulmalı. Evrak konusunda keyfi uygulamaların kaldırılması ve birlik sağlanması çözüm olacaktır. Yurtiçi azami ambalaj ağırlıklarının sınırlandırılmış olması nedeniyle satışı yapılmayacak, firmanın kendi üretim materyali ebeveyn hatların sertifikalandırılması aşamasında tohumların küçük ambalajlarla paketlenmesi zorunluluğunun ortaya çıkması, birtakım sorunlara neden olmaktadır. Üretimi yapılan ebeveyn hatlar birkaç yıl üretimlerde kullanılmakta ve küçük Kraft ambalajlarda yırtılma nem alma gibi problemler ortaya çıkmaktadır. Sertifikasyon merkezleri verdikleri ithalat ön izinlerini Karantina kurumlarına ait nüshaları kargo ile kurumlara göndermektedirler. Ancak ithalat esnasında bu nüshalar Karantina kurumunda bulunamamaktadır ve firma nüshası ile de iş yapılmasına müsaade edilmemektedir. Gönderen kurumda, kargoda veya alan kurumda iznin kaybolması söz konusudur. Ebeveyn hatlarda daha büyük ambalajlarda sertifikalandırılma yapılmasına olanak sağlaması amacıyla yurtiçi azami ambalaj ağırlıklarının OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) sertifikalandırma sisteminde olduğu gibi serbest bırakılması çözüm olabilir. Karantina nüshasının elektronik ortamda paylaşılması veya bu nüshanın firma nüshası ile birlikte firmaya verilmesi çözüm olabilir. (BÜGEM ve İl Müdürlükleri ithalat ön izninin Karantina nüshasını firmaya vermektedir.) -8-
OS30 OS29 OS28 OS27 OS26 OS25 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. İthalat ön izinlerini veren kurumların her sene değişmesi firmalarda uygulama ve takip karışıklığına sebep olmaktadır. Tüm ön izinler yetkilendirilmiş İl Müdürlüklerince verilmesi durumunda sıkıntı çözülebilecektir. İthalat ve ihracat karantina analizlerinin sürecinde bilgi almada yaşanılan sıkıntılar, etkin bir bilgi paylaşımının olmamasından kaynaklanmaktadır. Online bir izleme-takip sistemi kurulması durumunda firmalar analiz sonuçlarının ne zaman çıkacağını bilebilirler ve bu doğrultuda ithalat ve ihracat süreçlerini planlayabilirler. Tohumlukların yetiştirileceği özel üretim alanlarının belirlenmesinden sonra tohumluk ekimler için zamanlama sınırlaması getirilmesi, dolayısıyla Tohumluk Komisyonunun çiçeklenme gün sayılarına bakılmaksızın 10 Haziran dan sonra ticari üretimlerin yapılacağını ilan etmesi bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Ticari üretimlerin 15 Temmuz dan sonra yapılması yönünde komisyon kararı çıkartılırsa tohumluklarda yabancı döllenmenin önüne geçilebilir. GTHB, Yetiştirici belgesinin alınması ve TYAB üyeliklerin yapılmasını tohum üreticilerinden dolaylı olarak talep etmektedir, altbirlik aidatının ödenmemesi durumunda Tarla Kontrol Raporu (TKR) verilmemektedir. Sertifikasyon Yönetmeliğinde gerekli düzenleme yapılarak, Tarla Kontrol Raporu konusunda, yetiştiricinin uyması gereken yasal zorunluluklarla bağlantısının kesilmesi çözüm olabilir. Ebeveyn ithalatında hangi amaçla (yurt içi/ ihraç) ithalatın yapılacağının ithal izni aşamasında beyan edilmesi. Bazı ebeveynler kayıtlı olmasına rağmen üretilecek hibritin kayıtlı olmaması veya ebeveynlerden birinin kayıtlı diğerinin kayıtlı olmaması halinde yapılan bu beyanlar üretim aşamasında sürekli karışıklığa neden olmakta ve verilen ihracat taahhüdünün zamanında yerine getirilememesine neden olabilmektedir. Bu tür karışıklığa neden olmaması için eğer ebeveyn(ler) kayıtlı ise yurt içi üretimde kullanılacakmış gibi ithal edilmeli, eğer kayıtlı değil ise ihraç amaçlı üretim olarak beyan edilerek ithal izni alabilmeli. Aslında üretim aşamasında, verilecek beyannamelerde ve buna