IV Önsöz On yılı aşkın bir süredir dijital radyografinin ulaşılabilir olmasına rağmen, radyografik görüntüleri elde etme ve değerlendirme prosedürleri ve konvansiyonel radyografide izlenen anatomik detaylar hakkında iyi bir bilgiye sahip olmanın önemi anlamlı olarak değişmemiştir. Bu noktada bu kitap örnek teşkil etmektedir. Önceki baskıların gördüğü büyük rağbetten çok memnunuz ve bu da yeni bilgiler eklememiz için bizi teşvik etmiştir. 3. baskının yapısı tam olarak Radyolojide Normal Bulgular ve Radyografik Pozisyonların Cep Atlası nı takip etmektedir. Buradaki niyetimiz tanısal konvansiyonel radyografinin her ilgili bölümünü, gereksiz tekrarlardan kaçınarak, açık ve özlü bir şekilde sunmaktır. Aynı zamanda, okuyucuya aynı materyalin farklı yönlerini başka bir durumda da önemli olabileceğinden aynı açıklıkta inceleme fırsatını sunmaktayız. Biz tutarlı bir tarz kullandık ve temayı yapılandırırken aynı radyografileri kullanmayı ilke edindik, bu sayede kitabın daha kolay okunması, öğrenilmesi ve kaynak olarak kullanılmasını amaçladık. Torsten B. Moeller Emil Reif
Çeviri Editörü Önsözü V Dijital radyografi ile tanışalı uzun zaman olmasına rağmen, kolay ulaşılabilirliği, mükemmel geometrik rezolüsyon sağlaması ve özellikle kemik yapıyı minimal radyasyon dozuyla iyi bir şekilde gösterebilmesi gibi avantajlarından dolayı birçok durumda ilk tercih edilen yöntem olma konumunu korumaktadır. Bu kitapta sadece radyologların değil tüm doktorların bir radyografide bilmesi gereken temel anatomik oluşumlar, basit ve anlaşılır şekillerle anlatılmıştır. Biliyoruz ki normali bilmeden anormali tanımamız olanaksızdır. Kitabın; anlaşılır, yalın ve pratik olması nedeniyle birçok meslektaşımıza faydalı olacağını umuyorum. Kitabı çevirirken radyoloji pratiğinde kullandığımız terimleri ve güncel tıp literatüründe bulunan tıp sözlüklerini temel aldım. Katkılarından dolayı sevgili eşim Dr. Selahattin Özmen e, beni yetiştiren hocalarıma, Güneş Tıp Kitabevleri sahibi Sayın Murat Yılmaz a, Sayın Dr. Ufuk Akçıl a ve yayın koordinatörü Sayın Nuran Karacan a sonsuz teşükkürlerimi sunarım. Dr. Evrim Özmen
İçindekiler VII İskelet Görüntüleme............ 1 Kafatası........................... 2 Kafa Posterior-Anterior Grafisi.......... 3 Kafa Lateral Grafisi................... 4 Towne Grafisi....................... 6 Paranazal Sinüslerin Waters Grafisi...... 8 Paranazal Sinüslerin Oksipitofrontal Grafisi............................ 10 Orbitanın Posterior-Anterior Grafisi..... 12 Orbitanın Rhese Grafisi.............. 14 Maksilla........................... 16 Ramus Mandibula................... 18 Mandibulanın Clementschitsch Grafisi............................ 20 Çene ve Yüz Kemiklerinin Pantomografisi..................... 22 Burun Lateral Grafisi................. 24 Zigomatik Ark...................... 26 Kafa Kaidesi....................... 28 Petröz Kabartının Altschul Grafisi....... 30 Petröz Kemiğin Schüller Grafisi........ 32 Petröz Kemiğin Stenvers Grafisi........ 34 Petröz Kemiğin Mayer Grafisi.......... 36 Sella Tursika Lateral Grafisi........... 38 Sella Tursika Anterior-Posterior Grafisi............................ 40 Omurga.......................... 42 Tam Boy Vertebra Anterior-Posterior Grafisi............................ 42 Servikal Anterior-Posterior Grafisi...... 44 Servikal Lateral Grafisi............... 46 Servikal Oblik Grafisi................ 48 Torakal Vertebra Anterior-Posterior Grafisi............................ 50 Torakal Vertebra Lateral Grafisi........ 52 Lumbar Vertebra Anterior-Posterior Grafisi........................... 54 Lumbar Vertebra Lateral Grafisi........ 56 Lumbar Vertebra Oblik Grafisi......... 58 Pelvis Anterior-Posterior Grafisi............................ 60 Çocukta Pelvis Anterior-Posterior Grafisi............................ 62 Pelvis Girimi Grafisi................. 64 Pelvisin Guthmann Grafisi............ 66 Pelvisin İliak Kanat Grafisi............ 