bağlı olarak Tohum Veri Yönetim Sistemine (TVYS) girişlerde zaten yurtiçi veya ihraç amaçlı üretim diye belirtilmektedir. Bu nedenle gerek ithalat genelgesi ve gerekse de ihracat genelgelerinin ilgili maddelerinde gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. İhraç amaçlı ithalatta üretimin 2 yıl içerisinde ihraç edilmesi şartı bulunmaktadır. İhraç amaçlı üretim için ithal edilen ebeveynlerin kullanılması sonucu üretilen hibritin OECD kalite standartlarını taşıyamaması veya öngörülemeyen iklim koşulları sebebiyle üretilen hibritin ihraç edilememesi durumunda nasıl ve ne şekilde işlem yapılacağı net değildir. Nasıl işlem yapılacağı gerek ithalat ve gerekse de ihracat genelgesinde açıkça belirtilmemektedir. Bu konuda söz konusu nasıl bir işlemin yapılacağı ilgili genelgelerde açıkça belirtilmelidir. -9-
OS35 OS34 OS33 OS32 OS31 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. İthalat ve ihracat izinlerin çok fazla belge talep edilmektedir. İthal izninde kontrol belgesi, proforma fatura ve OECD sertifikası yeterli olmalıdır. İhracat amaçlı üretimlerde OECD sertifikası ile birlikte zorunlu tutulan ISTA (Uluslararası Tohum Test Birliği) orange sertifikası uygulaması kaldırılmalıdır. Bu uygulama ilave maliyet getirmektedir. Daha az belge ile bu başvurular yapılabilmelidir. İhraç amaçlı ithalat izinleri BÜGEM, ihracat izinleri İl müdürlüklerinden, yurt içi üretimleri için ithalat izni Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSM) ve sertifikasyon kuruluşları veya İl Müdürlükleri ve ticari tohum ithalatı TTSM veya sertifikasyon kuruluşlarında alınmaktadır. Ayrıca deneme ve demonstrasyon amaçlı ithalat izinleri TTSM veya Sertifikasyon kuruluşlarından alınmaktadır. Dolayısıyla çok başlılık uygulaması söz konusu olabilmektedir. ISTA hakem testleri için getirilen numuneler için karantina ve GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizma) analizlerinin gümrükte analize tabi tutulması sonucu zaten son derece az miktardaki gelen numuneler de bu analizlerde kullanılmaktadır. Benzer sorun TTSM tarafından da yaşanmaktadır. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü (GKGM) ile iletişime geçerek söz konusu hakem numunelerinin, GKGM nün yürürlüğe koyduğu 2014/59 sayılı tebliğine tabi olması söz konusudur. Bütün bunların hepsi firmaların en yakın olduğu TTSM, sertifikasyon kuruluşları veya İl Müdürlüklerinin birinden firmanın tercihine bırakılarak alınması daha uygun olacaktır. Tohumculuk Daire Başkanlığı GKGM müdürlüğü ile iletişime geçerek söz konusu hakem numunelerinin, GKGM nün yürürlüğe koyduğu 2014/59 sayılı tebliğinin bu hakem testi numuneler için muaf tutulmasının sağlanması gerekmektedir. Söz konusu tebliğ bürokratik birçok gereklilik getirmektedir. Tescil ve üretim izni başvurularında bazen ıslahçı kodu ile başvurular yapılmakta ve tescil denemeleri tamamlanıp komisyonca tescil edilen çeşide ticari isim verilmesi safhasında ticari isime yönelik isim değişikliği talebi son zamanlarda kabul edilmemektedir. Mevzuatta bulunmamasına rağmen prensip olarak bu uygulama yürütülmektedir. Önceleri kabul edilen bu talebin yeniden gündeme alınması gerekmektedir. Bitkisel Üretimde Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ in (2016/29) 15. Maddede desteklemeye tabi arazi miktarı, tabloda verilen ekim normuna bölünerek çıkan miktardan büyük olamaz denilmektedir. Tohum miktarı hububat için 20 kg/dekardır. Tohum miktarını belirleyen faktörler arasında, çeşidin genetiği, yetiştirme tekniği, arazi şartları, ekim zamanı gibi pek çok faktör bulunmaktadır. Hububat için ortalama bu rakam 18-22 kg/dekar arasındadır. Çiftçilerimiz gereğinden fazla tohum kullanmakta, bu da büyük bir israf ve verim kaybına sebep olmaktadır. 20 kilogramın altında tohum kullanıldığı zaman ise ÇKS ve destekleme açısından sorun çıkmaktadır. Bu durumda Tarım İl Müdürlüklerinin uygulamasında desteklemeye tabi alan ekilen alandan daha az olarak gösterilmektedir. Bu uygulama tohumluk dışı üretimlerde uygulanabilir. Ancak tohumluk beyannamelerinde bu uygulamanın değiştirilmesi, dekara kullanılacak tohum miktarı konusunda firma beyanına riayet edilmesi çözüm olacaktır. -10-
OS40 OS39 OS38 OS37 OS36 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. TTSM tarafından 08.12.2016 tarihinde yapılan duyuruda yer alan "Bakanlığımız tarafından kayıt süresi süre sınırı olmadan ticari sebze olarak kayıt altına alınan çeşitler için ise Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihi olan 13.01.2008 tarihi itibariyle 10 yıl," ifadesi, yeniden tescil aşamasında kaos yaratacaktır. Bu konuda sadece Ekim 2016 da başvuru yapılabileceği de dikkate alınırsa ortaya çıkacak mağduriyetlerin giderilmesi gerekir. Sorun, kayıt sürelerini düzenleyen "Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği"nin 8 inci maddesinden kaynaklanmaktadır. 1- Kayıt süresi ilgili konunun, bakanlık ve tohum sektörü tarafından yeterli derecede değerlendirilmesi amacıyla 5 yıl süreyle ertelenmesi, 2- Tohum firmalarına kayıt süresi ile ilgili olarak düşüncelerinin ve görüşlerinin sorulması ve gerekli değerlendirmelerin yapılması, 3- TTSM tarafından Tohum firmalarına gönderilecek bir yazı ile Tohum firmalarından satış yapmadıkları ve kullanmadıkları çeşitleri bildirmeleri istenerek bu çeşitlerin milli çeşit listesi kütüğünden silinmesi uygulamasının yapılması, çözüm olarak önerilmektedir. Bitki pasaportu konusunda birçok sorun vardır. Konun tamamen yeniden değerlendirilmesi yararlı olacaktır. Örneğin; 1- Veri girişlerinde sistem arayüzü çok yavaş, 2- Aynı pasaport için, 2 şer kez kayıt edilip (veri girişi ve pasaport basımı için), 2 kez onaylanıyor. Tek seferde kayıt edilip onaylanması süreci hızlandıracaktır. Türkiye de tescilli olmayan ebeveyn tohumluklar ile ilgili olarak İthalat Genelgesinde düzeltilmesi/açıklanması gereken bir husus olduğu düşünülmektedir. Yaşanılan sorun kısaca; ihracat amaçlı çoğaltım olarak ithal edilip, tarla üretiminde tüketilen ebeveyn tohumlukların, ihraç edilmelerinin bekleniyor olması şeklinde tanımlanabilir. Genelgenin burada çok fazla yoruma açık olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan, ithalat esnasında Taahhütname- IV ün verilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak fiili olarak tarlada ekilip-tüketilen ve sonrasında (var olmayan) ürünün ihracatının istenmesi gibi bir durum ortaya çıkmakta olup bununla ilgili mevzuat hükmü çok net değildir. İhracat ön izinleri ile ilgili olarak İhracatçı Birlikleri ile Gümrük Müdürlüğü arasındaki uyuşmazlık, üyelerimiz için birtakım sorunlara neden olmaktadır; İhracat izinleri eşyanın fiilen sevk edildiği ülkeye göre düzenlenmektedir. Ancak uygulamada özellikle uluslararası firmalarda, Ticaret yapılan ülke ve Fiili sevk yapılan ülke farklı olabilmektedir. Bu durum İhracatçı Birliklerinde yanlış yorumlamalara neden olabilmektedir. İhracatçı Birlikleri ve gümrükler, İhracat beyannamelerinde Ticaret Yapılan Ülke/Firma bilgilerinin de İhracat İzninde bulunmasını isteyebiliyor. Bundan dolayı 2014-2015 sezonun da Orta Anadolu İhracatçı Birliği ile sorun yaşanmıştır. Özellikle taşra teşkilatındaki