68 Pelvisin Obturator Grafisi............. 70 Sakroiliak Eklemin Otuz Derece Ön Oblik Grafisi.................... 72 Sakrum Anterior-Posterior Grafisi....... 74 Sakrum Lateral Grafisi............... 76 Koksiks Anterior-Posterior Grafisi............................ 78 Koksiks Lateral Grafisi............... 80 Üst Ekstremiteler.................. 82 Kemik Hemitoraks.................. 82 Sternum Anterior-Posterior Grafisi...... 84 Sternum Lateral Grafisi............... 86 Her İki Omuz Stres Grafisi............ 88 Klavikula Anterior-Posterior Grafisi............................ 90 Klavikula Oblik Grafisi................ 92 Akromioklavikuler Eklem............. 94 Skapula Anterior-Posterior Grafisi............................ 96 Skapula Lateral Grafisi............... 98 Omuzun Trans-skapular Y Grafisi........................... 100 Omuz Anterior-Posterior Grafisi........................... 102 Omuz Anterior-Posterior Abduksiyon Grafisi................. 104 Omuz Aksiyel Grafisi............... 106 Omuz Tanjansiyel Grafisi............ 108
VIII İçindekiler Omuz Transtorasik Grafisi........................... 110 Humerus Anterior-Posterior Grafisi........................... 112 Humerus Lateral Grafisi............. 114 Dirsek Anterior-Posterior Grafisi........................... 116 Dirsek Lateral Grafisi............... 118 Dirsek Aksiyel Grafisi............... 120 Radius Oblik Grafisi................ 122 Ön Kol Anterior-Posterior Grafisi........................... 124 Ön Kol Lateral Grafisi............... 126 El Anterior-Posterior Grafisi........................... 128 El Oblik Grafisi.................... 130 El Bileği Anterior-Posterior Grafisi........................... 132 El Bileği Lateral Grafisi.............. 134 Karpal Tünel...................... 136 Skafoid Grafileri................... 138 Psiformun Özel Grafisi.............. 140 Metakarpal Kemiklerin Oblik Grafisi........................... 142 Parmak İki Yönlü Grafisi............. 144 Alt Ekstremiteler.................. 146 Ağırlık Taşıyan Tam Boy Bacak Anterior-Posterior Grafisi............ 146 Kalça Anterior-Posterior Grafisi....... 148 Kalçanın Lauenstein Grafisi.......... 150 Femur Başı Tanjansiyel Grafisi (Schneider I)...................... 152 Femur Başı Tanjansiyel Grafisi (Schneider II)..................... 154 Kalça Aksiyel Grafisi................ 156 Uyluk Anterior-Posterior Grafisi........................... 158 Uyluk Lateral Grafisi................ 160 Diz Anterior-Posterior Grafisi........................... 162 Diz Lateral Grafisi.................. 164 Dizin Frik Tünel Grafisi.............. 166 Dizin 45 Derece İç Rotasyonda Grafisi........................... 168 Dizin 45 Derece Dış Rotasyonda Grafisi........................... 170 Patellanın 30, 60 ve 90 Derece Grafileri.......................... 172 Bacak Anterior-Posterior Grafisi........................... 174 Bacak Lateral Grafisi............... 176 Ayak Bileği Anterior-Posterior Grafisi........................... 178 Ayak Bileği Lateral Grafisi............ 180 Ayak Bileği Oblik Grafisi 1........... 182 Ayak Bileği Oblik Grafisi 2........... 184 Ayak Anterior-Posterior Grafisi........ 186 Ayak Lateral Grafisi................ 188 Kalkaneus Lateral Grafisi............ 190 Kalkaneus Tanjansiyel Grafisi......... 192 Ayakta Arka Ayak Grafisi............ 194 Metatarsal Kemiklerin Anterior-Posterior Grafisi............ 196 Metatarsal Kemiklerin Oblik Grafisi.......................... 198 Ön Ayak Anterior-Posterior Grafisi........................... 200 Ön Ayak Oblik Grafisi............... 202 Ayak Baş Parmak Anterior-Posterior ve Lateral Grafisi.... 204 Çeşitli Direk Grafilerin Anatomisi.......... 207 Rutin Radyografiler............... 208 Akciğer Posterior-Anterior Grafisi........................... 208 Akciğer Posterior-Anterior Grafisi (Kalp ve Büyük Damarlar)........... 210 Akciğer Lateral Grafisi.............. 212 Akciğerin Segmentleri............... 214 Sağ Akciğer Anterior Oblik Grafisi..... 216