uygulamalarda bazı yanlış yorumların önlenebilmesi amacıyla Madde 8 in tashihi gerekebilir. Ayrıca, Uygulama Talimatı nda da gerekli izahat daha net yer alabilir. Doğabilecek yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırabilmek amacıyla, İhracat izinlerinde Fiili Sevk Yapılan Ülke/Firma bilgisinin yanında, Ticaret Yapılan Ülke/Firma bilgisinin de bulunması faydalı olabilir. Tohum işleme konusunda karşılaşılan genel sıkıntı; yoğun sezonda Mavi OECD etiketlerin geç gelmesi ya da hatalı gelmesi ile ilgilidir. Çok eskiden TTSM firmalara sadece numara satardı ve firmalar satın aldıkları seri numaralarına göre etiketleri kendi yaptırırdı. Son 5-6 yıldır ama tabi ki yoğun sezonda bazı aksilikler çıkabiliyor. Kendilerinden yine seri numarası satın alma şansı olursa etiket temin işlemi daha iyi yönetilebilir. -11-
OS46 OS45 OS44 OS43 OS42 OS41 ORTAK SORUNLAR AÇIKLAMA: Aşağıda OS kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin genellikle ortak sorunları niteliğindedir ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşmaktadır. Türlere göre bir sorun ayrımı bu ilk bölümde yapılmamış, ortak sorunlardan sonra sıralanan bölümlerde türler bazında diğer sorunlar da aynı kronolojik yaklaşım esas alınarak sıralanmıştır. Tohumluk ithalatı uygulama genelgeleri nde; İhracata yönelik bitkisel ürün elde etmek amacıyla, kendi faaliyet alanı içerisinde tarımsal sanayiye dayalı üretim için sözleşmeli çiftçilerine ithalat yoluyla tohumluk temin eden kuruluşlar. da tohumluk ithal etmeye yetkili kuruluşlar arasında yer almaktadır. Bu şekildeki ithalatı Yetkilendirilmiş Tohumculuk Kuruluşları da yapabilmelidir. Bahse konu ithalatın sadece Yetkilendirilmiş Tohumculuk Kuruluşları tarafından yapılması uygun görülmektedir. Sadece ihracata yönelik bitkisel ürün elde etmek amacıyla, kendi faaliyet alanı içerisinde tarımsal sanayiye dayalı üretim için sözleşmeli çiftçilerine ithalat yoluyla tohumluk temin eden kuruluşlara bu hakkın verilmiş olması, yurtiçinde kendi firması dışındaki kuruluşlara tohumluk satışı yapmayan firmalardan tohumluk tedarik etmek isteyen üretim yapacak firmaların istediği özelliklere sahip tohumluk tedarik şansını ortadan kaldırmaktadır. İhracata yönelik ithalat kapsamında istenen karantina işlemleri firmaların ihracatında bazı olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Tohumluk ithalatı uygulama genelgeleri nde bu konuda yer alan İhracata yönelik bitkisel ürün ve/veya tohumluk üretmek amacıyla tohumluk ithalatı yapılabilir. İthal edilen bu tohumluklarda yurtiçinde kayıt altına alınmış olma şartı aranmaz. İfadesinin yanına Tohumlar karantina analiz işlemlerinden muaftır. ibaresi eklenmelidir. Bu şekilde, işlemler hızlanacak ve yeniden ihraç (re-export) edilen tohumluk miktarı artacaktır. Tür ismi adı altında tohumluk ticaretinin kolaylaştırılması gereklidir. Bakanlık tarafından belirlenecek belli türlerde, tür garantisi esasında, Analiz Raporu ve Kahverengi Etiket ile tohumluk satışının mümkün olması için gerekli düzenlemelerin yapılması çözüm olabilir. Döner sermaye ücretleri oldukça yüksek oranlarda belirlenmektedir. Döner Sermaye Ücretlerinin azaltılması ve herhangi bir spesifik maliyet gerektirmeyen ücretlerin kaldırılması gereklidir. GPRS (İng: General Packet Radio Service) ve uydu verilerinin eşleşme problemi özellikle bazı destekleme ve ÇKS uygulamalarında engel teşkil etmekte ve sorun olmaktadır. Tarım sektörüne yönelik ve tarım sektörünün özelliklerine uygun turizm sektöründe olduğu gibi iş ve işçi çalıştırma koşullarının sektörün özellik ve ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi zorunluluk haline gelmiştir. Tarım sektörüne yönelik mevsimsel çalışmalardan kaynaklanan ilgili mevzuattaki mevcut durumun karşılaşılan problemlere yönelik yetersizliği hatta bazen mantıksızlığı söz konusudur. GPRS ve uydu verilerinin eşleşmemesinden kaynaklanan sıkıntıların giderilmesi gerekmektedir. Tarım sektörüne yönelik olarak turizmdeki gibi çalışma koşulları iş ve işçi mevzuatlarının sektörün özellikleri dikkate alınarak düzenlenmesi konusunda GTHB tarafından ilgili Bakanlık nezdinde girişimde bulunulması ve sonuç alınması için sektöre yardımcı olunması çözüm olarak önerilebilir. -12-
HYB7 HYB6 HYB5 HYB4 HYB3 HYB2 HYB1 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. Hububat tohumu yetiştirilecek alan bulunamaması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. ÇKS kaydı olmayan arazilerinin tohum üretiminde kullanımında yaşanan zorluklar önemlidir. Hububat tohumu fiyatı sorunu; Piyasada hem sertifikasız ve sertifikalı üretimi yapan hem de tohumun ne olduğunu bilmeyen üretici kuruluşlar bulunmakta. Bu kuruluşlar çok düşük fiyatlara sözde sertifikalı tohum satışı yapmaktadır. Hububat tohumunda kalite problemi; Piyasa denetiminin çok yetersiz olması, merdiven altı üretilen sertifikalı ve sertifikasız tohuma müdahale edilmemesi. Hububat tohumculuğunda, alt birliğe üyelik kıstasları çok düşük tutulduğu için firma sayısı çok hızlı artarken gelişme sağlıklı olmamaktadır. Serin iklim tahılları (buğday) sertifikasyon sisteminde kademelerin belirlenmesinde tohumluk üretiminin arttırılması yanında tohum üreticilerinin de düşünülerek hareket edilmesi gerekir. Gerek tarla gerekse laboratuvar standartlarında S2 (Sertifikalı-2) ve S3 (Sertifikalı-3) arasında bir fark yoktur. Tohum beyannamelerinde ekimi yapılan alan bilgisine ada/parsel olmayan tarlalarda fiili adres bilgisi olması yeterli olmalı, üretim desteği alınmasa da tohum üretilmelidir. Bu firmaların hem denetlenmesi hem de hububat tohumunda maliyet üzerinden ortak bir taban fiyat belirlenerek bu fiyat altında satış yapılmaması sağlanmalıdır. Piyasa denetimlerinin İl müdürlükleri ve TSÜAB tarafından illerde kurulacak ekip tarafından birlikte yapılması. Alt birliğe üyeliklerde aranan koşulların çıtasının biraz daha yüksek tutulması gerekmektedir. Tohumluk üretici belgesi almak ve TSÜAB a üye olmak için en az 2 ziraat mühendisi istihdam edilmesi, 500 m2 kapalı alan ile tohum hazırlama tesisinin bulunması lazımdır. Söz konusu tesislere asgari kapasite şartı getirilmesi sağlıklı gelişme açısından önemli görülmektedir. Bu kapsamda herhangi bir kademe artışının elit sınıfta değil, orijinal sınıfta yapılması, S3 kademenin de ülkemizin tohum üretim durumu da dikkate alınarak muhafaza edilmesi uygun olacaktır. Tohumluk kalitesinin arttırılması için S3 kademesinde uluslararası standartların kabul edilmesi ancak S2 kademesi için S1 ile S3 arasında farklı bir standardın belirlenmesi gerekmektedir. Tarla kontrolleri döneminin çeşitlere ve üretim alanlarının özelliğine göre kontrolör tarafından uygun görülen periyotlarda kontrol edilebilmesini imkân sağlayacak biçimde yönetmelikte düzenlenmesi gerekir. Çözüm önerisi; Başaklanma döneminin başlangıcından sonra çeşit tanımlanmasına uygun bir zamanda en az bir defa kontrol edilir. şeklindedir -13-
HYB13 HYB12 HYB11 HYB10 HYB9 HYB8 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. Etiketleme sisteminin daha hızlı olabilmesi için çözümler düşünülmelidir. Özellikle belirli yatırımları yapmış olan firmalara boş etiketlerin gönderilerek paketleme esnasında otomatik yazıcılarda yazılmasına imkân verilecek bir sistemin kurulması sistemin geleceği için önem arz etmektedir. TVYS sertifikasyon sisteminin çok önemli bir yükünü üstlenmekle birlikte birçok konuda kullanıcıların daha rahat işlem yapabileceği, online yapılacak birçok işlemin tekrarının engelleneceği bir hale dönüştürülmelidir. Türkiye Tohumcular Birliği (TÜRKTOB) TYVS yazılımının maliyetlerini üstlenerek, Bakanlık ve diğer paydaşlar ile iş birliği halinde sistemin sevk ve idaresinin kendisine verilmesini talep etmektedir. Bu şekilde yazılım sürekliliği ile sektör ihtiyaçlarının hızlı ve etkin biçimde TVYS ye eklenmesi, mobil teknolojilerin de kullanılarak yardımcı uygulamalar ile kullanıcıların daha hızlı işlem yapmasının sağlanması hedeflenmektedir. Tritikale de laboratuvar standartlarının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Tritikale de laboratuvar standartlarında yer alan çimlenme oranının AB standartlarında olduğu gibi %80 e düşürülmesi uygun olacaktır. Çimlenme standartlarıyla ilgili olarak sertifikasyon yönetmeliğinde gerekli düzenlemenin yapılması. Elit ve orijinal kademede çimlenme standartlarının uygulanmaması ile ilgili hükümlerin sertifikasyon yönetmeliğine eklenmesi gerekir. Bu eklemede çiftçiye satışı yapılan tohum ile çoğaltım amaçlı (sözleşmeli üretimler de dahil) kullanılacak tohumların ayrılmasını sağlayacak ifadelerinde yönetmelikte yer alması uygun olacaktır. Sözleşmeli tohumluk üretiminden kaynaklanan pazarlama ile ilgili sorunun çözümlenmesi gerekmektedir. Sözleşmeli üretim faaliyetlerindeki serin iklim tahılı tohumu üretiminde (neredeyse tamamı bu yöntemle üretilmektedir) yapılan tohum satışlarının pazarlama olarak kabul edilmemesi ile ilgili düzenlemelerin yönetmeliğe eklenmesi gerekir. Tarla kontrol raporu ve beyannameler ile kontrolör tarafından imzalanan bütün belgelerde kontrolörün sorumluluğunun ne olduğunun açık biçimde yer alacak eklemelerin yapılması gerekir. Bu eklemeler, özellikle kontrolör tarafından yapılan işlemlere çok farklı anlamlar yükleyerek sorumluluk yüklemeye çalışan kontrolör veya sistemin tamamına hakim olmayan kişilerin doğru değerlendirme yapmasını, kontrolörlerin hukuki sorumluluklarının netleştirilmesini sağlayacaktır. -14-
HYB20 HYB19 HYB18 HYB17 HYB16 HYB15 HYB14 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. İki yıl aynı türe ait tahıl ekiminin yapılmamasının düzenleyen ön bitki şartının yeniden gözden geçirilmesi gerekir. Bu konuda bir bilimsel çalışma sonucu bitki sağlığı veya çeşit safiyeti açısından değerlendirme yapılarak Bakanlığa sunulması durumunda gerekli çalışmaların yapılabileceği Bakanlık temsilcileri tarafından dile getirilmiştir. Tohum ambalajlarında, agronomik özelliklerin gösterilmesi ile ilgili eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. Tohum ambalajlarında özellikle yeni çeşitlerin agronomik özelliklerinin de yer almasını sağlayacak biçimde bir düzenleme yapılması gerekir. Bu yeni çeşitlerin çiftçiler tarafından doğru kullanılmasını sağlayacak bir bilgilendirme olacaktır. Geliştirilen yeni çeşitlerin teşvik ve özendirilmesine ilişkin politikalarda yetersiz kalınmaktadır. Zararlı organizmalara veya farklı stres koşullarına dayanıklı yeni çeşitlerin pozitif ayrımcılığa tabi tutulmasını sağlayacak bir teşvik politikası izlenmelidir. Türler arasındaki melezlerin kayıt altına alınmasında sorun bulunmaktadır. Serin iklim tahıllarında türler arasında yapılan melezlerin de kayıt altına alınması ile ilgili Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliğinde gerekli düzenlemelerin yapılması önerilmektedir. Serin iklim tahılları sektör temsilcileriyle periyodik toplantıların yapılmaması. İl müdürlüklerinde tohumculuk faaliyetlerinin belli bir takvimde yoğunlaşması nedeniyle dönemsel oluşan personel yetersizliği tohumculuk faaliyetlerinin etkin olarak yerine getirilmesini zorlaştırmaktadır. Yönetmeliğin veya serin iklim tahılları sertifikasyon siteminin değerlendirileceği ve sistemin güçlenmesi için öneriler sunulacak olan bu tarz toplantıların belirli aralıklarla tekrarlanması güçlü bir sektör için tekrarlanması temenni edilmektedir. Denetimin etkin hale getirilmesi amacıyla tohumculuğun yoğun olduğu İl müdürlüklerinde Tohumculuk Şubesinin oluşturulması veya Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şubesi içinde denetim ile ilgili bir birimin oluşturulması faydalı olacaktır. Sektörde yetkisiz kişilerce tohumculuk faaliyetlerinin yürütüldüğü, yasa dışı tohum üretiminin söz konusu olduğu, sertifikasız tohumların sertifikalıymış gibi sahte ambalajlarla pazarlandığı ifade edilmektedir. Bu durumu düzeltici tedbirler ivedilikle alınmalıdır. -15-
HYB27 HYB26 HYB25 HYB24 HYB23 HYB22 HYB21 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. Birlik ve altbirlik üyeliklerindeki yükümlülüklere uyulması sağlanmalıdır. Birlik ve altbirlik faaliyetlerinde üyelik yükümlülüklerini yerine getirenler ve diğerleri arasında haksızlıklar olduğu ve bu durumun düzeltilmesi, üyelik şartlarını yerine getirmeyenlerin faaliyetlerinin yasa gereği sonlandırılması gerekmektedir. Yüksek ceza uygulaması, uygulanabilirliği engellemektedir. Tohumculuk Kanunu gereği bayi denetimlerinde uygulanan cezaların yüksekliği, cezaların uygulanabilirliğini azaltmaktadır. Denetimlerin etkin olmasının sağlanması. Piyasa denetimi konusunda altbirliklerin aktif olarak rol almak istedikleri, özellikle şikâyete konu denetimlerde ilgili altbirliklerden bir müşahidin katılımının sağlanmasının denetim etkinliğini arttıracağı belirtilmektedir. Özellikle piyasada talep gören çeşitlerin tohumlarının bulunamayışı nedeniyle mahsul elenerek pazara sunulduğu ifade edilmektedir. Bu çeşitlere ait sertifikalı tohum üretimlerinin arttırılması ile ilgili tedbirlerin alınması önerilmektedir. Sözleşmelerin noter onaylı olması şartı işlemleri zorlaştırmaktadır. Tohum işleyici belgesi olmayanlarda, işleyici ve üretici arasında yapılacak sözleşmenin noter onaylı olması istenmektedir. Bu durum işlemleri zorlaştırmakta olup noter onayının kaldırılması önerilmiştir. İthalat aşamasındaki Karantina ve GDO analizlerinin kolaylaştırılması gerekmektedir. Ar-Ge, deneme ve ıslahçı materyali vb. amaçlı çoğaltım materyallerinin ithalatında konusunda tohum sağlığı tedbirlerinin göz ardı etmeksizin ülkemize getirilmesinde kolaylaştırıcı tedbirlerin alınması önerilmiştir. Tohumluk ihracatında pozitif ayrımcılık yapılması gereklidir. Yurtiçinde geliştirilerek ıslah edilen çeşitlere ait tohumlukların ihracatının teşvik edilmesi önerilmiştir. -16-
HYB34 HYB33 HYB32 HYB31 HYB30 HYB29 HYB28 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. Desteklerin artırılması zorunludur. Destekleme uygulamalarının sektörü disipline etmekte önemli bir araç olduğu ve mutlaka arttırılarak devam etmesi gerektiği belirtilmektedir. Sözleşmeli üretim desteklerinin tohum üreticileri için de gözden geçirilmesi gereklidir. Sözleşmeli üretim desteklerinin kapsamı genişletilerek, sözleşmeli tohum yetiştiricilerine de bu desteğin ödenmesi önerilmektedir. Tohum üreticileri için çok fazla belge düzenlenmesi önlenmelidir. Tohum