İçindekiler IX Sol Akciğer Anterior Oblik Grafisi........................... 218 Ayakta Direk Batın Grafisi........................... 220 Yatarak Direk Batın Grafisi........... 222 Spot Görüntüler.................. 224 Kraniyokaudal Mamografi............ 224 Mediolateral Mamografi............. 226 Trakeanın Anterior-Posterior Spot Grafisi....................... 228 Trakeanın Lateral Spot Grafisi........ 230 Tomografi....................... 232 Pulmoner Hilus Anterior-Posterior Tomografisi....................... 232 Sağ Hilus Lateral Tomografisi........ 234 Sakroiliyak Eklem Tomografisi........ 236 Kontrastlı Çalışmalar.......... 239 Gastrointestinal Sistem............ 240 Hipofarinks Anterior-Posterior Grafisi........................... 240 Hipofarinks Lateral Grafisi........... 242 Özofagus........................ 244 Özofagus ve Mide.................. 246 Mide............................ 248 Mide ve Duodenum................ 250 Mide ve İnce Barsaklar.............. 252 İnce Barsaklar..................... 254 İleoçekal Alanın Spot Grafisi......... 256 Kolon........................... 258 Rektum.......................... 260 Defekografi....................... 262 İntravenöz Kontrastlı Çalışmalar....................... 264 İntravenöz Ürografi................. 264 İntravenöz Kolesistokolanjiyografi.............. 266 Artrografi........................ 268 El Bileği Posterior-Anterior Artrografisi....................... 268 El Bileği Lateral Artrografisi.......... 270 Omuz Anterior-Posterior Artrografisi....................... 272 Omuz Oblik Artrografisi............. 274 Diz Artrografisi.................... 276 Ayak Bileği Artrografisi.............. 278 Arteriyografi..................... 280 İnternal Karotid Arter Anterior-Posterior Arteriyografisi, Arter Fazı............ 280 İnternal Karotid Arter Lateral Arteriyografisi, Arter Fazı............ 282 İnternal Karotid Arter Anterior-Posterior Arteriyografisi, Venöz Faz............ 284 İnternal Karotid Arter Lateral Arteriyografisi, Venöz Faz............ 286 Vertebral Arter Anterior-Posterior Arteriyografisi, Arter Fazı............ 288 Vertebral Arter Lateral Arteriyografisi, Arter Fazı........................ 290 Vertebral Arter Anterior-Posterior Arteriyografisi, Venöz Faz............ 292 Vertebral Arter Lateral Arteriyografisi Venöz Faz............ 294 Boyun Damarlarının Anterior-Posterior Anjiyografisi...................... 296 Arkus Aortanın Anterior-Posterior Anjiyografisi...................... 298 Pulmoner Arteriyografi, Arter Fazı........................ 300 Anterior-Posterior Pulmoner Arteriyografi, Venöz Faz............. 302 Çölyak Trunkus Anjiyografisi, Arter Fazı........................ 304 Çölyak Trunkus Anjiyografisi, Venöz Faz........................ 306
X İçindekiler Superior Mezenterik Arteriyografi, Arter Fazı........................ 308 Superior Mezenterik Arteriyografi, Venöz Faz........................ 310 Renal Arteriyografi, Arter Fazı........ 312 Renal Arteriyografi, Venöz Faz........ 314 Pelvik Aorta Anjiyografisi............ 316 Uyluğun Alt Ekstremite Anjiyografisi...................... 318 Dizin Alt Ekstremite Anjiyografisi...................... 320 Bacağın Alt Ekstremite Anjiyografisi...................... 322 Ayak ve Ayak Bileğinin Alt Ekstremite Anjiyografisi...................... 324 Venografi........................ 326 Superior Vena Kava Anterior-Posterior Venografisi....................... 326 İnferior Vena Kava Anterior-Posterior Venografisi....................... 328 İnferior Vena Kava Lateral Venografisi....................... 330 Aksillanın Üst Ekstremite Venografisi....................... 332 Ön Kolun Üst Ekstremite Venografisi....................... 334 Alt Ekstremite Venografisi............ 336 Özel Çalışmalar............... 339 Özel Çalışmalar................... 340 Anterior-Posterior Torasik Miyelografi....................... 