üreticileri adına düzenlenen yetki belgelerinin azaltılması veya mümkünse tüm belgeleri kapsayacak şekilde tek belge uygulamasına geçilmesi önerilmiştir. Tohumculukla ilgili bilişim sistemleri mutlaka geliştirilmeli ve sektörün de daha fazla istifade etmesi temin edilmelidir. Tohumculuk faaliyetleri ile ilgili bir bilişim siteminin kurulması veya mevcut TVYS nin (Tohum Veri Yönetim Sistemi) geliştirilmesi önerilmektedir. Destekleme ödemeleriyle ilgili iş ve işlemlerin hızlandırılması zorunludur. Sertifikalı tohum desteklerinin TÜRKTOB veya ilgili altbirlikler kanalıyla ödenmesi önerilmektedir. Destekleme tebliğlerindeki bayi tanımı güçlendirilmelidir. Sertifikalı Tohum Kullanım desteği tebliğinde bayi tanımı kısmına İlgili altbirliğe üye olmuş ifadesinin eklenmesi önerilmektedir. Çiftçilerin sertifikalı tohum için sermaye yetersizlikleri söz konusu olabilmektedir. Çiftçilerin tohum temininde yaşadıkları finansman sorunlarını giderecek tedbirlerin alınması gerekmektedir. -17-
HYB39 HYB38 HYB37 HYB36 HYB35 HUBUBAT ve YEMEKLİK BAKLAGİLLER AÇIKLAMA: Aşağıda HYB kısaltmasıyla sıralanan sorunlar; hububat ve yemeklik baklagil tohumculuğu ile uğraşan tohum sanayicisi ve üreticisi şirketlerin karşılaştığı sorunlardır ve 2016 Kasım ayında TÜRKTED üyelerinden derlenenlerden başlayıp, geçmiş yıllarda gerçekleştirilen çalıştay, çalışma grupları ve diğer sektör toplantılarında ortaya konan ve halen gündemde olan sorunlardan oluşur. Sertifikalı tohum kullanım destekleri uygulaması geliştirilmelidir. Katalog yerine koleksiyonla yetki devrinin yapılması firmalar için maliyeti artırmaktadır. İthal edilen koleksiyonların ülkemizde bulunup bulunmadığına dikkat edilerek koleksiyonda istenen yabancı otların belirlenmesi gerekmektedir. Çiftçilerin prim desteği alabilmeleri için ÇKS kayıtlarında yer alan arazilerine göre ihtiyacı olan tohumluğun en az %30 kadar sertifikalı tohum kullanma şartı getirilmelidir veya prim desteklerinde sertifikalı tohum kullanarak mahsul üreten çiftçilerimize ilave prim desteği ödenmesi faydalı olacaktır. Firmaların çalıştığı bitki grubundaki yabancı otların koleksiyonuna sahip olması yeterlidir. Buğdayda tohumluk kalitesinin yükseltilmesine ihtiyaç vardır. Laboratuvar standartlarının ve döl kademesinin gözden geçirilmesi gerekmektedir. S3 (Sertifikalı-3) kademenin AB ülkelerinde olduğu gibi kaldırılması tartışılmaya açılmalıdır. Standartların değiştirilmesi, sertifikalı tohumluktan elde edilen ürünün fiziki kalite değerlerini yükseltecektir. Bu soruna bağlı olarak, tohumluk üretiminde kullanılan sertifikalı tohumluğun kaynağı ve standardı konusuna TTSM tarafından müdahil olunmalı ve kurallar getirilmelidir. Bu konuda TTSM bir çalışma yapabilir. Türkiye arpa üretiminde Dünya ülkeleri arasında ön sıralarda yer alır. Dolayısıyla arpa üretimi ülkemiz için çok önemlidir. Arz-Talep dengesi yıllara göre büyük değişiklik gösterdiği için çiftçiler bazı yıllar arpa üretiminden kaçmaktadır. Üretimin istikrarı için Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından fiyat politikasının gerçekçi belirlenmesi, sertifikalı tohumluk kullanımı ve ürüne verilen prim desteklerinin diğer ürünlerle aynı paralellikte, artırılarak yürütülmesi. Sertifikalı tohumluğun bir üretim maliyeti vardır. Bazı dönemlerde Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) in düşük fiyat belirlemesi özel sektörü olumsuz etkilemiş ve ilgili alt birliğe üyelerinden tepkiler gelmiştir. Tohumluk fiyat tespitlerinde kamu ve özel kuruluşlarının olabildiğince kapsamlı istişarelerinde yarar görülmektedir. -18-