340 Lateral Torasik Miyelografi........... 342 Anterior-Posterior Lumbar Miyelografi....................... 344 Lateral Lumbar Miyelografi........... 346 Oblik Lumbar Miyelografi............ 348 Anterior-Posterior Bipedal Lenfanjiografi, Kanal Fazı............ 350 Oblik Bipedal Lenfanjiografi, Kanal Fazı....................... 352 Anterior-Posterior Bipedal Lenfanjiografi, Nodal Faz............ 354 Anterior-Posterior Sol Bronkografi..... 356 Lateral Sol Bronkografi.............. 358 Parotis Bezi Lateral Siyalografisi...... 360 Parotis Bezi Anterior-Posterior Siyalografisi...................... 362 Histerosalfingografi................. 364 Galaktografi...................... 366 ERKP (Endoskopik Retrograt Kolanjiyopankreatografi)............. 368 İndeks......................... 371
1 İskelet Görüntülemesi Kafatası.......................... 2 Omurga......................... 42 Üst Ekstremiteler...................82 Alt Ekstremiteler..................146
2 Kafatası
Kafa Posterior-Anterior Grafisi 3 1 2 3 4 6 7 9 11 13 15 18 20 5 8 10 12 14 16 17 19 21 22 23 1 Sagittal sütür 2 Pacchionian granülasyonları 3 Lambdoid sütür 4 Frontal sinüs 5 Orbita çatısı 6 Sfenoid 7 Etmoid sinüs 8 Frontozigomatik sütür 9 Petröz kemik 10 İnnominat hat 11 İnternal akustik kanal 12 Zigomatik arkus 13 Mandibulanın kondiler proçesi 14 Nazal septum ve inferior nazal kemikler 15 Maksiller sinüs 16 Mastoid proçes 17 Oksiput 18 Dens aksis 19 Maksilla 20 Mandibuler kanal 21 Mandibula köşesi 22 Mandibula 23 Mental protuberans
42 Omurga
Tam Boy Vertabra Anterior-Posterior Grafisi 43 7 C 12 T 5 L 1 Dens aksis 2 C7 3 T2 4 Göğüs kafesi 5 T12 6 L1 7 Pedikül, L3 8 Spinöz proçes, L6 9 İliyum 10 Sakroiliyak eklem 11 Sakrum 12 Kalça 13 Gonad koruyucu
44 Omurga
82 Üst Ekstremiteler
Kemik Hemitoraks 83 1 Klavikula (distal ucu) 2 Akromion 3 Humerus başı 4 Korakoid proçes 5 Kosta başı 6 Kostotransvers eklem 7 Kostovertebral eklem 8 Transvers proçes 9 Skapulanın inferior köşesi 10 Kosta boynu 11 Kostal ark
84 Üst Ekstremiteler
146 Alt Ekstremiteler A Femurun 1/3 proksimal kesmi B Femurun 1/3 orta kesmi C Femurun 1/3 distal kesmi D Bacağın 1/3 proksimal kesmi E Bacağın 1/3 orta kesmi F Bacağın 1/3 distal kesmi 1 Kalça eklem aralığı 2 Pubik kemik 3 Femur başı 4 Büyük trokanter (trokanter majus) 5 Obturator foramen 6 İskiyum 7 İskiyal tuberozite 8 Femur 9 Patella 10 Medial ve lateral femoral kondiller 11 Diz eklem aralığı 12 İnterkondiler eminens 13 Medial ve lateral tibial kondiller 14 Tibia 15 Fibula 16 Medial malleol 17 Lateral malleol 18 Talusun trokleası 19 Ayak bileği
Ağırlık Taşıyan Tam Boy Bacak Anterior-Posterior Grafisi 147 16 17
148 Alt Ekstremiteler
207 Çeşitli Direk Grafilerin Anatomisi Rutin Radyografiler................208 Spot Görüntüler..................224 Tomografi.......................232
208 Rutin Radyografiler
Akciğer Posterior-Anterior Grafisi 209 1 Trakea 2 Klavikula 3 Akciğer apeksi 4 Akciğer apeksinin kavisi 5 Sağ ve sol akciğer arasındaki arka sınır 6 Sağ paratrakeal hat 7 Trakeanın karinası 8 Sağ ana bronş 9 Sol ana bronş 10 İntermediyat bronş 11 Paraaortik hat 12 İnen aorta 13 Azigoözofageal hat 14 Paraspinal hat 15 Meme gölgesi 16 Diafragma 17 Mide gazı 18 Diafragmanın yapışma yeri 19 Kostodiafragmatik sinüs
239 Konrastlı Çalışmalar Gastrointestinal Sistem.............240 İntravenöz Kontrastlı Çalışmalar.....264 Artrografi........................268 Arteriyografi.....................280 Venografi........................326
240 Gastrointestinal Sistem
Hipofarinks Anterior-Posterior Grafisi 241 1 Farinks 2 Lateral glossoepiglottik katlantı 3 Valleküla 4 Epiglot 5 Priform reses 6 Özofagus
339 Özel Çalışmalar Özel Çalışmalar...................340
340 Özel Çalışmalar
Anterior-Posterior Torasik Miyelografi 341 1 İntervertebral disk 2 Spinal kord 3 Dural kesenin lateral kenarı 4 Sinir kökü kılıfları 5 İntradural aralık 6 Lateral subraknoid aralık 7 Ekstradural aralık 8 İntramedüller bölge 9 Medüller konus